lees meer - Amports

O PL EID IN GE N & A R B E I DS MA R KT
DE TOEKOMST
IS F L E XI B E L
Vergr ijzing, on tgro en in g, au to m a t i s e r i ng, f l e x i b i l i s e r i ng. D e have na r b e i d smar kt
i s volop in be wegin g en s t a a t vo o r gro te ui td a gi n g e n. H e t z a l h e t e e n he l e
to er worden h et g a t te dic h ten d a t d e n i e uwb a k k e n p e ns i o na d o’s d e k o me n de
j aren slaan. O o k d e eis en d ie aan d e te c hn i s c h e e n lo gi s t i e k e h ave nwe r k e rs
worden ge stel d veran d eren in gr ij p e n d. O p le i d i ng s i n s t i t ute n e n b e d r i j fs l e ve n
slaan de hand en in een o m s c h o l i n g e n we r k d i c hte r b i j e lk a a r te b re n g e n.
Eén ding staa t va s t : d e n ieu we h ave nwe r k e r i s m ul t i f un c t i o n e e l, s p re e kt g oe d
E ngels e n he ef t wein ig zit vl ees. E i g e ns c ha p p e n wa a r j ui s t d e Am s te rd a mse
have n in de to ek o m s t va n k a n p rof i te re n.
T E K S T: R O B S C H O E M A K E R
Z
eehavens Amsterdam spreekt Micha Italiaander
(ORAM), René de Reuver (unitdirecteur Techniek &
ICT Academie ROC Nova College) en Walther Ploos van
(universitair docent Vrije Universiteit en HvA-lector CityLogistiek) over aspecten van actuele, nabije en verderop gelegen
ontwikkelingen in de arbeidsmarkt.
1 2
ZEEHAVENS A MSTERDA M OKTOBER 2014
Zo’n 59.000 mensen werken in de Amsterdamse havenregio
en daarvan gaat de komende acht jaar zo’n 21 procent met
pensioen. “Die vergrijzing treft havenbedrijven zo hard omdat de gemiddelde leeftijd in de haven op 48 ligt; tweederde
van de arbeidspopulatie is boven de vijftig,” vertelt Micha
Italiaander, arbeidsmarktspecialist bij de ORAM. “Ook is er
een doorstromingsprobleem. Vroeger gingen mensen met
vroegpensioen, maar inmiddels moeten ze nu wel tien jaar
langer door werken en dat frustreert de loopbaanontwikkeling van de jongeren. Opvallend is dat in de haven de generatie tussen de 30 en de 45 bij vooral technische beroepen
bijna geheel ontbreekt, omdat toen die generatie jong was
het idee heerste dat er toch geen werk was in die beroepen.”
Langer doorwerken is een budgettaire oplossing van de
overheid, maar zadelt de werkgever op met allerlei verantwoordelijkheden om die extra jaren vol te maken. Een keuze kan zijn werknemers toch met pensioen te sturen. Wil
een bedrijf dat niet, dan zullen loopbanen anders ingericht
moeten worden en zullen talent en kennis anders moeten
worden ingezet. Oudere werknemers kennen doorgaans
lange dienstverbanden en zijn heel honkvast en loyaal. En
ook bang voor verandering. Dat maakt ze minder flexibel.
Italiaander: “ORAM heeft vorig jaar een HR-kring van bedrijven in de haven opgericht om het onderling contact
weer aan te halen. Contacten over en weer en daarmee de
uitwisseling van kennis en ervaringen waren na het wegvallen van de centrale haven-CAO zo’n tien jaar geleden op
een laag pitje komen te staan. In de HR-kring wisselen de
managers op regelmatige basis informeel met elkaar van
gedachten. Een onderwerp als vergrijzing dringt zich onmiddellijk op. Tot hun verbazing merken ze dat ze allemaal
met dezelfde problemen kampen. Hun bedrijf is niet uniek.
Een gedeelde zorg is ook flexibilisering: hoe kun je met je
staande populatie meer doen? Hoe stuur je de ontwikkeling
van mensen, en hun verantwoordelijkheidsgevoel voor het
eigen werk bijvoorbeeld via zelfroosterende teams. Welke
middelen en instrumenten bied je hierbij aan?”
De eerste bijeenkomsten waren een groot succes en overigens zijn nieuwe, belangstellende HR-managers van harte
welkom, zegt coördinator Italiaander. “Het collegiaal uitwisselen van ervaringen kan voorkomen dat voor bepaalde
problemen het wiel opnieuw wordt uitgevonden. Ook aan
de instroomkant zijn er gezamenlijke issues te over. Hoe ga
je met nieuwe medewerkers om? Hoe houd je ze vast, hoe
bied je ze perspectieven en hoe zorg je dat hun opleiding
aansluit bij de behoeften van het bedrijf?”
TECHNIEK
“Een nieuwe, unieke ontwikkeling is MyTec”, zegt René de
Reuver, directeur Techniek & ICT-opleidingen aan het ROC
Nova College in Beverwijk. MyTec is een vierjarige multifunctionele leerweg in het mbo met daarin werktuigbouwkunde, elektrotechniek en algemeen operationele techniek,
waarbij – en dat is uniek – de inhoud van het curriculum in
een samenwerking tussen het Nova College en zo’n zeventien grote bedrijven in het Noordzeekanaalgebied bepaald
wordt. “Er is ruimte voor in totaal tweehonderd studenten
‘Het collegiaal uitwisselen
van er varingen voorkomt
dat voor bepaalde
problemen het wiel opnieuw
wordt uitge vonden’
FOTO: NOVA COLLEGE
die bijvoorbeeld ook op simulatoren kunnen oefenen, de
eerste zestig zijn dit jaar begonnen.”
Te weinig jongeren kiezen voor techniek, ondanks dat het zowat de enige opleiding is met een levenslange werkgarantie,
vat De Reuver de problematiek samen. “Dat is des te zorgelijker omdat we zien dat steeds meer maakindustrie vanuit het
buitenland naar onze regio terugkeert. Tegelijkertijd hebben
bedrijven te maken met de vergrijzing. MyTec komt voort uit
een absoluut sense of urgency bij de bedrijven: ze investeren
erin, terwijl ze geen garantie hebben dat de afgestudeerden
bij hen komen werken.” De bedrijven zullen de studenten dus
moeten verleiden om voor hen te kiezen, bijvoorbeeld door
een interessante stage te bieden. Maar ook daarna moet je ze
blijven verleiden. Het blijkt dat een verontrustende percentage
er al naar een paar jaar in de beroepspraktijk de brui aangeeft.”
De directeur: “Juist door de nieuwe aanpak voorkomen we
dat studenten uit gaan vallen. Wij bieden zo’n tweehonderd
opleidingen aan en we merken dat er bij sommige studenten
vanaf sommige vo-scholen onvoldoende of geen inzicht is in
wat een opleiding of vak inhoudt. Recent hebben we daarom
onze intake verbeterd en de afgelopen jaren met verschillende
vo-scholen in de regio geïnvesteerd in praktijkgerichte oriënta-
ACE MR A
Deze zomer is op initiatief van de ORAM
Arbeidsmobiliteitscentrum Metropoolregio Amsterdam (ACE MRA) gestart. ACE
is een netwerk van bedrijven om medewerkers van werk naar (haven)werk te
begeleiden. Daardoor wordt uitval uit
het arbeidsproces voorkomen en blijven
kennis en vakmanschap behouden. Micha Italiaander: “Elk bedrijf betaalt naar
omvang een bedrag voor deelname aan
het netwerk. Met slechts één succesvolle
transitie van werk naar werk op jaarbasis,
haal je je inleg er al dik uit. Uiteraard is er
bij ACE ruimte voor nieuwe toetreders.
Hoe groter het netwerk, hoe beter.”
ZEEHAVENS A MSTERDA M OKTOBER 2014
13
O PL EID IN GE N & A R B E I DS MA R KT
FOTO: NOVA COLLEGE
tieprogramma’s voor de vmbo/mavo-scholen waardoor we
inmiddels als ROC behoren tot de landelijke top in het voorkomen van voortijdige schooluitval. Met name bij allochtone
studenten zien we nogal eens dat een traditie van succesvolle
in de techniek werkende rolmodellen binnen de familie ontbreekt, en dat helpt niet. Imago is en blijft daarnaast een probleem, hoe hard we ook ons best doen. Hoe gedigitaliseerd,
divers en schoon het werk ook kan zijn, er kleeft nog altijd
een imago aan van vies, zwaar en gevaarlijk werk.”
Het ligt niet aan de studenten zelf, vindt De Reuver. “Ik zit al
dertig jaar in het onderwijs en al dertig jaar hoor je elk jaar
dat ze weer minder gemotiveerd en geïnteresseerd zouden
zijn. Onzin. Voor het overgrote deel zijn onze leerlingen leuke, open, gemotiveerde jongvolwassenen. Natuurlijk is de
afleiding hoog, veel hoger dan in de tijd waarin ikzelf opgegroeid ben. En de huidige wereld is ook een stuk complexer.
NOVA COLLEGE
Het Nova College in Beverwijk telt 2.800
techniekstudenten die een twee, drie
of vierjarige opleiding volgen via de
beroepsopleidende leerweg (bol) of
beroepsbegeleidende leerweg (bbl). De
instroom komt vooral van het vmbo;
mavo en de havo zijn meer theoretisch.
Studeer je of op niveau vier (zoals in MyTec), dan is doorstroming naar het hbo
mogelijk. Daarnaast biedt het Nova College de bbl waarbij mensen vanuit een
baan twee dagdelen per week onderwijs
volgen. Bbl’ers zijn meer praktisch ingesteld, en dus doeners. Leeftijden in de
bbl lopen van zestien tot zestig jaar.
14
ZEEHAVENS A MSTERDA M OKTOBER 2014
Aan de andere kant zijn ze aanmerkelijk meer streetwise, zelfbewust en minder autoriteitsgevoelig. Ook de beheersing van
het Engels is veel beter, ze hebben een makkelijke omgang met
bijvoorbeeld media, kunnen goed samenwerken en hun werk
goed presenteren. Dat is ook deel van onze opleiding. We bieden ook stages in Engeland aan en dan moeten ze in het Engels
solliciteren. En een groot verschil is dat ze met computers zijn
opgegroeid. Ervaringen in het gamen hebben hun pendant
in de computerprogramma’s waar ze professioneel mee gaan
werken.”
LOGISTIEK
“Er verandert nogal wat in de logistiek”, voorspelt onderzoeker Walther Ploos van Amstel, onder meer universitair docent
transport en distributie aan de Vrije Universiteit en lector Citylogistiek aan de Hogeschool van Amsterdam. “We leven in een
tijd met een dynamische verstedelijking. Amsterdam alleen al
krijgt er per maand duizend nieuwe bewoners bij en steeds
meer gezinnen blijven in de stad waardoor de urbanisatie
graad in Nederland van zeventig naar tachtig procent gaat.
Tegelijkertijd hebben we te maken met goed geïnformeerde
consumenten die eisen stellen, maatwerk wensen en heel goed
weten waar ze hun aankopen willen en kunnen doen, in de
winkel of online. Willen winkelketens succesvol zijn, dan zullen ze hun klanten moeten verleiden met producten die steeds
verser zijn en op de klant toegesneden. Nee verkopen is er niet
bij. Dat betekent kleinere winkels in de stad, minder bulk maar
maatwerk in kleine voorraden tegen toch aantrekkelijke prijzen. Ook eten we minder thuis maar halen ons kwalitatief goede en betaalbare eten in convenience stores. Deze trend heeft
een grote invloed op de logistieke bevoorrading van de winkels
en consumenten in de stad. Er komt meer technologie op de
werkvloer. De chauffeurs die de stad in gaan, moeten dat veilig
doen, op tijd, zuinig en schoon rijden, dus de weg kennen, het
visitekaartje zijn van het bedrijf en om kunnen gaan met nieu-
we technologie zoals boordcomputers. Ze moeten ook ad hoc
kunnen reageren op plotselinge hindernissen. Van de 110.000
chauffeurs in Nederland rijdt de helft op de lange afstand. Ook
voor hen geldt dat ze kosteneffectief en schoon moeten rijden
en vooral betrouwbaar. Ook zij moeten om kunnen gaan met
technologie, beseffen dat hun invoer van data bepalend is
voor het soepel lopen van de gehele keten. Ze moeten er ook
tegen kunnen dat er altijd iemand is die ze in de gaten houdt
en feedback geeft. En, op termijn rijden meer vrachtwagens
zelf geheel zonder chauffeur als vrachttreintjes over de snelwegen.
Ook in de magazijnen verandert er veel, zegt Ploos van Amstel. “Daar liggen meer producten en levering ontwikkelt zich
van pallets naar dozen naar enkele stuks. Dat vergt meer mensen in de magazijnen en daar is al een tekort aan. De uitdaging
is met minder mensen meer doen. Er komt een enorme druk
om te mechaniseren tot aan dark stores aan toe waarbij aan
de orderpicking geen mens meer aan te pas komt.”
Maar voorlopig blijft het veelal mensenwerk, meent Ploos van
Amstel. “Wel komt de techniek meer en meer de magazijnen
in, met name om te vermijden dat er fouten worden gemaakt
want die vertragen enorm. Dat betekent dat de rol van de leidinggevenden anders wordt. Niet alleen geven ze opdrachten,
maar controleren ook ‘real time’ wat hun mensen doen. Ze
kunnen volgen wie wanneer productief is en wanneer niet.
Het vergt grote sociale vaardigheden om de productiviteits
killers eruit te halen en toch mensen te behouden.” De cruciale veranderingen, aldus Ploos van Amstel, zitten op het
niveau van de planners. Hoe gaan die om met de informatie die veel eerder tot hun beschikking komt vanuit het
logistieke systeem en dat gevoed wordt met elektronische
vrachtbrieven en de boordcomputers? Er ontwikkelen zich
twee planfuncties; een operationele voor de dagelijkse gang
van zaken en een tactische, die verantwoordelijk is voor het
systeem op de lange termijn. De operationele planners nemen snel op basis van actuele info beslissingen als iets fout
dreigt te gaan. Dat zijn ofwel ingrepen vanwege optredende
calamiteiten, ofwel als gevolg van een fout in het logistieke
systeem dat zich uitstrekt tot meerdere schakels in de keten.
Ze hebben een permanente brandweerfunctie.
Het probleem, stelt Ploos van Amstel, is dat we in Nederland
geen echte Planner Academy hebben waar we voor die
twee planfuncties een adequate opleiding kunnen bieden.
FOTO: NOVA COLLEGE
HOGESCHOOL VAN
AMSTERDAM
Het onderzoeksprogramma Logistiek
van de Hogeschool van Amsterdam
werkt samen met het bedrijfsleven. Het
onderzoek richt zich op twee thema’s die
nauw verbonden zijn met de Metropoolregio Amsterdam (MRA):
Mainportlogistiek: de grote logistieke
knooppunten luchthaven Schiphol, de
Amsterdamse haven en Greenport Aalsmeer, waar internationaal logistieke ketens gebruik van maken. Dick van Damme is hier de lector.
Citylogistiek: de logistiek van bevoorrading van binnenstad en buitenwijk. Walther Ploos van Amstel is hier de lector.
De tactische planners moeten overweg kunnen met
statistiek en big data en dat zijn juist elementen die uit veel
opleidingen zijn gehaald om die beter studeerbaar te maken
– lees eenvoudiger. Er zijn ook te weinig planners op hbo/
wo-niveau.
Op operationeel niveau is er niet alleen maar slecht nieuws,
meent Ploos van Amstel. De huidige logistieke systemen
hebben veel weg van computergames. Net als bij sommige
games geeft de nieuwe logistieke software feedback tijdens
het werk zodat de planner aan het eind van de dag kan zien
welke beslissingen die hij heeft genomen goed zijn uitgepakt en welke niet. “Zo leren ze razendsnel.”
Tot slot zegt Ploos van Amstel: “Planning in al haar facetten
is cruciaal om de ambities van de Amsterdamse haven te
verwezenlijken. Het niche-karakter van de havenactiviteiten
zal te zijner tijd, als de fossiele-brandstoffenlogistiek weg
ebt, dominant worden. Met name de circulaire economie
met zijn uiterst complexe goederenstromen zal veel vergen
van het analytische vermogen en de besliskracht van planners. Met zijn kennisinstituten en creatieve industrie op de
achterhand is de Amsterdamse haven goed gepositioneerd
om via het plannen een beslissend concurrentievoordeel te
halen. Want waarde toevoegen doe je door goed te plannen
en snel te beslissen. Dat is onderscheidend. Investeer nu in
denkkracht.”
•
W W W.NOVACOLLEGE.NL
W W W.OR AM.NL
W W W.HVA.NL
VERDER IN DIT THEMAK ATERN:
Het woord aan vier opleiders
… en aan vier werkgevers
Werkgeversservicepunt (WSP) werkt
Voor en na een maritieme opleiding
Levenslessen bij de KNRM
Pag. 16
Pag. 20
Pag. 24
Pag. 26
Pag. 30
ZEEHAVENS A MSTERDA M OKTOBER 2014
15

Download Report