Voorstellen tot herziening van VUSAM (PDF)

Opgesteld door Actiegroep Titanic – 29-4-2014
Voorstellen tot herziening van VUSAM
Inleiding
VUSAM is ontworpen om relatief eenvoudig, robuust en transparant het geld te verdelen. Een dergelijk
model heeft als voordeel dat het erg objectief en grotendeels beleidloos lijkt en niet als subjectief of
bevoordelend kan worden gezien. Bovendien heeft het dynamische karakter van VUSAM geleid tot een
aanjagend effect op studentenaantallen en promoties en geeft het een sterke stimulans tot het werven van
onderzoeksgelden uit de 2e en 3e geldstroom.
Het wordt echter steeds duidelijker dat de ongebreidelde groei voor de VU te ver is doorgeschoten. De
universiteit lijdt onder een uit de hand gelopen groei van studentenaantallen en de nadelige effecten op het
onderzoek en onderwijs als gevolg van de verdeelsystematiek. Een aantal zaken waar de universiteit in
toenemende mate mee kampt:





Logistieke problemen met de huisvesting en de omvang van faciliteiten.
Een gebrek aan intensief en kwalitatief onderwijs doordat de nadruk is komen te liggen op grote,
extensieve massacolleges.
Financiële problemen bij faculteiten en afdelingen waarbij schaalvergroting geen optie is en waarbij
intensief onderwijs een onmisbare basis vormt. Deze afdelingen verliezen binnen de VUSAM
systematiek hun bestaansrecht.
Omdat de externe financiering gelijk blijft gaan faculteiten die aan het einde van hun groeicurve
zitten voor de werving van externe gelden ten onder aan de opkomst van andere faculteiten.
Het buitensporig dynamische karakter van VUSAM en de hype-gevoeligheid die daarmee gepaard
gaat veroorzaken onrust en leveren niet de stabiliteit die de universiteit nodig heeft.
Ook moeten we ons realiseren dat er in de ‘beleidsloze’ keuze voor het VUSAM model, en in de parameters
die voor verdeling worden gekozen, impliciete beleidskeuzes gemaakt zijn die buitengewoon schrijnend en
nadelig hebben uitgepakt voor afdelingen met intensief onderwijs, een grote infrastructuur en/of kleine
studentenaantallen. Sinds de invoering van VUSAM hebben uitsluitend afdelingen en faculteiten die door
deze aspecten gekenmerkt worden, herhaaldelijk moeten reorganiseren. Wil de VU de onderwijs- en
onderzoekskwaliteit voor alle faculteiten waarborgen en verder stimuleren, dan dient het serieuze
veranderingen in de verdeelsystematiek aan te brengen.
Wij stellen nadrukkelijk dat we in dit voorstel geen nieuw verdeelmodel zullen presenteren, we zien dat niet
als een taak van de studenten. We willen de stuurgroep VUSAM alle gelegenheid geven om tot een
weloverwogen herziening van het allocatiemodel te komen, met input van zoveel mogelijk belanghebbende
partijen binnen de Academische Gemeenschap van de VU. We gaan er vanuit dat in de analyse rekening
wordt gehouden met de problemen die door VUSAM zijn ontstaan bij enkele faculteiten. In dat licht hebben
wij een aantal voorstellen voor de stuurgroep waarvan wij verwachten dat ze serieus worden meegewogen
in het herzieningstraject voor VUSAM. Daarbij dient te worden voldaan aan alle afspraken die het College
van Bestuur met Actiegroep Titanic heeft gemaakt betreffende de herziening van VUSAM, zoals in het
Kerkzaal-akkoord van 17 maart 2014 staat beschreven1.
1
http://www.vu.nl/nl/Images/20140317%20FALW%20CVB%20Titanic_tcm9-378305.pdf
Opgesteld door Actiegroep Titanic – 29-4-2014
VUSAM Onderwijs
De nadelen van onderwijsfinanciering gebaseerd op studiepunten
Op dit moment financiert de VU het onderwijs voornamelijk op basis van studiepunten. Zoals in de inleiding
genoemd heeft dit een aantal voordelen en het stimuleert – al is het in theorie – de uitwisseling tussen
faculteiten. Er kleven echter ook een aantal belangrijke nadelen aan deze dynamische financiering die vooral
tot uiting komen doordat het binnen VUSAM zo extreem is doorgevoerd. Het huidige systeem, waarin de
levensvatbaarheid van een opleiding volledig afhangt van de ‘marktwerking’ binnen VUSAM, is een
universiteit onwaardig.




Het is op dit moment financieel voordelig om grootschalige colleges met weinig contacturen te
geven ten koste van arbeidsintensieve en kleinschalige cursussen. Dit leidt tot kwaliteitsverlaging en
strookt niet met de profilering van de VU. De financiële prikkel tot efficiëntie schiet door in de
verkeerde richting, namelijk die van massaliteit.
Eén van de perverse effecten van studiepuntfinanciering is dat het financieel aantrekkelijk wordt om
een student sneller een voldoende te geven. Dit wordt ook in bestuurlijke kringen geconstateerd.
Het huidige model leidt er toe dat arbeidsintensief en kwalitatief hoogstaand onderwijs niet
rendabel is. Veel bèta opleidingen en kleine alfa-gamma opleidingen hebben een hoge
docent/student ratio nodig om de kwaliteit te kunnen handhaven. Bovendien zijn veel colleges
arbeidsintensief om tot het beoogde studieresultaat te komen. Het lukt deze opleidingen niet om
voldoende geld binnen te halen met het geven van onderwijs
In dit beleid worden faculteiten niet gestimuleerd om inhoudelijke verdieping binnen de minoren
aan te bieden, maar juist om een brede minor te vormen die voor veel studenten van verschillende
opleidingen aantrekkelijk is en dus veel geld oplevert.
 Voorstel aan de stuurgroep VUSAM: Om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen en
stimuleren stellen wij voor dat een substantieel deel van het onderwijsbudget van VUSAM wordt
aangewend als basisfinanciering. Deze dient om essentiële infrastructuur, wetenschappelijk en
ondersteunend personeel te bekostigen om een gezonde opleiding te handhaven.
Wij achten het ook wenselijk om een deel van de dynamische financiering toe te wijzen op basis van
teaching load. Met een beloning voor intensief onderwijs wordt een prikkel ingebracht die
onderwijskwaliteit stimuleert voor alle faculteiten. We vinden dat een teaching load component op
VU-breed niveau geïmplementeerd zou moeten worden, maar beseffen dat dit een langdurige
transitie vereist. In een eerste instantie kan een gedifferentieerd bedrag gereserveerd worden om
teaching load financiering te kunnen doorvoeren op facultair niveau. Dit geeft faculteiten meer
ruimte om af te wijken van studiepuntfinanciering en om vrijer beleidskeuzes te maken. Als derde
component wordt de studiepuntfinanciering aangehouden.
We adviseren de stuurgroep om de componenten in verschillende verhoudingen door te rekenen,
om daarmee tot een optimale verdeling te komen. Een dergelijke mix van financieringsparameters
biedt een evenwichtige verdeling waarbij perverse prikkels zoveel mogelijk worden beperkt en er
bestuurlijke ruimte is om perverse effecten te minimaliseren.
Schrappen eerstejaarstarief
Binnen VUSAM wordt een eerstejaarstarief van 1.786 euro gehanteerd, dat wordt uitgekeerd aan een
faculteit als een student zich bij die faculteit voor de eerste maal aan de VU inschrijft. We zien geen enkele
Opgesteld door Actiegroep Titanic – 29-4-2014
basis om dit aspect van VUSAM te handhaven. Deze bonus is ingesteld om tegemoet te komen aan de
kosten die een faculteit maakt voor een eerstejaarsstudent, omdat er geen garantie is dat de student ook
geld op gaat leveren via studiepunten. We hebben een aantal argumenten tegen deze vergoeding:



Wij stellen dat met rendementsverhogende maatregelen als BSA, matching, prestatie-afspraken en
een numerus fixus op steeds meer opleidingen de vergoeding overbodig is geworden.
De maatregel stimuleert geen verbetering van onderwijs of begeleiding van de studenten aangezien
het tarief al bij inschrijving van de student wordt toegekend.
Van alle dynamische parameters stimuleert deze het meest een groei van studenten-aantallen,
terwijl ook de rector heeft aangegeven dat de universiteit wil terugkomen van de ongebreidelde
groei die het in de afgelopen jaren heeft doorgemaakt.
 Voorstel aan de stuurgroep VUSAM: Het eerstejaarstarief komt te vervallen en het geld gaat terug
naar de algemene verdeling van het VUSAM onderwijsbudget.
VUSAM Onderzoek
De VUSAM verdeling van onderzoeksgeld wijkt in sterke mate af van de externe financiering vanuit Den
Haag. Sinds de invoering van VUSAM wordt maar liefst 85% van het onderzoeksgeld dynamisch toegewezen,
gebaseerd op aantallen promoties, onderwijsprestaties en stimulering van 2e en 3e geldstroom. Slechts 15%
wordt nog vast toegewezen in de vorm van strategische overwegingen component (SOC). Daar staat
tegenover dat 57% van het 1e geldstroom onderzoeksgeld vanuit het ministerie vast wordt toegewezen aan
de VU.
Wij realiseren ons dat ook bij onderzoek een (gedeeltelijk) dynamische financiering bepaalde voordelen
biedt. Echter de hoge mate van dynamisering die nu op de VU plaatsvindt heeft een aantal negatieve
effecten tot gevolg.




De onderzoeksfinanciering is nu erg hype-gevoelig. Hierdoor zullen bepaalde fundamentele
onderzoeksgebieden die op dit moment wellicht niet ‘populair’ zijn, maar wel een hoge intrinsieke
academische waarde hebben, niet kunnen voortbestaan.
De hype-gevoeligheid die gepaard gaat met de dynamische onderzoeksfinanciering veroorzaakt veel
onrust in de universiteit. De VU zou een stabiele organisatie moeten zijn, die zich niet enkel laat
leiden door de waan van de dag, maar ook de ruimte biedt aan stabiele wetenschappelijke
onderzoekslijnen.
Voor het binnenhalen van 2e en 3e geldstroom projecten is meestal matching nodig vanuit de 1e
geldstroom. Omdat deze matching direct wordt gekort op de SOC is het vermogen van de faculteit
om uit de 2e en 3e geldstroom te werven eindig. Waar sommige faculteiten hierin nog kunnen
groeien hebben FEW en FALW duidelijk het groeiplafond bereikt. Dit veroorzaakt een onwenselijke
situatie waarin de bètafaculteiten niet dezelfde groeimogelijkheden meer hebben als de overige
faculteiten. Omdat de onderzoeksfinanciering vanuit de 1e geldstroom een vast bedrag is, gaat de
groei van alfa-gamma faculteiten ten koste van de bètafaculteiten. In een gezonde universiteit zijn er
mogelijkheden voor elke faculteit om te groeien.
Met het uniform stellen van de promotievergoedingen is er geen oog meer voor verschillen in
kosten voor het uitvoeren van onderzoek tussen faculteiten. We stellen dat dit verschil kan worden
opgevangen door het financieren van basisvoorzieningen.
Opgesteld door Actiegroep Titanic – 29-4-2014

Ook worden promotievergoedingen verrekend met de SOC en gaan daarmee direct ten koste van de
bekostiging van infrastructuur. Uit een door de Dienst F&A voor de toenmalige decaan FALW
gemaakte informele berekening bleek dat de netto extra waarde van een FALW-promotie - vanwege
het gehanteerde afregelmechanisme binnen het onderzoekscompartiment - ca. €22.000 bedroeg,
tegenover ongeveer het dubbele bij de alfa/gamma-faculteiten.
 Voorstel aan de stuurgroep VUSAM: De financiering voor onderzoek vanuit de 1e geldstroom zou
meer de verdeling vanuit het rijk moeten volgen. Hierbij wordt een substantieel deel toegekend aan
basisfaciliteiten die essentieel zijn om de onderzoekslijnen te handhaven waarmee de VU zich wil
profileren. Hierbij worden verschillen in kosten voor basisvoorzieningen voor promoties ook
opgevangen. De hoge mate van financiering uit de 2e en 3e geldstroom veroorzaakt al voldoende
dynamische prikkels. Er is geen goede reden voor het vrijwel volledig dynamiseren van het
onderzoeksgeld vanuit de 1e geldstroom en bovendien leidt dit tot een gebrek aan continuïteit en
stabiliteit.
Effecten van VUSAM
Uit ons eigen onderzoek en uit de VUSAM informatiesessie blijkt dat er met de invoering van VUSAM een
verschuiving heeft plaatsgevonden in financiering van bèta faculteiten naar alfa-gamma faculteiten. Deze
verschuiving is een impliciet gevolg van de parameters die gekozen zijn in VUSAM, maar is voor zover wij
kunnen achterhalen nooit uitgesproken als beleidkeuze.
 We vragen de stuurgroep VUSAM deze verschuiving te erkennen en te beargumenteren of deze
berust op een bewuste beleidskeuze of een impliciet gevolg is van de gekozen parameters.
Samenvatting voorstellen VUSAM herziening
Onderwijs:
Voor onderwijs stellen we voor om 1) een basisfinanciering te introduceren om noodzakelijke infrastructuur,
wetenschappelijk personeel en ondersteunend personeel te bekostigen, 2) Het dynamische deel op te
splitsen in een ‘teaching load’ gedeelte en een financiering op basis van studiepunten. Het teaching load
gedeelte moet kwaliteit stimuleren door intensief onderwijs te belonen. Daarnaast stellen we voor het
eerstejaarstarief te laten vervallen.
Onderzoek:
Voor onderzoek stellen we voor een basisfinanciering in te voeren die het onderzoek aan de VU hypebestendig maakt en het mogelijk maakt om de onderzoekslijnen te ondersteunen waarmee de VU zich wil
profileren.
Bertram Uunk
Henk Vink
Taco van de Belt

Download Report