Studiedag ‘diagnos.ek van AVP’ 21 mei 2014 FENAC, Utrecht dr. Karin Neijenhuis Logopedist, spraak-‐taalpatholoog Hoofddocent Evidence Based Care Hogeschool Rotterdam Instituut voor Gezondheidszorg, opl. Logopedie Presentatie studiedag diagnostiek vanKenniscentrum AVP Zorginnovatie, Evidence Based Care FENAC Utrecht, 21 mei 2014 [email protected] Inhoud • • • • • Modellen om AVP te beschrijven Geschiedenis Diagnostiek internationaal Diagnostiek nationaal Toekomst Inhoud • • • • • Modellen om AVP te beschrijven Geschiedenis Diagnostiek internationaal Diagnostiek nationaal Toekomst Modellen om AVP te beschrijven 1. Van ‘horen’ naar ‘luisteren’ 2. Diagnostische categorieën 3. Classificatie van functioneren (ICF) Model 1: van ‘horen’ naar ‘luisteren’ Uit: British Society of Audiology, APD position statement 2007 Auditief verwerkingsprobleem: Waar zit dit???? AVP? Uit: British Society of Audiology, APD position statement 2007 Auditief verwerkingsprobleem: Waar zit dit???? AVP? Uit: British Society of Audiology, APD position statement 2007 Bestaat het eigenlijk wel? ▸ Afhankelijk van je definitie! ▸ Meestal niet in de zuiverste vorm ▸ De groep is heterogeen, pogingen tot subgroepindelingen zijn nog niet geslaagd ▸ We hebben het wel over klachten en ervaringen van levensechte personen ▸ Vaststellen van de auditieve problemen geeft erkenning; het Repelsteeltje effect Casusvoorbeeld 1 ▸ Fleur, 5 jaar, bezoekt groep 2 basisonderwijs ▸ Normaal gehoor, gemiddelde spraaktaalvaardigheid en intelligentie ▸ Auditieve leesvoorwaarden ontwikkelen moeizaam ▸ Vraagt vaak om herhaling ▸ Heeft hekel aan rumoerige situaties ▸ Regelmatig twijfels gehoor ▸ Vroeger veel oorontstekingen gehad Casusvoorbeeld 2 ▸ Sven, 5 jaar, bezoekt groep 2 basisonderwijs ▸ Spraakproduktieproblemen (fonologisch), waarvoor reeds 1 jaar logopedie ▸ Auditieve leesvoorwaarden ontwikkelen moeizaam ▸ Mondelinge instructies worden niet vlot opgepakt ▸ Blijft soms hardnekkig volhouden dat er iets anders werd gezegd ▸ Regelmatig twijfels gehoor Casusvoorbeeld 3 ▸ Peter, 20 jaar, studeert klassieke talen op de universiteit ▸ Heeft diagnose ADD ▸ Moeite met volgen van colleges en haalt hierdoor tentamens niet ▸ Schriftelijke lesstof wordt probleemloos verwerkt Casusvoorbeeld 4 ▸ Meneer Pietersen, 55 jaar ▸ Toenemende klachten over verstaan in complexe luistersituaties ▸ Herhaalde audiometrie via KNO-arts bleek normaal ▸ Mist in rumoer vaak gedeelten van een gesprek en probeert dan te compenseren door middel van liplezen, of door dichterbij te gaan zitten. Dit lukt niet altijd. ▸ Trekt zich steeds vaker terug uit het gesprek, of zegt bij voorbaat een feestje af ▸ 6 jaar geleden diagnose Multiple Sclerose Model 2: AVP-diagnostische categorieën (naar: Cacace & McFarland, 2005) Zwakke luistervaardigheden kunnen verklaard worden vanuit: ▸ Gehoorverlies ▸ Zuivere AVP ▸ AVP, gecombineerd met andere problemen op gebied van taal en/of geheugen, aandacht ▸ Supramodale verwerkingsproblemen Diagnostische Categorieën Indeling van 63 verwezen cliënten in 4 AVP-diagnosegroepen. Vanwege een onvoldoende gehoor en/of ontbrekende gegevens over het IQ konden 28 van de 91 cliënten niet ingedeeld worden. (Neijenhuis & van Herel-de Frel, 2010) Model 3: Schema ICF ziekte / aandoening functies / anatomische eigenschappen (stoornissen) activiteiten (beperkingen) externe factoren participatie (participatieproblemen) persoonlijke factoren Zie ook: http://www.rivm.nl/who-fic/icf.htm (basis) en http://www.audiologieboek.nl/htm/hfd7/7-5-2.htm (toepassing audiologie) AVP volgens ICF Stoornis: AudiBeve verwerking afwijkend Beperking: verstaansproblemen in diverse situaBes ParBcipaBeproblemen: op werk, op school, thuis AVP en ICF Stoornis Horen/ verstaan functies / anatomische Eigenschappen normaal perifeer gehoor Afwijking in neuraal auditief systeem (Zwakke scores op auditieve verwerkingstests: woorden-in-ruis, Gefilterde spraak, dichotische woorden, etc.….) externe factoren ziekte / aandoening Probleem Luisteren Activiteiten Participatie Wel horen, niet goed verstaan in (akoestisch) complexe situaties: - bij klassikale instructies - bij veel achtergrondlawaai - Snelle / slordige / onbekende sprekers, etc. - misverstanden in communicatie - zwakke schoolprestaties tgv verkeerd oppikken mondelinge instructies - Moeite met deelname aan vergaderingen, telefonische gesprekken persoonlijke factoren Inhoud • Modellen om AVP te beschrijven • Geschiedenis • Diagnostiek internationaal • Diagnostiek nationaal • Toekomst Evidence-based handelen (Cartabellotta, 2013) Cursus/ studiedag Professionele consensus, tevredenheid cliënt Toepassing/ intervisie SR Ellen de Wit SR Ellen de Wit Ontwikkeling testbatterij Geschiedenis (1) • Vanaf 1950: casusbesprekingen volwassenen met neurologische stoornissen, specifieke auditieve klachten • Bocca en Calearo (1963): test-principe verminderde redundantie, ‘site-of-lesion testing’ • Uitbreiding van diverse testmethoden Geschiedenis (2) • 1977: eerste congres over ‘central auditory dysfunction’ • Vanaf 1980: minder belang bij gedragstests voor lokaliseren lesie • Meer gericht op kinderen met communicatieproblemen tgv vertraagde rijping zenuwstelsel • NL: eerste set tests vd Pot & Verschuure (1975) Geschiedenis (3) 2007: ‘APD: 30 years of progress’ • (Central) Auditory Processing Disorder • Steeds meer disciplines betrokken • Veel gedragstests en elektrofysiologische tests beschikbaar • Consensus documents: AAA (Jerger et al., 2000), ASHA (2005) • Remediation: 3 componenten: bottomup, omgeving, top-down Robert Keith ASHA definitie van (C)APD …. difficulties in the perceptual processing of auditory information in the CNS as demonstrated by poor performance in: • sound localization and lateralization • auditory discrimination • auditory pattern recognition • temporal aspects of audition, including temporal integration, temporal discrimination (e.g., temporal gap detection), temporal ordering, and temporal masking; • auditory performance in competing acoustic signals (including dichotic listening); • auditory performance with degraded acoustic signals ASHA technical paper, 2005 Position Statement BSA (2011a) • APD is characterised by poor perception of both speech • • • • • and non-speech sounds. APD has its origins in impaired neural function. APD impacts on everyday life primarily through a reduced ability to listen, and so respond appropriately to sounds. APD should be assessed through standardized tests of auditory perception. APD does not result from failure to understand simple instructions. APD is a collection of symptoms that usually co-occurs with other neurodevelopmental disorders http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf Position Statement BSA (2011a) 3 categorieën APD: 1. Developmental APD: kinderen met normaal gehoor, geen overige risicofactoren. Een groep hiervan houdt blijvende problemen 2. Acquired APD: ten gevolge van hersenbeschadiging, trauma 3. Secondary APD: APD als bijkomende stoornis bij gehoorverlies (incl. middenoorproblematiek) Groep 1 betreft onze voornaamste doelgroep (zowel kinderen als volwassenen) Groep 3 is lastig te diagnosticeren. http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf Position Statement BSA (2011a) • AVP is meestal niet alleen een bottom-up probleem; ook • • • cognitieve factoren (aandacht) spelen een belangrijke rol. AVP is meestal niet alleen een auditief probleem Symptomen van AVP komen vaak voor bij andere ontwikkelingsstoornissen (leesproblemen, taalproblemen, aandachtsproblemen, prikkelverwerkingsproblemen); overeenstemming over symptomen van AVP is nog niet bereikt Gouden standaard voor definitie en diagnose ontbreekt (nog steeds) http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf Audiology Now!, Boston 2012 Geschiedenis (4) 2012: Global perspectives on CAPD (AAA, Boston) • Nog steeds geen consensus • Brain training nog steeds ‘hot’ ‘er zijn meer tests dan dat er kinderen zijn met APD’ AVP en aandacht Moore, 2011: ´our evidence suggests that most listening problems for children are due to poor attention or working memory. Whether those cognitive problems are specifically auditory or not is an important question for further research´ Meest recente discussie over APD (zie ook http://deevybee.blogspot.nl/2012/10/auditory-processingdisorder-apd.html) Moore, Rosen, Bamiou, Campbell & Sirimanna, 2013: developmental APD 1. Niet-spraak test scores correleren zwak met 2. 3. 4. 5. spraaktestscores, cognitieve scores, gedragsobservaties Taalvaardigheid verstoort (interpretatie van) tests met talig materiaal Luistervaardigheid is meer verbonden met hoger niveau cognitieve verwerking dan met sensorische verwerking Huidige diagnose van een kind met APD is meer bepaald door verwijzingsroute dan door de symptomen Samengaan met andere leerproblemen suggereert dat APD symptoom is van ‘neurodevelopmental disorder’ ‘It’s time to drop the ‘C’ from (C)APD’ Inhoud • Modellen om AVP te beschrijven • Geschiedenis • Diagnostiek internationaal • Diagnostiek nationaal • Toekomst Klinische praktijk internationaal: USA Test principes vlgs ASHA (2005) en AAA (2010): 1. Multidisciplinaire diagnostiek* 2. Anamnese en andere testgegevens mede beoordelen 3. Zowel non-verbale als verbale stimuli 4. Verschillende auditieve processen, gebieden, niveau’s van Centraal auditief zenuwstelsel In: Emanuel, Ficca & Korczak, 2011 *Hierop kom ik later nog terug... Klinische praktijk internationaal: USA Test principes vlgs ASHA (2005) en AAA (2010): 5. AVP-tests en vragenlijsten zouden valide en betrouwbaar moeten zijn* 6. Een AVP-onderzoek moet niet te lang duren (1 uur) 7. Let op cliëntgerelateerde aspecten die de testprestatie beïnvloeden: (ontwikkelings)leeftijd, aandacht, vermoeidheid, moedertaal) 8. Kies je tests op basis van de hulpvraag* Wordt dit ook in de praktijk toegepast? -> door 80% van de Amerikaanse audiologen wordt testkeuze gebaseerd op leeftijd en anamnesegegevens In: Emanuel, Ficca & Korczak, 2011 *Hierop kom ik later nog terug... Klinische praktijk internationaal: UK Advies mbt diagnostiek (BSA, 2011b): - Uitgebreide audiometrie - AVP-tests met minimaal 1 niet-spraak test - Screening van taal- en cognitieve vaardigheden (incl. auditieve aandacht en geheugen) - Aanvullende tests op basis van hulpvraag/ overige bevindingen Sterk in ontwikkeling! Hind, 2006: Nog weinig plaatsen waar screening (9,6%) of diagnostiek (11,1%) van AVP daadwerkelijk plaatsvindt. Inhoud • Modellen om AVP te beschrijven • Geschiedenis • Diagnostiek internationaal • Diagnostiek nationaal • Toekomst Klinische praktijk nationaal: 9 casusvoorbeelden Klinische praktijk nationaal: 9 casusvoorbeelden Overeenkomsten - Multidisciplinair - Zowel vragenlijsten als tests - Gegevensverzameling vooraf - Advisering Verschillen: - Aanvullende testprocedures - Testkeuze AVP Voldoen wij in NL aan dit testprincipe: 1. Multidisciplinaire diagnostiek Ja, maar hoe??? http://2.bp.blogspot.com/-J4-ofzfN_TQ/T1emNYQsqeI/AAAAAAAAATo/rOrW0BOIofc/s1600/shelter+-+police.png Het diagnostisch proces (Timmerman et al., 2005) Het diagnostisch proces bij AVP: versie 1 audiometrie Auditieve verwerking Aandacht Spraak-taal Intelligentie Het diagnostisch proces bij AVP: versie 2 audiometrie Spraak-taal Intelligentie Auditieve verwerking Welke versie is beter? - Procedure kan per verwijzing verschillend zijn: vraaggestuurd - Procedure voor elke verwijzing hetzelfde: aanbodgestuurd - Elk centrum maakt andere afwegingen: prima!!! (Kuiper et al., 2012, p. 21) Gebruikte testinstrumenten: benaming Auditieve tests voor basisschoolkinderen Eindhovense testbatterij Testbatterij voor auditieve verwerking (H. Simkens en L. Verhoeven, AC Eindhoven) Eindhovense test voor auditieve verwerkingsvaardigheden AVP-test auditief functieonderzoek, KUN 2000 Nijmeegse Testbatterij lijst Simkens auditief functie onderzoek Gebruikte testinstrumenten n=8 leeftijdsrange auditieve verwerkingstests Auditieve integratie/separatie Auditieve Tests voor Kleuters (Neijenhuis, Stollman, Snik, Simkens & Baas, 2009) 4;0 - 7;6 jr Dichotische Woorden Test Temporele ordening Monaurale laag-redundante spraak Binaurale interactie aanvullende auditieve tests Auditieve aandacht Auditieve discriminatie Auditieve closure Auditief geheugen Fonologisch bewustzijn woorden-in-ruistest Auditieve tests voor basisschoolkinderen (Simkens en Verhoeven, 2000) 5;6 - 10;6 jr Dichotische woorden test* Woorden met competitieve ruis Woorden met competitieve spraak* ISI-test Gefilterde spraaktest* Woorden in ruistest Binaurale fusietest* Aandachtstest Auditieve Discriminatie Test (ADIT-A) n=1 Nijmeegse testbatterij voor AVP (Neijenhuis et al., 2003) > 8;6 jr. Dichotische Digit Test* Patroonherkenningstests (FPT, DPT)* Gefilterde spraaktest Woorden in ruis test* Zinnen in ruis test (Plomp) Binaurale fusietest Categorale spraakwaarnemingstest Woordherkenningstest (TvK) Cijferreeksen (WISC) Lindamood Auditory Conceptualization Lindamood Auditory test (LAC) Conceptualization test (LAC) vragenlijsten • CHAPS-NL (Children’s Auditory Performance Scale) voor leerkracht • LIFE-NL (Listening Inventories for Education) voor leerling Kunnen wij in NL voldoen aan deze testprincipes: 5. AVP-tests en vragenlijsten zouden valide en betrouwbaar moeten zijn 8. Kies je tests op basis van de hulpvraag ??? Validiteit van AV-tests • AV-tests moeten gevalideerd zijn adhv cliënten met aangetoonde stoornissen in het CAZS (AAA, 2010) • Echter: Gouden standaard middels aangetoonde lesie niet passend bij ´developmental APD´ (BSA, 2011) • In NL: validering dmv definiëring % uitval bij beoogde doelgroep (´suspected APD´) • Nijmeegse testbatterij: 21-60% scoort < p10 (Neijenhuis, 2003) • Eindhovense testbatterij: 10-78% scoort < p10 (Nijland, 2003) • Auditieve tests voor Kleuters: 10-43% scoort < p10 (Notten et al, 2009) Betrouwbaarheid van AV-tests • Zoeken naar balans tussen testlengte en • • • • praktische haalbaarheid Huidige NL tests: relatief kleine normgroepen Betrouwbaarheid voldoende (α > 0,8), mits gemeten op subtestniveau (niet per conditie) en/of over meerdere leeftijdsgroepen tegelijk Niet ‘COTAN-proof’ WAII: voorlopige voldoende (CE) Screening van auditieve verwerkingsproblemen? Formulering diagnose in verslag: eenvoudig vs gedetailleerd op basis van de gevonden testresultaten concluderen wij dat XX met het verstaan van spraak in verschillende luistersituaties (deelaspect auditieve verwerking) meer moeite heeft dan leeftijdsgenoten. De resultaten van deze test bevestigen de genoemde problemen met het verstaan in diverse luisteromstandigheden. Slechte werkhouding, uitval op de test, onbetrouwbaar resultaat uit het onderzoek naar de auditieve verwerkingsvaardigheden komt naar voren dat XX op de onderdelen auditieve decodering en auditieve integratie en separatie onvoldoende scoort. Maar op het onderdeel fonologisch bewustzijn scoort XX voldoende. Er is sprake van een normale/ gemiddelde ontwikkeling op het gebied van gehoor, spraak-taalvaardigheden, de intelligentie en de auditieve verwerking. De concentratie en de informatieverwerking maken een wisselende indruk. Er lijkt een probleem te zijn in het maken van een 'vertaalslag': informatie opnemen en omzetten in handelen...... zowel leerkracht als moeder geven bijzonderheden aan die passen bij een 'sluggish cognitive tempo'. Diagnose AVP, maar ook aandacht is mogelijk een probleem Forse zwakte op het gebied van de auditieve verwerking, op de onderdelen spraak in ruis en gefilterde spraak. Het waarnemen van laagredundante spraak kost XX aanmerkelijk meer moeite. Ook is het auditief geheugen zwak. De auditieve verwerkingsproblemen zijn op school en thuis ook duidelijk merkbaar. omdat hieruit blijkt dat XX problemen heeft met het verwerken van auditieve informatie, is besloten dat hij in aanmerking komt voor een proef met solo apparatuur…. We kunnen spreken van geïsoleerde auditieve verwerkingsproblematiek. Opm: soms is tekst niet letterlijk overgenomen, maar enigszins geparafraseerd In het verslag gegeven adviezen Aantal gegeven adviezen (n=9) 8 7 6 5 4 3 2 1 0 solo apparatuur Adviezen thuis/ school Training logopedie Lezen/ spellen blijven volgen PAB Verder onderzoek controle na half jr Samenvatting casuïstiek - Iedereen werkt multidisciplinair (> 2) - Procedure: vs - Testinstrument: vnl. Eindhovense testbatterij - Diagnose: eenvoudig vs gedetailleerd - Advisering: veel overeenkomsten Inhoud • Modellen om AVP te beschrijven • Geschiedenis • Diagnostiek internationaal • Diagnostiek nationaal • Toekomst AVP: een vicieuze cirkel? Definitie en symptomatologie: nog geen volledige consensus Diagnostiek: nog geen gouden standaard Behandeling: nauwelijks evidence over wat echt helpt Oplossing wetenschap: meer evidence verzamelen diagnostiek • Ontwikkel een goed gevalideerde vragenlijst voor ouders/ verzorgers om luisterproblemen in kaart te brengen • Gebruik multimodale tests voor geheugen en aandacht • Let vooral op intra-persoonlijke scores (oorverschil, verschil luistercondities, betrouwbaarheidsccores) interventie • Bij een beter gedefinieerde groep is interpretatie van interventie-onderzoek mogelijk minder complex • Of: Sta variatie in de groep toe, probeer met statistische technieken hiervoor te corrigeren o.a. Moore, 2011; Fey et al, 2011 Oplossing praktijk: consensus creëren Gemeenschappelijke basis: - Cliënten met hulpvraag - Set met klinisch bruikbare tests - Multidisciplinaire benadering Nog nodig: - Tests verbeteren/ nieuwe tests ontwikkelen* - Verzamelen en bediscussiëren expert opinion (‘practice based evidence’)* - Dutch Position Statement AVP* - Meer vraaggerichte werkwijze AC’s (procesgerichte diagnostiek)? * Work in progress, o.a. Hogeschool Rotterdam Referenties American Academy of Audiology (2010). Diagnosis, Treatment and Management of Children and Adults with Central Auditory Processing Disorder. Verkrijgbaar via http://www.audiology.org/resources/documentlibrary/documents/capd%20guidelines%208-2010.pdf American Speech- Language Hearing Association (2005). (Central) auditory processing disorders; technical report. Verkrijgbaar via http://www.asha.org/policy/TR2005-00043/ British Society of Audiology (2011a). Position Statement Auditory Processing Disorder. Verkrijgbaar via http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_PositionPaper_31March11_FINAL.pdf British Society of Audiology (2011b). APD management guidance document. Verkrijgbaar via http://www.thebsa.org.uk/docs/docsfromold/BSA_APD_Management_1Aug11_FINAL_amended17Oct11.pdf Cartabellotta, N. (2013). Evidence, Governance, performance: challenges for education and research. Paper presented at the 2nd Conference of International Society for EBHC, Taormina, Italy. Presentatie verkrijgbaar via http://www.ebhcconference.org/files/slides/31.10/01.CARTABELLOTTA_TAO_PROTETTO.pdf Emanuel, D. C., Ficca, K. N., & Korczak, P. (2011). Survey of the diagnosis and management of auditory processing disorder. Am J Audiol, 20(1), 48-60. Fey, M. E., Richard, G., Geffner, D., Kamhi, A. G., Medwetsky, L., Paul, D., . . . Schooling, T. (2011). Auditory Processing Disorders and Auditory/Language Interventions: An Evidence-Based Systematic Review. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 42, 246-264. Hind, S. (2006). Survey of care pathway for Auditory Processing Disorder. Audiological Medicine, 4, 12-24. Moore, D. R. (2011). The diagnosis and management of auditory processing disorder. Lang Speech Hear Serv Sch, 42(3), 303-308. Moore, D. R., Rosen, S., Bamiou, D. E., Campbell, N. G., & Sirimanna, T. (2013). Evolving concepts of developmental auditory processing disorder (APD): a British Society of Audiology APD special interest group 'white paper'. Int J Audiol, 52(1), 3-13. Neijenhuis, K., & van Herel-de Frel, J. (2010). Diagnostiek van auditieve verwerkingsproblemen op het audiologisch centrum; evaluatie van een procedure. Van Horen Zeggen, 51(1), 10-18. Timmerman, K., Ceyssens, M., Litière, M. (2005). Diagnostiek in 3D; multidisiplinaire diagnostiek gericht op handelen en begeleiden. Leuven: Acco. Jerger, J., & Musiek, F. (2000). Report of the Consensus Conference on the Diagnosis of Auditory Processing Disorders in School-Aged Children. Journal of the American Academy of Audiology, 11(9), 467-474.
© Copyright 2024 ExpyDoc
