psychiatrie vrijdag 24 januari 2014 Reformatorisch Dagblad 13 „Ik voer geen pleidooi om kinderen vooral met stressvolle situaties in aanraking te brengen. Evenmin pleit ik voor het onvoorwaardelijk vertroetelen van kinderen.” De stress de baas, of niet tekst Michiel Bakker beeld iStock Stressvolle gebeurtenissen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van een depressie. Die gangbare gedachte is te kort door de bocht, stelt onderzoeker dr. Esther Nederhof. S lechte jeugd is zo slecht nog niet. Onder die kop vatte het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) een deze week gepubliceerd artikel van Nederhof in het tjdschrift Psychologial Science samen. De conclusie dat een stressvolle jeugd de kans op een depressie na stress op latere leeftjd kan verkleinen, trok breed de aandacht. In een toelichting op haar publicatie zegt Nederhof, werkzaam op de afdeling psychiatrie van het UMCG, dat het verband tussen stressvolle gebeurtenissen en het ontwikkelen van een depressie haar al lange tjd boeit. „Algemeen wordt aangenomen dat stress een belangrjke rol speelt bj het ontstaan van een depressie. Maar niet iedereen die met stress te maken krjgt, belandt in een depressie. En niet iedereen die depressief is, heeft stressvolle gebeurtenissen meegemaakt. Ik vroeg me af of er wel een duideljk verband tussen stress en depressie bestaat.” Om hierover meer duideljkheid te krjgen, deed Nederhof onderzoek onder bjna duizend NoordNederlandse jongeren. Ze maken deel uit van een grotere groep die vanaf 2001, toen de deelnemers tien jaar waren, wordt gevolgd voor een langdurige studie over hun psychische, sociale en lichameljke ontwikkeling. Nederhof keek naar de mate waarin deze jongvolwassenen in hun jonge jeugd –tussen nul en elf jaar– met grote stress te maken kregen, rond bjvoorbeeld een verhuizing naar een andere plaats, scheiding van de ouders of het overljden van een opa of oma. Ook vroeg Nederhof de deelnemers op hun negentiende naar recente stressvolle ervaringen. Daarbj kan het bjvoorbeeld gaan om „gedumpt worden” na een relatie, scheiding van de ouders of zakken voor een examen. „Het zjn zaken waartegen elke adolescent kan aanlopen.” Aandachtsstijl Nederhof concludeert dat de ervaringen met stress in het algemeen geen directe invloed hebben op het ontwikkelen van een depressie. Belangrjker is volgens haar de zogeheten „aandachtsstjl” van mensen. Ze onderscheidt aan de ene kant een groep die zich goed kan concentreren op het langdurig uitvoeren van één saaie taak, maar aanmerkeljk trager wordt als er een taak bj komt (”sustainers”). Daarnaast is er een groep die nauweljks vertraagt als hj de aandacht moet verbreden van één naar twee taken (”shif- ters” of ”switchers”). Door de opzet van haar onderzoek kan Nederhof niet zeggen welke stjl –sustainer of shifter– het meest voorEsther Nekomt. Wel ziet derhof. beeld ze dat er onder Gerhard Lugard de sustainers relatief veel vrouwen zjn en dat van de shifters meer dan de helft man is. De uitkomst van het onderzoek naar het verband tussen aandachtsstjl en depressie verraste Nederhof. „Bj de switchers zag ik geen enkele relatie tussen stress en depressie. Zj functioneren onder alle omstandigheden even goed. Dat had ik niet verwacht. De sustainers met weinig stress in de kindertjd hebben juist een grote kans dat ze depressief worden als ze recent veel stress meemaakten.” Kunnen kinderen ter voorkoming van een depressie het beste al in hun jeugd met de nodige stress in aanraking komen? „Voor een grote groep maakt dat niet veel uit. Bj de sustainers verkleint veel stress in de jeugd de kans op een depressie wanneer zj op oudere leeftjd ook veel stress ervaren. Het gaat dus niet alleen om de aandachtsstjl, maar ook om wat een kind later als volwassene zal meemaken.” Wat betekent uw onderzoek voor de praktijk van de opvoeding? „Ik voer geen pleidooi om kinderen vooral met stressvolle situaties in aanraking te brengen. Maar evenmin pleit ik voor het onvoorwaardeljk vertroetelen van kinderen. Je kunt een kind als prinses behandelen, maar als je niet verwacht dat ze later koningin zal worden, is dat misschien niet zo handig.” In uw artikel legt u een link met de beroepskeuze van jongeren. „Ik noem onder meer het voorbeeld van werken bj de politie. Sommige agenten krjgen na grote onlusten psychische problemen, andere niet. Dat zou te maken kunnen hebben met hun aandachtsstjl en de ervaring die ze in hun jeugd al dan niet hebben opgedaan met stressvolle situaties. „Kind als prinses behandelen misschien niet handig” Wanneer bekend is dat je extra kwetsbaar bent voor het ontwikkelen van een depressie, kun je je afvragen of het verstandig is het beroep van agent te kiezen. Als het gaat om de uitzending van militairen naar stressvolle missies in het buitenland zou je bj de selectie speciiek kunnen kjken naar hun kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van bjvoorbeeld een depressie”. Is het van belang dat voor elk kind vaststaat of hij een sustainer of een switcher is voordat hij een beroepsopleiding kiest? „Voor ik dat zou zeggen, zou ik eerst willen weten hoe robuust de uitkomsten van deze studie zjn. Ik hoop verder onderzoek te kunnen doen onder andere bevolkingsgroepen om te kjken of de resultaten dezelfde kant op wjzen. In het algemeen is het bj een studiekeuze wel van belang niet alleen te kjken naar waar een kind zich prettig bj voelt, maar ook hoe hj het beste een bjdrage kan leveren aan de samenleving.” Is er een groep die zich vanwege recente stress op grond van uw onderzoek zorgen kan maken over een dreigende depressie? „Voor sommige mensen die recent veel stress hebben meegemaakt, zou dat kunnen gelden, al toon ik juist aan dat er vaak géén direct verband is tussen stress en depressie. Switchers kunnen na stressvolle gebeurtenissen immers makkeljk de knop omzetten. Het lastige is ook dat mensen voor zichzelf niet goed kunnen vaststellen of ze een sustainer of een switcher zjn. In het onderzoek werd daarvoor gebruikgemaakt van een computermodel waarbj de reactiesnelheid op basis van seconden werd gemeten. Dat is niet iets wat je zelf zomaar even doet.”