Leergang ouderen Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde Inhoud van de scholing   Epidemiologie   Vormen van dementie   Diagnostiek   Behandeling Inhoud van de scholing   Gedragsveranderingen   Omgangsadviezen   Mantelzorgondersteuning   Netwerk/ketens Epidemiologie   Meer vrouwen dan mannen   Neemt toe met leeftijd, ouder dan 90 > 40%   Meestal niet erfelijk   2011: 235.000 in NL   2050: 500.000 in NL Bron: Alzheimer Nederland Risicofactor algemeen Hoge leeftijd Roken Hart- en vaatziekte Ongezonde leefstijl Hersentrauma's Vormen van dementie overig 14% vasculair 16% Alzheimer 70% Vormen van Dementie   Alzheimer   Vasculaire dementie   Frontotemporale dementie   Lewy Body dementie   Creutzfeldt Jakob Kenmerken Alzheimer •  Eiwitophopingen, zgn plaques en tangles •  Meestal tussen 70 en 90 jaar •  Geleidelijke achteruitgang •  Ziekteduur varieert Verloop van Alzheimer •  Individueel proces •  Complicaties lijden tot de dood •  Bron: www.mijngelderseroos.nl Kenmerken Vasculair •  Stoornis in bloedvoorziening hersenen •  Hart- en vaatziekten in voorgeschiedenis •  Verschijnselen zeer verschillend •  Stapsgewijze achteruitgang Kenmerken Frontotemporale Dementie   Ook wel ziekte van Pick   Aantasting frontale hersenkwab   Meestal <60 jaar, 40% familiair   Ernstige gedragsveranderingen, pas later geheugenstoornissen   Progressieve afasie o.a. Kenmerken Lewy Body dementie   Eiwitverdikkingen in de hersencellen, zgn Lewy bodies   In hersenstam   Problemen bij aandacht, hallucinaties   Parkinson(isme)   Fluctuerend beloop Kenmerken Creutzfeldt Jakob   Zeldzaam   Zeer progressief   Prionen   10-15% erfelijk Vaak een mengbeeld van Alzheimer en vasculair Daarnaast zijn er nog vele andere ziekten waar dementie bij voorkomt Huntington, AIDS, Parkinson, hypyothyreoïdie, vitaminedeficiëntie, “schildersziekte”, enz. Bron: hersenstichting Tien signalen van dementie Bron: Alzheimer Nederland   Vergeetachtigheid   Problemen met dagelijkse handelingen   Vergissingen in tijd en plaats   Taalproblemen   Spullen kwijtraken Tien signalen van dementie Bron: Alzheimer Nederland •  Slecht beoordelingsvermogen •  Terugtrekken uit sociale activiteiten •  Veranderingen in gedrag en karakter •  Onrust •  Visuele problemen Diagnostiek •  (hetero-) anamnese •  MMSE, kloktekenen •  Laboratoriumonderzoek •  Neuropsychologisch onderzoek •  Aanvullend onderzoek: MRI, scan Waarom de diagnose stellen? Waarom niet? •  Geen behandelmogelijkheden •  Struisvogelpolitiek •  Angst •  Gedane beloftes Waarom wel?  Erkenning  Uitsluiten ander ziektebeeld  Behandeling  Begeleiding  Diagnose = opluchting  Zelf beslissen  Zorg voor mantelzorg  Praten over  Voorbereiden op  Omgaan met  Advanced care planning Gedragsveranderingen   http://www.youtube.com/watch? v=CjxsR6Ictks&feature=youtu.be Gedragsveranderingen   Irritatie, ongeduld   Uitbarstingen   Herhalen, persevereren   Confabulaties   Façade   Spullen verzamelen/zoekmaken Gedragsveranderingen •  Paniek •  Agressie •  Dwalen/loopdrang •  Stemmingswisselingen •  Apathie •  0mkering dag-nacht ritme Ik raak mijn schillen kwijt Omgaan met veranderd gedrag Omgaan met veranderd gedrag Omgaan met veranderd gedrag Zoekend reageren Bron: Imoz Meegaan Appel Receptief Respect Reguleren Begrenzen Prothese accepteren Wanneer medicamenteuze interventie? Antidementiemiddelen •  Richtlijn / protocol •  In begin van de dementie •  Vaak effectief bij probleemgedrag (agitatie, hallucinaties) Psychofarmaca bij dementie   Richtlijn   Altijd afweging   Wanen / hallucinaties: antipsychotica   Angst: benzodiazepinen   Depressie: antidepressiva   Slaapstoornissen: benzodiazepinen, antipsychotica Trial and error Mantelzorgondersteuning   http://www.youtube.com/watch? v=e84BPDhF4NU&feature=youtu.be Mantelzorgondersteuning •  70% woont thuis •  82% mantelzorgers overbelast •  Lijdensdruk •  Eigenwaarde, maximale zelfredzaamheid •  Erkenning •  Psychosociaal (Alzheimer café o.a.) •  Omgevingszorg (Edomah o.a.) Mantelzorgondersteuning bron: toolkit mantelzorgondersteuning Overbelasting voorkomen Stappenplan: vroegtijdig opsporen, signaleren, ondersteunen en verwijzen Tools: CSI Respijtzorg Wanneer kan het thuis niet meer •  Decompensatie mantelzorg •  Incontinentie •  Dwalen •  Gevaar •  Agressie •  Nachtelijke onrust •  Zelfverwaarlozing Netwerk dementie Opgezet conform de bouwstenen van de Leidraad Ketenzorg Dementie, waarin de wensen en behoeften van de client centraal staan Te vinden op de site van vilans, zorgprogramma dementie Netwerk dementie Inventariseren, bundelen, afstemmen en toespitsen op wensen en behoeften van de cliënt, mantelzorger en zorgverlener Ketenpartners Gemeente Zeist Financiering   Gemeente   Zorgkantoor   Ketenpartners 42 Netwerk dementie Schakel:   Vroegsignalering   Diagnostiek   Begeleiding   Casemanagement Netwerk DemenBe Diagnos#ek bij vermoeden van demen#e Huisarts Vermoeden van geheugenstoornis of cogniBeve achteruitgang? 1.  1. Diagnose DemenBe gesteld Resultaat diagnosBek door huisarts Diagnose DemenBe gesteld, geen advies nodig 2.  Verdere diagnosBek of advies over medicamenteuze behandeling (cholinesteraseremmers) is nodig 3. Andere verklaring dan demenBe Verwijzing naar Geheugenpoli Diakonessenhuis (088-‐2509009) of UMC (088-‐7558378) via Zorgdomein Pa#ënt is niet bereid of in staat te komen naar poli Ondersteuning gewenst bij (moBveren tot) ziektediagnosBek? Specialist ouderengeneeskunde en psycholoog van aanverwant verpleeghuis of De Bilt: Mobiel geriatrisch team (030-‐2298888) UH/ Zeist: Exper`eam DemenBe (06-‐20701275) 3. Behandeling huisarts of verwijzing naar andere specialist Pa#ënt is bereid en in staat te komen naar poli en een of meer van de volgende criteria is van toepassing: • Sprake van gedrags-‐ en/ of systeemproblemaBek • Sprake van verslavingsproblemaBek • Vermoeden van depressie • Bestaande psychiatrie Verwijzing naar Altrecht Senior, de ES Ambulant team (030-‐297600) Via Zorgdomein Diagnose DemenBe gesteld? 18-‐06-‐13 2. Verdere diagnosBek of advies over medicamenteuze behandeling nodig Pa#ënt is bereid en in staat te komen naar poli Verwijzing in ieder geval indien: • Lee2ijd < 65 jaar • Verdenking op vasculaire demenBe • Sprake van snel progressief ontwikkelde stoornis • Vermoeden van (chronisch) delier • Bestaande neurologische problemaBek zoals Parkinsonisme • Polyfarmacie • Complexe somaBsche problemaBek Diagnos#ek door huisarts (conform NHG-‐standaard) 1.  Afnemen observaBelijst demenBe 2.  Anamnese; aandacht voor geheugen,afasie,apraxie, agnosie en oordeels-‐en kriBekvermogen. Ook ADL. 3.  Heteroanamnese 4.  Lichamelijk onderzoek: in ieder geval RR, pols, orienterend neurologisch onderzoek 5.  MMSE en lab Aanmelden voor een casemanager Diak ZH Zeist Verwijzing naar Altrecht senior, de Es (030 – 2297600) Via Zorgdomein Doorloop&jd diagnos&ek vanaf verwijzing huisarts maximaal 3 maanden Take home message   http://www.youtube.com/watch?v=vQEwF6IfNKc Interessante websites   www.alzheimer.nl   www.hersenstichting.nl   www.alzheimerexperience.nl   www.mezzo.nl   www.vilans.nl   www.respijtzorg.nl   www.edomah.nl   Enz.