6/27/2014 even voorstellen cognitieve stoornis: kwetsbare ouderen en diabetes Prof. Dr. Sophia E.JA. de Rooij, internist-geriater AMC Amsterdam GRIJZE GOLF uitdagingen • 50% van de ziekenhuisbedden is in gebruik door 65-plussers • 30% van acuut opgenomen ouderen sterft binnen 3 maanden • 1/3 van de 85-plussers wordt jaarlijks opgenomen in het ziekenhuis • 25 % van de acute oudere zks-patienten heeft diabetes -inhoud• Een stelling 1. Wat is kwetsbaar? 2. Hoe herken je het? 3. Hoe pak je het aan? • Een film 4. Dementie 5. Hoe verder met dementie & diabetes 6. Meer lezen? stelling ik controleer bij iedere oudere diabetes standaard - ogen - hart - nieren - neuropathie - cerebrale diabetesgerelateerde eindorgaanschade 1 6/27/2014 1. wat is kwetsbaarheid? probleemlijst Somatisch 1. DM type 2: instelling? orgaanschade? 2. andere CVR? probleemlijst Somatisch 1. DM type 2: instelling? 2. CVA 3. hartritmestoornis waarvoor bloedverdunner AF 4. recidiverende urineweginfectie antibiotica resistentie? 5. gewichtsverlies dd slikstoornis, anorexie, spieratrofie Psychisch 1. angstig voor recidief 2. moe dd na 3. slaperigheid dd delier 4. cognitieve stoornis dd delier, dementie definities • Comorbiditeit: 2 of meer ziekten • Disability: ADL beperking • Frailty: - verhoogde kwetsbaarheid voor stressoren - voortkomend uit verminderde fysiologische reserves - meerdere orgaansystemen zijn betrokken Functioneel 1. slikstoornis 2. loopstoornis 3. onvoldoende progressie revalidatie Sociaal 1. samenwonend met echtgenoot 2. gedwongen verhuizing naar verpleeghuis 3. ‘radeloze’ mantelzorg co of multi? • Comorbiditeit: 1 index ziekte • Multimorbiditeit: 2 of meer ziekten Fried,LP Untangling concepts of disability, frailty.. J geront med sci, 2004 2 6/27/2014 frailty (Fried) overlap tussen comorbiditeit, beperking en frailty • brede definitie • verschilt van ADL beperking • kliniek: - verlies van gewicht/spiermassa - verminderd uithoudingsvermogen - afname balans en mobiliteit - inactiviteit - afname cognitief functioneren 2. hoe herken je het? ‘Ik kan zo zien wie kwetsbaar is’ met ‘ik’ bedoelen we de ervaren clinicus en ervaren verpleegkundige diabetes type 2 diabetische voet en visusklachten mantelzorg hulpmiddelen opleidingsniveau © r.de jong 3 6/27/2014 beloop fysiek functioneren voor opn. ziekenhuisopn. na ontslag Desired functional status functional status at admission Functional status after hospital admission and with complication(s) wat willen ouderen zelf? waarom functieverlies ? • • • • Achteruitgang in fysiek functioneren Tijdelijk of blijvend Meetbaar Relevant activiteiten van het dagelijks leven bij ouderen • 20 tot 30% van 65-plussers heeft ADL beperkingen • 50 % ontwikkelt (langzaam) progressieve ADL beperkingen in combinatie met chronische ziekte en comorbiditeit • 50 % ontwikkelt dit peracuut bij een acute klinische gebeurtenis en tijdens de hierop volgende ziekenhuisbehandeling LP Fried, J Geront Med Sci, 2004; 59; 255-263 Fried TR JAMA 2012 4 6/27/2014 ADL als uitkomstmaat 3. hoe pak je het aan? belangrijke uitkomstmaat bij ouderen. Reuben, N Eng J Med 2012 • patient perspectief: behoud van zelfstandig functioneren, zelfredzaamheid • maatschappelijk perspectief: care & cure kosten • wetenschappelijk perspectief: tellen, turven & intervenieren Gezondheidsraad: focus op zelfredzaamheid strategien om functieverlies te voorkomen/uit te stellen 3 groepen te onderscheiden: - gezonde ouderen, zonder of met enkele aandoening - ouderen met meerdere ziekten en beperkingen [disability] - kwetsbare ouderen met meerdere ziekten [frailty] optimale ‘cure & care’ op maat is gericht op functioneren • risico inschatting dmv score (bv ISAR-PC, 3 vragen) • CGA : probleem identificatie • case-finding: systematisch opsporen van kwetsbaren • triage: obv risicoscore Zie ook www.effectieveouderenzorg.nl korte film berusten ? behouden ? behandelen ? 5 6/27/2014 4. dementie dementie beloop van de ziekte van Alzheimer 30 bij diabetes ligt de kans op dementie tweemaal hoger , zowel op de ziekte van Alzheimer als op vasculaire dementie ernstig mild tot moderate vroeg 25 20 MMSE wist u dat klachten verlies v. ADL 15 10 gedragsproblemen 5 verpleeghuis sterfte 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 jaar Feldman 6 6/27/2014 Bruce 2007 resultaten • N=302 • 70 jaar en oudere diabeten, 7 jaar geleden gerekruteerd voor studie • dementie, AD, VaD: klinische diagnose • 28 (9.3%) kreeg dementie (16 met wrsch AD) en 60 (19.9%) geheugenstoornissen zonder diagnose dementie • onafhankelijke determinanten voor dementie: 1. hoge leeftijd (per decade; odds ratio 4.0, 95% CI 1.59–10.10) 2. duur diabetes (for each 5 years; odds ratio 1.69, 95% CI 1.24– 2.32) 3. aanwezigheid van perifeer vaatlijden (odds ratio 5.35, 95% CI 2.08–13.72) 4. oefening/lichaamsbeweging (beschermend; odds ratio 0.26, 95% CI 0.09–0.73). diabetes & dementie definitie • DM-patienten met hypoglycaemie hebben 2x hoger risico op ontwikkelen van dementie (34.4% vs 17.6%, P .001; multivariate-adjusted hazard ratio, 2.1; 95% CI, 1.0-4.4). • Geheugenklachten • Geheugenstoornissen • Dementie = complex van verschijnselen waarbij er achteruitgang optreedt van de geestelijke vermogens, fysiek functioneren en verandering van gedrag • DM-patienten met dementie hebben groter risico op ontwikkelen van hypoglycaemie(14.2% vs 6.3%, P .001; multivariate-adjusted hazard ratio, 3.1; 95% CI, 1.56.6). • ongeacht CVA, hypertensie, hartinfarct Yaffe K et al. JAMA Intern Med. 2013 Jun 10:1-6 Geheugen symptomen ADL Apraxie IADL Afasie Agnosie Stoornis van de excutieve functies vormen van dementie cognitief functioneel • • • • ziekte van Alzheimer vasculaire dementie Lewy body dementie frontotemporale dementie neuropsychiatrie Gedrag Psychiatrie 7 6/27/2014 de ziekte van Alzheimer • 60-70% heeft de ziekte van Alzheimer • openbaart zich meestal rond 70e jaar • geleidelijke achteruitgang met eerst alleen geheugen- en oriëntatiestoornissen, daarna problemen met het spreken, het handelen, het overzicht en de herkenning • later kunnen ook gedragsproblemen voorkomen, zoals agressie of afname van initiatief • gemiddelde ziekteduur is tussen 8 en 13 jaar oorzaak • onbekend • neerslag amyloid en tau • geassocieerd met leeftijd, roken, genetische factoren, hypertensie en andere vasculaire risicofactoren vasculaire dementie • 20% heeft vasculaire dementie • plotseling danwel geleidelijk begin • grillig verloop met stapsgewijze verslechtering en soms ook verbetering • soms wisselend per dag • urine-incontinentie en loopstoornissen • vaak hypertensie of diabetes in de vg diagnostiek • (Hetero) anamnese • Lichamelijk, neurologisch en psychiatrisch onderzoek • MMSE • Lab ------------------------------------------------------------------------• CT/MRI cerebrum • Neuropsychologisch onderzoek • Overig: – EEG – Liquor – (Obductie) klinisch beeld a. Geheugenstoornis en desorientatie b. Stoornis in aandacht, abstract denken en oordelen c. Corticale functie stoornissen d. Gedragveranderingen e. Beloop: traag / progressief f. Intact bewustzijn a. geheugenstoornis • Inprenting • Korte termijn • Lange termijn geheugen 8 6/27/2014 inprenting welke moest u onthouden? korte termijn lange termijn • • • • Het vermogen om recente gebeurtenissen weer te geven is een weerspiegeling van de registratie en de consolidatie - hoe lang bent u hier al? - waarvoor bent u hier? - wat hebt u gisteravond gegeten ? - wat hebt u op het journaal gezien? orientatie • Tijd • Plaats • Persoon wanneer bent u geboren ? waar zat u op school ? hoe heten uw kinderen ? vertelt u eens over uw werk ? test: MMSE • • • • Lichte vorm Matige vorm Matig ernstige vorm Ernstige vorm : MMSE : MMSE : MMSE : MMSE 26 -21 20-15 14-10 9-0 9 6/27/2014 b. aandacht • • • • Serial 7 Terugtellen van 20 0 Dagen van de week in omgekeerde volgorde Maanden in omgekeerde volgorde b. oordelen • Mening over behandeling vragen kloktekentest goed b. abstract denken • Spreekwoord laten uitleggen c. corticale functies • Taal • Visuocontructie • Praxis 5. dementie & diabetes: hoe verder ? fout 10 6/27/2014 uitstellen van dementie • prospectieve cohort studie • 19.458 personen met baseline fitness evaluatie • metingen – fitness levels, modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009 – incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A & B claims data from 1999 to 2009 vertragen van dementie Pitkälä KH et al. Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX): A Randomized Controlled Trial. JAMA Intern Med. 2013 May 27;173(10):894-901. Groepstraining - Minder snelle progressie dementie - Minder vallen - Gelijke kosten 6. meer lezen? www.effectieveouderenzorg.nl 11
© Copyright 2024 ExpyDoc
