Aan: De woordvoerders Asiel van de Vaste kamercommissie voor Veiligheid en Justitie KENMERK BETREFT 1290314/MvB/sv UTRECHT 31 maart 2014 A.O. op 2 april 2014 over de medische zorg aan vreemdelingen Geachte kamerleden, In verband met het A.O. van uw commissie op 2 april 2014 over de medische zorg aan vreemdelingen wil Pharos graag een paar punten onder uw aandacht brengen. Pharos houdt zich als onafhankelijk expertisecentrum bezig met de medische aspecten die een rol spelen in de asielprocedure en de toegankelijkheid, kwaliteit en effectiviteit van de zorg voor asielzoekers, vluchtelingen en ongedocumenteerden. Graag geven wij u de volgende adviezen mee. Medisch noodzakelijke zorg Ten aanzien van het begrip medisch noodzakelijke zorg constateert Pharos dat dit begrip op verschillende wijzen of incompleet wordt aangehaald. In het door de Commissie Klazinga opgestelde rapport ‘Arts en vreemdeling’ is het begrip medisch noodzakelijke zorg helder geformuleerd. Voor de volledigheid hier nog de volledige ·: tekst   Medisch noodzakelijke zorg is die zorg die volgens professionele richtlijnen of standaarden geïndiceerd is en die doeltreffend, doelmatig en patiëntgericht wordt verleend en is afgestemd op de reële behoefte van de patiënt. De indicatie komt tot stand op basis van een gedegen analyse van de gezondheidsproblemen en inzicht in de (kosten)effectiviteit van bestaande interventiemogelijkheden. De geïndiceerde interventie is bewezen effectief, dan wel volgens de normen van de beroepsgroep adequaat, en is, voor zo ver aantoonbaar, kosteneffectief. In geval van een keuzemogelijkheid tussen interventies van gelijke effectiviteit geven veiligheids- en doelmatigheidsargumenten de doorslag’. Naast de inhoudelijke factor gezondheidswinst kan de tijdsfactor een secundaire rol spelen bij de te leveren zorg. De inschatting van de duur van het illegale verblijf in Nederland kan een arts mee laten wegen bij het opstarten van de behandeling. Dit is in de ogen van de commissie alleen gerechtvaardigd als het doel van gezondheidswinst daardoor niet onevenredig wordt geschaad. De commissie realiseert zich dat het beoordelen van die verblijfsduur voor artsen vaak lastig en onmogelijk zal zijn. Het gaat immers om een prognose die bepaald wordt door meerdere nietmedische, onzekere en individuele factoren. De commissie is van mening dat bij uitstelbare zorg in combinatie met kort verblijf in Nederland de behandeling beperkt kan blijven (tot bijvoorbeeld enkele dagen of weken) of dat er zelfs kan worden afgezien van behandeling. Maar als de verblijfsduur in Nederland onduidelijk is of nog lang zal zijn, moet het belang van continuïteit van adequate medische zorg zwaarder wegen. In deze gevallen is er vaak sprake van feitelijk langdurig verblijf. In deze situatie van langdurig illegaal verblijf in Nederland dient volgens de commissie de te verlenen medische zorg gelijk te zijn aan de reguliere zorg voor verzekerden. Kort samengevat betekent dit dat medisch noodzakelijke zorg, passende zorg is conform de standaarden en richtlijnen zoals we die in Nederland kennen. Het is dezelfde zorg waar iedereen in Nederland recht op heeft. De commissie benoemt hier wel een uitzondering op: in het geval dat de hulpverlener op de hoogte is van kort verblijf (de commissie spreekt over Bezoekadres Arthur van Schendelstraat 620 T 030 234 98 00 3511 MJ Postbus 13318 3507 LH Utrecht [email protected] www.pharos.nl KENMERK 1290314/MVB/SV enkele dagen of weken), kan de behandeling daarop aangepast worden, mits dit medisch verantwoord is. De bovenstaande definiëring van Commissie Klazinga is voor medische beroepsbeoefenaren de richtlijn in het verlenen van zorg voor uitgeprocedeerde en onverzekerbare vreemdelingen. Daarnaast staat deze richtlijn aan de basis van artikel 122a van de Zorgverzekeringswet: “Onder medisch noodzakelijke zorg wordt verstaan zorg of overige diensten als bedoeld in artikel 11 van deze wet of in artikel 6 van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, met uitzondering van bij of krachtens algemene maatregel van bestuur aan te wijzen vormen van zorg of diensten, en slechts voor zover de zorgaanbieder verstrekking ervan, gezien de aard van de prestaties en de verwachte duur van het verblijf van de vreemdeling, medisch noodzakelijk acht.” Pharos komt steeds vaker voorbeelden en situaties tegen waarin medisch noodzakelijke zorg wordt gezien als een beperkte vorm van zorg. Dit is een onjuiste interpretatie gezien bovenstaande. De enige beperking ligt in uitstelbaarheid op korte termijn, mits de behandelaar bekend is met vertrek op korte termijn (dat willen zeggen enkele dagen of weken). Wij wijzen u er op dat in verreweg de meeste situaties die duidelijkheid niet bestaat. In al die situaties hebben de vreemdelingen dus recht op medisch passende zorg. Dat wil zeggen, dezelfde zorg zoals alle burgers in Nederland die ontvangen. Wij willen een duidelijk voorbeeld geven:  De IGZ schrijft in het rapport ‘Verantwoorde medische zorg in detentie- en uitzetcentra’ (februari 2014) in het voorwoord op pag. 5: “Medisch noodzakelijk is zorg die bij uitstel leidt tot (ernstige) gezondheidsschade. Dit recht leidt tot dilemma’s bij hulpverleners: zij moeten zich beperken tot het noodzakelijke. Dit kan op gespannen voet staan met de intentie van zorgverleners om optimale individuele gezondheidszorg te verlenen”. Deze definiëring van het begrip medisch noodzakelijke zorg wijkt sterk af van wat we in Nederland hebben afgesproken. De formulering roept bij Pharos dan ook veel vraagtekens op. Advies: Wij adviseren u om er op aan te dringen dat de definiëring van medisch noodzakelijke zorg zoals vastgesteld door de Commissie Klazinga, leidend blijft in de inrichting van de zorg voor uitgeprocedeerde en onverzekerbare vreemdelingen. Werkwijze Bureau Medische Advisering Discussie over de werkwijze van het Bureau Medische Advisering (BMA) speelt al lange tijd en het thema is ook meerdere keren aan de orde geweest in uw commissie. De discussie richt zich met name op de mate waarin BMA artsen zich laten leiden door richtlijnen van de IND en richtlijnen op het terrein van hun medische professionele verantwoordelijkheden. De kritiek spitst zich toe op twee belangrijke punten: 1) Het hanteren van een medisch onbekende en ongebruikelijke definitie van het begrip ‘medische noodsituatie op korte termijn’. Het beoordelen hiervan leidt regelmatig tot kritiek op het BMA door medische behandelaars, die het oneens zijn met de wijze waarop BMA dit begrip hanteert. 2) De manier waarop het BMA adviseert over de mogelijkheden van behandeling in het land van herkomst. Het slechts kijken naar de beschikbaarheid van zorg en niet naar feitelijke toegankelijkheid, ervaren veel medische behandelaren als strijdig met normen voor verantwoord handelen van artsen. In het verleden hebben diverse commissies (Commissie Smeets en de Commissie Klazinga) aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen hebben nog niet geleid tot een andere werkwijze van het BMA. Er zijn regelmatig signalen dat ernstig zieke vreemdelingen bij terugkeer in een PAGINA 2 VAN 3 KENMERK 1290314/MVB/SV situatie terecht dreigen te komen waarbij de gezondheidssituatie verder verslechtert, omdat zij feitelijk geen toegang hebben tot de zorg die zij nodig hebben. Behandelaren blijven hier op wijzen en geven al lang aan dit onverantwoord te achten. De kwestie speelt al meerdere jaren en wij adviseren om in overleg met het veld hier een oplossing voor te vinden. Advies: Wij adviseren u om erop aan te dringen dat de knelpunten in de werkwijze van het BMA onderkend worden en dat toegewerkt wordt naar een duurzame oplossing. Dit zal gezamenlijk met medische beroepsbeoefenaars op een professionele wijze opgepakt moeten worden. Pharos wil hier, vanuit haar kennis op dit gebied, graag aan bijdragen. Zorg en preventie op maat Tenslotte geven wij u graag mee dat het ten aanzien van de medische zorg voor asielzoekers en vreemdelingen van belang is rekening te houden met specifieke kenmerken van deze groep. De zorg is ingesteld op zelfredzaamheid van de asielzoeker. Pharos onderschrijft dit uitgangspunt, maar constateert: 1) dat er veel asielzoekers zijn die om verschillende redenen de weg naar en binnen de zorg onvoldoende weten te vinden. 2) dat er een groep is onder de asielzoekers en vreemdelingen die ten aanzien van gezondheid en zorg extra kwetsbaar is. Achterliggende oorzaken zijn bijvoorbeeld psychische problematiek, analfabetisme, verschillende verwachtingen en opvattingen etc. Voor deze groep is het van belang om de kwetsbaarheid tijdig en structureel te onderkennen en niet te laten overschaduwen door de focus op de zelfredzaamheid. Advies: Wij adviseren om in het zorgsysteem nog meer toe te werken naar het bieden van zorg op maat. Dit betekent dat kwetsbare individuen vroeg in beeld zijn en dat er waar nodig, outreachend wordt gewerkt vanuit een samenhangend zorgaanbod. Daarbij kan aandacht voor preventie en activering veel winst opleveren. Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Mocht u nog vragen hebben dan zijn wij te allen tijde bereid tot verdere toelichting. Hoogachtend Drs. M.T.M. van Berkum, MSM Cc Minister VWS, E. Schippers en Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, F. Teeven PAGINA 3 VAN 3