De dichtsrbevolkfe multikolonie vinden we in hel horl von KnooP

De dichtsrbevolkfe
doken tegelijk naar beneden; ik met
multikolonie vinden we lAt"
A
no
kilometer in het gapende gat van
f
KnooP'
von
in hel horl
Margriet aguaduct, zij met misPrinses
het
punt Holendrecht.
len van overscherende meeuwen. Logrisch;
dit is hun habitat met aan de ene kant de zee
en aan de andere kant het zoete water. Maar
schien 50 kilometer in de spleet tussen de
twee vangTrails van de middenberm. Nog vóór
ik onder het maaiveld verdween zag ik het
torenvalkje in m'n ooghoek weer naar de zon
opstijgen. Ï\rssen haar poten de scherpe con-
wat is het doel van hun kamikazevluchten
boven de Randstedelijke A1, A4 en A10? wat
tour van een muis.
Vogels van de snelweg; ik ken ze pas van
naam sinds Nico de Haan me geduldig het
verschil tussen kraai, roek en kauw heeft uit-
en Utrecht? Een roerdomp wenst absolute
rust. Wat deed dat verkleumde exemplaar
dan aan de rand van de A1, ter hoogite van
gelegd. Roek werd de eerste van een lijstje'
Op de A7, vlak voor de rotonde van Joure,
trok hij s:rmen met een handvol wienden
sprintjes tussen de berm en het uiterste
randje van de wit-gearceerde vluchtstreek.
Het asfalt is daar rijk aan insectenÍesten. Na
roek lrwamen de buizerd , de knobbelzwaan'
de blauwe reiger, de stormmeeuwen, de
brandganzen, de torenvalk, de meerkoetjes'
de zomertortel, de kerkuil en nogf zeker tien
andere soorten.
Een roerdomP langs de al
Een kéér gebeurt het; je hoeft er geen vogelaar voor te zijn. Je zit achter het stuur en
plotseling ben je je bewust van vogels die
doen ze zo ver van huis? Ooievaars houden
van hoge posten. Maat waarom zitten ze op
de lichtmasten van de A2 tussen Maarssen
de Maxis? En waarom ligt de dichtstbevolkte
multikolonie grauwe gtanzen, kok-, zilver- en
kleine mantelmeeuwen in een asfdtcirkel van
Knooppunt Holendrecht, de kruising van de
A2 en de A9?
De verleideliike berm
Snelwegen lijken een mysterieuze, maar ook
op vogels te
gevaarlijke aantrekkingskracht
hebben. Er bestaat een boekje van Rijkswa'aanvaterstaat over vogels die een groot
ringsrisico' lopen; 63 soorten en daar zitten
verrassende namen bij. Niet alleen meeuwen'
duiven, kraaiachtigen en roofuogels, maar
'ook die zeldzame roerdomp, de evenmin dik
gezaaide ooievaar, de grutto, het ijsvogeltie
met je meevliegen, die je begluren vanaf
een paaltje of elektradraden, die ternauwernood aan je voomrit ontsnappen. Als je eenmaal hun bestaan hebt ontdekt, dan zijn ze er
en de knobbelzwaan.
Aan weerskanten van de A7, tussen Purmerend en Oostzaan, Ugrtpolder De Wijde Wormer. De middenberm is hier vrij breed en een
tijdlang ontbraken er zelfs vangrails. Een
altijd. Langs alle snelwegen en vooral langs
de gTrootste,de breedste, de drukste.
Op de Afsluitdijk rijdend kun je de tenen tel-
groot deel ván de dag is het hier spits rij:
den. Zo sukkelde ik rond een uur of tien rich'
ting Amsterdam. Ik reed op de linkerbaan'
hoogruit vijftig kilometer per uuÍ, toen ik links
werd ingehaald door twee knobbelzwanen.
Ze gebruikten de middenberm als startbaan,
maar net toen ze voldoende grondsnelheid
hadden om op te kunnen stijgen naderden ze
een lichtmast. Het tweetal brak zijn start af
en ik kon de paniek in hun ogen zien.
Mijn file kwam iets verderop tot staan en
opnieuw werd ik gepasseerd door de zwanen die kennelijk toch de lichtmast voorbij
gewaggeld waren. Maar daar doemde de vol-
jaar weer groot, en dat zijn verliezen aan het
verkeer.
Schoolmeester Johan de Jong bedacht 'kerkuilbestendige' hectometerpaaltjes. Die paaltjes zijn de uitvalbases van kerkuilen. 'Geen
bruikbare paaltjes, dan geen kerkuilen, dus
geen verkeersslachtoffers,' dacht De Jong.
Maar vlijmscherpe draden, noch tuimelende
bovenkanten houden een kerkuil weg van
zijn hectometerpaaltje. En daarom zien we
hem daar zitten. klaar om uit te vallen. Als-ie
dat doet vlak voordat je voorbijsuist schrik je
Een bekend gezicht longs
nen volgen; de vogels moeten toen al bekaf
geweest zijn. Het verkeer stond vaak genoeg
je helemaal te pletter. En aI te vaak gaat het
onze snelwegen is de wo-
ook mis. De A6 tussen Lelystad en Almere is
kende iorenvqlk.
stil, toch durfden de twee niet over te steken.
er berucht om.
gende mast aI op. Ik heb vier pogingen kun-
Waarschijnlijk zijn ze heel vroeg in de ochtend vanuit de polder neergestreken in het
sappige gras van de middenberm en hebben
We zien
hem ook vook biddend in
de lucht hongen.
ze zíc}: laten verrassen door het opkomende
verkeer.
Bermen zijn luilekkerlanden.
Op de grens met
het asfalt miegelt het van dode en halfdode
insecten; slachtoffers van langsjagend rubber en metaal. Het is een snackbar die nooit
sluit. Dode insecten trekken levende insecten aan, de grassige berm zelf is ook in tel bij
insecten en ze delen die belangstelling met
muizen, vooral veldmuizen. Een rijker luilekkerland bestaat niet voor vogels die geen
vegetariêr zijn.
De geoefende automobilist herkent in de
berm dan ook makkelijk roeken en kauwtjes,
soms ook kraaien en eksters - voor die laatste
moet je wel vroeg van huis. Nog moeilijker te
missen zijn de biddende torenvalken en de
0
traag met ons meewiekende buizerds; allebei
gek op muizen, maar voor een flink insect of
z
,
D
^
een regfenworm dalen ze ook af.
-o
q
o
De tol die de kerkuil betaalt
Maar de koning van de snelwegberm is de
kerkuil. Van geen enkele andere grote vogel
misschien wel van geen enkele andere vogel
zijn leven en dood zó verknoopt met de snelweg. Kerkuilen leven op een dieet van woelmuizen. Nergens is die prooi zó talnjk en zó
makkelijk te traceren als in de kortgreschoren bermen van autowegen. Dankzij dertig
jaar inspanning van vrijwilligers die nestkasten plaatsten, telt Nederland weer zo n 3000
broedparen. Maar de verliezen zijn ook elk
z
Hef ksn nief onders of
de dichtheid tlcln vogels en
de dichtheid vqn ons wegennef
vormen de reden voor zoveel
biizondere ontmoefingen
V O G E T S0 5 / 0 8 . | 7
een sloot of kanaal aanzien. Er bestaat
ooggetuigeverslag
l
i
een
van een
van de landing
nÍet
Dat liep natuurlijk
eend op de snelweg
goed af.
r3 0
Z
0
L e l y s t a1d
niet
Maar soms weet ook de automobilist
meer wat lucht oÍ grond is, boven of onder'
richting
We reden over de A32, Steenwijk
ó \
Ê ,)Ë
\
en ik vergaapten
Zwolle, en mijn passagiers
Het
zich aan een enorme wolk spreeuwen
3 . ,*l
die de ene keer de vorm
was een toverbal
van een opstomende
Een buizerd heeÍt zo ziin
voste plekken, vqnwoor
hii het muizenverkeer
onder zich in de goten
houdr.
gende moment
Behalve die bermsnackers
iets te zoeken bij snelwegen.
Toch komen op
het lijstje van RijkswateÍstaat
patrijs, fazant'
voor. Van meerkoetjes
kievit en grutto
specht, een velduil? Het kan niet anders of de
dichtheid aan vogels en de dichtheid van ons
wegennet
en
eenden, gorzen, vinken
den sternen, wilde
ons oP de snelweg
zwaluwen
anders zou-
Waarom
zondere ontmoetingen.
Schrikwekkende
duikvluchten
De belangrijkste
reden waarom
ervaring
zit rechts? We zwabberden
parkeerterrein
bij een tankstation'
stapte
tainer een blauwe
kwam
een afrit op en
achter
reiger tevoorschijn'
ons gericht. Viel er nog iets aÍ, misschien?
kruisen?
Sneller
langs de snelweg?
Volgens sommige
ze ons bij
en flitst
uit het bermstru-
even omhoog om
te ontwijken
vlak voor je
dan op radiatorhoogte
Iangs naar je eigen berm. Pas daar maakt hij
weer hoogte om in het struweel te verdwijnen
doen ze dat in's hemelsnaam?
Waarom
Het is de vogelgoden
ewaren
vogelringers.
ten bij voorkeur
verzoeken,
Die plaatsen
vogels
dat voorbijvliegende
vanuit
omhoog. Zo vormen
makkelijke
tikje komisch
in De ringfroepen
het groen naaÍ de grond
len duiken en aan de overkant
minder
hun net-
in een open strook tussen
twee bos- of bosschagegebieden
gers weten
toch?
komt van
verklaring
De meest plausibele
waterwegverklaring;
zul-
pas weer
ze in open gebied een
prooi voor roofvogels'
en weinig
geloofwaardig
vooral watewogels
den een asfalt- of betonbaan
makkelijk
makkelijk
hij brengt
van de weg, duikt naar
van de middenberm
Hij
naast de auto staan, zijn koele ogen op
wetenschappers
Een
is de
zouvoor
lezen
volgen om
Ik toets het idee bij een penvriend
de vangrail
BIRDS! Om
een afvalcon-
een akelige een tot twee meter boven het
asfalt. Iedere automobilist weet het; een
vlak boven de rijbaan, wipt
op het
nog steeds bijna ademloos,
stopten,
Tui-
gfat Waar is links, waar
dat kruisen opvailen is de hoogte die ze kiezen. Geen veilige tien, twintig, dertig, maar
weel aan de overkant
inmiddels een vertrouwd
beeld voor wie over de
A2 en À27 riidt.
roepen kolkte hij pa1
vogels kaart. Ze zouden wegen
vogel schiet tevoorschijn
Rustende ooievoors
boven de snelweg ziln
punt af en voot
op hetzelfde
oei had kunnen
iemand
het af te maken
de reden voor zoveel bij-
vormen
en wij koersten
melen in een zwart
een grote bonte
maar een watersnip,
bekend,
zandloper
een horizontale
boven ons. Een psychedelische
en
zijn de suïcidale neigingTen
waterhoentjes
had en het vol-
het zand héél snet doorliep. De wolk
waarin
heeft geen vogel
walvis
en feilloos van A naar B te komen'
van me;
een groot deel van zijn vrije tijd
door met het waarnemen van vogels. Hij kent
alleen iets wat er op lijkt. Vanuit zijn keuken ziet hij kauwen over polderland, tegen de
wind in, richting Amsterdam vliegen. Als ze
de provinciale weg moeten oversteken verleggen ze hun koers en vliegen ze een tijdlang paralel aan de autoweg. "De weg is
een barrière die voor een deel de tegrenwind
opvangt," luidt de verklaring van mijn penvriend. "Maar op zeker moment raken de
kauwen te ver uit koers en dan steken ze
over. Een tijdje leek het alsof ze bewust de
autoweg als koers hadden gekozen."
Die kauwtjes bezetten plaats 4 op mijn Ranglijst Snelwegvogels. Door puur toeval staat
Roek op 1, dan volgen Buizerd en Torenvalk.
Op 5 heb ik om chronologische redenen de
Knobbelzwanen en op 6 de Stormmeeuw. De
Blauwe Reiger op 7, hoewel-ie een hogere
plaats verdient en de Spreeuwen op B. Brand€tanzen nemen plaats 9 in, maar allgsn smdsf
ik zo vaak de A7 (Zurich-Bolsward) rijd. En
alle trekvogels die in het najaar warmer oorden opzoeken krijgen plaats 10. Ik ken, net
als de meeste automobilisten.
hun namen
niet allemaal, maar ik weet dat ze - precies
als ik - die A27 volgen om zonder omhaal naar
het zuiden af te zakken.
Met dank aan Paula Huigen en René Vos. Kijk op
wvrw. martij ndejonge.nUp aginas/bu lletin _o1L htm
o
o
D
v
È
o
z
o
o
o
z

Download Report