Hoe ICT-enthousiasme een valkuil kan vormen

17 oktober 2014 © Het Financieele Dagblad
Hoe ICT-enthousiasme een valkuil kan vormen
Automatiseringsprojecten worden vaak benaderd als technische projecten, terwijl het grootschalige verandertrajecten zijn
Cris Peeters, Stephan Corvers en
Reinout Rinzema
en verwevenheid van ICT-systemen stelselmatig onderschat. Deze complexiteit
is zowel technisch als organisatorisch
van aard. De technische complexiteit
uit zich in het netwerkkarakter van het
digitale domein. Bij veel organisaties
ontbreekt een totaaloverzicht in de vele
functies en koppelingen van hun grootschalige softwaresystemen. Door dit
gebrek aan overzicht worden consequenties van ambities en besluiten vaak niet
in hun volledige complexiteit overzien.
Daar komt bij dat ICT-systemen regelmatig de grenzen van afdelingen en
organisaties overschrijden. Dit brengt
ons tot de organisatorische complexiteit
van ICT. ICT-projecten worden vaak benaderd als technische projecten, terwijl
het in feite grootschalige verandertrajecten zijn. Technische haalbaarheid van
een ICT-oplossing betekent niet dat hier
ook draagvlak voor bestaat; een belangrijke reden voor de problemen rond het
elektronische patiëntdossier. Daarnaast
worden veel systemen centraal ontwikkeld, zonder voldoende aandacht voor
de behoeften van decentrale gebruikers.
Dit heeft veel problemen gecreëerd bij
de modernisering van de GBA en de
implementatie van C2000: twijfels bij gemeenten en hulpdiensten over de kwaliteit van nieuwe systemen en een gebrek
I
CT-projecten binnen de overheid
lijken standaard over het budget
te gaan, deadlines niet te halen
of beloften niet waar te maken.
Denk aan de modernisering van
de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA), de invoering van de ov-chipkaart en de kritieke storingen in C2000,
het nieuwe communicatiesysteem van
politie en brandweer. Deze week zijn de
resultaten van het parlementair onderzoek rond ICT-projecten bij de overheid
gepresenteerd door de tijdelijke commissie ICT onder voorzitterschap van
Ton Elias. Ondanks talrijke initiatieven
om problemen op te lossen blijven deze
zich voordoen. Wat zijn de achterliggende oorzaken van het falen van ICTprojecten binnen de overheid?
Problemen binnen ICT-projecten zijn
vaak terug te leiden tot een overschatting
van technologische mogelijkheden en
een onderschatting van de complexiteit.
ICT wordt meestal ingezet ter ondersteuning of vervanging van menselijke
handelingen en wordt gezien als een manier om te besparen en te innoveren. De
Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid noemt het grote geloof in technologie ook wel ICT-enthousiasme. ICT
wordt te vaak als wondermiddel gezien
door zowel de Tweede Kamer, ministers
als ambtenaren. Het gevolg: megalomane ICT-projecten die de verwachtingen
niet kunnen waarmaken.
Tegelijkertijd worden de complexiteit
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT
Onderschatting van
complexiteit is vaak te
herleiden tot beperkte
kennis bij besluitvormers
aan ondersteuning in de implementatie
hiervan resulteerden in vertraging en
storingen na ingebruikname.
ICT-optimisme en onderschatting van
de complexiteit zijn vaak te herleiden
tot beperkte basiskennis van ICT bij
besluitvormers en gebruikers, maar ook
tot overschatting van de eigen mogelijkheden van ICT-leveranciers. Daarnaast
zijn overheden vaak wel scherp tijdens
de opstart, aanbesteding en contractvorming van ICT-projecten, maar krijgt
een strakke aansturing van leveranciers
tijdens uitvoering minder aandacht.
De problemen met ICT binnen de
overheid dienen bij de wortels aangepakt
te worden. Dit vereist het aantrekken en
de inzet van goede ICT-professionals én
verandermanagers, die de implicaties
van ICT kunnen vertalen naar de organisatie en vice versa en leveranciers adequaat kunnen aansturen. Daarnaast zijn
betrokkenheid en realisme van bestuurders en de Tweede Kamer van essentieel
belang. De huidige druk die wordt uitgeoefend tot herziening van het belastingstelsel is hier een goed voorbeeld. Naast
de vereenvoudiging van regelgeving betreft dit ook een grootschalig ICT-project
met omvangrijke consequenties voor de
werkwijze van de Belastingdienst.
Prof. dr. Chris Peeters (Policy Research
Corporation), mr. Stephan Corvers
(Corvers Procurement Services) en mr.
Reinout Rinzema (Ventoux Advocaten)
hebben de Tijdelijke Commissie ICT
ondersteund in de uitvoering van het
parlementair onderzoek.

Download Report