remigreren naar suriname

Grenzenloos
MAGAZINE
Grenzenloos.nl
Voor emigranten, expats en tweedehuisbezitters
NR
6
Juli 2014
slavernij-toerisme
Unieke site in Ghana
remigreren
Terug naar Suriname
Uitgeverij
1
Grenzenloos
Welkom
Colofon
Grenzenloos Magazine
Gratis online magazine voor emigranten,
expats en tweedehuisbezitters.
Verschijnt 12 x per jaar, elke laatste
vrijdag van de maand.
Een uitgave van Uitgeverij Grenzenloos,
een imprint van VanDorp Uitgevers
Voor meer informatie of adverteren,
kijk op www.grenzenloos.nl
of mail naar [email protected]
In dit nummer staan bijdragen van:
Hans Mantel
Liesbeth Arts
Mineke de Vries
Marjan van den Dorpe
Ellen Smulders
ZOMERse taferelen
D
e zomer is begonnen en de zomervakantie komt
er voor velen weer aan. Heeft u al iets geboekt?
Of kiest u liever voor een last-minute of blijft u
gewoon lekker thuis?
De helft van alle vakanties die Nederlanders jaarlijks
houden wordt in het buitenland doorgebracht.
Waar? Spanje is met een tien procent populair, maar
moet Frankrijk (vijftien procent) boven zich dulden.
Absolute koploper, al sinds 2007, is Duitsland.
Ongeveer achttien procent van alle buitenlandse
vakanties houden wij bij onze oosterburen. Over alle
drie landen vindt u leuke artikelen deze maand.
Laat ons gerust weer weten wat u van deze editie
vindt. Uw reacties en tips worden altijd gewaardeerd.
Wij zijn te bereiken via [email protected]
Grenzenloos Magazine verschijnt 12 x per jaar, elke
laatste vrijdag van de maand.
Veel leesplezier!
Esther Zoetmulder
Eric Jan van Dorp - Uitgever/hoofdredacteur
Eric Jan van Dorp
Twitter: @ericjanvandorp
Coverfoto: Mineke de Vries
Copyright©2014 VanDorp Uitgevers
Op de teksten en foto’s in deze uitgave
rust auteursrecht. Niets uit deze uitgave
mag worden opgeslagen, gekopieerd
of op andere wijze dan ook worden
verveelvoudigd en/of verspreid,
zonder uitdrukkelijke en schrijftelijke
toestemming van de uitgever.
2
Inhoudsopgave
4
Nieuws
Slavernij-toerisme
12
Een zonnig leven in Spanje
Uit je comfortzone
22
18
Remigreren naar Suriname
Wonen in Duitsland
36
6
De andere wereldtaal
3
30
Nieuws
Zweedse FISCUS GAAT NA WIE HUIS IN ZWEDEN VERHUURT
Belasting bij huurinkomsten boven 50.000 kronen
W
ie in Zweden een huis verhuurt maar
zelf in Nederland of België woont, kan
rekenen op een extra controle van de Zweedse
belasting.
betalen. Ook als onroerend goed, bospercelen
of daarmee samenhangende producten worden
verkocht, dient dit aangegeven te worden.
Volgens de Zweedse fiscus zijn er zo’n 100.000
mensen die buiten Zweden wonen, maar in
Zweden onroerend goed in eigendom hebben.
Het gaat hierbij zowel om Zweden die naar
het buitenland zijn verhuisd, als ook om
burgers van andere landen die bijvoorbeeld een
vakantiewoning in Zweden bezitten.
De Zweedse belastingdienst Skatteverket is met
een onderzoek begonnen naar de verkoop en
verhuur van bospercelen en onroerend goed
door mensen die in het buitenland wonen. Daar
zou, bewust of onbewust, fraude mee worden
gepleegd.
“We hebben aanwijzingen dat verkopen van
bossen en onroerend goed door eigenaren die
in het buitenland wonen niet correct worden
aangemeld. Dit geldt ook voor de verhuur van
woningen als die belast dient te worden”, zegt
Henrik Lund van Skatteverket.
Eigendomsbewijzen
“De aangiftes die we krijgen, wijzen erop dat
mensen niet op de hoogte zijn van de regels.
We zien ook dat bij de verkoop of erfenis van
onroerend goed niet altijd wordt gedacht aan
de overdracht van de eigendomsbewijzen. Dit
leidt tot problemen voor degene die het pand
verkoopt omdat de verkeerde naam op het
eigendomsbewijs staat”, zegt Henrik Lund.
Huurinkomsten
Wie met het verhuren van bijvoorbeeld een
vakantiehuisje in Zweden meer dan 50.000
kronen per jaar verdient (ongeveer 5490
euro), moet over de huurinkomsten belasting
Het is volgens hem goed om te weten dat de
regels in Zweden niet altijd dezelfde zijn als die
in het woonland. Skatteverket moet bovendien
een correct adres hebben van degene die in
Zweden een huis of bosperceel bezit.
“Als we niet het juiste adres hebben of alleen
het Zweedse adres, bestaat de kans dat men
de datum mist waarop ten laatste aangifte kan
worden gedaan. Dan kan een vergoeding voor te
late aangifte in rekening worden gebracht.”
Bron: www.denieuwezweed.com
4
Nieuws
duidelijke relatie tussen huizenmarkt en emigratie
google trends en kadaster als hulpmiddel
A
ls we de media moeten geloven dan
is er een steeds grotere interesse voor
emigratie. Meer dan 130.000 personen verlaten
jaarlijks ons land om zich in het buitenland
te vestigen. In dit cijfer zitten echter ook alle
niet-Nederlanders die terugkeren naar hun
geboorteland, bijvoorbeeld Poolse werknemers
die hier een bepaalde tijd gewerkt hebben
en als ingezetene ingeschreven stonden.
Gecorrigeerd blijkt dat slechts de helft van het
aantal emigranten uit autochtone Nederlanders
bestaat en dat dit aantal niet groeit.
laatste anderhalf jaar redelijk stabiel is. De
cijfers van de jaren voor de crisis zijn echter
flink hoger, met een piek begin 2006.
Waar is die interesse van afhankelijk? Volgens
ons is er een duidelijk verband met de situatie
op de Nederlandse huizenmarkt. Immers, wie
zijn huis niet kan verkopen, kan ook zijn koffers
nog niet pakken om voorgoed te vertrekken.
Maar is dit aan te tonen? Waarschijnlijk wel.
Wanneer we de statistieken van het Kadaster
erbij pakken om te kijken naar de aantallen
verkochte huizen in dezelfde periode als de
Google emigratie cijfers, dan zien we een
opvallende gelijkenis in de trend. De piek begin
2006 en de scherpe daling direct daarna zijn
duidelijk zichtbaar, evenals de scherpe daling
begin 2009. Bekijk de grafieken hieronder.
Er is tegenwoordig ook een andere manier
om populariteit te meten en dat is kijken naar
Google statistieken. Wanneer we in Google
opvragen wat de populariteit is van zoektermen
waar de woorden ‘emigreren naar’ in voorkomen, dan zien we dat die die populariteit het
Populariteit van zoektermen
in Google met de woorden
‘emigreren naar’.
Het aantal verkochte
woningen in Nederland.
5
Dezelfde feiten, een ander perspectief
Slavernij-toerisme
Mineke de Vries
6
Ghana
D
e geur van verdriet en vernedering
slaat letterlijk in je gezicht. De grond
is doordrenkt met bloed, uitwerpselen,
tranen. In fort Elmina in Ghana, waar
veel slaven de dood al vonden voor ze op
transport naar de Caraiben werden gesteld,
lopen toeristen nu bijna kokhalzend door
de kerkers. Waren toen de slaven zelf het
koopwaar, nu zoveel honderd jaar later
is hun verhaal het koopwaar; prijzige
rondleidingen, toeristische spullen, resorts
op steenworp afstand. We bezochten zowel
de forten en spraken met de eigenaars van
een resort. Onder de Ghanezen zelf, het
volk dat het meeste leed ondervond van de
slavernij, is geen spoor van pijn of rancune
te ontdekken. Integendeel. Het perspectief
van waaruit je naar dezelfde feiten kijkt,
blijkt essentieel.
slaven per ruimte gevangen werden gehouden.
Een streepje op de muur op heuphoogte
geeft aan tot waar de laag met uitwerpselen
kwam. Aan de muren de kettingen waarmee
de mensen aan elkaar zaten vastgeklonken.
Op een binnenplaats een loodzware bal, die
vrouwen als straf om hun enkel kregen en
die hen dwong dagen in de brandende zon te
staan, dit omdat ze geweigerd hadden met de
gouverneur naar bed te gaan. Hoe je het ook
probeert, wat zich hier heeft afgespeeld gaat alle
voorstellingsvermogen te boven.
Eenmaal weer buiten word je overspoeld door
Ghanese jongens die in de tussentijd souvenirs
hebben gemaakt met je naam erop. Want
nog maar net uit je auto gestapt geven ze je
bij aankomst een hand en stellen zich voor
met de vraag hoe jij heet en of je dat even wilt
opschrijven. Overweldigd en naïef, zeker in het
licht van wat je gaat zien, schrijf je vriendelijk
je naam op. Als je nadien de beschilderde
schelpen en armbandjes in handen gedrukt
krijgt, besef je de nieuwe handel die de slavernij
met zich meebrengt. Er maakt zich een vreemd
soort gewetensnood van je meester.
In de brandende hitte op de binnenplaats van
fort Elmina wordt je blik direct getrokken naar
een zware deur met een schedel erboven, die
toegang geeft tot het vertrek van amper twee
vierkante meter waar in volstrekte duisternis
en hitte gestraften werden ondergebracht, tot
de dood intrad. Schuin daarboven de grote
ramen van de gouverneursvertrekken, waar in
het hekwerk van het balkon de sierlijke W van
Willem I is gevlochten. Een vloeiend Engels
sprekende studente verzorgt een zakelijke
rondleiding, ontdaan van alle emotie. Misschien
dat juist daardoor het leed in de vochtige
kelders van de forten bij Cape Coast zo op je
valt. Dure fototoestellen proberen met flash de
kerkers vast te leggen, terwijl er in feite niets
te zien is. Lege donkere stinkende ruimtes van
zestig vierkante meter waarin tweehonderd
Door of no return
Fort Elmina werd in 1637 overmeesterd door
de Nederlanders op de Portugezen die het in
1482 bouwden. Nederlandse Psalmteksten
boven de deuren van de kerkruimte zijn
verbijsterende stille getuigen. Net ten oosten
van Elmina ligt het even beroemde Cape Coast
Castle, twee forten in de rij van dertig langs de
kustlijn van Ghana, de goudkust. Omdat het in
Nederlandse handen was, trekt Elmina Castle
veel Nederlanders, maar Cape Coast is minstens
7
Slavernij-toerisme
even indrukwekkend. Vanwege het feit dat
twee slaven na hun dood werden teruggebracht
naar Ghana werd de ‘door of no return’ waardoor slaven naar de schepen werden geleid
- omgedoopt tot ‘door of return’. Met deze
symbolische handeling, een bordje met Door
of return aan de buitenkant van de deur is het
boek gesloten. Echt gesloten.
Ze gaan niet zichtbaar gebukt onder dit
verleden. De verklaring blijft eigenlijk een
raadsel. Als één van de redenen wordt genoemd
de volledige overgave aan het leven en daarbij
aan de dood. Men leeft in het hier en nu, niet
in de toekomst maar zeker niet in het verleden.
Rondtrekkend door het land en de armoede
ervarend, realiseer je je temeer dat de zorg
of je ‘s avonds eten hebt,
simpelweg geen ruimte
laat je bezig te houden met
zaken als deze. Maar ook de
volksaard wordt genoemd:
de indrukwekkende trots
van de Ghanees op zijn
land en volk wordt niet
verstoord door enig gevoel
van rancune. Een Ghanees
weigert vanuit die trots elke
vorm van slachtoffer zijn te
accepteren.
De uitbundigheid, de
gastvrijheid, het met alle
egards behandelen van
westerlingen lijkt in niets
op langdurig meegedragen
leed, integendeel, het
geldt juist als grote eer
Europeanen te ontvangen.
Kinderen komen overal vandaan aanlopen,
zwaaien, willen je aanraken en bekijken en
roepen vrolijk ubruni!: zij die van achter de
horizon komen.
Wie Ghana bezoekt, kan er niet omheen de
forten, één van de weinige toeristische trekpleisters in het land te bezoeken. In het arme
land dat Ghana is, is Cape Coast met zijn twee
kastelen dan ook een relatief welgesteld gebied.
Men plukt hier de vruchten van de slavernij.
Ghanese slavernij
Wat tevens een erg belangrijke rol speelt, is de
bekendheid met slavernij onder de Ghanezen,
vóór de Europeanen kwamen. We hoeven
daarvoor de historische roman van Arthur Japin
Trots
Hoe tegenstrijdig wellicht, de Ghanezen zijn
trots op deze overblijfselen uit de geschiedenis.
8
Ghana
maar open te slaan - De zwarte met het witte
hart -, die op indrukwekkend wijze verhaalt
over twee prinsjes van de Ashantene die door
hun eigen vader aan Nederland als onderpand
werden meegegeven. Deze op waarheid
gebaseerde geschiedenis speelt 150 jaar na de
afschaffing van de slavernij, maar wederom
was Elmina het tafereel van de droevige
geschiedenis van de inmiddels wereldberoemde
neefjes Kwame en Kwasi. Zij wachtten in
Elmina op hun lot, weggevoerd van hun familie
die ze nooit meer zouden zien. Het feit dat in die
tijd honderden slaven het hoofd werd afgehakt
als hun meester overleed om hem te begeleiden
naar het hiernamaals, het feit dat slaven onder
de naam ‘rekruten’ in zogenaamde vrijheid
werden verkocht als militair voor Nederlands
Indië - omdat de welvaart na de afschaffing van
de slavernij tanende was - spreekt boekdelen.
Het maakt het nog ingewikkelder als je bedenkt
dat het ene Afrikaanse ras het andere niet als
menselijk zag. Hoe we tegen de oorsprong van
de slavernij moeten aankijken is iets waarbij
kennelijk vele factoren een rol spelen.
Geesten Curaçaose voorvaderen
De merkwaardige toeristische keerzijde
van de slavernij deed verschillende resorts
in de nabijheid van de forten oprijzen. Eén
daarvan is Ko-Sa op nog geen tien kilometer
9
Slavernij-toerisme
afstand van Elmina, sinds zes jaar gerund door
twee Nederlandse echtparen, onder wie Patrick
en Nicole Koolen. Zij namen het over van een
Ghanese man en een Duitse vrouw. De schepen
met slaven zijn hier langsgekomen op weg naar
Curaçao en Suriname. Een lieflijk resort waar je
zo uit je Afrikaanse huisje het strand oploopt en
waar je ’s nachts in slaap wordt gewiegd door het
geluid van de branding. Koolen: “Gecombineerd
met nabijgelegen natuurpark Kakum en het strand
zijn de forten de grote toeristische trekpleisters.
We helpen onze gasten met trips daarheen, maar
verder is het geen gespreksonderwerp.” Ook
rond het herdenkingsjaar 150 jaar afschaffing
slavernij is overigens amper wat gedaan. Nicole:
“Kranten besteedden er minimaal aandacht
aan, in Accra was slechts een kleine herdenking.
Verder leeft het niet.” Overigens komen wel
geregeld Curaçaoënaars hierheen. Patrick: “Ze
willen weten waar ze vandaan komen. Sommigen
bezoeken wel met moeite het fort, bang voor
geesten van hun voorvaderen. Maar ik heb er ook
ontmoet, die er helemaal niks mee hadden”, zegt
hij ontnuchterend. Toen Patrick de Surinaamse
woongroep voor ouderen waarvoor hij werkte in
Utrecht vertelde dat hij naar Ghana ging, kreeg hij
vanuit die groep vele reacties: “Om te beginnen
vond men het dapper dat ik ging, maar ik vond het
vooral opvallend dat tachtig procent van de mensen
van die woongroep ooit in Elmina was geweest.
Allemaal op zoek naar hun roots.”
Rust in Ghana
Patrick: “Het resort zit vrijwel altijd vol, mensen
praten het door. Onze gasten zijn met name
vrijwilligers en stagiaires, die een weekendje bij
ons komen bijtanken en hun ouders die hen komen
bezoeken.” Maar ook biedt Ko-Sa onderdak aan
de westerse gemeenschap van Accra en soms zie
je investeerders in eco-projecten. Het is letterlijk
bijtanken in het resort en hoe moeilijk het ook is
om spullen te verkrijgen, de keuken in Ko-Sa is
veelzijdig. De wijn komt wel via een groothandel
en de echte westerse koffie - zakjes Nescafé is het
beste dat je daarnaast kan vinden - komt uit Accra.
Nicole: “Mensen zijn zó blij met een lekkere wijn
of een echte kop koffie, daar doen we het voor.”
Natuurlijk weten ook vakantiegangers Ko-Sa te
vinden, maar stromen toeristen tref je in Ghana
niet. Aan de kust is wel het lange Nederlands
aandoende zandstrand, maar de zee is koud en
gevaarlijk. Wàt er echter aan toeristen en bezoekers
is, concentreert zich hoe dan ook in Cape Coast.
Patrick en Nicole wonen in het vissersdorpje
Ampeny, iets ten westen van Elmina. “Het is een
bewuste keuze onderdeel van de bevolking te
zijn.” Na het rondtrekken door Zuid Amerika (ook
Curaçao even aangedaan) en Afrika vonden ze hier
rust. “We werden verliefd op Ghana; het is een
stabiel land, waar je gewoon ‘s avonds over straat
kan.” Ghana is Patricks levenswerk, hier wil hij niet
meer weg.
Ondanks dat de cultuurverschillen tussen hen en
hun werknemers soms lastig zijn, komen ze er altijd
10
Ghana
samen uit. Patrick: “Hun leven wordt door God
gestuurd; wij moeten oppassen dat niet te vertalen
in gemakzuchtig. Wij als you white zijn in hun
ogen altijd rijk. Zij beseffen niet dat ook wij hard
moeten werken en dat het dan nog soms moeizaam
is, begrijpen ook niet dat je in Nederland werkte en
niet voor alles hulpjes had. Ja, misschien is dat dan
toch het verleden.”
als Ghanezen waren uitverkoren om te werken op
de plantages. Niemand, geen volk op de hele wereld
was geschikt voor dit werk, want niemand is zo
sterk als wij. Wees dus trots op ons volk.” In elk
geval deze vijftien kinderen waren zichtbaar onder
de indruk van de heldhaftigheid en kracht van hun
voorvaderen.
Opgeheven hoofd
Je kunt de geschiedenis inkleuren zoals je wilt, je
kunt hem beleven zoals je wilt. En kennelijk kun je
zelf kiezen of je slachtoffer bent of held.
De Ghanezen kiezen ervoor met opgeheven hoofd
hun geschiedenis onder ogen zien. Een volk dat
zichtbaar geniet van haar onafhankelijkheid. Dat
een intrinsieke waardigheid bezit. Het mooiste
symbool uit Ghana is wellicht wel dit. Kijkend naar
het gebruik van het dragen van alles op je hoofd,
kun je misschien concluderen dat de zwaarste
lasten alleen te dragen zijn met opgeheven hoofd en
kaarsrechte rug.
Op de slavernij heeft Patrick heeft een nuchtere
kijk: “Het is een bekend gegeven in dit land, Ghana
is zelf begonnen mensen te verhandelen. Bovendien
was het een wredere tijd. Maar ook de cultuur
was en is nog steeds anders: kinderen worden ook
vandaag de dag vernederd, geschopt, geslagen
en het is bekend dat elke familie een small boy of
small girl heeft, de zwakste schakel, degene voor
de rotklusjes of degene die wordt verstoten. Het is
nooit goed te praten, maar je moet wel de context
en de cultuur erbij betrekken.”
Uitverkoren
Hoe essentieel het blijkt te zijn met welke blik je
naar dezelfde feiten kijkt, verraste des te meer
bij een les over slavernij op school. In een klein
dorpje waar de mensen in lemen huizen wonen
en waar op vuur in grote potten wordt gekookt
staat één van de vele weeshuizen die Ghana rijk
is. Kinderen krijgen les in bijgebouwde lokaaltjes,
een laag muurtje met een golfplaten dak erboven
in dit geval. Op hetzelfde gammele schoolbankje
als waaraan ze net hebben ontbeten ligt nu hun
schrift. In hun versleten kleren luisteren de
vijftien kinderen van groep vier, vijf en zes naar
de directeur die de driehoek van handel op het
bord tekent. En paar kippen scharrelen tussen de
bankjes. En als je zit te wachten op het verhaal wie
deze zwarte bladzijde in de geschiedenis op zijn
geweten heeft, vervolgt de directeur vol trots: “Wij
Tekst: Mineke de Vries
Foto’s: G. Lejeune, Mineke de Vries
Dit verhaal is een voorpublicatie uit het boek
Met de zon in de rug dat op
10 oktober 2014 zal verschijnen
bij uitgeverij Village.
Auteur Mineke de
Vries is freelance
tekstschrijver en
journalist voor onder
andere het Antilliaans
Dagblad en de krant
Amigoe - Ñapa Curaçao.
11
Een zonnig leven
in Spanje
Marjan van den Dorpe
12
Spanje
E
nkele jaren geleden zijn auteur Marjan
van den Dorpe en haar man Tom
naar Spanje geëmigreerd. In haar eerste
bundel Leven onder de Spaanse zon deed
Marjan daar verslag van. Na enkele woelige
jaren zijn ze nu in een rustiger vaarwater
gekomen. Wel is gebleken dat je hier in
dit nieuwe vaderland veel meer op elkaar
aangewezen bent en dat het spreken van
de taal van levensbelang is. Omdat de
meeste opstartproblemen opgelost zijn is er
meer tijd voor het maken van tochten in de
omgeving en het ontdekken van prachtige
plekjes.
Kinderen die uit hun feestjurk gegroeid zijn
bijvoorbeeld. Een goede manier van hergebruik.
Door de crisis zijn de prijzen van huizen en
appartementen laag. Ze zijn de laatste jaren nog
nooit zo laag geweest en eigenlijk is het dan ook
dè aangewezen tijd om iets te kopen. De koper
is koning en heeft een aanbod, niet te geloven.
Met deze gegevens in ons achterhoofd zijn Tom
en ik eens om de tafel gaan zitten. Zou het soms
een idee zijn om een tweede huis te kopen aan
de kust en dat dan gaan verhuren? Het toerisme
aan de kust neemt nog steeds toe. Spanje
profiteert van de strubbelingen in het Midden
Oosten en Griekenland. Veel toeristen wijken
uit naar Spanje. Vrienden van ons hebben sinds
kort ook een huis aan de kust dat ze verhuren
en van hen kregen we hele bruikbare tips.
Een huis kopen in Spanje
Sinds de koop van ons huis hier in Caudete
hebben we vrienden aan de kust wonen
waarvan de vrouw een eigen makelaarskantoor
is begonnen. Met haar hebben we contact
gezocht en gevraagd of zij ons zou kunnen
helpen. Geen probleem, graag zelfs. Maar ja de
kust is lang en wat is de meest populaire plaats
om een tweede huis te kopen?
De crisis in Europa en in het bijzonder in
Spanje is het gesprek van de dag hier. Het is dan
ook behoorlijk heftig. Zeker in het binnenland.
Veel jonge Spanjaarden proberen, net zoals
in de jaren zestig van de vorige eeuw, naar
bijvoorbeeld Nederland en Duitsland te gaan
voor werk. Zo ook onze buurman José. Hij gaat
voor enkele weken naar Nederland om daar zijn
beroep van stukadoor uit te oefenen.
Moraira
Na wat omzwervingen kwamen we op Moraira
uit. Een leuke kleine plaats. Vroeger een oud
vissersdorpje geweest. Het dorp vormt samen
met het landinwaarts gelegen dorp Teulada één
gemeente. Moraira ligt aan de populaire Costa
Blanca waar de zon bijna altijd schijnt en een
heel aangenaam klimaat heerst. Vorst komt
daar nauwelijks voor. Daarom zie je daar velden
vol sinaasappelbomen. De vliegvelden Alicante
als Valencia zijn in een uur rijden te bereiken.
Maar ook op de lokale radio is de crisis bekend.
Er zijn op Radio Villena programma’s waar
mensen naar de studio bellen om spullen te
koop aan te bieden. Hun telefoonnummer
wordt dan genoemd en iedereen die interesse
heeft kan bellen. Een goed idee en er wordt
gretig gebruik van gemaakt. Zeker tegen de tijd
dat er feesten zijn zoals Los Moros y Cristianos,
Pasen of het doen van communie. Dan wordt er
heel veel kleding op deze manier verhandeld.
13
14
Spanje
Moraira is gemoedelijk en absoluut niet te
vergelijken met een badplaats als Benidorm. Er
zijn diverse leuke strandjes, soms met stenen
andere met zand en de meeste zijn gratis. Evenals
het parkeren daar. Daarnaast heeft Moraira goede
winkels en leuke restaurantjes. Voor elk wat wils.
We gaven Marijke (zo heet onze vriendinmakelaar) de opdracht om voor ons eens
op zoek te gaan naar een woning met goede
verhuurmogelijkheden in Moraira.
Bezichtigen
Elke keer als ze enkele huizen voor ons gevonden
had reden we van Caudete naar Moraira om ze te
gaan bekijken. Een tocht van ongeveer anderhalf
uur, enkele reis. Je kunt wel een voorselectie
maken op internet, maar uiteindelijk moet je het
toch in het echt bekijken. En maar goed ook, want
wat kan een huis er op internet anders uitzien
dan in de werkelijkheid. We hebben ongeveer tien
huizen bekeken. Sommigen waren best wel mooi
maar hadden net niet dat ‘wauw’ effect.
Tot het huis in Talpa Park. Aan de buitenkant
valt het nog niet eens zo erg op. Het is gelegen
in een park dat mooi aangelegd en onderhouden
is. Wat gelijk opvalt als je door dat park loopt is
het prachtig grote zwembad. Het is in een soort
achtvorm gebouwd met stapstenen in het midden.
De bewoners van de veertien huizen kunnen
daar gebruik van maken. Groot genoeg! Van deze
veertien huizen zijn er enkele het hele jaar door
bewoond. Enkele worden als vakantiehuis gebruikt
en enkele, waaronder nu ook dat van ons, worden
verhuurd voor korte of langere termijn.
We zagen dus dit huis en tja het leek niet erg
groot..., maar eenmaal binnen hadden we wel dat
alles overheersende ‘wauw’ gevoel. Vanuit de ziteetkamer heb je namelijk een grandioos uitzicht
op de baai van Moraira! Vanaf het overdekte
balkon kun je tijdens je ontbijt genieten van dit
adembenemende uitzicht. Verder bleek dat dit huis,
als een van de weinigen op dat rijtje, bijna helemaal
gerenoveerd te zijn. Een nieuwe keuken met nieuwe
koelkast en oven, twee nieuwe badkamers met
nieuwe douchecabine, een nieuw dak en nieuwe
bedrading. Ook was op deze vernieuwingen nog
een jarenlange garantie. Het had oorspronkelijk
twee slaapkamers, twee badkamers en beneden een
extra keuken annex bar. Maar die laatste hebben
wij eruit gehaald en verwerkt tot buitenkeuken met
alles erop en eraan. Van de toen lege ruimte hebben
we een derde slaapkamer gemaakt.
Er waren nog meer gegadigden. We moesten dus
aan de ene kant snel beslissen en aan de andere
kant ons niet gek laten maken. Het belangrijkste
was, in tegenstelling tot ons huis in Caudete, dat
water, elektriciteit en gas aanwezig waren en
ook werkten. Een groot voordeel! Je leert elke
keer weer. Nooit een huis kopen voordat je echt
geconstateerd hebt dat het licht werkt. Knopje om
en licht aan, anders niet kopen!
We wilden het huis dan ook graag kopen, maar
niet tegen elke prijs. Uiteindelijk brachten de
andere gegadigden toch geen bod uit en konden
wij doorgaan met onderhandelen. Na enige dagen
heen en weer mailen werden we het eens over de
prijs en konden we het huis eigenlijk al als van ons
beschouwen.
Tips
Enkele dingen zijn heel belangrijk om te onderzoeken voordat je een huis in Spanje koopt. In de
eerste plaats is het goed te weten wie de eigenaar
van de woning is en van wie je het dus gaat kopen.
Spanje kent twee registers waarin onroerend goed
15
Huis kopen in Spanje
is opgenomen namelijk het ‘Registro de
Propiedad’ en het ‘Catastro’.
Kadaster
Het Registro de Propiedad komt altijd om
de hoek kijken als u een huis wilt kopen.
Hierin staat duidelijk in wie de eigenaar
van de woning is. Elke gemeente heeft
dit Registro. Vraag dan ook naar een
‘Nota Simple’. Dat is een uitreksel van het
eigenarenregister. Daarin staat niet alleen
de naam van de eigenaar maar ook of er nog
eventuele achterstallige betalingen zijn qua
belasting, afvalstoffenheffing etc. Het feit is
namelijk dat u als koper niet alleen het huis
koopt maar ook de achterstallige betalingen
overneemt! Het is dan ook heel belangrijk
om de Nota Simple op te vragen vóórdat
de koop gesloten gaat worden! Op de Nota
Simple staat ook of er nog een hypotheek op
de woning rust.
Het Registro is vergelijkbaar met het
Kadaster in Nederland. Daarin staan de
grenzen van het pand of terrein beschreven.
Hoewel dat in Spanje, vooral in de ‘campo’,
niet al te nauw wordt genomen.
Ook is het verstandig om vóór de koop de
zogenaamde ‘Borrador’ op te laten maken.
Het personeel van het notariskantoor kan
dit voor u voorbereiden. De ‘Borrador’
is een kladversie van de ‘escritura’
(eigendomsbewijs). Deze wordt door de
notaris gecontroleerd en als alle gegevens
kloppen, wordt de echte ‘escritura’ op
officieel notarieel papier afgedrukt. Hierna
wordt deze dan door de notaris voorgelezen
en door alle partijen ondertekend.
16
Spanje
Is de koop eenmaal een feit dan is de nieuwe
eigenaar verplicht om zijn nieuwe aanwinst in te
schrijven in het ‘Catastro’. Dat is een onderdeel van
de belastingdienst in Spanje (Hacienda). Bij deze
inschrijving wordt de in de ‘escritura’ vermelde
koopsom opgegeven. Bij het Catastro wordt de
kadastrale waarde bepaald aan de hand van lokale
gegevens, de gemiddelde prijs per vierkante meter
en de bebouwing. Deze kadastrale waarde dient als
grondslag voor de onroerend goed belasting en kan
elk jaar geherwaardeerd of geïndexeerd worden.
Ga er wel van uit dat het opvragen van diverse
formulieren lang kan gaan duren en ook kosten met
zich mee kan brengen.
Dit artikel is een voorpublicatie uit het
nieuwe boek van Marjan van den Dorpe,
getiteld Een zonnig leven in Spanje, dat
op 5 juli zal verschijnen.
Eerder verscheen van dezelfde auteur de
bundel Leven onder de Spaanse zon.
En meer
Na deze opsomming zijn we er nog niet. Er zijn
nog meer dingen waar iemand die een huis in
Spanje gaat kopen aan moet denken. Eén daarvan
is de ‘Plusvalia’. Dit is een belasting over de
waardevermeerdering van de grond. Het is een
gemeentelijke belasting. Deze belasting moet
worden betaald als het onroerend goed van
eigenaar wisselt. Meestal is deze belasting voor
rekening van de verkoper, maar dat is afhankelijk
van de gemaakte afspraken. Niet vergeten om
te zorgen voor het overschrijven van water en
elektriciteit.
Gas gaat in Spanje meestal met grote of kleine
flessen en deze zijn op diverse adressen te koop.
Ook is het uiteraard verstandig om alvast een
rekening bij een Spaanse bank te openen.
Bestel via Emigratieboek.nl
Tekst: Marjan van den Dorpe
Foto’s: Stephan Mantel, Marjan van den Dorpe
Kijk ook op: www.casamoraira.nl
Bestal via Emigratieboek.nl
17
Wonen in Frankrijk
LIEsBETH
uit je comfortzone (1)
L
iesbeth Arts woont samen met haar
man Henk sinds een paar jaar in
de Auvergne. Vorig jaar verscheen het
eerste boek van Liesbeth, waarin ze op
enthousiaste wijze vertelt over haar
emigratie. Daarnaast schrijft ze met
regelmaat veelgelezen columns over haar
allerdaagse belevenissen in Frankrijk.
lijn stelt zich voor in het Nederlands en vraagt
of ik nog steeds plaats in de auto heb. Haar man
en dochter zijn in Breda en zoeken een lift naar
Parijs.
“Ja natuurlijk!” antwoord ik verrast. Ze geeft
me zijn telefoonnummer zodat ik het verder
met hem kan regelen.
Zo dat is geluk hebben, denk ik in m’n nopjes,
toch nog gedeelde reiskosten.
Vier dagen geleden ben ik, met redelijke bibbers
Om kwart over acht ‘s ochtends begint
mijn mobiele telefoon te rinkelen, op het
display zie ik een onbekend Frans nummer.
Zondagochtend, wie belt er nu op dit tijdstip?
Een beetje verwonderd neem ik op.
Een vrouwenstem aan de andere kant van de
in mijn lijf, toch weer in onze oude Renault
Espace uit 1993 naar Nederland gereden voor
een optreden.
Een reis waar ik van te voren wel heel erg
tegenop zag maar die wonderwel toch weer
18
Liesbeth Arts
goed verlopen is. De motor liep zelfs als een
zonnetje en ook in Nederland reed ik vlekkeloos
nog zo’n driehonderd kilometer weg.
Dit had me de moed gegeven om toch een
oproep voor co-voiturage voor de terugweg te
plaatsen op Nederlanders.fr
vooral dat ik weer naar huis ga.
Deze keer verloopt het bezoek aan Nederland
niet echt ontspannen. Ik weet niet wat ik heb, ik
ben gevoeliger dan normaal, erg moe en kan me
slecht concentreren.
M’n optreden is daardoor nogal zwaar geweest.
Het bezoek aan m’n dochter in Amsterdam
voelt als ‘veel te kort’ en ondanks dat is het
parkeertarief nog te hoog.
Ik bel de man en krijg een adres in het
Ginniken, een wat sjiekere wijk in Breda. De
man klinkt aardig en keurig. “Ik heb wel een
oude auto hoor, geen luxe!” waarschuw ik toch
maar even voor de zekerheid. Hij vindt het geen
enkel probleem en we spreken af dat ik er om
tien uur zal zijn.
Ik vind het spannend, dit is de eerste keer dat
ik iemand meeneem die ik niet ken. Ik rijd
bijna altijd alleen, daar houd ik van, dan heb
ik m’n gedachten voor mezelf en kan ik lekker
harde muziek luisteren. Nu gaat deze man met
dochter, alleen maar mee tot Parijs, de helft
van mijn reis, maar toch zullen we nog zo’n drie
à vier uur bij elkaar in de auto moeten zitten,
hopelijk hebben we wat gespreksstof anders
duurt zo’n reis knap lang.
Hoewel ik op het ogenblik best gelukkig ben en
ik me erg verheugd heb om haar weer te zien,
maakt ons weerzien me dit keer melancholiek.
Wat mis ik eigenlijk een groot deel van haar
handel en wandel, nooit kunnen we eens even
gezellig bij elkaar langs.
Wat is nu eigenlijk mijn moederrol? Ik ben me
pijnlijk bewust dat ik haar al een hele tijd niet
meer even lekker heb kunnen verwennen met
cadeautjes of leuke kleren. Een bezoekje aan de
‘stad’ en samen lekker lunchen op een terrasje,
wanneer was dat voor het laatst?
Ik voel me verdrietig en in de war.
Wat is de prijs eigenlijk die ik betaal voor mijn
droomleven in Frankrijk? Ik houd van mijn
dochter
Wat zou het eigenlijk voor iemand zijn?
Een vader en een dochter die naar Parijs
gaan en een moeder die uit Parijs belt, zoiets
maakt me toch nieuwsgierig. Het zal wel een
gescheiden man zijn, denk ik het antwoord te
weten. Het kind zal dan wel bij haar moeder
in Parijs wonen. Als het maar niet zo’n kleine
krijsende dreumes is.
Ojee, en ik moet lachen bij de gedachte,
straks heeft hij allemaal ‘kinderen voor
kinderen’ cd tjes bij zich om het meisje zoet
te houden. Dat zal mijn geluk weer wezen!
Ach, we zullen wel zien, voorlopig ben ik
blij dat ik mijn kosten wat kan delen, maar
19
Wonen in Frankrijk
en toch kies ik voor een leven met een veel lagere
levensstandaard, zodat ik haar lang niet zo vaak
kan zien als dat ik zou willen. Groeien we niet uit
elkaar? Ze is vijfentwintig inmiddels, terwijl ze in
mijn hoofd maar steeds achttien blijft.
we moeten best wel sappelen om rond te komen
en soms raak ik daar ook wel van in de stress,
maar anders dan mijn vader zie ik nog steeds
mogelijkheden.
Hij gaat ook voorbij aan het feit dat ik al bijna
tien jaar weg ben. Behalve mijn dierbare familie
en een paar goede vrienden en af en toe een
optreden, is er niets meer dat me aan Nederland
bindt. Ik heb in Frankrijk een nieuw leven
opgebouwd. We hebben ontzettend hard gewerkt
om ons huis prachtig te verbouwen en een
gezellige stek te creëren. Ik heb een geweldige
werkplek waar ik heerlijk kan schrijven.
Ik kijk naar mezelf met mijn oude autobrik, om
me heen vliegen de grote en vooral nieuwe auto’s
langs me heen. Nederland is één en al bling bling,
het levensritme is hier twee of misschien wel drie
keer zo snel als in de Auvergne.
Dit kan ik nooit evenaren. Ik ben blij dat ik hier
nog kan komen voor een bezoekje maar meer zit
er voorlopig niet in. Toch voel ik tegelijkertijd
ook dat ik deze snelle wereld aardig begin te
ontgroeien, ik moet er niet aan denken om nog
aan deze ratrace mee te doen.
Maar vooral dat het leven in Frankrijk een ‘mode
de vie’ is die mij ontzettend bevalt en dat ik dit
leven niet zomaar meer wil en kan loslaten, is iets
wat hij totaal niet begrijpt.
Voor hem is het gewoon terugkomen en de draad
weer oppakken, nou zo simpel ligt dat niet!
Dit probeer ik hem allemaal uit te leggen maar
hij heeft zijn mening gevormd en staat totaal niet
open voor mijn argumenten.
Ondertussen voel ik me gefrustreerd over zoveel
onbegrip maar eigenlijk nog meer dat ik mezelf,
als een kind, toch weer aan het verdedigen ben.
Ik zie mijn boze vader maar ik zie ook zijn
onmacht en liefde. Hij begrijpt gewoon niets van
mijn leven in Frankrijk. Hij ziet mijn struggling
niet als een avontuur en een uitdaging, zoals ik
dat zelf ervaar.
Met een behoorlijke brok in m’n keel rijd ik weer
naar Brabant, naar m’n ouders om hier nog één
nachtje te slapen voor mijn terugkeer naar huis.
Terug naar de rust en de natuur.
Maar in plaats van nog een laatste gezellig
avondje krijg ik op de valreep nog een tirade van
m’n vader over me heen.
Dit heb ik sinds mijn pubertijd niet meer meegemaakt en je zou het op mijn leeftijd ook niet
meer verwachten, maar blijkbaar zit het hem erg
hoog.
De strekking is duidelijk: het wordt tijd dat ik
terugkom. De résidence d’artistes en jazzclub,
waarvoor we naar Frankrijk zijn verhuisd, is
van de baan, dus waarom zouden we dan nog in
Frankrijk blijven?
“Je kunt daar de kost maar amper verdienen, wat
zoek je daar toch in die armoede!” roept hij boos
uit. Hiermee volkomen voorbijgaand aan alles
wat me lief is en waar ik trots op ben.
Nu kan ik me zijn standpunt ook wel voorstellen,
Eigenlijk heb ik deze tirade ook wel aan mezelf te
danken. Ik ben veel te open geweest al die tijd, ik
vertel mijn ouders altijd alles over mijn voor en
tegenspoed omdat ik dat graag wil delen, maar
daar moet ik mee gaan stoppen. Vooral voor
mijn vader is dit heel moeilijk, hij staat niet open
voor het onbekende, het maakt hem alleen maar
20
Liesbeth Arts
angstig, zodat hij alleen maar de “negatieve” kant
van mijn verhaal hoort.
Hij wil me gelukkig en vooral welvarend zien,
gewoon, lekker veilig in Nederland. En misschien
ligt onder deze hele discussie ook nog wel het feit
dat hij me mist. Of het feit dat hij ouder wordt en
dat er zomaar dingen kunnen gebeuren en dat ik
dan erg ver weg ben.
Mijn moeder die er de hele tijd wat stilletjes
bijgezeten heeft, roept ons tot de orde. “Zullen we
er over ophouden? Jullie komen er toch niet uit,
de situatie is zoals hij is, laten we nog even een
gezellige avond hebben met elkaar.”
Gedurende de avond proberen we weer
gewoon te doen, maar gemakkelijk is dat niet.
De opgeroepen emoties blijven als een soort
mistwolk om ons heen hangen.
Emigreren is soms ook gewoon heel erg pijnlijk.
Als Lies op een avond Henk ontmoet
slaan de vonken direct over. Behalve hun
artiestenbestaan blijkt al snel dat ze ook
hun passie voor Frankrijk delen.
Het begint met dromen over later als...
maar hun enthousiasme haalt de droom
in. Samen storten ze zich in het avontuur
en belanden van het ene toeval in het
andere. Een verhaal vol humor, over
passie en durf, dromen en aanpakken,
liefde en loslaten maar vooral over
verwondering.
Maar nu is het zondagochtend en ik sta op het
punt om te vertrekken. Ondanks dat ik me nog
steeds redelijk geëmotioneerd voel, ben ik ook
erg opgelucht dat ik weg kan, naar huis en naar
Henk.
Mijn ouders zwaaien me na. “Tot de volgende
keer Lies, doe voorzichtig!”
Het zijn gewoon heel erg lieve mensen, ik hoop
dat ik weer snel terug kan komen.
Maar voor nu… op naar Breda. Terug naar mijn
nieuw gekozen leven, ik ben benieuwd wat deze
reis weer gaat brengen…
Toekomstmuziek in Frankrijk
Dromen over de grens
(wordt vervolgd)
Elisabeth Arts
UItgeverij Grenzenloos
ISBN 9789461850638
Prijs € 16,95
O.a. te koop bij:
Bol.com en Emigratieboek.nl
21
Remigreren
remigreren naar
SURINAME
Esther ZOetmulder
22
Suriname
D
e afgelopen jaren is het aantal personen van
Surinaamse afkomst dat terugkeert naar
Suriname groter dan het aantal Surinamers dat
naar Nederland emigreert. Esther Zoetmulder
beschreef in het boek Emigreren naaar Suriname
hoe u een remigratie voorbereidt.
Remigreren houdt in dat u vertrekt naar het land
waar u oorspronkelijk vandaan komt. Dit land
van herkomst is het land waar één van uw ouders
is geboren of het land waarvan u of één van uw
ouders de nationaliteit bezit of bezat.
Als u van Surinaamse afkomst bent, ligt het allemaal iets anders. Het kan enerzijds makkelijker
zijn, u kent het land immers al, u krijgt sneller
een vergunning en u hebt vermoedelijk familie in
Suriname bij wie u zich geborgen voelt.
Anderzijds kan het u ook tegenhouden. Het beeld
dat u hebt van het ‘Suriname van toen’, vertroebelt
uw objectiviteit. U bent misschien bang niet meer
geaccepteerd te worden, vanwege bijvoorbeeld een
te Nederlands accent of u denkt dat het land nog
steeds erg achter is.
Vanuit Nederland geldt er een remigratieregeling
voor personen die willen remigreren.
Komt u in aanmerking?
De Sociale Verzekering Bank verzorgt de
uitvoering van deze regeling. Zij beoordeelt de
aanvragen en kijkt wie er in aanmerking komt voor
de remigratieregeling.
Voor de remigratieregeling gelden een aantal
voorwaarden:
• De eis van naturalisatie; ongeacht
uw nationaliteit bij het starten van de remigratie
procedure, is het vereist dat u eindigt met het
aanvragen van de Surinaamse nationaliteit.
• U moet minimaal 45 jaar oud zijn.
• U moet minimaal drie jaar in Nederland
gewoond hebben, met een geldig verblijf.
• U moet minimaal zes maanden achtereen
(direct voor het punt van vertrek) een uitkering
als AOW pensioen, werkeloosheidsuitkering,
arbeidsongeschiktheidsuitkering, of een
bijstandsuitkering genoten hebben.
• U moet een ziektekostenverzekering afsluiten
in Suriname.
De regeling bestaat uit de volgende twee
onderdelen:
• De basisvoorziening
• De remigratie-uitkering
De twee onderdelen kunnen los van elkaar
aangevraagd worden.
De basisvoorziening
De basisvoorziening is bedoeld om mensen te
helpen tijdens het proces van remigreren. Zowel
bij de overtocht als het vervoeren van huisraad
naar Suriname.
Betaald wordt onder andere een
reiskostenvergoeding. U kunt daarnaast ook
een vergoeding krijgen voor de verhuizing van
goederen (huisraad), een bedrijfsinventaris en
de opslag van deze goederen, indien dat nodig
is. Bent u gehandicapt, dan wordt de overtocht
van de door u benodigde én in uw eigendom
zijnde hulpmiddelen eveneens vergoed. Het gaat
natuurlijk om een eenmalige vergoeding.
Voor de eerste twee maanden dat u in het
remigratieland verblijft, krijgt u eveneens een
vergoeding zodat u in uw levensonderhoud kunt
voorzien. Dit bedrag is tweemaal het bedrag dat
u maandelijks uitgekeerd zou krijgen, wanneer u
gebruik zou maken van de remigratie-uitkering.
Voorwaarde is wel dat u voor het indienen van de
basisvoorziening minimaal een jaar onafgebroken
in Nederland gewoond heeft.
23
Remigreren
ervaring
Wie: Maureen Smit
Waar vandaan: Amsterdam
Wanneer: 2008
Gezinsverband: Drie personen
Kun jij rondkomen van het bedrag of doe je
er iets naast?
“Nee, van het bedrag wat je krijgt kun je niet
rondkomen. Je moet er iets naast doen. Je moet
rekenen dat je met een gezin van drie kunt leven van rond de 800 euro per maand. Exclusief
woonlasten.”
Jullie zijn met de remigratieregeling
gekomen. Hoe ging het gehele remigratieproces?
“Het ging eigenlijk heel gladjes. We hadden
ons goed voorbereid en hadden al gezorgd dat
we een huis hadden. Voor we uiteindelijk naar
Suriname kwamen, hadden we ons huis al
laten bouwen. We hebben van tevoren goed informatie ingewonnen bij het NMI (Nederlands
Migratie Instituut).”
Bevalt het je hier en waarom?
“Ja, het bevalt me zeker! Ten eerste het weer,
dan de ruimte die je in Suriname hebt en het
gevoel dat je leeft! In Nederland had ik meer
het gevoel dat ik geleefd werd. Buiten dat, leef
je in Nederland meer binnen, terwijl je hier
juist buiten bent.”
Hoe heb je het vanuit Nederland klaargespeeld om een huis te bouwen in
Suriname?
“We zijn met de bouw begonnen toen mijn
man voor langere tijd in Suriname was. Op de
helft van de bouw moest hij echter terug naar
Nederland en heeft het huis af laten bouwen
onder goede afspraken met de aannemer en
familieleden die af en toe toezicht kwamen
houden.
Dit was een grote fout. Bouw nooit als je niet
elke stap ZELF kunt controleren. Het gevolg
is dat geen plek in ons huis waterpas is! Vorig
jaar kwam het plafond naar beneden en waren wij genoodzaakt een nieuw plafond aan te
brengen, waardoor nog meer fouten aan het
licht kwamen. Het stortwerk was schots en
scheef. Om een lang verhaal kort te maken,
bouw alleen als je zelf toezicht kunt houden en
houd de teugels strak!”
Hoe verliep jouw verhuizing en hoe heb je
het geregeld?
“Wij hebben echt alles meegenomen. We
wilden een container huren en zo alles verschepen. Uiteindelijk hebben we, op advies van
de verschepingsmaatschappij, een gedeelde
container genomen met als gevolg veel kwijtgeraakte/verkeerd bezorgde spullen. Iedereen
die de stap wil nemen adviseer ik een eigen
container te nemen.”
24
Suriname
De remigratieregeling
De hoogte van de uitkering is afhankelijk van uw
unieke situatie en de gezinsopbouw. Daarnaast
speelt het levenspeil in Suriname in de beoordeling
van de hoogte van de uitkering mee. De
SVB beoordeelt uw aanvraag. Uitkeringen
worden echter nooit hoger dan het bedrag
dat u momenteel in Nederland ontvangt. De
uitkering wordt maandelijks uitgekeerd op
een Surinaamse bankrekening. Over deze
uitkering betaalt u in Suriname belasting.
Eventueel kunt u een vergoeding krijgen
voor uw ziektekostenverzekering. De
ziektekostenverzekering moet u wel zelf afsluiten
Naast de bovenstaande regels, gelden de
volgende voorwaarden voor zowel de basis- als de
remigratievoorziening:
• U heeft niet eerder van een remi- gratieregeling
gebruik gemaakt.
• U heeft geen schulden aan het Rijk.
• U bent geen vermogensbelasting verschuldigd.
De uitkering wordt vanaf de vestiging in het
buitenland uitgekeerd. Het gaat hier echter niet
altijd om hetzelfde bedrag als dat u in Nederland
ontving. Sommige aanvullende uitkeringen zijn
niet exporteerbaar (zoals de WWB).
Het is belangrijk voor ogen te houden, dat dit
bedrag veelal niet toereikend is om in Suriname
in uw levensonderhoud te voorzien. In de meeste
gevallen, bent u genoodzaakt in Suriname voor
neveninkomsten te zorgen.
Andere bijkomstigheden/beperkingen en
bijzonderheden:
• Wanneer u in Suriname woont, wilt u vast zo
af en toe nog op vakantie naar Nederland. U
komt in aanmerking voor een meerjarenvisum
•
•
•
•
•
en kunt dus uw familie en vrienden blijven
bezoeken.
Mochten u en uw partner in Suriname niet
meer onder één dak kunnen leven, dan bestaat
bij scheiding, soms de mogelijkheid om aan
beide partners een uitkering te verstrekken.
Mee-emigrerende partners mo- gen de
Nederlandse nationaliteit behouden.
Een Wajong-uitkering voor jonggehandicapten is sinds 1 januari 1998 niet meer
exporteerbaar. Het is geen volksverzekering
meer (geen premiebetaling), maar een sociale
voorziening zoals de bijstandsuitkeringen
ABW, IOAW en IOAZ en de Toeslagenwet.
Hierdoor stopt deze uitkering bij vertrek naar
het buitenland.
Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap
moet de partner ook mee emigreren.
Ieder jaar controleert Nederland de status van
de remigrant. Of de persoon in kwestie nog in
leven is. Indien de remigrant en zijn partner
overlijden, verkrijgen de minderjarige kinderen
een evenredig deel van het recht op de helft van
de voorzieningen, (bedoeld in artikel 4 van de
Remigratiewet), waarop de remigrant en zijn
partner bij leven recht zouden hebben gehad.
Wijzigingen in de remigratieregeling
De remigratiewet wordt echter aangepast. De
wijzigingen in de wet treden in werking op j juli
aanstaande. Hieronder de punten waarop de wet
wordt aangepast:
• De leeftijdsgrens gaat van 45 jaar naar 55 jaar
en de termijn voor legaal verblijf in Nederland
wordt verhoogd van drie naar acht jaar.
• De aanvraag van de remigratie- regeling is
pas mogelijk na een termijn van één jaar
werkloosheid in plaats van de zes maanden, die
op dit moment gelden.
25
Remigreren
• De tegemoetkoming reis- en transportkosten
én de financiële overbrugging van de eerste
twee maanden, die onder de basisvoorziening
vallen, komen te vervallen.
• Het aanvragen van de remigratieregeling is
uiterlijk mogelijk tot 1 januari 2025.
• Er komt een sluitend systeem voor
oplegging van een bestuurlijke boete bij
schorsing, intrekking en terugvorderen van
remigratievoorzieningen.
• De remigrant mag niet in hechtenis zijn op het
moment van de indiening van de aanvraag, of
een opgelegde straf ontduiken bij indiening van
de aanvraag.
26
De Remigratiewet verstaat onder partner:
• de mee-remigrerende echtgenoot van de
remigrant
• de mee-remigrerende geregistreerde partner
van de remigrant
• de ongehuwde meerderjarige die met de
remigrant, die geen bloed- verwant is in de
eerste graad, een gezamenlijke huishouding
voert.
• betrokkenen hebben hun hoofdverblijf in
dezelfde woning en de betrokkene remigreert
mee met de remigrant. De gezamenlijke
huishouding mag uit niet meer dan twee
meerderjarige personen bestaan.
Suriname
Onder kink wordt verstaan:
• het mee-remigrerende minder- jarige eigen
kind, stiefkind of pleegkind van de remigrant of
zijn partner.
Dit artikel is een van de vele
hoofdstukken uit het boek Emigreren
Benodigdheden bij de aanvraag
• een aanvraagformulier
• verzoekschrift aanvraag verblijfsvergunning in
tweevoud gericht aan de Minister van Justitie
en Politie (dit kunt u zelf opstellen)
• plakzegel
• ontvangstbevestiging van de Sociale
Verzekeringsbank (SVB) dat u een verzoek
heeft ingediend
• twee goed gelijkende en recente pasfoto’s per
persoon
• kopie van het paspoort (geldigheidsduur
minstens zes maanden) van u zelf en van de
mederemigrant(en)
• kopie van de geboorteakte van uzelf en de
mederemigrant(en) kopie van de huwelijksakte
• een garantverklaring van iemand die uw
huisvesting verzorgd,
• of documenten die aantonen dat u een eigen
woning heeft in Suriname.
naar Suriname. Hierin vindt u uitgebreid
alle practische informatie die u nodigd
heeft bij een (r)emigratie naar Suriname.
De garantsteller is verantwoordelijk voor het
inleveren van een ingevuld garantformulier
en dient eveneens een uittreksel uit het
bevolkingsregister te verschaffen en een kopie van
zijn of haar ID-kaart of paspoort.
Emigreren naar Suriname
Handboek
Esther Zoetmulder
UItgeverij VanDorp Educatief
ISBN 9789461850164
Prijs € 24,95
Indienen van de aanvraag
Nadat u of uw gemachtigde alle benodigde stukken
heeft verzameld, kunt u ze in een gesloten envelop
en aangetekend opsturen naar de Hoofdafdeling
Vreemdelingenzaken aan de Grote Combéweg 3 te
Paramaribo.
O.a. te koop bij:
Bol.com en Emigratieboek.nl
27
Grenzenloos uitzicht
28
29
Foto: R. van Veluwen
Duitsland
Wonen in duitsland
populair emigratieland
B
ij het woord emigratie komt bij velen direct
een associatie met een verre vestemming
als Canada of Australë boven. De meeste
emigranten blijven echter in Europa, een groot
deel zoekt het helemaal niet ver. België is een
geliefd nieuw thuisland, maar dat geldt ook
voor onze andere buur, Duitsland. Grenzenloos
Magazine vroeg twee Nederlanders in Duitsland
kort naar hun ervaringen.
beheerd. Toen volgde een scheiding, ik wilde
wel uit Frankrijk weg maar niet meer terug naar
Nederland. Omdat we een vakantiehuisje in
de Eifel hadden vertrokken we daarheen. Mijn
kinderen waren toen 5, 7 en 11 jaar,” vertelt
Ellen.
Camping
“Ik heb de eerste jaren hier diverse banen
gehad, onder andere als manager van een
gehandicaptenhotel en bij het bisdom Trier.
Toen vond ik het tijd voor wat anders en
dus ben ik vijf jaar geleden over de grens in
Luxemburg een eigen camping begonnen
Ellen Ringelberg woonde eeerst een aantal
jaren in Frankrijk voordat ze opnieuw emigreerde, ditmaal naar Duitsland.
“In Frankrijk heb ik altijd bungalowparken
30
Over de grens
(www.campingettelbruck.com). Behalve dat de
meeste gasten Nederlands zijn, heb ik nu weinig
banden meer met Nederland.”
houden, waardoor zij zich nog steeds een
‘buitenlander’ voelen. Om die reden zit
mijn zoon Cedric (15) nu in Luxemburg
op een internaat met veel verschillende
nationaliteiten,” legt Ellen uit.
Over een antwoord op de vraag hoe Nederlanders en Duitsers van elkaar verschillen, hoeft
Ellen niet lang na te denken.
“Het zijn twee heel verschillende mentaliteiten
en waar ik zelf zelden op een lijn zit met
Duitsers is humor... Ook is de sfeer op de
werkvloer bij een Duits bedrijf veel formeler
en speelt hierarchie een veel grotere rol dan in
Nederland.”
“Of ik ooit spijt heb gehad om naar Duitsland
te verkassen? Nee, ik voel me hier thuis en dat
hoort ook zo. Naar welk land je ook emigreert,
je neemt altijd jezelf gewoon mee...”
Engergielabels verplicht
Huiseigenaren in Duitsland zijn sinds 1 mei 2014
verplicht, om bij verkoop of verhuur (ook ongevraagd), reeds bij bezichtiging de Energieausweis te presenteren. Sinds deze datum kan een
verhuurder of verkoper niet als voorheen vrijblijvend met deze verplichting omgaan.
Vanaf 2015 zijn ‘bejaarde’ verwarmingsketels
niet meer toegestaan en voor nieuwbouw gelden
met betrekking tot energieverbruik strengere
normen.
De kosten van energie zijn in Duitsland hoog.
Het is daarom verstandig te weten hoeveel energie uw woning bij normaal gebruik verbruikt.
Buitenlander
“Omdat de kinderen nog jong waren toen
wij hierheen vertrokken, zijn zij zo in het
schoolsysteem gerold. Ik heb onderschat dat
zij toch een innerlijke band met Nederland
Er bestaan al naar gelang in welk jaar het huis
werd gebouwd (vóór of na 1977) twee soorten
energielabels. In de bedarfsorientierte Energieausweis staat vermeld wat de bouwkundige staat
van de woning en de staat van de verwarmingsen warmwaterinstallatie is en welke energiebesparende maatregelen zijn getroffen. In de verbrauchsorientierte Energieausweis staat het
energieverbruik van de afgelopen jaren vermeld.
Bron: Mondi.nl
31
Duitsland
Bevallen in Duitsland
In 2007 verhuisde Jolande IJland-Kaatman met
haar man en zeven kinderen naar Duitsland,
twee kilometer over de grens. Haar man bleef in
Nederland werken. Jolande was toen zwanger
van hun achtste kindje.
“De kinderbijslag is in Duitsland drie keer zo
hoog dan in Nederland, maar dat geld heb je
ook nodig want je moet hier meer betalen voor
voor school. Een schooltas, boeken en alle
materialen dien je zelf te kopen vanaf de eerste
klas (groep 3 in Nedeland). Dat is in Nederland
natuurlijk niet het geval,” aldus Jolande.
“Ik vond het in Duitsland veel prettiger om te
bevallen dan in Nederland, de sfeer is leuker en
in de verloskamer mag je zelf weten hoe je wilt
bevallen. Er staat een groot bed waar je partner
bij kan liggen, er is een grote bal, een baarkruk,
een soort hangmat, een rek waar je aan kunt
hangen en een bad,” vertelt Jolande. “Ik moest
helaas een keizersnee ondergaan bij de jongste
twee, maar de begeleiding was erg goed.”
Minder soepel
“Je kunt rustig stellen dat Duitsland net als
Nederland is een multiculturele samenleving
is. De taal is natuurlijk wel degelijk anders en
ik denk dat Duitsers in het algemeen wel wat
minder soepeler in de omgang zijn. Dat geldt
ook voor op de werkvloer.”
32
Over de grens
“We hebben ook overwogen om naar Portugal
te gaan, maar wat mij tegenhield was de taal en
het feit dat de familie te ver weg zou wonen.
Wat wij onderschat hebben is het vinden van
de juiste de hypotheek, die hebben we te hoog
genomen. Daar hebben we nu wel spijt van.”
Tips
“Ik kan iedereen die er over denkt om in
het buitenland te gaan wonen aanraden
om te zorgen dat je als eerste de taal leert.
Het goed beheersen van de taal is echt het
allerbelangrijkste,” benadrukt Jolande nog mar
eens een keer. “Zorg ook dat je voldoende weet
van het land en de plaats waar je gaat wonen,
zoals werkaanbod, verzekering, schoolsysteem
en voorzieningen. Ten slotte, doe je kinderen
op een school in de plaats waar je woont. Op die
manier krijgen ook zij snel lokaal vrienden om
mee te spelen, wat niet alleen goed is om vlot de
taal te leren maar wat ook belangrijk als ze in de
toekomst daar blijven wonen.”
“Het is als Nederlander heel goed mogelijk
om je in Duitsland in te burgeren, het werkt
eigenlijk net als in Nederland. Natuurlijk moet
je eerst de taal goed beheersen. Je nodigt het
beste je buren uit voor een gezellige middag
met meerdere soorten taart en koffie en thee.
De Duitsers eten namelijk graag meer dan een
stukje taart,” vervolgt Jolande lachend. “Of je
nodigt ze op een avond uit zonder koffie maar
dan met wijn en sterke drank en warme hapjes.”
Foto’s: Duits verkeersbureau
33
Duitsland
onbekende feiten bij aankoop of verkoop
van Duits onroerend goed
Bij aankoop of verkoop van vastgoed in
Duitsland worden Nederlanders vaak met
een aantal onbekende feiten geconfronteerd.
In Duitsland is het bijvoorbeeld niet
gebruikelijk een optie te nemen op een
woning. Ook de makelaarscourtage verschilt
ten opzichte van Nederland (regionaal
geregeld), is over het algemeen hoger en
wordt ook nog eens met negentien procent
btw belast. Daarnaast wordt een koper in
Duitsland pas eigenaar als de inschrijving
in het Grundbuch (kadaster) heeft
plaatsgevonden.
De ontsluitingskosten zijn vaak, maar
niet altijd, bij de koopprijs van het perceel
inbegrepen. De taken van de notaris zijn
verregaand tot en met het inlichten van de
Belastingdienst. De overdrachtsbelasting
verschilt per regio, in Beieren bedraagt deze
3,5 procent van de koopsom, in SleeswijkHolstein 6,5 procent.
Garanties
Bij het afsluiten van de koopovereenkomst
is het in Duitsland van groot belang dat alles
wat samenhangt met de aankoop of verkoop
van vastgoed in deze overeenkomst wordt
opgenomen. Nu is het meestal zo dat koper
en verkoper over tevoren besproken kwesties
mondelinge dan wel schriftelijke afspraken
maken. Er worden bijvoorbeeld garanties
afgegeven met betrekking tot de algemene
toestand van een perceel. Ook wordt door
de verkoper gegarandeerd dat bijvoorbeeld
het perceel voor permanente bewoning
geschikt is, dat het pand asbestvrij is, dat het
zwembad dicht is, dat het dak niet lekt en dat
er geen worm in het houtwerk zit.
Deze garanties worden mondeling dan wel
schriftelijk ofwel door de makelaar of door de
verkoper zelf afgegeven. Achteraf kunnen er
mankementen aan het licht komen, hoewel
tevoren werd beweerd dat er geen verborgen
gebreken zouden bestaan. Dan ligt er heibel
in het verschiet, omdat het moeilijk is
aanspraken te doen gelden. Want men moet
als koper natuurlijk kunnen bewijzen dat zus
en zo is beweerd en dat er garanties inzake
de toestand van het pand werden afgegeven,
respectievelijk dat de tegenpartij wel degelijk
kennis had van de gebreken, maar deze heeft
verzwegen.
Neutraal
Daarom is het belangrijk dit soort garanties
en toezeggingen in de notariële koopakte te
laten opnemen. Al hetgeen men wenst en
wil bereiken moet in deze koopakte worden
opgenomen. Deze wenk komt uiteraard
niet van de kant van de notaris, gezien de
notaris een soort ambtenaar in functie is.
Hij dient neutraal te blijven en niet de ene
partij beter te adviseren dan de andere.
Een onafhankelijke zaakwaarnemer, een
advocaat, kan hierin een belangrijke rol
spelen.
Bron: Mondi.nl - Tekst: Ellen Smulders
34
Facebook
Grenzenloos magazine
op facebook en twitter
Elke laatste vrijdag van de maand verschijnt er
een nieuwe editie van Grenzenloos Magazine.
Maar wist u al dat Grenzenloos Magazine dagelijks
actueel interessant nieuws publiceert via Facebook
en Twitter? Speciaal uitgezocht voor (potentiele)
emigranten, expats en bezitters van een tweede
huis over de grens. Nieuws waarmee u op de
hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen die ook
voor u belangrijk kunnen zijn.
Wanneer u de Grenzenloos Magazine Facebook
pagina liked blijft u dagelijks op de hoogte van al
het belangrijke ‘grenzenloos’ nieuws. U vindt de
pagina op dit adres:
www.facebook.com/grenzenloosmagazine
Daarnaast rapporteert Grenzenloos Magazine al
het actuele nieuws ook op Twitter. Volg ons dus
ook daar.
https://twitter.com/GrenzenloosMag
35
Turkije
de andere
wereldtaal
Hans mantel
36
De Spaanse taal
J
aarlijks gaan veel Nederlanders op vakantie
naar Spanje, een land met een andere
cultuur en (vooral) een andere taal. Voor
diegenen die al enigszins het Spaans vaardig
zijn maar ook voor Spanjegangers die weleens
willen weten in wat voor taalgebied ze hun
vakantie doorbrengen, geeft Spanjekenner
Hans Mantel wat voorbeelden van leuke
wetenswaardigheden en(eigen-)aardigheden
van de Spaanse taal.
Het Spaans behoort met het Portugees, het
Frans, het Italiaans en het Roemeens tot de
zogenaamde Romaanse talen. Deze talen
hebben zich ontwikkeld vanuit het Latijn
waarbij het Spaans bovendien sterk is beïnvloed
door het Arabisch. Op dit laatste kom ik in het
vervolg terug.
De Spaanse taal wordt ook wel het Castiliaans
genoemd, dat verwijst naar de streek Castilië,
waar deze taal oorspronkelijk werd gesproken.
Hoewel Spaans de officiële taal in Spanje is
hebben sommige regio’s naast het Spaans ook
hun eigen talen. Vier van deze talen hebben een
officiële status in de streek waar ze gesproken
worden. Dit zijn het Catalaans, het Aranees, het
Galicisch en het Baskisch.
Het Catalaans wordt gesproken in Catalonië, de
regio waar Barcelona de hoofdstad van is.
Tot Catalonië behoort ook de Val d’Aran
waar door een kleine minderheid nog steeds
het Aranees wordt gesproken. Deze taal is
naast het Catalaans en het Spaans de derde
officiële taal in Catalonië. Het Aranees wordt
sinds de erkenning ervan in 1984 weer op alle
plaatselijke scholen onderwezen.
Het Galicisch wordt gesproken in het noordwesten van Spanje. Deze taal is ook gangbaar in
het aangrenzende deel van Portugal.
Het Baskisch wordt gesproken in Baskenland
(País Vasco), het gebied dat aan de noordelijke
uitlopers van de Pyreneeën grenst en dat ook
een eindweegs in Frankrijk doorloopt. Het
Baskisch heeft geen verwantschap met de IndoEuropese talen waarvan de meeste Europese
talen afstammen.
Het Asturisch en het Aragonees zijn niet
officieel erkende talen die echter nog door
grote gemeenschappen worden gesproken in
de noord-Spaanse regio’s Asturië en Aragon.
Ondanks het feit dat deze talen grote verschillen
vertonen kunnen buitenlanders zich overal in
het land met het officiële Spaans verstaanbaar
maken. En niet alleen in Spanje, wereldwijd
wordt door 450 miljoen mensen Spaans
gesproken. Het is daardoor, na het Mandarijn
en het Engels, met recht een wereldtaal.
Drie extra letters
Het Spaanse alfabet telt 29 letters, drie meer
dan het Nederlandse. Die letters zijn de ch, de ll
en ñ.
De ch wordt uitgesproken als tsj dus klinkt het
Spaanse woord mucho als moetsjo.
De ll klinkt als lj dus Sevilla wordt uitgesproken
als Sevielja. De ñ tenslotte spreekt men uit als
nj. Mañana en España klinken dus als manjana
en Espanja.
Vragende zinnen beginnen in het Spaans met
een omgekeerd vraagteken. Hetzelfde geldt voor
het uitroepteken. Het accent zoals in de naam
José heeft niet de functie van het Franse accent
aigu maar dient in het Spaans alleen om de
betreffende letter te beklemtonen.
Bewoners
Het is niet altijd gemakkelijk om de bewoners
van steden te benoemen.
37
Spanje
Voorbeeld: een inwoner van Sevilla is een
sevillano, van Barcelona een barcelonés en van
Granada een granadino. Klinkt allemaal
logisch maar hoe heet nu een inwoner van
San Sebastián? Welnu, die noemen ze een
donostiarra. Onder de Romeinse bezetting
heette dat gebied namelijk Donostia. Hetzelfde
geldt bijvoorbeeld voor Huelva, een havenstad
in Andalusië. Een inwoner van die stad heet een
onubense, ook een overblijfsel uit dezelfde tijd
toen het gebied Onuba heette.
In Nederland zou een soortgelijke situatie
denkbaar zijn als wij de inwoners van Wijk
bij Duurstede Dorestadters zouden noemen
omdat de plaats tijdens de aanwezigheid van de
Vikingen Dorestad heette.
Een madrileño is natuurlijk een inwoner van
Madrid maar wat bedoelt men wanneer er sprake
is van een madridista? Dan heeft men het over
een speler van voetbalclub Real Madrid.
Banken
Spanje kent veel banken. Grote banken zoals
de Banco Santander. BBVA, Banco Central
Hispano, la Caixa en anderen hebben kantoren
in heel Spanje. Daarnaast zijn er per provincie
regiogebonden banken (Cajas). Een Caja de
Ahorro is een spaarbank. Een Caja Rural is een
soort boerenleenbank en een Caja de Cambio
is een.... nee, geen wisselkantoor maar een
gangwissel of versnellingsbak van bijvoorbeeld
een auto. Een wisselkantoor is gewoon een
Cambio.
Klemtoon
Een ander ‘instinkertje’ is het water. Dat is in
het Spaans el agua. Dus mannelijk? Maar in
het meervoud is het las aguas. Dus vrouwelijk?
Inderdaad maar la agua kan grammaticaal niet.
Dat zit’em in de klemtoon. Twee beklemtoonde
a’s achter elkaar kan niet. La mucha agua kan
wel want dan valt de klemtoon van mucha op
de u en niet op de a. Zo ook la fresca agua del
oceano. Hier valt de klemtoon van fresca ook
niet op de a maar op de e. Handig om te weten,
nietwaar?
Arabische invloeden
Zoals eerder gezegd hebben de Romaanse talen
zich ontwikkeld vanuit het latijn maar in de loop
van de geschiedenis is de Spaanse taal sterk
beïnvloed door het Arabisch.
Na de inval van de moren in 711 duurde de
bezetting van Spanje bijna acht eeuwen(!) De
sporen daarvan zijn niet alleen zichtbaar in
vele prachtige bouwwerken als de Mezquita in
Córdoba en het Alhambra in Granada maar ook
in de taal. Ongeveer 4.000 alledaagse Spaanse
woorden en plaatsnamen zijn ontleend aan het
Arabisch. Een paar voorbeelden van beide zijn:
38
De Spaanse taal
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
mujer (vrouw): moukhere almacén (magazijn): al-majzan aceituna (olijf): az-zeituna almohada (bedkussen): al mukhada albahaca (basilicum): al habáqa alcalde (burgemeester): al qádi azahar (bloesem): az-zahr azucar (suiker): as-sukkar satén (satijn): zaytuni azafrán (saffraan): zafaran •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Almería > al miriya (de wachttoren)
Algeciras > al ŷazīra (het schiereiland)
Jaén > ŷayyā (bergpas)
La Mancha > la’a ma-anxa (zonder water)
Algarve > al garb (het westen)
Guadalquivir > al wādī-al kabiv (de grote rivier)
Albacete > al basīt (de vlakte)
Guadalajara > al wādī-al haŷara (de stenenrivier)
San Juan de Aznalfarache > hisn al-faray (de vesting)
Ronda > izna-rand-onda (stad van het kasteel)
Hans Mantel, de auteur van dit artikel,
heeft jarenlang in Zuid-Spanje gewoond en heeft
tientallen boeken vanuit het Spaans vertaald. Hij
is (mede)auteur van Emigreren naar Spanje en
Het Spaans onroerend goed woordenboek.
39
Semitisch
Het Arabisch is een Semitische taal en
kent geen hoofdletters dus ook niet voor
plaatsnamen. De vele Spaanse woorden
die beginnen met ‘al’ , zoals alquiler
(huur), albañíl (metselaar), alberca
(bassin), albaricoque (abrikoos), álamo
(populier) enz enz. zijn vrijwel allemaal
afgeleid van Arabische woorden. Dat
komt doordat de Spanjaarden die
woorden destijds overnamen in het
Spaans met het Arabische lidwoord ‘al’
erbij en plaatsten daar veelal ook nog
hun eigen lidwoord voor (el alquiler).
Spaans is de tweede wereldtaal. Reden
genoeg dus om er eens wat meer van
te weten, al is het maar uit het oogpunt
van algemene ontwikkeling.
Foto’s: Stephan Mantel
Als thriller auteur maakte Mantel enkele jaren
gelden furore met de titel De onthoofde stad, dat
in 2007 het bestverkochte ebook van Nederland
was.
Het volgende nummer van Grenzenloos Magazine
verschijnt op 28 juli
Schrijf u in op Grenzenloos.nl om op de dag van
uitkomen een e-mail als herinnering te krijgen.
Emigratieboek.nl
BOEKHANDEL VOOR LANDVERHUIZERS
GIDSEN TAALCURSUSSEN ERVARINGSVERHALEN
Kijk regelmatig op Emigratieboek.nl en ontvang ook onze wekelijkse nieuwsbrief
Volg ons op Twitter (@emigratieboek) en Facebook (fb.com/emigratieboek)
40

Download Report