Ontwikkelingen in de diagnostiek van AVP

Studiedag ‘diagnos.ek van AVP’ 21 mei 2014 FENAC, Utrecht dr. Karin Neijenhuis Logopedist, spraak-­‐taalpatholoog Hoofddocent Evidence Based Care Hogeschool Rotterdam
Instituut voor Gezondheidszorg, opl. Logopedie
Presentatie studiedag diagnostiek vanKenniscentrum
AVP
Zorginnovatie, Evidence Based Care
FENAC Utrecht, 21 mei 2014
[email protected]
Inhoud
• 
• 
• 
• 
• 
Modellen om AVP te beschrijven
Geschiedenis
Diagnostiek internationaal
Diagnostiek nationaal
Toekomst
Inhoud
• 
• 
• 
• 
• 
Modellen om AVP te beschrijven
Geschiedenis
Diagnostiek internationaal
Diagnostiek nationaal
Toekomst
Modellen om AVP te beschrijven
1.  Van ‘horen’ naar ‘luisteren’
2.  Diagnostische categorieën
3.  Classificatie van functioneren (ICF)
Model 1: van ‘horen’ naar
‘luisteren’
Uit: British Society of Audiology, APD position statement 2007
Auditief verwerkingsprobleem:
Waar zit dit????
AVP?
Uit: British Society of Audiology, APD position statement 2007
Auditief verwerkingsprobleem:
Waar zit dit????
AVP?
Uit: British Society of Audiology, APD position statement 2007
Bestaat het eigenlijk wel?
▸  Afhankelijk van je definitie!
▸  Meestal niet in de zuiverste vorm
▸  De groep is heterogeen, pogingen tot subgroepindelingen zijn
nog niet geslaagd
▸  We hebben het wel over klachten en ervaringen van levensechte
personen
▸  Vaststellen van de auditieve problemen geeft erkenning; het
Repelsteeltje effect
Casusvoorbeeld 1
▸  Fleur, 5 jaar, bezoekt groep 2 basisonderwijs
▸  Normaal gehoor, gemiddelde spraaktaalvaardigheid en intelligentie
▸  Auditieve leesvoorwaarden ontwikkelen
moeizaam
▸  Vraagt vaak om herhaling
▸  Heeft hekel aan rumoerige situaties
▸  Regelmatig twijfels gehoor
▸  Vroeger veel oorontstekingen gehad
Casusvoorbeeld 2
▸  Sven, 5 jaar, bezoekt groep 2 basisonderwijs
▸  Spraakproduktieproblemen (fonologisch),
waarvoor reeds 1 jaar logopedie
▸  Auditieve leesvoorwaarden ontwikkelen
moeizaam
▸  Mondelinge instructies worden niet vlot
opgepakt
▸  Blijft soms hardnekkig volhouden dat er iets
anders werd gezegd
▸  Regelmatig twijfels gehoor
Casusvoorbeeld 3
▸  Peter, 20 jaar, studeert klassieke talen op de
universiteit
▸  Heeft diagnose ADD
▸  Moeite met volgen van colleges en haalt
hierdoor tentamens niet
▸  Schriftelijke lesstof wordt probleemloos verwerkt
Casusvoorbeeld 4
▸  Meneer Pietersen, 55 jaar
▸  Toenemende klachten over verstaan in complexe
luistersituaties
▸  Herhaalde audiometrie via KNO-arts bleek normaal
▸  Mist in rumoer vaak gedeelten van een gesprek en
probeert dan te compenseren door middel van liplezen, of
door dichterbij te gaan zitten. Dit lukt niet altijd.
▸  Trekt zich steeds vaker terug uit het gesprek, of zegt bij
voorbaat een feestje af
▸  6 jaar geleden diagnose Multiple Sclerose
Model 2: AVP-diagnostische categorieën
(naar: Cacace & McFarland, 2005)
Zwakke luistervaardigheden kunnen verklaard worden vanuit:
▸  Gehoorverlies
▸  Zuivere AVP
▸  AVP, gecombineerd met andere problemen op gebied van taal
en/of geheugen, aandacht
▸  Supramodale verwerkingsproblemen
Diagnostische Categorieën
Indeling van 63 verwezen cliënten in 4 AVP-diagnosegroepen. Vanwege een
onvoldoende gehoor en/of ontbrekende gegevens over het IQ konden 28 van
de 91 cliënten niet ingedeeld worden. (Neijenhuis & van Herel-de Frel, 2010)
Model 3: Schema ICF
ziekte / aandoening
functies /
anatomische
eigenschappen
(stoornissen)
activiteiten
(beperkingen)
externe factoren
participatie
(participatieproblemen)
persoonlijke factoren
Zie ook: http://www.rivm.nl/who-fic/icf.htm (basis) en
http://www.audiologieboek.nl/htm/hfd7/7-5-2.htm (toepassing audiologie)
AVP volgens ICF Stoornis: AudiBeve verwerking afwijkend Beperking: verstaansproblemen in diverse situaBes ParBcipaBeproblemen: op werk, op school, thuis AVP en ICF Stoornis
Horen/
verstaan
functies / anatomische
Eigenschappen
normaal perifeer gehoor
Afwijking in neuraal auditief systeem
(Zwakke scores op auditieve
verwerkingstests: woorden-in-ruis,
Gefilterde spraak, dichotische woorden,
etc.….)
externe factoren
ziekte / aandoening
Probleem
Luisteren
Activiteiten
Participatie
Wel horen, niet goed
verstaan in (akoestisch)
complexe situaties:
-  bij klassikale instructies
-  bij veel achtergrondlawaai
- Snelle / slordige / onbekende
sprekers, etc.
-  misverstanden in communicatie
-  zwakke schoolprestaties tgv verkeerd
oppikken mondelinge instructies
-  Moeite met deelname aan vergaderingen, telefonische gesprekken
persoonlijke factoren
Inhoud
•  Modellen om AVP te beschrijven
•  Geschiedenis
•  Diagnostiek internationaal
•  Diagnostiek nationaal
•  Toekomst
Evidence-based handelen
(Cartabellotta, 2013)
Cursus/
studiedag
Professionele consensus,
tevredenheid cliënt
Toepassing/
intervisie
SR Ellen de Wit
SR Ellen de Wit
Ontwikkeling testbatterij
Geschiedenis (1)
•  Vanaf 1950: casusbesprekingen volwassenen
met neurologische stoornissen, specifieke
auditieve klachten
•  Bocca en Calearo (1963): test-principe
verminderde redundantie, ‘site-of-lesion
testing’
•  Uitbreiding van diverse testmethoden
Geschiedenis (2)
•  1977: eerste congres over ‘central
auditory dysfunction’
•  Vanaf 1980: minder belang bij
gedragstests voor lokaliseren lesie
•  Meer gericht op kinderen met
communicatieproblemen tgv vertraagde
rijping zenuwstelsel
•  NL: eerste set tests vd Pot & Verschuure
(1975)
Geschiedenis (3)
2007: ‘APD: 30 years of progress’
•  (Central) Auditory Processing Disorder
•  Steeds meer disciplines betrokken
•  Veel gedragstests en elektrofysiologische
tests beschikbaar
•  Consensus documents: AAA (Jerger et
al., 2000), ASHA (2005)
•  Remediation: 3 componenten: bottomup, omgeving, top-down
Robert Keith
ASHA definitie van (C)APD
…. difficulties in the perceptual processing of
auditory information in the CNS as demonstrated
by poor performance in:
•  sound localization and lateralization
•  auditory discrimination
•  auditory pattern recognition
•  temporal aspects of audition, including
temporal integration, temporal discrimination
(e.g., temporal gap detection), temporal
ordering, and temporal masking;
•  auditory performance in competing acoustic
signals (including dichotic listening);
•  auditory performance with degraded acoustic
signals
ASHA technical paper, 2005
Position Statement BSA (2011a)
•  APD is characterised by poor perception of both speech
• 
• 
• 
• 
• 
and non-speech sounds.
APD has its origins in impaired neural function.
APD impacts on everyday life primarily through a reduced
ability to listen, and so respond appropriately to sounds.
APD should be assessed through standardized tests of
auditory perception.
APD does not result from failure to understand simple
instructions.
APD is a collection of symptoms that usually co-occurs
with other neurodevelopmental disorders
http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf
Position Statement BSA (2011a)
3 categorieën APD:
1. Developmental APD: kinderen met normaal gehoor, geen
overige risicofactoren. Een groep hiervan houdt blijvende
problemen
2. Acquired APD: ten gevolge van hersenbeschadiging,
trauma
3. Secondary APD: APD als bijkomende stoornis bij
gehoorverlies (incl. middenoorproblematiek)
Groep 1 betreft onze voornaamste doelgroep (zowel
kinderen als volwassenen)
Groep 3 is lastig te diagnosticeren.
http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf
Position Statement BSA (2011a)
•  AVP is meestal niet alleen een bottom-up probleem; ook
• 
• 
• 
cognitieve factoren (aandacht) spelen een belangrijke
rol.
AVP is meestal niet alleen een auditief probleem
Symptomen van AVP komen vaak voor bij andere
ontwikkelingsstoornissen (leesproblemen, taalproblemen,
aandachtsproblemen, prikkelverwerkingsproblemen);
overeenstemming over symptomen van AVP is nog niet
bereikt
Gouden standaard voor definitie en diagnose ontbreekt
(nog steeds)
http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf
Audiology Now!, Boston 2012
Geschiedenis (4)
2012: Global perspectives on CAPD (AAA,
Boston)
•  Nog steeds geen consensus
•  Brain training nog steeds ‘hot’
‘er zijn meer
tests dan dat er
kinderen zijn met
APD’
AVP en aandacht
Moore, 2011:
´our evidence suggests that most listening
problems for children are due to poor
attention or working memory. Whether
those cognitive problems are specifically
auditory or not is an important question
for further research´
Meest recente discussie over APD
(zie ook http://deevybee.blogspot.nl/2012/10/auditory-processingdisorder-apd.html)
Moore, Rosen, Bamiou, Campbell &
Sirimanna, 2013: developmental APD
1.  Niet-spraak test scores correleren zwak met
2. 
3. 
4. 
5. 
spraaktestscores, cognitieve scores, gedragsobservaties
Taalvaardigheid verstoort (interpretatie van) tests met
talig materiaal
Luistervaardigheid is meer verbonden met hoger niveau
cognitieve verwerking dan met sensorische verwerking
Huidige diagnose van een kind met APD is meer bepaald
door verwijzingsroute dan door de symptomen
Samengaan met andere leerproblemen suggereert dat
APD symptoom is van ‘neurodevelopmental disorder’
‘It’s time to
drop the ‘C’
from (C)APD’
Inhoud
•  Modellen om AVP te beschrijven
•  Geschiedenis
•  Diagnostiek internationaal
•  Diagnostiek nationaal
•  Toekomst
Klinische praktijk internationaal: USA
Test principes vlgs ASHA (2005) en AAA (2010):
1. Multidisciplinaire diagnostiek*
2. Anamnese en andere testgegevens mede
beoordelen
3. Zowel non-verbale als verbale stimuli
4. Verschillende auditieve processen, gebieden,
niveau’s van Centraal auditief zenuwstelsel
In: Emanuel, Ficca & Korczak, 2011
*Hierop kom ik later nog terug...
Klinische praktijk internationaal: USA
Test principes vlgs ASHA (2005) en AAA (2010):
5. AVP-tests en vragenlijsten zouden valide en
betrouwbaar moeten zijn*
6. Een AVP-onderzoek moet niet te lang duren (1 uur)
7. Let op cliëntgerelateerde aspecten die de
testprestatie beïnvloeden: (ontwikkelings)leeftijd,
aandacht, vermoeidheid, moedertaal)
8. Kies je tests op basis van de hulpvraag*
Wordt dit ook in de praktijk toegepast?
-> door 80% van de Amerikaanse audiologen wordt testkeuze
gebaseerd op leeftijd en anamnesegegevens
In: Emanuel, Ficca & Korczak, 2011
*Hierop kom ik later nog terug...
Klinische praktijk internationaal: UK
Advies mbt diagnostiek (BSA, 2011b):
-  Uitgebreide audiometrie
-  AVP-tests met minimaal 1 niet-spraak test
-  Screening van taal- en cognitieve vaardigheden (incl.
auditieve aandacht en geheugen)
-  Aanvullende tests op basis van hulpvraag/ overige
bevindingen
Sterk in ontwikkeling!
Hind, 2006: Nog weinig plaatsen waar screening (9,6%)
of diagnostiek (11,1%) van AVP daadwerkelijk plaatsvindt.
Inhoud
•  Modellen om AVP te beschrijven
•  Geschiedenis
•  Diagnostiek internationaal
•  Diagnostiek nationaal
•  Toekomst
Klinische praktijk nationaal: 9
casusvoorbeelden
Klinische praktijk nationaal: 9
casusvoorbeelden
Overeenkomsten
-  Multidisciplinair
-  Zowel vragenlijsten als tests
-  Gegevensverzameling vooraf
-  Advisering
Verschillen:
-  Aanvullende testprocedures
-  Testkeuze AVP
Voldoen wij in NL aan dit testprincipe:
1. Multidisciplinaire diagnostiek
Ja, maar hoe???
http://2.bp.blogspot.com/-J4-ofzfN_TQ/T1emNYQsqeI/AAAAAAAAATo/rOrW0BOIofc/s1600/shelter+-+police.png
Het diagnostisch proces
(Timmerman et al., 2005)
Het diagnostisch proces bij AVP: versie 1
audiometrie
Auditieve verwerking
Aandacht
Spraak-taal Intelligentie
Het diagnostisch proces bij AVP: versie 2
audiometrie
Spraak-taal Intelligentie
Auditieve
verwerking
Welke versie is beter?
-  Procedure kan per verwijzing
verschillend zijn: vraaggestuurd
-  Procedure voor elke verwijzing
hetzelfde: aanbodgestuurd
-  Elk centrum maakt andere afwegingen:
prima!!!
(Kuiper et al., 2012, p. 21)
Gebruikte testinstrumenten: benaming
Auditieve tests voor basisschoolkinderen
Eindhovense testbatterij
Testbatterij voor auditieve verwerking (H. Simkens en L.
Verhoeven, AC Eindhoven)
Eindhovense test voor auditieve verwerkingsvaardigheden
AVP-test
auditief functieonderzoek, KUN 2000
Nijmeegse Testbatterij
lijst Simkens
auditief functie onderzoek
Gebruikte testinstrumenten
n=8
leeftijdsrange
auditieve verwerkingstests
Auditieve integratie/separatie
Auditieve Tests voor Kleuters
(Neijenhuis, Stollman, Snik,
Simkens & Baas, 2009)
4;0 - 7;6 jr
Dichotische Woorden Test
Temporele ordening
Monaurale laag-redundante spraak
Binaurale interactie
aanvullende auditieve tests
Auditieve aandacht
Auditieve discriminatie
Auditieve closure
Auditief geheugen
Fonologisch bewustzijn
woorden-in-ruistest
Auditieve tests voor
basisschoolkinderen (Simkens en
Verhoeven, 2000)
5;6 - 10;6 jr
Dichotische woorden test*
Woorden met competitieve ruis
Woorden met competitieve spraak*
ISI-test
Gefilterde spraaktest*
Woorden in ruistest
Binaurale fusietest*
Aandachtstest
Auditieve Discriminatie Test (ADIT-A)
n=1
Nijmeegse testbatterij voor AVP
(Neijenhuis et al., 2003)
> 8;6 jr.
Dichotische Digit Test*
Patroonherkenningstests (FPT,
DPT)*
Gefilterde spraaktest
Woorden in ruis test*
Zinnen in ruis test (Plomp)
Binaurale fusietest
Categorale spraakwaarnemingstest
Woordherkenningstest (TvK)
Cijferreeksen (WISC)
Lindamood Auditory Conceptualization Lindamood Auditory
test (LAC)
Conceptualization test (LAC)
vragenlijsten
• CHAPS-NL (Children’s Auditory Performance Scale) voor leerkracht
• LIFE-NL (Listening Inventories for Education) voor leerling
Kunnen wij in NL voldoen aan deze
testprincipes:
5. AVP-tests en vragenlijsten
zouden valide en betrouwbaar
moeten zijn
8. Kies je tests op basis van de
hulpvraag
???
Validiteit van AV-tests
•  AV-tests moeten gevalideerd zijn adhv cliënten
met aangetoonde stoornissen in het CAZS (AAA,
2010)
•  Echter: Gouden standaard middels aangetoonde
lesie niet passend bij ´developmental APD´
(BSA, 2011)
•  In NL: validering dmv definiëring % uitval bij
beoogde doelgroep (´suspected APD´)
•  Nijmeegse testbatterij: 21-60% scoort < p10 (Neijenhuis, 2003)
•  Eindhovense testbatterij: 10-78% scoort < p10 (Nijland, 2003)
•  Auditieve tests voor Kleuters: 10-43% scoort < p10 (Notten et al,
2009)
Betrouwbaarheid van AV-tests
•  Zoeken naar balans tussen testlengte en
• 
• 
• 
• 
praktische haalbaarheid
Huidige NL tests: relatief kleine
normgroepen
Betrouwbaarheid voldoende (α > 0,8), mits
gemeten op subtestniveau (niet per
conditie) en/of over meerdere
leeftijdsgroepen tegelijk
Niet ‘COTAN-proof’
WAII: voorlopige voldoende (CE)
Screening van auditieve verwerkingsproblemen?
Formulering diagnose in verslag:
eenvoudig vs gedetailleerd
op basis van de gevonden testresultaten
concluderen wij dat XX met het verstaan van
spraak in verschillende luistersituaties
(deelaspect auditieve verwerking) meer moeite
heeft dan leeftijdsgenoten. De resultaten van
deze test bevestigen de genoemde
problemen met het verstaan in diverse
luisteromstandigheden.
Slechte werkhouding,
uitval op de test,
onbetrouwbaar resultaat
uit het onderzoek naar de auditieve
verwerkingsvaardigheden komt naar
voren dat XX op de onderdelen auditieve
decodering en auditieve integratie en
separatie onvoldoende scoort. Maar op
het onderdeel fonologisch bewustzijn
scoort XX voldoende.
Er is sprake van een normale/ gemiddelde ontwikkeling op
het gebied van gehoor, spraak-taalvaardigheden, de
intelligentie en de auditieve verwerking. De concentratie
en de informatieverwerking maken een wisselende indruk. Er
lijkt een probleem te zijn in het maken van een 'vertaalslag':
informatie opnemen en omzetten in handelen...... zowel
leerkracht als moeder geven bijzonderheden aan die passen
bij een 'sluggish cognitive tempo'.
Diagnose AVP, maar ook
aandacht is mogelijk een
probleem
Forse zwakte op het gebied van de
auditieve verwerking, op de
onderdelen spraak in ruis en gefilterde
spraak. Het waarnemen van laagredundante spraak kost XX aanmerkelijk
meer moeite. Ook is het auditief
geheugen zwak. De auditieve
verwerkingsproblemen zijn op school en
thuis ook duidelijk merkbaar.
omdat hieruit blijkt dat XX problemen heeft met
het verwerken van auditieve informatie, is
besloten dat hij in aanmerking komt voor een
proef met solo apparatuur…. We kunnen
spreken van geïsoleerde auditieve
verwerkingsproblematiek.
Opm: soms is tekst niet letterlijk overgenomen, maar enigszins geparafraseerd
In het verslag gegeven adviezen
Aantal gegeven adviezen (n=9)
8
7
6
5
4
3
2
1
0
solo
apparatuur
Adviezen
thuis/ school
Training
logopedie
Lezen/
spellen
blijven volgen
PAB
Verder
onderzoek
controle na
half jr
Samenvatting casuïstiek
-  Iedereen werkt multidisciplinair (> 2)
-  Procedure:
vs
-  Testinstrument: vnl. Eindhovense
testbatterij
-  Diagnose: eenvoudig vs gedetailleerd
-  Advisering: veel overeenkomsten
Inhoud
•  Modellen om AVP te beschrijven
•  Geschiedenis
•  Diagnostiek internationaal
•  Diagnostiek nationaal
•  Toekomst
AVP: een vicieuze cirkel?
Definitie en symptomatologie:
nog geen volledige consensus
Diagnostiek: nog geen
gouden standaard
Behandeling: nauwelijks
evidence over wat echt
helpt
Oplossing wetenschap: meer evidence
verzamelen
diagnostiek
•  Ontwikkel een goed gevalideerde vragenlijst voor ouders/
verzorgers om luisterproblemen in kaart te brengen
•  Gebruik multimodale tests voor geheugen en aandacht
•  Let vooral op intra-persoonlijke scores (oorverschil,
verschil luistercondities, betrouwbaarheidsccores)
interventie
•  Bij een beter gedefinieerde groep is interpretatie van
interventie-onderzoek mogelijk minder complex
•  Of: Sta variatie in de groep toe, probeer met statistische
technieken hiervoor te corrigeren
o.a. Moore, 2011; Fey et al, 2011
Oplossing praktijk: consensus creëren
Gemeenschappelijke basis:
-  Cliënten met hulpvraag
-  Set met klinisch bruikbare tests
-  Multidisciplinaire benadering
Nog nodig:
-  Tests verbeteren/ nieuwe tests ontwikkelen*
-  Verzamelen en bediscussiëren expert opinion (‘practice
based evidence’)*
-  Dutch Position Statement AVP*
-  Meer vraaggerichte werkwijze AC’s (procesgerichte
diagnostiek)?
* Work in progress, o.a. Hogeschool Rotterdam
Referenties
American Academy of Audiology (2010). Diagnosis, Treatment and Management of Children and Adults with Central
Auditory Processing Disorder. Verkrijgbaar via
http://www.audiology.org/resources/documentlibrary/documents/capd%20guidelines%208-2010.pdf
American Speech- Language Hearing Association (2005). (Central) auditory processing disorders; technical report.
Verkrijgbaar via http://www.asha.org/policy/TR2005-00043/
British Society of Audiology (2011a). Position Statement Auditory Processing Disorder. Verkrijgbaar via
http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf
British Society of Audiology (2011b). APD management guidance document. Verkrijgbaar via
http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_Management_1Aug11_FINAL_amended17Oct11.pdf
Cartabellotta, N. (2013). Evidence, Governance, performance: challenges for education and research. Paper
presented at the 2nd Conference of International Society for EBHC, Taormina, Italy. Presentatie verkrijgbaar
via http://www.ebhcconference.org/files/slides/31.10/01.CARTABELLOTTA_TAO_PROTETTO.pdf
Emanuel, D. C., Ficca, K. N., & Korczak, P. (2011). Survey of the diagnosis and management of auditory processing
disorder. Am J Audiol, 20(1), 48-60.
Fey, M. E., Richard, G., Geffner, D., Kamhi, A. G., Medwetsky, L., Paul, D., . . . Schooling, T. (2011). Auditory
Processing Disorders and Auditory/Language Interventions: An Evidence-Based Systematic Review. Language,
Speech, and Hearing Services in Schools, 42, 246-264.
Hind, S. (2006). Survey of care pathway for Auditory Processing Disorder. Audiological Medicine, 4, 12-24.
Moore, D. R. (2011). The diagnosis and management of auditory processing disorder. Lang Speech Hear Serv Sch,
42(3), 303-308.
Moore, D. R., Rosen, S., Bamiou, D. E., Campbell, N. G., & Sirimanna, T. (2013). Evolving concepts of
developmental auditory processing disorder (APD): a British Society of Audiology APD special interest group
'white paper'. Int J Audiol, 52(1), 3-13.
Neijenhuis, K., & van Herel-de Frel, J. (2010). Diagnostiek van auditieve verwerkingsproblemen op het audiologisch
centrum; evaluatie van een procedure. Van Horen Zeggen, 51(1), 10-18.
Timmerman, K., Ceyssens, M., Litière, M. (2005). Diagnostiek in 3D; multidisiplinaire diagnostiek gericht op
handelen en begeleiden. Leuven: Acco.
Jerger, J., & Musiek, F. (2000). Report of the Consensus Conference on the Diagnosis of Auditory Processing
Disorders in School-Aged Children. Journal of the American Academy of Audiology, 11(9), 467-474.