Doel 4 en elektriciteitstekorten, wat is het probleem en hoe verschillende seizoenen. De productie moet deze schommelingen dus kunnen volgen, of het licht gaat uit. In België piekt het verbruik tijdens winteravonden op 13 lossen we het op? GW. De laagste vraag doet zich meestal voor op zondag middagen tijdens de zomer, dan hebben we slechts De laatste dagen regent het reacties over de mogelijke opties nu blijkt dat Doel 4 dit jaar waarschijnlijk niet meer zal opstarten na een ongeluk of nog erger, als gevolg van sabotage. De voorstellen worden steeds wilder en wilder, waar het begon met een landelijk gebied tijdelijk zonder stroom zetten, wordt nu al openlijk gesproken over noodaggregaten van ziekenhuizen gebruiken. De stemmen om alles wat maar ruikt naar kernenergie maar onmiddellijk stop te zetten want ‘dat levert toch niets dan problemen op’, klinken luider. Maar ondertussen is wel weer een gemakkelijk produceerbare 1 GW elektriciteit verdwenen. Wat is nu net het probleem, en wat zijn mogelijke oplossingen? ongeveer 6 GW nodig. Het totale geïnstalleerde vermogen in België bedraagt meer dan 15 GW, wat op het eerste gezicht dus geen probleem zou mogen zijn. Maar dan begint de ellende. Doel 3 en Tihange 2, met een gecombineerd vermogen van ongeveer 2 GW, liggen stil wegens de aanwezigheid van microscheurtjes in het reactor vat. Met het wegvallen van Doel 4, verliezen we nog eens 1 GW aan capaciteit. Deze 3 centrales vormen alleen al ongeveer de helft van de totale Belgische nucleaire productiecapaciteit en 20% van het totale geïnstalleerde vermogen in België. Om verwarring te vermijden, is het belangrijk op te merken dat enkel productiecapaciteiten in figuur 1 Doel 4 Eerst staan we nog even stil bij het incident van Doel 4. Daar werd de afsluiter van een tank geopend, waarin normaal gezien de smeerolie zit voor de stoomturbines. Zonder die olie geraken delen van de turbine oververhit ten gevolge van de grotere wrijving. Toen er werd opgemerkt dat de tank aan het leeglopen was, werd de reactor onmiddellijk stilgelegd. Door de hoge snelheden waarmee de turbine draait en door de afwezigheid van smeerolie, zouden kleine beschadigingen kunnen zijn opgetreden. Dit wordt nu nagegaan. Daarenboven is het worden geïllustreerd. Dat zegt ons namelijk niets over de uiteindelijk energieproductie van de verschillende productie eenheden op een bepaald tijdstip. Windenergie is wijdverspreid en heeft een aannemelijk aandeel in de productiecapaciteit maar omwille van haar onvoorspelbaar karakter is haar aandeel in de uiteindelijke energieproductie veel lager. Kerncentrales daarentegen produceren hun maximale output bijna heel het jaar door, zodanig zijn ze onmisbaar in het Belgische energielandschap. mogelijk dat de as van de turbine vervormd is terwijl de turbine stil stond. Het incident gebeurde in het nietnucleaire gedeelte van de centrale, waar alleen gedemineraliseerd water wordt gebruikt, dus er is geen gevaar voor nucleaire lekken. Bevoorradingszekerheid En wat is nu het probleem van de ‘bevoorradingszekerheid’? Eigenlijk komt het bijna altijd op hetzelfde neer: het probleem van elektriciteit is dat het niet economisch haalbaar is om op grote schaal elektriciteit op te slaan. Er moet dus steeds voldoende capaciteit ingezet worden, de beperkte invoercapaciteit vanuit het buitenland in acht genomen. Dit betekent dat er op ieder ogenblik exact evenveel stroom Figuur 1 Productiecapaciteit in België. De totale nucleaire geproduceerd moet worden als er verbruikt wordt. Het capaciteit bedraagt 38,5 %. Daarvan is momenteel de helft niet verbruik varieert sterk, zowel binnen een dag als tussen beschikbaar door de 3 niet werkende eenheden. Oplossingen landsdeel. Hierdoor zit niemand lang zonder elektriciteit, Dit alles leidt ertoe dat we niet meer voldoende maar draagt iedereen afwisselend bij tot een oplossing. capaciteit hebben om aan de volledige vraag tijdens een winterpiek te kunnen voldoen. Er zijn meerdere Hoe dan ook, in deze scenario’s gaat het licht altijd oplossingen mogelijk, de ene al meer aantrekkelijk dan ergens uit, en daarom wordt deze optie beter gebruikt de andere. zoals ze bedoeld is, voor in noodsituaties, en niet als oplossing voor een probleem dat al maanden op Het eenvoudigste lijkt om gewoon meer stroom in te voorhand gekend was. voeren uit het buitenland. Vanuit Frankrijk kan er ongeveer 2,2GW ingevoerd worden, en vanuit Nederland 1,1 GW. Het probleem hiermee is dat wanneer deze landen zelf een tekort hebben, ze hun energie zelf zullen gebruiken, en het dus niet zeker is of deze 3,3GW beschikbaar is om in België te importeren. De reden waarom we niet meer kunnen importeren is omdat er maar een beperkt aantal hoogspanningslijnen over de grens liggen. Uitbreidingen van deze capaciteit liggen al lang op tafel, maar kregen in het verleden veel tegenstand van locale buurtcomités en politiekers. Een tweede eenvoudige optie biedt zich aan: de laatste maanden en jaren sloten verschillende centrales, waarom houden we die niet gewoon open? Deze centrales sloten Figuur 2 Blackout in New York in 2003 omdat ze verlies maakten. Een gedetailleerde uitleg over Een minder ingrijpende variant is mensen bewust maken waarom kan u vinden in ons vorig artikel ‘sluiting van het probleem, en op het ogenblik dat er een gascentrales, een positieve ontwikkeling?’. Deze centrales stroomtekort dreigt, waarschuwingen rondzenden en de laten draaien kost dus geld. Daarbij komt nog eens de mensen en grote verbruikers vragen om tijdelijk hun kost om de centrales beschikbaar te houden. Ze hebben stroomverbruik te verminderen. Die wasmachine kan dan onderhoud nodig, ze moeten opgestart en warm later nog wel gestart worden, niet alle lampen in huis gehouden worden om onmiddellijk de dynamische vraag moeten branden,… Het lijken allemaal kleine dingen, te kunnen beantwoorden. Dit kost handenvol geld, en de maar als iedereen zijn verantwoordelijkheid hierin neemt, vraag is natuurlijk of we dit allemaal wel willen betalen. is veel mogelijk. Met het concept van een zogenaamd Bovendien zijn deze centrales nu al even buiten gebruik, smart grid kunnen dergelijke dingen in de toekomst dus vooraleer ze gebruikt kunnen worden moeten ze automatisch gebeuren. Meer uitleg over een smart grid eerst een grote onderhoudsbeurt krijgen, en het is kan u lezen in ons vorig artikel ‘smart cities – energie in onzeker of dit allemaal in orde kan komen voor de de nabije toekomst’. winter. Tot slot komen we bij allerhande creatieve oplossingen. Ten derde kunnen we de gebruikelijke strategie Zo werd voorgesteld om snel extra capaciteit te aanspreken als er stroomtekorten zijn. Er wordt dan een installeren, wat als het al mogelijk is, zeer duur zal deel van het land zonder elektriciteit gezet tot de totale uitvallen. Of zoals recent werd voorgesteld kunnen de productie aan de vraag kan voldoen. Uiteraard zijn het talloze noodaggregaten gebruikt worden. Dit zijn kleine de delen van het land waar de impact om de stroom uit generatoren geïnstalleerd door bepaalde verbruikers. te zetten het kleinste is, die eerst in het donker komen Normaal gezien zijn deze ‘mini-centrales’ bedoeld om te zitten. Een variant hierop is een zogenaamde ‘rolling voor henzelf elektriciteit op te wekken als het net plat blackout’. Hierbij is er altijd in een deel van het land ligt, maar je zou ze ook kunnen gebruiken om geen elektriciteit, maar om de zo veel tijd krijgt dit deel elektriciteit te injecteren op het net als er een tekort terug stroom, en gaat het licht uit in een ander dreigt. Anderzijds kunnen deze noodaggregaten maar voor een bepaalde duur elektriciteit produceren, dus als bronnen de stroom dan uitvalt net als ze al even aan het  https://www.electrabel.com/nl/corporate/nieuws-info-video- produceren zijn, zullen ze sneller zonder stroom vallen, met alle gevolgen van dien. Er dient dus zeer goed overwogen te worden of het dit risico waard is. energie, geraadpleegd op 14/8/2014  http://deredactie.be/permalink/2.35156?eid=1.2060196, geraadpleegd op 14/8/2014  De standaard, woensdag 13/8/2014, http://www.standaard.be/cnt/dmf20140812_01215606 Wat nu? Wat er nu dient te gebeuren is nog onduidelijk. Eerst  Nele Scheerlinck, woordvoerster van het FANC, in De moet vastgesteld worden hoe groot het probleem juist is. Standaard, 14/8/2014, Hoe veel productiecapaciteit is er beschikbaar? Daarna http://www.standaard.be/cnt/dmf20140813_01217068 moet er gekeken worden hoe veel er nodig is. En dan  Introduction to nuclear engineering, third edition, John R. komt het moeilijkste, er moeten beslissingen genomen Lamarsh en Anthony J. Baratta, Pearson New International worden. Hoeveel zijn we bereid te betalen om deze Edition, 2014 winter probleemloos te overleven, of anders gezegd, in  cursus ‘Kernenergie’, KULeuven 2013 welke maten aanvaarden we om tijdens de winter met  http://www.elia.be/en/grid-data/consumption-grid-forecasts, tekorten te kampen? Dat zijn de moeilijke beslissingen waar de politiek zich de komende weken over zal moeten buigen. Daarnaast moeten er structurele maatregelen genomen worden om te vermijden dat we volgend jaar terug met hetzelfde probleem zitten. Door de kernuitstap zullen de komende jaren nog grote centrales sluiten, en dat gat moet opgevuld worden. Hoe, dat is een heel verhaal op zich. Jorn Reniers IT bestuurder YERA Yera is een denktank die zich focust op energie. Ons doel is om energie op een verantwoorde manier onder de aandacht te brengen. We komen naar buiten met correcte publicaties over het energiethema voor het brede publiek. Interesse? Volg ons op YERA.be, twitter en facebook. geraadpleegd op 14/8/2014  http://www.elia.be/en/grid-data/power-generation/generatingfacilities, geraadpleegd op 14/8/2014  http://www.elia.be/en/grid-data/interconnections, geraadpleegd op 14/8/2014  www.physics.sfasu.edu, geraadpleegd op 14/8/2014