Boerenzwaluw De Boerenzwaluw doet zijn naam eer aan, weinig

Boerenzwaluw
De Boerenzwaluw doet zijn naam eer
aan, weinig soorten zijn zo sterk
verbonden met het boerenbedrijf als
deze vogel. De Boerenzwaluw is zo met
mensen vertrouwd dat ze vrijwel
uitsluitend binnen gebouwen leeft. De
soort heeft een voorkeur voor stallen
waarin dieren worden gehouden zoals
melkveehouderijen en gemengde
bedrijven, en waar vrij in en uit kan
worden gevlogen. Het voedsel bestaat
bij voorkeur uit grotere insecten, die
binnen een afstand van 500 meter rond
Foto: Ger Tik
de broedplaats worden gevangen.
Bedrijven op kleigrond zijn meer in trek dan bedrijven op zand- of veengrond omdat klei een
belangrijk bestanddeel is voor de nestbouw.
Boerenzwaluwen zijn bijzonder trouw aan hun broedplaats, vrijwel alle ouders keren terug naar hun
oude broedplaats. Per jaar worden twee tot drie broedsels grootgebracht. Van de jongen vestigt 80%
zich binnen 2,5 km van de geboorteplaats. Onze vogels overwinteren vooral in West- en Centraal
Afrika. De overlevingskans in het overwinteringsgebied is sterk afhankelijk van regenval. Bij droogte
kan er massale sterfte optreden bij vooral jonge dieren. De Boerenzwaluw keert vanaf begin april
terug naar ons land, de vogels vertrekken weer omstreeks september.
Verspreiding
De Boerenzwaluw is een algemene broedvogel in ons land. De
grootste aantallen worden gevonden in varkensstallen en
rundveebedrijven in laaggelegen, vochtige gebieden nabij
open water. De intensieve veehouderij is bij de Boerenzwaluw
niet erg in trek vanwege de vaak gesloten stallen en
onvoldoende variatie in insectenaanbod. Gebieden met veel
bio-industrie als Noord-Brabant, Limburg en delen van
Gelderland kennen dan ook lage dichtheden.
Aantallen en trends
De landelijke populatie wordt grofweg op 100.000 à 200.000
broedparen geschat. In Noord-Holland werd het aantal
broedparen in 1990 geschat op 7.500 tot 10.000 paar. Sinds
de jaren zeventig is er een duidelijke afname merkbaar, ook in
de ons omringende landen. In Vlaanderen, Denemarken,
Engeland en sommige delen van Duitsland wordt de afname
sinds de jaren zeventig op 60- 80% geschat. Hoewel precieze
cijfers van Nederland ontbreken is wel duidelijk dat ook in ons
land de aantallen drastisch zijn gedaald.
Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: [email protected]
1
Bedreiging
Veranderingen in de landbouw en veeteelt zijn de laatste decennia
sterk ten nadele van de Boerenzwaluw geweest. Schaalvergroting, bedrijfsbeëindigingen,
verdwijnen van kleine boerderijtjes, schuurtjes en open mestvaalten en de omschakeling naar
ligboxstallen resulteren in verlies aan nestplaatsen en voedselaanbod
Daarnaast worden er steeds strengere hygiënische eisen aan boeren opgelegd, waardoor
zwaluwen in toenemende mate uit ruimten geweerd zullen worden
Het verplichte gebruik van insecticiden in de stallen werkt ook ten nadele van de Boerenzwaluw
Beheer
Boerenzwaluwen hebben het gehele seizoen behoefte aan nestmateriaal, dat vooral bestaat uit stro
en modder. Per seizoen worden twee a drie broedsels volbracht, waarbij van verschillende nesten
gebruik wordt gemaakt. Vaak worden bestaande nesten opgeknapt, ook worden nieuwe nesten
gebouwd. Ook is materiaal nodig om het nest tussentijds te onderhouden. Om voldoende in
bouwstoffen te voorzien kunnen in de nabijheid van nestplaatsen modderpoelen gecreëerd worden,
dit is vooral van belang in droge perioden. Ook de Huiszwaluw zal van deze maatregel profiteren.
Huiszwaluwen nestelen, in tegenstelling tot boerenzwaluwen, aan de buitenkant van gebouwen
(vaak net onder de dakrand) en gebruiken hetzelfde “metselmateriaal” als boerenzwaluwen.
Boerenzwaluwen nestelen liefst op donkere plekken, plekken met te veel licht worden gemeden.
Graag wordt genesteld op een randje ter ondersteuning van het nest. Nestelen kan op geschikte
plekken worden gestimuleerd door hier latjes aan te brengen waarop het nest kan worden gebouwd.
Daarnaast is het van groot belang dat boerenzwaluwen vrij in en uit kunnen vliegen, deuren en/of
vensters mogen nooit geheel worden afgesloten. Experimenten met het aanbrengen van nestkasjes
met een open front onder bruggen geven tot nu toe wissenlende resultaten. De resultaten uit de
Eempolder zijn erg succesvol (33 kastjes werden door boerenzwaluwen bezet en 18 door witte
kwikstaarten).
Mogelijke maatregelen
Er wordt een financiële bijdrage verstrekt voor maatregelen die tot doel hebben de nestgelegenheid
van boerenzwaluwen te verbeteren. Hierbij valt te denken aan:
Het aanleggen van modderpoelen in de nestelperiode.
Het creëren van nestgelegenheid door het aanbrengen van voorzieningen op daarvoor geschikte
plaatsen (latjes, open nestkastje onder bruggen en kustnesten)
Richtlijnen voor ecologische monitoring
Bij het aanleggen van een modderpoel is het belangrijk de volgende dingen te noteren:
- De grootte en diepte van de modderpoel.
- De mate van gebruik door boerenzwaluwen en huiszwaluwen (hoeveel wordt er gebruik van
gemaakt), en een telling van de bezette nesten in de omgeving. Een telling van de bezette nesten is
ook van belang wanneer er nestgelegenheid is gecreëerd door het aanbrengen van voorzieningen.
De broedparen worden geïnventariseerd door regelmatig de nestlocaties te controleren in de
periode mei – aug. Als methode wordt de landelijke methode van SOVON gebruikt. Zie hiervoor de
Handleiding Broedvogel Monitoring Project van het SOVON.
Status Boerenzwaluw
Internationaal
Nationaal
Provinciaal
Conventie van Bern bijlage 2 (strikt beschermd)
Rode Lijst (gevoelig)
Landelijke doelsoort
Monitorsoort Landelijke natuurmeetnetten
Rode Lijst (kwetsbaar)
Soortenbescherming Landschap Noord-Holland, voor meer informatie: [email protected]
2

Download Report