Poesía de amor y libertad Gedichten van liefde

Poesía de amor y libertad
Gedichten van liefde en vrijheid
Eerste druk, 2014
© 2014 Homero Rivera
Coverbeeld: Homero Rivera
Corrector Nederlandse vertaling: Gerhard Binkhorst
isbn:
nur:
9789048431922
306
Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer
www.freemusketeers.nl
Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en
onvolkomenheden, noch voor de directe of indirecte gevolgen hiervan.
Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van
de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd, waaronder begrepen
het reproduceren door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige
digitale, elektronische, optische of andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren (i) ten behoeve van een onderneming,
organisatie of instelling of (ii) voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet
strikt privé van aard is.
Poesía de
amor y libertad
Gedichten van
liefde en vrijheid
Homero Rivera
Versos de dos Orillas
Un libro de poesía define – con todos los contornos conscientes y
subconscientes – no solo al que escribe uno a uno sus versos, sino que
descubre las experiencias de grupos que se unen a la historia cultural
de un país.Tal es el caso de Poesía de amor y libertad de Homero
Rivera. Un libro que se ha estructurado, por su contenido temático,
en tres secciones: “Poesía para niños”, “Poemas de amor” y “Entorno
Social”. Telón de espera. Homero Rivera es un poeta peruano que se
ubicaría en la Generación del 60. Una generación que buscó su destino
histórico en la acción política o en la labor cultural. Homero recuerda
estos famosos años juveniles en un texto titulado “Carta. María de
mis recuerdos”. Allí descubrimos una historia paradigmática: Homero
con otros jóvenes actores que respondían a los nombres de Alejandro
Elliot, Victor Galindo, Roberto Ríos, las actrices Sara Joffré, Aurora
Colina, y en la parte administrativa Paca Raggio, formaron el grupo
Homero, teatro de grillos, que por su continua actividad durante más
de una década, en la presentación de obras para niños, conquistó un
lugar destacadísimo en la historia del teatro peruano, Homero, teatro
de grillos inicia su vida artística el 23 de diciembre de 1963. Telón de
risas de niños.
Homero ha reunido sus hermosos poemas en este libro, cronológicamente, desde 1977 hasta el 2011. Y lo interesante es que, formalmente,
utiliza el verso libre, la prosa poética, y lo que me atrevo a llamar
“crónicapoema”, considero, además, que la unión de estos dos generos es realmente un acierto estilístico. Acerquémonos a los textos. La
sección”Poesía para niños”se inicia con la descripción de la infancia
del propio poeta. Su padre era un juez itinerante que le enseñó el
placer de viajar. Así el niño Homero desde su Arequipa natal conoció la majestuosa Cordillera de los Andes, se extasió contemplando
la serenidad inmensa del Lago Titicaca, y, finalmente escuchó sorprendido el bullicio urbano de la ciudad de Lima que despertaba a la
modernidad. Su padre, juez; su madre mujer admirable, moldearon
la individualidad del poeta Homero Rivera, quien es generoso con los
desamparados, goza con los viajes, y posee el don de enseñar. La infan13
cia es hermosa, nos afirma el poeta en sus versos, porque tiene todas
las cartas del futuro, los juguetes son pequeños universos y los objetos
cotidianos, como la bicicleta, viven a través de nuestras acciones y nos
sirven, inclusive de adultos, para reflexionar sobre el paso del tiempo
y sus consecuencias.
Coloca Homero Rivera, al termino de sus poemas, la fecha en que
fueron escritos, lo que permite ubicarlos en el tiempo real. La sección
“Poemas de amor” la podemos dividir en dos estancias. La primera
consta de seis poemas (que abarcan los años 1977 al 1979), cuyo
contenido se nutre de la sublimación del ser amado, y así el fulgor de
las estrellas, la belleza melancólica de los atardeceres, la luna silenciosa
que guarda secretos, y otros mil elementos de la naturaleza son las
metáforas que señalan el camino de una pasión que no termina en
el tiempo. Estimo que son textos que pertenecen a una juventud
prolongada, que encuentra su climax estético en el poema “arbolito,
arbolito”, fechado en Segovia, en 1978. Años más tarde, el amor es
una eclosión madura, plena de responsabilidad, y con supremo deseo
de estar siempre con el ser amado. Por esta razón el yo poético sufre
la nostalgia de la ausencia en el poema “Te amo demasiado” dedicado
a Carla.
La sección “Entorno social” nos ofrece la proyección del yo poético
en y para la historia y sus circunstancias. Nos emocionamos con los
versos que celebran la figura del colibrí1 en la pampa milenaria de
Nazca; escuchamos las notas del yaraví2 que recuerda los amores del
héroe y la doncella3 de Arequipa, y nos estremecemos cuando leemos
que las piedras de los Andes “como un río caudaloso,/como fuego
de volcanes,/es el ansia de la lucha por justicia de mi pueblo”. Digo,
Homero Rivera vive en la ciudad de Utrecht, Holanda, desde hace
más de tres décadas. Además de sus viajes por diversos países europeos,
Utrecht es su mirador para contemplar los problemas que agobian
1 Colibrí: en la costa sur la cultura Nazca diseñó animales gigantescos que solo se
pueden apreciar de altura.
2 Yaraví: canción melancólica de los Andes, típica de Arequipa.
3 El héroe fue Mariano Melgar y su doncella fue Silvia.
14
nuestra civilización y su futuro, por ello denuncia las situaciones
de muerte que provocaron las centrales nucleares de Chernobyl y
Fukushima. Y, por cierto, sus “cronicaspoemas” son sabrosas porque
atesoran recuerdos y leyendas del viejo mundo y de la Lima de los años
60. Homero Rivera es un poeta optimista de su destino, dice: “seguiré
como el río haciéndo ruido, como el mar bañando playas, /como el
fruto deleitando y como flores de colores infinitos/mis palabras serán
cantos”. Te felicito, Homero, amigo, por tus versos y tu vida dedicada
a la cultura, aquí en el Perú y en Europa. Telón de aplausos.
Manuel Velázquez Rojas
15
A través del tiempo
A través del tiempo tu imagen me ilumina.
Desde muy pequeño tu fuiste mi guía,
y aprendí contigo a querer lo nuestro.
Por los caminos del Ande te ví generoso
hacer justicia. Y siempre pensaba,
seguiré tus pasos.
Por los caminos del Ande tu bondad mostraste
y siempre recuerdo tu recta conducta.
Cuando fuí creciéndo tu fuiste mi guía,
y aprendí contigo a querer lo nuestro.
Hoy que he recorrido por muchos caminos,
observo orgulloso que sigo tus pasos;
que nos diste siempre cosas muy hermosas,
que solo se aprecian al pasar los años.
Y que no hay riquezas por grandes que sean,
que puedan cambiarse por lo que nos diste.
A través del tiempo tu imagen me ilumina.
Lima 21. 3. 1977
24
Cuando fuí pequeño
Cuando fuí pequeño
mi padre me dijo :
Homero, tengo un cuento para ti,
es de Holanda el pequeño país en el norte
de Europa; y para mi eso fué muy lejos.
Mi padre me contó la historia del
niño que un cierto día salvó a Amsterdam.
En un dique comenzó a salir agua
de un agujero.
El niño se dió cuenta que podía prevenir
una desgracia, y cerró el agujero
con su dedo.
El resto de la historia no me acuerdo.
Ahora estoy en Holanda y todo es
como un cuento para mi.
Amsterdam 21. 9. 1977
25
Verzen van twee oevers
Een gedichtenboek beschrijft – met alle bewuste en onbewuste tekenen – niet alleen diegene die één op één gedichten schrijft, maar het
onthult ook de ervaringen van groepen die verbonden worden door
de culturele historie van een land. Dit is het geval in Gedichten over
liefde en vrijheid van Homero Rivera. Een boek dat thematisch is ingedeeld in drie delen: “Poëzie voor kinderen”, “Gedichten van liefde”
en “Sociale omgeving”. Het coulissegordijn wacht. Homero Rivera is
een Peruaanse dichter van de generatie uit de jaren ‘60, een generatie
die zijn historische bestemming zocht in politieke actie of in cultureel
werk. Homero haalt de herinneringen aan deze fameuze jeugdjaren
op in een brief getiteld “Maria uit mijn herinneringen”. Daar ontdekken we een paradigmatische geschiedenis: Homero richtte met andere
jonge acteurs zoals Alejandro Elliot, Victor Galindo, Roberto Ríos, de
actrices Sara Joffré, Aurora Colina en Paca Raggio die de administratie
deed, de toneelgroep ‘Homero, het krekeltheater’ op, dat meer dan
een decennium actief was, toneelstukken voor kinderen opvoerde en
daarmee een belangrijke plaats in de geschiedenis van het Peruaanse
theater innam. ‘Homero, het krekeltheater’ begon zijn artistieke leven
23 december 1963. Lachende kinderen in de coulissen.
Homero heeft zijn mooie gedichten chronologisch bij elkaar gezet in
dit boek, vanaf 1977 tot 2011. In formele zin is het interessante dat hij
het vrije vers gebruikt, poëtisch proza dat ik een “kroniek- gedicht”
durf te noemen. Het samengaan van deze twee genres is stilistisch
erg geslaagd. Laten we verder inzoomen op de teksten. Het gedeelte
“Gedichten voor kinderen” begint met de beschrijving van de eigen
jeugd van de dichter. Zijn vader was een rondtrekkende rechter die
hem de vreugde van het reizen meegaf. Zo leerde het kind Homero
vanaf zijn geboorte in Arequipa de majestueuze Andes kennen, werd
hij betoverd door de aanblik van de enorme rust van het Titicacameer,
en, uiteindelijk werd hij verrast door de stedelijke drukte van de stad
Lima die ontwaakte in de moderne tijd. Zijn vader, rechter; zijn moeder een bewonderenswaardige vrouw, vormden de individualiteit van
105
de dichter Homero Rivera, die vrijgevig is voor de armen, houdt van
reizen en de gave heeft te onderwijzen. De kindertijd is mooi, verzekert de dichter ons in zijn verzen, omdat hij alle goede kaarten voor
de toekomst heeft; speelgoed vormt een kleine wereld op zich en alledaagse voorwerpen zoals de fiets komen door ons eigen handelen tot
leven en laten ons, volwassenen incluis, nadenken over het verstrijken
van de tijd en de gevolgen daarvan.
Homero Rivera dateert zijn gedichten als bewijsmateriaal voor de
tijd waarin het plaatsvond. Het gedeelte “Gedichten van liefde” kunnen we verdelen in twee stadia. Het eerste stadium bestaat uit zes
gedichten (die de periode van 1977 tot 1979 bestrijken). De inhoud
gebaseerd is op het ultieme liefdesgevoel van liefde, en daarmee op de
helderheid van de sterren, de schone melancholie in zonsondergangen, de stilte van de maan die geheimen bewaart en talloze andere
natuurverschijnselen, metaforen die de weg wijzen naar een passie die
oneindig lijkt te zijn. Ik geloof dat dit teksten zijn die behoren bij
een langdurige jeugd, die hun esthetische hoogtepunt bereiken in het
gedicht “Boompje boompje”, gedateerd in 1978 in Segovia. Jaren later
komt de liefde tot volledige wasdom en volheid, met als hoogtepunt
het verlangen om altijd met de geliefde samen te zijn. Om deze reden
lijdt de dichter aan de nostalgie van de afwezigheid in het gedicht “Ik
hou verschrikkelijk veel van je” opgedragen aan Carla.
Het gedeelte “Sociale omgeving” biedt ons de blik van de dichter op
geschiedenis en de omstandigheden. We verheugen ons over de verzen
waarin de verschijning van de kolibrie42 bezongen wordt in de duizendjarige pampa in Nazca; we beluisteren de noten van de Yaraví43
die herinnert aan de liefde van Mariano en Silvia44 in Arequipa, en we
huiveren als we lezen dat de stenen van de Andes zijn “als een machtige rivier, als lava van de vulkanen, de wens van de strijd voor gerech42 Kolibrie – aan de zuidkust van Peru werden door de Nazca’s eeuwen geleden gigantische dieren ontworpen, die alleen hoog uit de lucht te zien zijn
43 Yaraví – muziek van de Andes, melancholisch lied kenmerkend voor Arequipa.
44 Mariano Melgar, dichter uit Arequipa en zijn muze Silvia
106
tigheid voor mijn volk”. Ik bedoel, Homero Rivera leeft al meer dan
dertig jaar in de stad Utrecht. Naast zijn reizen naar verschillende landen blikt hij vanuit Utrecht naar de problemen die onze beschaving
en onze toekomst teisteren: zo stelt hij de levensgevaarlijke situaties
aan de kaak die veroorzaakt zijn door de kerncentrales van Tsjernobyl
en Fukushima. En, zeker, zijn “kroniek gedichten” zijn mooi omdat
het dierbare herinneringen en legendes zijn van de oude wereld en
van het Lima van de jaren ‘60. Homero Rivera is een dichter die optimistisch is over zijn lot, hij zegt: “Ik zal mijn weg vervolgen zoals een
rivier geluid maakt, zoals de zee aan het strand aanspoelt, zoals het
verrukkelijke fruit en zoals bloemen in oneindig veel kleuren, mijn
woorden zijn gezang”. Ik feliciteer je, Homero, vriend, met je gedichten en je leven in het teken van cultuur, hier in Peru en in Europa.
Coulissegordijn van applaus.
Manuel Velázquez Rojas
107
Door de tijd
Door de tijd verlicht jouw voorbeeld mij.
Van jongs af aan was jij mijn gids.
En via jou leerde ik te houden van wat van ons is.
Op de wegen van de Andes zag ik je gul
recht spreken. En ik dacht altijd,
ik zal in je voetspoor volgen.
Op de wegen van de Andes toonde jij je goedheid.
En ik zal altijd denken aan je rechtschapen gedrag.
Toen ik ouder werd, was jij mijn gids.
En van jou leerde ik te houden van wat van ons is.
Nu ik vele wegen heb afgelegd,
Zie ik trots dat ik in jouw voetsporen volg;
Jij zei ons altijd mooie dingen die pas met het
verstrijken van de jaren worden gewaardeerd.
Er is geen rijkdom, hoe groot ook,
die geruild kan worden voor wat jij ons gaf.
Door de tijd verlicht jouw voorbeeld mij.
Lima 21. 3. 1977
116
Toen ik klein was
Toen ik klein was
zei mijn vader tegen mij:
Homero, ik heb een verhaal voor je,
het is uit Holland het kleine land in het noorden
van Europa; en voor mij was dat heel ver.
Mijn vader vertelde me het sprookje over
het kind dat op een zekere dag Amsterdam redde.
Er was een gat in de dijk en het water begon
eruit te komen.
Het kind wist dat het een ramp voor zijn land
kon veroorzaken, en hij stopte het gat
met zijn vinger dicht.
De rest van het sprookje herinner ik mij niet.
Nu ben ik in Nederland en alles is als
een sprookje voor mij.
Amsterdam 21. 9. 1977
117

Download Report