Het rapport - Duurzaamheidsrapport

Hoe de recyclage van huishoudelijke
verpakkingen een evidentie werd
20 jaar bijdragen aan duurzame ontwikkeling
Samen > Goed sorteren > Beter recycleren
2|
Rapport de développement durable 2014
Table des matières
Inhoudstafel
4 |
Edito
6 |
Een vruchtbare bodem
8 |
Diepe wortels
10 |
Een solide stam: 11 miljoen ton gerecycleerd in 20 jaar
12 | Nauw verweven takken: het resultaat van een collectieve inspanning
14 | Een bladerrijke kruin: 9 bijdragen aan een duurzame ontwikkeling
16 |
Burgers die weten hoe belangrijk sorteren is
18 |
Bron van werkgelegenheid en professionele ontplooiing
20 |
Een kwaliteitsaanpak voor gegeerde gerecycleerde materialen
22 |
Optimaliseren, een prioriteit voor inzamelen en sorteren
24 |
Geloofwaardige resultaten dankzij een transparante werking
26 |
Stabiele en gecontroleerde kosten
28 |
Beter ontworpen verpakkingen
30 |
Een gekende en erkende expertise, over de grenzen heen
32 |
Een verantwoordelijke werkgever
34 | Het laatste woord is aan onze partners
|3
EDITO
Dit rapport toont met het
nodige cijfermateriaal
aan dat de keuzes
die bedrijven samen
met overheden en
milieubedrijven hebben
gemaakt, cruciaal zijn
voor een duurzame
ontwikkeling
4|
Duurzame keuzes voor een
benijdenswaardige balans
Waarom een specifiek rapport over duurzame ontwikkeling, wanneer duurzaamheid de kern
vormt van de dagelijkse opdracht van Fost Plus? 11 miljoen ton gerecycleerde materialen in
20 jaar, dat zou toch moeten volstaan om onze positieve bijdrage aan een betere planeet
samen te vatten, niet?
Ongetwijfeld. Maar na twee decennia vinden we het toch tijd om even uit te leggen hoe
de moeilijke en soms omstreden keuzes die we maakten – steeds in overleg met overheden,
verpakkingsverantwoordelijken en milieubedrijven – hebben bijgedragen aan de duurzame
ontwikkeling van ons land op ecologisch, maatschappelijk en economisch vlak. We blikken
terug op de omstandigheden die ertoe hebben geleid dat het Belgische systeem van
verpakkingsbeheer intussen als een internationale referentie geldt. En we belichten negen
van onze belangrijkste bijdragen aan een duurzamere maatschappij.
Alles begon toen 50 ondernemingen, waaronder grote namen uit de industrie en de
distributie alsook kmo’s, gesteund door hun federaties, de handen in elkaar sloegen om Fost
Plus op te richten. Een terugblik leert ons dat ze eigenlijk hebben bijgedragen aan een echte
mentaliteitswijziging, en wel op een proactieve en daadkrachtige manier. Niemand betwist
nog dat verpakkingsafval op twintig jaar tijd uitgroeide van een schadelijk en waardeloos
goedje tot een gezochte en gegeerde secundaire grondstof.
Fost Plus volgde een natuurlijke leercurve, bleef trouw aan een aantal grote principes
van solidariteit en continuïteit en maakte van de selectieve inzameling, het sorteren en de
recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval een evidentie. En ons doel reikt nog verder: we
willen de burgers motiveren om overal te sorteren waar verpakkingen vrijkomen.
De komende jaren wil Fost Plus bedrijven nog meer gaan begeleiden bij hun
inspanningen om de kringloopeconomie, waar Europa op aandringt, te realiseren. Onze
5.176 leden leveren elke dag inspanningen om hun verpakkingen te verbeteren en Fost Plus
gaat met plezier samen met hen deze uitdaging aan, zodat we binnen 20 jaar alleen nog
ecologisch ontworpen verpakkingen verwerken.
William Vermeir
Gedelegeerd bestuurder
Pierre Van Hentenrijk
Voorzitter
|5
Een vruchtbare bodem
Een ecologische
en economische
bewustwording
In 1994 was nog geen sprake van een wetgevend of structureel kader voor het beheer van afvalstoffen zoals dat vandaag
wel het geval is. Op nationaal vlak stond een scenario voor
de selectieve inzameling, dat de burger aanmoedigt om te
sorteren, nog maar in de kinderschoenen.
Naarmate de bevolking zich steeds bewuster werd van
de ecologische uitdagingen, vormde de combinatie van twee
elementen de voedingsbodem voor een duurzaam beheer
van verpakkingsafval: het wetgevende kader en de proactiviteit van de bedrijven.
Het wetgevende
kader
De Europese richtlijn 94/62/EG rond
verpakking en verpakkingsafval en, in
het kielzog ervan, het concept van de
producentenverantwoordelijkheid
(Extended Producer Responsibility, EPR)
hebben de bedrijfswereld tot
actie aangespoord.
6|
Een proactieve
bedrijfswereld
De Belgische bedrijven liepen vooruit op de wetgeving
en de ambities van Europa. Ze gaven al heel vroeg
aan dat ze naar een duurzaam systeem streefden voor
het beheer van verpakkingsafval, met een optimale
verhouding tussen kosten en efficiëntie. Ze bleven het
voortouw nemen ondanks het behoud van de ‘ecotaks’
op drankverpakkingen die bedrijven financieel bestraft,
terwijl ze als lid van Fost Plus voluit hun ecologische
verantwoordelijkheid opnemen.
De kruisbestuiving
van een strikte
wetgeving en
een proactieve
bedrijfswereld
Het ontstaan van
een nieuwe speler
Kort daarna ontstond Fost Plus. De oprichting werd voorafgegaan door grondig studiewerk naar de werking van de
organisatie en het scenario voor de selectieve inzameling en
sortering. In 1998 werd het Fost Plus-systeem erkend, naar aanleiding van de ondertekening van het Samenwerkingsakkoord.
Dat akkoord garandeert een consistente aanpak van het beheer van verpakkingsafval voor het hele land. Het beantwoordt
ook aan de behoefte van de publieke en private spelers om de
verwerking van verpakkingsafval te professionaliseren – niet
alleen uit ecologische overwegingen, maar ook om economische redenen. Zo werd de verwerking van verpakkingsafval
geïntegreerd in de ophaling van het andere huishoudelijk afval,
wat de kosten reduceert en de recyclageresultaten verhoogt.
|7
Diepe wortels
Het Belgische systeem voor de verwerking van huishoudelijke verpakkingen heeft zich
verder kunnen ontwikkelen en overtuigende resultaten kunnen opleveren omdat het diepe
wortels heeft in de vruchtbare bodem die we daarnet hebben beschreven.
8|
Een gedeelde verantwoordelijkheid
tussen overheid en bedrijfswereld
Een vereniging
zonder winstoogmerk
De bedrijfswereld heeft via Fost Plus haar volle verantwoordelijkheid
opgenomen en heeft die geïntegreerd in het bestaande landschap
van het afvalbeheer. De modaliteiten voor de samenwerking en de
uitvoering werden in onderling overleg tussen privésector en overheid
vastgelegd. De samenwerking mondde uit in een unieke organisatie
die steunt op een heldere visie en een gedeelde verantwoordelijkheid
tussen bedrijfswereld en overheid.
Als vzw kon Fost Plus een klimaat van vertrouwen
creëren tussen de stakeholders en kon het algemene
belang steeds primeren op eventuele commerciële
belangen.
Het ingevoerde systeem
steunt op een principe
van solidariteit tussen alle
verpakkingsmaterialen en
tussen alle sectoren
Een opdracht van
publieke dienstverlening
Het
solidariteitsprincipe
De opdracht die door Fost Plus vervuld wordt, vraagt om
een gelijke dienstverlening voor alle burgers. Het systeem
dekt de volle 100% van het grondgebied en bedient alle burgers – of ze nu op het platteland wonen of in het stadscentrum – en dit alles aan een gelijke kostprijs voor iedereen.
Het ingevoerde systeem steunt op het beginsel van solidariteit
tussen alle verpakkingsmaterialen en tussen alle sectoren. De
financiering van het systeem werd zo opgezet dat er rekening wordt
gehouden met de reële kostprijs van de recyclage, maar er werd
tegelijk ook een solidariteitsmechanisme ingebouwd waarbij alle
materialen, of ze nu gerecycleerd worden of niet, bijdragen aan
de collectieve inspanning. Door deze solidaire aanpak kon de hele
bedrijfswereld verenigd worden rond een uniek project.
|9
Een solide stam:
11 miljoen ton gerecycleerd
in twintig jaar
Met de recyclage van één ton verpakkingsafval per inwoner op twintig jaar tijd en een
recyclagepercentage voor huishoudelijke verpakkingen van bijna 90% behoort België tot de beste
leerlingen van de klas. Het is de meest tastbare bijdrage van Fost Plus op het vlak van duurzame
ontwikkeling. Achter elke kilo gerecycleerd materiaal schuilt immers een besparing van zowel
grondstoffen als CO2-uitstoot.
Een dienstverlening
dicht bij de burger
De creatie van
een stabiele markt
Fost Plus ontwikkelde een complete dienstverlening met een
huis-aan-huisinzameling of een brengsysteem dat dicht bij de
burger staat. De dienst werd geïntegreerd in de bestaande
organisatie van de inzamelingen van huishoudelijk afval door
gemeenten en intercommunales. Ze wordt ondersteund door
een daadkrachtig beleid van de overheden, met onder meer
een tarifering van het huishoudelijk restafval op basis van
gewicht of volume.
Door de ingezamelde verpakkingen zorgvuldig te kiezen,
kunnen ze nagenoeg volledig gerecycleerd worden. Die keuze
wordt regelmatig getoetst via studies of pilootprojecten. Daardoor blijft de vraag naar onze gesorteerde materialen constant
en zijn de prijzen die de recycleurs ervoor bieden steeds in
lijn met die van de grondstoffen. Dankzij deze stabiele markt
kan er continu geïnvesteerd worden in talloze technologische
innovaties in de sorteer- en recyclageprocessen: multifunctionele optische sortering, geautomatiseerde sorteerlijnen,
recyclageprocessen voor andere verpakkingstypes ... Zo kan
het verpakkingsafval getransformeerd worden tot een grondstof voor een duurzame recyclage-industrie, zowel in België als
in Europa.
Een sterke sensibilisering rond
een coherente sorteerboodschap
De Belgische burger is het ondertussen gewoon om afval
te sorteren en begrijpt het belang ervan. Die evolutie is er
gekomen dankzij een permanente sensibilisering en een steeds
herhaalde sorteerboodschap.
Burgers en bedrijven kijken vandaag helemaal anders naar afval:
van ‘overschot’ zonder waarde werd het een belangrijke bron van
nieuwe grondstoffen
10 |
Met de ruggensteun
van de bedrijven
De bedrijven zijn zich heel sterk bewust geworden
van de ecologische voordelen van verpakkings
recyclage en het gebruik van gerecycleerde materialen voor de productie van nieuwe verpakkingen. Door
de organisatie van het hele recyclagesysteem voor
verpakkingen in België op zich te nemen en het
resultaat van de recyclage in hun nieuwe verpakkingen te verwerken, geven ze concreet invulling
aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. En
werken ze mee aan het sluiten van de kringloop.
10 miljoen ton CO2
vermeden in 20 jaar
Door te recycleren zijn minder onbewerkte grondstoffen nodig, waardoor het verbruik van materialen
en energie daalt, net als de uitstoot van CO2. Dankzij
hun actieve betrokkenheid in het huidige systeem
voor de recyclage van huishoudelijke verpakkingen
vermeden de leden van Fost Plus op 20 jaar tijd de
uitstoot van 10 miljoen ton CO2. Bedenk dat één
bol van het Atomium 5 ton pure CO2 kan bevatten
en stel u vervolgens 2 miljoen van die bollen voor in
de lucht ...
87,5%
van de
verpakkingen
gerecycleerd
in 2013
11
miljoen ton
gerecycleerd
in 20 jaar
10
miljoen ton
CO2-uitstoot
vermeden in 20 jaar
| 11
Nauw verweven takken:
het resultaat van een
collectieve inspanning
Eendracht maakt macht. En dat geldt des te meer in
een complex verhaal als dat van de verwerking van
verpakkingsafval. We hebben de enorme evolutie op
dit vlak te danken aan de inzet van alle actoren op alle
niveaus van de afvalketen, met elk hun eigen rol en
verantwoordelijkheden. Die inzet werd door de jaren
heen nog verder versterkt dankzij een permanente
dialoog tussen de partners en de wil om samen te
creëren, te innoveren en continu te verbeteren.
De leden-bedrijven van Fost Plus
De bedrijven zijn veel meer dan enkel de financiers van het systeem. Ze hebben het systeem immers samen met de federaties
opgezet, ze zetelen in de raad van bestuur en nemen actief deel
aan de verschillende werkgroepen die bepalend zijn voor de
beslissingen die Fost Plus neemt op het vlak van onder meer
communicatie, wetgeving, preventie en operationele activiteiten. Ze werken ook aan het ecodesign van hun verpakkingen
om de recyclage en de valorisatie ervan te verbeteren.
De drie gewesten
De drie gewesten gingen niet alleen een partenariaat aan
met de bedrijfswereld, maar maakten ook een geharmoniseerde aanpak voor het hele land mogelijk via de Interregionale Verpakkingscommissie. Die controleert onder meer
de resultaten van Fost Plus en levert de erkenning af, het
wettelijke werkingskader met een looptijd van telkens 5 jaar.
12 |
De lokale overheden
Ook de gemeenten en intercommunales zijn partners van
onschatbare waarde. Ze vormen de brug tussen de burgers
en de selectieve inzameling: ze informeren en sensibiliseren
de burgers en verzekeren de opvolging van de activiteiten
op het terrein.
De burgers
Alles begint bij het sorteren thuis. De burgers begrijpen het belang van
efficiënt en correct sorteren en kijken vandaag heel anders aan tegen afval dan
20 jaar geleden. De sorteergewoonte voor huishoudelijk verpakkingsafval is intussen ook overgeslagen naar andere fracties, waaronder batterijen, elektrisch
en elektronisch afval en oliën en vetten.
De milieubedrijven
Ophaalbedrijven, sorteercentra en recycleurs optimaliseren continu
hun processen om de verschillende stappen in de verwerking verder te
verbeteren en gerecycleerde materialen van hoge kwaliteit te garanderen:
vrachtwagens met twee compartimenten, overslagstations, software voor
routeplanning, automatisering van sorteercentra ... Deze optimalisaties
bleken voor hen zowel een economische als een ecologische opportuniteit.
De materiaalorganisaties
Fost Plus heeft voor elk soort materiaal vertrouwensrelaties opgebouwd met
technische experts, die verenigd werden in de zogenaamde materiaalorganisaties.
Ze volgen technologische evoluties in materialen en recycleerbaarheid op de voet,
zodat de sorteerregels en de specificaties steeds aangepast zijn aan de realiteit op
het terrein. Ze detecteren ook mogelijke onderzoeksprojecten.
De medewerkers van Fost Plus
De medewerkers van Fost Plus bouwen allemaal samen aan een project van duurzame ontwikkeling.
Of het nu gaat om de pioniers van het eerste uur, die nog steeds trots zijn dat ze konden bijdragen aan
de ontwikkeling van een ambitieus project, of de nieuwere medewerkers, die zich aangetrokken voelden
door de opdracht van Fost Plus. Ze delen allen een sterke betrokkenheid en stellen hun expertise ten
dienste van een project dat zowel de burger als de politiek nauw aan het hart ligt.
| 13
Een bladerrijke kruin:
14 |
9
bijdragen aan
een duurzame
ontwikkeling
Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder
het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar
te brengen. Zo luidt de definitie uit het Brundtland-rapport. Fost Plus wil – in een virtueuze
cirkel – komen tot een performant beheer van het systeem voor verpakkingsrecyclage in de drie
gewesten en zo beantwoorden aan de ecologische en maatschappelijke uitdagingen van een
kringloopeconomie met een beperkte CO2-uitstoot.
| 15
1.Burgers die weten hoe
belangrijk sorteren is
Een overgrote meerderheid van de Belgen sorteert. Dat heeft natuurlijk te maken met de
uitstekende kwaliteit van de selectieve inzameling, maar ook met de vele communicatiecampagnes
die in samenwerking met de intercommunales worden uitgewerkt en die het belang van sorteren in
de verf zetten.
Een performante
dienstverlening
Fost Plus voerde stap voor stap in alle Belgische gemeenten een systeem van selectieve inzameling in dat beantwoordt aan de behoeften van inwoners. De inzameling
heeft hen bewustgemaakt van de hoeveelheid afval die
ze produceren en de noodzaak om die te reduceren door
hun sorteergedrag.
De communicatiecampagnes
De communicatiecampagnes hebben een hele evolutie
ondergaan. De aanvankelijk kwantitatieve en participatieve
boodschap over de noodzaak en de realiteit van recyclage
evolueerde naar een meer kwalitatieve boodschap om
uiteindelijk uit te monden in het eenvoudige credo dat
vandaag weerklinkt: waar u ook bent, wat u ook doet,
vergeet niet te sorteren. Ook de opleiding van de aanspreekpunten in de gemeenten, zoals milieuambtenaren
en politiediensten, hebben het succes van de boodschap
naar de bevolking versterkt.
Recycle! – een succesvolle app
Dankzij de nieuwe Recycle!-app vergeten smartphonegebruikers geen enkele inzameling meer en kunnen ze
gemakkelijk de sorteerregels en de inzamelpunten in hun
buurt raadplegen. Meer dan 115.000 gebruikers hebben
de app al gedownload. Luidt dat het einde in van onze
bekendste sensibiliseringstool – de papieren ophaalkalender – waarvan vandaag nog altijd 70% van de bevolking
tevreden gebruik maakt?
16 |
In de scholen
Goede sorteerreflexen leer je van jongs af aan. Sinds 2004 lopen
er in de kleuter-, basis- en middelbare scholen sensibiliseringsacties in samenwerking met de intercommunales en met de vzw
GoodPlanet. Zo leren honderdduizenden kinderen en jongeren hoe
belangrijk het is om afval te sorteren. In 10 jaar tijd werden er zo’n
30.000 animaties gerealiseerd bij meer dan 500.000 leerlingen. Er
werd ook sorteermateriaal verdeeld, waaronder 212.400 containers
voor schoolgebouwen en speelplaatsen.
91%
30.000
animaties
gerealiseerd
in scholen
500.000
van de Belgen verklaart
hun afval te sorteren
leerlingen
gesensibiliseerd
Ook buitenshuis
Fost Plus organiseert sensibiliseringsacties tijdens festivals, sportmanifestaties
en recreatieve evenementen om eraan te
herinneren dat het niet alleen belangrijk
is om thuis te sorteren. Voor kleinere
evenementen stelt Fost Plus containers
ter beschikking via de intercommunales.
Ook andere doelgroepen, zoals sportcentra, jeugdbewegingen, kampeerterreinen,
stranden, openbaar vervoer en kantoren,
worden gestimuleerd om meer te sorteren.
212.400
De strijd
tegen zwerfvuil
Fost Plus draagt actief bij aan de strijd
tegen zwerfvuil, met onder meer studies,
communicatiecampagnes en projectoproepen. We stellen ook materiaal ter beschikking: in Vlaanderen distribueerden we al
1.227.880 zakken, 84.306 grijpers, 156.280
handschoenen en 79.915 fluohesjes.
containers
geplaatst
in scholen
En morgen?
De verdere ondersteuning
van het buitenshuis sorteren wordt in de komende
jaren een prioriteit voor
Fost Plus. Het aantal
doelgroepen wordt verder
uitgebreid, met onder
meer ziekenhuizen en
pretparken. Fost Plus blijft
uiteraard ook het sorteren
thuis aanmoedigen.
| 17
2.Bron van
werkgelegenheid en
professionele ontplooiing
Het Fost Plus-systeem is een bron van werkgelegenheid, met niet minder dan 2.361
rechtstreekse en 205 onrechtstreekse arbeidsplaatsen. 74% daarvan is toegankelijk voor
laaggeschoolden die na een praktische opleiding hun competentieniveau kunnen verhogen
en hun loopbaan kunnen laten evolueren.* Dat maakt van de recyclagesector een stuwende
kracht voor ecologische, economische en dus ook maatschappelijke vooruitgang. Er werden
ook initiatieven rond sociale economie ondersteund om mensen aan het werk te helpen die
moeilijk toegang vinden tot het actieve beroepsleven.
Betere
werkomstandigheden
Een onderneming
die investeert in opleiding
Dankzij de automatisering van de sorteerlijnen – het gevolg
van een stabiele markt – en de permanente aandacht
voor ergonomie en veiligheid van de medewerkers zijn de
werkomstandigheden in de afvalsector sterk verbeterd. De
kwaliteit van het ingezamelde afval stijgt dan weer dankzij
controles en gerichte communicatie, waardoor ook het risico
op ongevallen sterk gereduceerd wordt.
Fost Plus heeft de voorbije vijf jaar 3.047 medewerkers van
sorteercentra, gemeenten en milieubedrijven opgeleid in
samenwerking met VDAB, Forem en GoodPlanet. Het gaat
hier vooral om zeer praktische en korte opleidingen die
gericht zijn op een betere inzameling en sortering van het
afval. Fost Plus ontwikkelde ook praktische opleidingen rond
ergonomie en assertiviteit bij geschillen met burgers.
Sinds 2009 kunnen alle PMD-sorteercentra gebruikmaken van een online opleidingsmodule (e-learning). In
2011 volgde een module voor de ophalers. De modules zijn
gebaseerd op concrete scenario’s en helpen onder meer
uitzendkrachten om snel vertrouwd te raken met het inzamelen en sorteren van afval.
* Studie RDC, april 2014
18 |
2.566
jobs gecreëerd
dankzij de
activiteiten
van Fost Plus
74%
gericht op
laaggeschoolden
3.047
mensen
opgeleid
sinds 2008
En morgen?
Het opleidingsaanbod wordt verder uitgebreid om
de afvalinzameling buitenshuis te ondersteunen,
met onder meer specifieke opleidingen voor poetsploegen en milieubedrijven. Aandacht blijft ook uitgaan naar het verlichten van de arbeid, onder meer
via pilootprojecten rond de inzameling via containers. En er komen meer assertiviteitsopleidingen
zodat afvalophalers en containerparkwachters beter
met de burger in gesprek kunnen gaan.
De recyclagesector is
een stuwende kracht
voor ecologische,
economische en
maatschappelijke
vooruitgang
| 19
3.Een kwaliteitsaanpak
voor gegeerde
gerecycleerde materialen
Vandaag worden gerecycleerde materialen algemeen beschouwd als waardevolle secundaire
grondstoffen. De strikte kwaliteitsopvolging doorheen de hele waardeketen was cruciaal in
deze evolutie: correct sorteren leidt tot een efficiënte recyclage die resulteert in gerecycleerde
producten van hoge kwaliteit.
20 |
Toenemende kwaliteit
van de inzamelingen
Controles in de sorteercentra
en bij de recycleurs
De kwaliteit van de ingezamelde materialen verbetert jaar na
jaar. De keuze voor de huis-aan-huisinzameling en de uniformiteit van de sorteerregels werpen duidelijk hun vruchten af. Het
gemiddelde residupercentage in de PMD-zakken –
de hoeveelheid afval die er volgens de sorteerregels niet in
thuis hoort – schommelt sinds 2003 rond 15%. De weigeringsstickers met de rode hand, die de ophalers sinds 1999 op fout
gesorteerde zakken kleven, hebben hun effect niet gemist.
Dat geldt ook voor de financiële bonus die de intercommunales ontvangen wanneer ze het residupercentage onder de
20% kunnen houden. Die bonus kan in totaal oplopen tot
€ 800.000 per jaar.
Ook de optimalisering van de glasinzameling via de
glasbollen, de verharding van de glasbolsites en extra toezicht
op de netheid leiden tot een betere dienstverlening voor de
burger en een hogere kwaliteit van de gerecycleerde materialen. Gemiddeld wordt nog op 15 tot 20% van de glasbolsites
regelmatig vuil gerapporteerd, al worden heel wat inspanningen geleverd om dat cijfer naar beneden te halen.
De hoge kwaliteit van de papier-kartoninzameling is altijd
zeer stabiel gebleven. Dat blijkt ook uit de continue analyses
op het terrein.
Fost Plus controleert regelmatig de materialen die de sorteercentra verlaten of bij de recycleurs aankomen om de kwaliteit
van de aanvoer te waarborgen. Daarbij wordt vooral gecontroleerd op de aanwezigheid van contaminerende elementen,
waarbij bepaalde drempels niet overschreden mogen worden.
Volgens de experts van de verschillende materiaalorganisaties behoort de kwaliteit van de partijen die bij de recycleurs
aankomen tot de hoogste in Europa. Recycleurs in binnen- en
buitenland waarderen die hoge kwaliteit ook. De zuiverheid
van de balen die de sorteercentra verlaten ligt hoger dan 98%.
15%
residu in de
PMD-zakken
704
98%
controles per jaar
zuiverheid voor
de PMD-balen uit
de sorteercentra
Kwaliteit en ethiek
De recycleurs bevinden zich voornamelijk in België en in onze buurlanden
en worden regelmatig onderworpen aan grondige audits door onafhankelijke instanties. Die controleren ter plaatse de industriële capaciteit
van de recycleurs en de effectieve recyclage van de afvalstoffen. Ze gaan
ook na of de ethische, maatschappelijke en ecologische normen uit het
bestek strikt worden nageleefd. Er worden elk jaar ongeveer 30 van die
audits uitgevoerd.
Correct sorteren leidt tot efficiënte
recyclage die resulteert in gerecycleerde
producten van hoge kwaliteit
En morgen?
De kwaliteit van de ingezamelde en gesorteerde materialen draagt bij aan de
stabiliteit van de prijzen die de recycleurs
aanbieden. Die prijzen kunnen immers
fors schommelen afhankelijk van vraag en
aanbod of de evolutie van de grondstofprijzen. Op een bijzonder competitieve markt is
het cruciaal om het kwaliteitsniveau van de
materialen te handhaven, in nauwe samenwerking met de milieubedrijven. Daarnaast
wordt ook een programma opgestart voor
de inplanting van ondergrondse glasbollen.
Zo zal de impact ervan op de netheid van de
sites en op de kwaliteit van de gesorteerde
materialen onderzocht worden. Het reeds
geopperde idee om de kwaliteit van de
prestaties te koppelen aan een bonus-malus kreeg nog geen concrete invulling. Alles
wordt in het werk gesteld om de milieubedrijven en de intercommunales hiervan (nog
meer) te overtuigen.
| 21
4.Optimaliseren,
een prioriteit
voor inzamelen
en sorteren
Fost Plus bestudeert samen met de intercommunales verschillende mogelijkheden om
de inzamelscenario’s te optimaliseren en nutteloze verplaatsingen te vermijden. Hybride
vrachtwagens en routeplanningsoftware kunnen heel wat brandstofkosten besparen.
In verschillende intercommunales zullen aangepaste inzamelroutes het aantal kilometers
dat de vrachtwagens moeten afleggen, sterk reduceren.
Permanente evaluatie
met de materiaalorganisaties
Innovaties die de
efficiëntie verhogen
De ingevoerde sorteerscenario’s hebben hun doeltreffendheid bewezen.
Maar de sector van de afvalverwerking evolueert voortdurend en met nieuwe
technologieën kunnen nog meer verpakkingen gerecycleerd worden. Fost Plus
bekijkt samen met experts in de verschillende verpakkingsmaterialen hoe er
nog meer gesorteerd kan worden met eenzelfde kwaliteitsniveau. Eind 2012
werd nog een haalbaarheidsstudie gepubliceerd die klaarheid brengt rond de
beperkingen, opportuniteiten en uitdagingen van een uitgebreide inzameling
van plastic verpakkingen.
In 2014 verdubbelde Fost Plus de
financiële stimulans voor de recyclage van andere plastic verpakkingen dan flessen en flacons. Er
worden ook nieuwe frequenties en
modaliteiten voor de inzamelingen
getest.
De sector van de afvalverwerking evolueert
voortdurend en met nieuwe technologieën
zouden we nog meer verpakkingen kunnen recycleren
22 |
4
intercommunales
werken momenteel
samen aan
optimaliseringsprojecten
33%
En morgen?
Fost Plus en haar partners koesteren de ambitie om nog verder te gaan in de optimalisering van de inzamelingen. Bedoeling is om de kosten onder controle te houden, de
CO2-uitstoot te reduceren, verkeershinder te vermijden en de overlast voor omwonenden
te beperken. Een uitgebreide denkoefening met experts in verschillende domeinen zou
de weg moeten vrijmaken voor innovatie. Er worden ook pilootprojecten gepland rond de
recyclage van andere plastic verpakkingen die vandaag niet tot de PMD-fractie behoren.
minder kilometers
mogelijk dankzij
routeoptimalisatie
5.Geloofwaardige
resultaten dankzij een
transparante werking
Bij de oprichting van Fost Plus werden mechanismen ingevoerd die een volledige transparantie
van de informatiestromen garanderen doorheen de hele verwerkingsketen. Die vorm van
gegevensbeheer zorgt voor efficiëntere inzamel- en sorteerprocessen, legt eventuele mankementen
bloot en beperkt het risico op fraude. Alle betrokken partijen – burgers, bedrijven, overheden –
kunnen erop rekenen dat de materialen effectief op een duurzame manier gerecycleerd worden.
Betrouwbare statistieken
voor de overheid
De online informatiestromen en de controle
ervan zorgen ervoor dat de overheden steeds
toegang hebben tot betrouwbare statistische
gegevens. Bovendien kan de Interregionale
Verpakkingscommissie de gegevens gemakkelijker bundelen en doorsturen naar de Europese
instanties.
Realtimegegevens
De vervoerde materialen worden per vrachtwagen gewogen, zowel bij aankomst
als bij vertrek uit het PMD-sorteercentrum en bij de recycleurs. De gegevens
worden in realtime ingevoerd in een daaraan gekoppeld computersysteem, dat
de informatie meteen kan verifiëren. Op die manier krijgen de intercommunales
inzicht in de materiaalstromen die op hun grondgebied ingezameld worden.
Fost Plus heeft als scheidsrechter nagenoeg onmiddellijk toegang tot al die
informatie. Bij heel wat milieubedrijven komen de ingevoerde gegevens bovendien rechtstreeks in hun facturatiesoftware terecht, wat de efficiëntie verhoogt
en het risico op fouten beperkt. Maandelijks registreren en controleren de
verschillende partijen 27.000 weegbonnen.
Alle betrokken partijen kunnen erop rekenen dat de materialen
effectief op een duurzame manier gerecycleerd worden
151
partners
op het terrein
27.000
weegbonnen
geregistreerd
per maand
83%
van de aangiften
gebeurt nu al online
Informatisering en
administratieve vereenvoudiging
De verpakkingsverantwoordelijken moeten de hoeveelheid en
het type verpakking dat ze op de markt brengen in detail aangeven. Die aangiftes worden regelmatig gecontroleerd. 86% van de
aangiften verloopt nu online, wat zorgt voor minder fouten, een
aanzienlijke papierbesparing en een kostbare tijdswinst, zowel
voor de bedrijven als voor Fost Plus. Een aantal doelgroepen,
waaronder bedrijven die heel weinig verpakkingen op de markt
brengen en bepaalde specifieke sectoren, kunnen hun gegevens
via een vereenvoudigde, maar evengoed representatieve aangifte
doorgeven.
647.240
productfiches,
die evenveel
verpakkingen
vertegenwoordigen
En morgen?
De toenemende informatisering en de optimalisering van interne en externe processen
zullen de betrouwbaarheid van de gegevens
nog verhogen en een verdere administratieve
vereenvoudiging mogelijk maken. De gegevens waarover Fost Plus beschikt, worden
vandaag nog te weinig ten dienste gesteld
van alle stakeholders. Een betere organisatie
en analyse van de gegevens staat dan ook
hoog op de agenda.
| 25
6.Stabiele en
gecontroleerde kosten
De duurzaamheid van een systeem wordt ook afgemeten aan de economische leefbaarheid
ervan. Bedrijven en burgers hebben steeds meer oog voor de ecologische uitdagingen rond de
verwerking van afval, maar ze kijken evengoed naar het kostenplaatje en ze verwachten een
zekere stabiliteit.
191
€
per gerecycleerde
ton, de bruto kost
van het systeem
Een tarifering die
recyclage beloont
De financiering van het systeem – gedragen door de bedrijven
die lid zijn van Fost Plus – berust op een rekenmodel dat uitgaat van de kosten voor en de inkomsten uit de recyclage van
de ingezamelde materialen. Een extra wegingsfactor garandeert
de solidariteit tussen de verschillende soorten materialen: de
goede recycleerbaarheid van een aantal materialen komt ten
goede aan andere, moeilijker recycleerbare materialen, die op
hun beurt een hogere bijdrage zullen moeten leveren.
Dankzij een efficiënt beheer van de operationele kosten
kunnen de bijdragen van de leden stabiel gehouden worden. De
variaties in de bijdragen worden daardoor vooral bepaald door
de vraag naar gerecycleerde materialen, die dan weer afhangt
van de globale economische situatie.
26 |
92
€
per ton, de gemiddelde
opbrengst van de
verkoop van materialen
Een efficiënte sorteerboodschap
De recyclagespecificaties waren van meet af aan bepalend
voor de sorteerboodschap. Daardoor kan meer dan 96%
van de ingezamelde volumes bij de recycleurs verwerkt
worden met het oog op een mechanische recyclage. Wie de
verschillende kostenposten – stuk voor stuk het resultaat
van transparante offerteaanvragen – bij elkaar optelt en
vermindert met de inkomsten uit de commercialisering van
de materialen, komt op een jaarlijkse kostprijs van ongeveer
6 euro per inwoner, die volledig door Fost Plus gedragen
wordt.
Van meet af waren de recyclagespecificaties
bepalend voor de sorteerboodschap
0,08
€
per kg, de gemiddelde
bijdrage van een
verpakking aan
Fost Plus
6
€
euro per inwoner
per jaar
En morgen?
Fost Plus blijft de nodige aandacht besteden aan de kwaliteit van materialen die buitenshuis ingezameld worden en een goede beheersing van
de kosten. Daarbij wordt gefocust op een verdere rationalisering van de
interne processen voor de best mogelijke dienstverlening aan de stakeholders en een nauwe samenwerking met milieubedrijven om de inzamel-,
sorteer- en recyclageactiviteiten te optimaliseren.
| 27
7.Beter ontworpen
verpakkingen
Fost Plus wil bedrijven stimuleren om hun verpakkingen in alle ontwerpfasen te optimaliseren.
Als onderdeel van die ambitie ontwikkelde Fost Plus in samenwerking met de bedrijven en hun
federaties een uitgebreid aanbod van tools en diensten. Ze helpen bedrijven niet alleen om de
recycleerbaarheid van hun verpakkingen te verhogen, maar bevorderen ook een optimaal gebruik
van het product en een duurzame eindverwerking van de verpakking.
Ecodesign toegankelijk
voor alle leden
Competitie
door promotie
Fost Plus biedt haar leden gepersonaliseerd advies, verpakkingsdiagnoses en twee online tools:
De Greener Packaging Awards bekronen bedrijven
die de ecologische voetafdruk van hun verpakkingen verkleinen. Op de afgelopen twee edities dienden onze leden,
aangevuld met studenten en ontwerpers, 118 geoptimaliseerde
verpakkingen in voor nominatie.
Fost Plus reikt bovendien CO2-attesten uit aan verpakkingsverantwoordelijken en recycleurs die, dankzij hun
investeringen in het ophaal-, sorteer- en recyclagesysteem de
CO2-uitstoot hebben kunnen reduceren.
Via Pack4ecodesign.org kunnen bedrijven een vereenvoudigde levenscyclusanalyse uitvoeren van hun verpakkingen. De tool stelt ook verbeteringen voor die de ecologische
voetafdruk reduceren.
Via Pack4ecodesign.org kunnen bedrijven in een
paar muisklikken de recycleerbaarheid van hun verpakkingen
evalueren. De tool werd ontwikkeld in samenwerking met de
materiaalorganisaties.
De tools werden ook geïntegreerd in de website
Preventpack.be, een bron van informatie, newsletters
en dossiers over de best practices in verpakkingsoptimalisatie.
Fost Plus werkt samen met de sectorfederaties en zusteronderneming VAL-I-PAC (industriële verpakkingen) sensibiliseringsacties uit die verpakkingsoptimalisatie stimuleren en dit met
goedkeuring van de betrokken autoriteiten.
28 |
118
verpakkingen ingediend
voor de Greener
Packaging Awards
Fost Plus heeft de ambitie om
bedrijven te sensibiliseren rond
verpakkingsoptimalisatie vanaf
de vroegste onderzoeks- en
ontwikkelingsfasen
326
gepersonaliseerde
adviezen aan bedrijven
op 5 jaar tijd
En morgen?
Er wordt gewerkt aan een
expertiseplatform rond de optimalisatie van verpakkingen,
dat het delen van kennis en
cocreatieprojecten op het vlak
van ecodesign zal stimuleren.
CO2e-attest
Dankzij de deelname aan het recyclagesysteem voor
huishoudelijk verpakkingsafval dat in België wordt
georganiseerd door Fost Plus, heeft
BEDRIJF X
in 2012 bijgedragen tot een vermindering van
de uitstoot van broeikasgassen van
xxx
44 ton CO2e
Berekening door Intertek-RDC
(Onderworpen aan een critical review - methodologie zie keerzijde)
Samen
Goed sorteren
Beter recycleren
| 29
8.Een gekende en
erkende expertise,
over de grenzen heen
Het Belgische systeem voor de verwerking van verpakkingsafval geniet internationale
erkenning dankzij de mooie resultaten en de gunstige verhouding tussen kost en efficiëntie.
Een internationale referentie
Fost Plus ontvangt regelmatig buitenlandse delegaties en wordt wereldwijd uitgenodigd op conferenties. Het systeem van de selectieve inzameling, sortering en recyclage en de efficiënte samenwerking tussen de
publieke en privésector kan op veel belangstelling rekenen – niet alleen bij
andere organisaties die actief zijn in afvalbeheer, maar ook in de bedrijfswereld en bij buitenlandse overheden.
Heel wat internationale studies halen België aan als schoolvoorbeeld
vanwege de doeltreffende omzetting van de Europese richtlijn rond
verpakking en verpakkingsafval en van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (Extended Producer Responsibility, EPR).
Best practices uitwisselen in Europa
Fost Plus lag in 2013 mee aan de basis van de oprichting van EXPRA
(Extended Producer Responsibility Alliance), een associatie tussen Fost Plus
en haar collega’s in verschillende Europese landen en zelfs daarbuiten. De
organisatie staat voor een model van producentenverantwoordelijkheid dat
gebaseerd is op een opdracht van algemeen belang en stimuleert de uitwisseling van best practices op dit vlak. EXPRA wil haar leden-organisaties
helpen om een hoog niveau van operational excellence te behalen en wil
concrete grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden doen ontstaan,
niet alleen rond inzameling, sortering en recyclage, maar ook rond verpakkingsoptimalisatie.
30 |
Ten dienste van
andere organisaties
Sinds 2005 heeft Fost Plus ook verschillende
buitenlandse organisaties geadviseerd. Het
Belgische systeem is een bron van inspiratie in
verschillende domeinen: de omzetting van de
richtlijn naar Belgisch recht, de toepassing van het
principe van de producentenverantwoordelijkheid,
de operationele modaliteiten op het terrein, de
controle van de milieubedrijven, de sensibiliseringscampagnes en de tools voor ecodesign.
Europese Commissie, Use of Economic Instruments and Waste
Management Performances, Eindrapport, 10 April 2012
The Belgian Fost Plus scheme for municipal packaging waste could perhaps
be judged to be the best in terms of ‘value for money’, if value for money is
judged in terms of the amount of packaging waste recovered and recycled
compared with the cost of contributions to the scheme
17
leden-organisaties
aangesloten bij EXPRA
10
gouden regels voor
een duurzame
producentenverantwoordelijkheid
En morgen?
Fost Plus wil een internationale referentie blijven en via EXPRA het principe van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR) – dat
borg staat voor een duurzaam, transparant en
efficiënt beheer van verpakkingen – op Europees
niveau uitdragen. Fost Plus zal als een van de
eerste leden-organisaties de gedragscode van
EXPRA adopteren.
| 31
9.Een verantwoordelijke
werkgever
Fost Plus neemt haar engagement voor duurzame ontwikkeling ook als organisatie
ernstig. Dat is merkbaar op twee niveaus: de tevredenheid van haar medewerkers en
het ecologisch verantwoorde beheer van de bedrijfsmiddelen.
Welzijn en persoonlijke
ontwikkeling
De maatschappelijke en ecologische dimensie van de kerntaken van Fost Plus is aantrekkelijk en motiverend voor haar
medewerkers. Ze kunnen ook rekenen op een aangename en
stimulerende werkomgeving.
Fost Plus investeert in de ontplooiing van haar medewerkers en biedt heel wat opleidingen aan. In 2013 volgden alle
medewerkers samen 2.202 uren opleiding. Ook de interne
mobiliteit wordt aangemoedigd.
Fost Plus heeft in haar aanwervingsbeleid meer aandacht
voor vaardigheden dan voor criteria zoals leeftijd of diploma.
Zo heeft Fost Plus de jongste jaren verschillende 45-plussers in
dienst genomen.
Een transversaal team van een twaalftal medewerkers
waakt over de waarden die Fost Plus hoog in het vaandel
draagt: samenwerking, transparantie, kwaliteit, flexibiliteit en
innovatie.
De medewerkers van Fost Plus kunnen zich bovendien
ontwikkelen in een aangename en flexibele werkomgeving
met respect voor het evenwicht tussen privé- en beroepsleven.
De zeer lage absenteïsmegraad van 1,6% ligt ver beneden het
nationale gemiddelde dat meer dan 3% bedraagt.
Dat welzijn blijkt ook uit de Engagement at work-studie van
Hay uit 2013. Vooral de hoge scores voor ‘trots om te kunnen
werken bij Fost Plus’ en ‘het gevoel stimulerend en interessant
werk te verrichten’ zijn opmerkelijk.
Een beter gebruik van
grondstoffen, voor een
betere planeet
In 2012 nam Fost Plus haar intrek in een gebouw met een
hoge energie-efficiëntie, met onder meer driedubbel glas en
ecologisch performante systemen voor verluchting, verlichting
en airconditioning.
Het elektriciteitsverbruik daalde sterk door voor zuinige
elektrische apparaten te kiezen en het aantal printers en
copiers te reduceren van 25 naar 4.
Ook het waterverbruik is sterk gedaald dankzij de ecologische toiletten en wastafels met bewegingssensoren.
Het papierverbruik daalde met 40%. Medewerkers worden
aangespoord om zo weinig mogelijk te printen of – indien het
niet anders kan – recto verso te printen. Vergaderingen verlopen steeds vaker papierloos: iedereen kan de documenten zien
op de schermen in de vergaderzalen. Het papiergewicht daalde
van 80 g naar 70 g.
En uiteraard heeft Fost Plus ook een zeer efficiënt systeem
ingevoerd om haar eigen afval te sorteren, dat een voorbeeldfunctie heeft voor de vele bezoekers.
De vele inspanningen leverden Fost Plus de eerste ster op
van het label ‘Ecodynamische onderneming’, een initiatief van
het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
BRUXELLES
ENVIRONNEMENT
ENTREPRISE
YNAMIQUE
ECO DDYNAMISCHE
ONDERNEMING
LEEFMILIEU
BRUSSEL
32 |
label n. 2014/294/1
%
1,6
absenteïsme
40%
minder papier
verbruikt op
een jaar tijd
2.202
uren opleiding voor
Fost Plus-medewerkers
in 2013
En morgen?
Een goed evenwicht tussen het privé- en beroepsleven van medewerkers blijft een belangrijk
aandachtspunt. Op milieuvlak blijft Fost Plus
focussen op acties die de duurzaamheid van haar
werking verhogen en op een correcte evaluatie
van die acties.
| 33
Het laatste woord geven
we aan onze partners
Catherine Rousseau
Adviseur, Brussels Minister van Leefmilieu Evelyne Huytebroeck
Brussel wemelt van de vele evenementen,
groot en klein. De uitdaging is om
hen te begeleiden in een traject naar
meer duurzaamheid. Met de hulp van Fost
Plus hebben we al een flinke
stap in die richting gezet.
Gian De Belder
Senior scientist packaging development,
Procter & Gamble
Fost Plus ondersteunt
de trend naar duurzame
verpakkingen. Een trend
die steeds prominenter in
beeld komt. Preventpack,
de gepersonaliseerde
workshops voor leden en
de Greener Packaging
Awards zijn maar enkele
voorbeelden van initiatieven
die Fost Plus neemt om
ecodesign te promoten.
34 |
Hugo Geerts
Adjunct-kabinetschef, Vlaams Minister van
Leefmilieu Joke Schauvliege
Goed sorteren aan de bron
levert grondstoffen op
voor nieuwe producten.
Het kan bovendien overal.
Het Vlaamse gewest
en Fost Plus gaan
er samen voor.
Jo Van Cauwenberge
Directeur, GoodPlanet Belgium
GoodPlanet Belgium kijkt trots terug op 10 jaar
samenwerking met Fost Plus. Onze animaties,
die jongeren sensibiliseren om op een duurzame
manier om te gaan met materialen en afval,
leidden tot een effectieve gedragsverandering bij
meer dan 500.000 leerlingen.
Joachim Quoden
Managing Director, Expra
Marc Adams
Directeur, IVCIE
De expertise van Fost
Plus met betrekking
tot de uitgebreide
producentenverantwoordelijkheid
wordt in heel Europa
erkend.
De interregionale
samenwerking zorgt voor
een gezonde en respectvolle
relatie tussen de overheid
en de private sector,
gebaseerd op gedeelde
verantwoordelijkheden.
Koen De Vries
Go To Market Quality Manager, Unilever
De online tools van
Fost Plus maken het
eenvoudiger voor de
leden om hun aangifte
in te dienen.
| 35
Marc du Bois
Gedelegeerd bestuurder, Spadel
In een concurrentiële
omgeving is het van
primordiaal belang dat
de end-of-lifekost van
verpakkingen onder
controle blijft.
Pascal Léglise
Directeur Kwaliteit – Duurzame Ontwikkeling,
Carrefour Belgium
De recyclage-activiteiten van
Fost Plus dragen bij aan de
duurzame ontwikkeling van
haar leden.
Raf Vanswartenbrouck
Directeur, G.R.L. - Glasrecycling
Goed sorteren aan de
bron is de enige manier
om tot een duurzame
en efficiënte recyclage
van de ingezamelde
materialen te komen.
Daarom is een goede
opvolging van de
kwaliteit noodzakelijk.
36 |
Véronique Arnould
Directrice, BEP environnement
Door te investeren in
hybride vrachtwagens
voor de inzameling van
papier-karton, zien we
aanzienlijke dalingen
in het verbruik:
een goede zaak
voor het milieu.
Sabine Denis
Change Executive Officer,
Business & Society
Fost Plus is erin
geslaagd om haar
missie – samen
toonaangevend
in duurzaam
verpakkingsbeheer –
ook door te trekken in
haar interne organisatie
en werkomgeving.
William Wouters,
Algemeen directeur, Terre
Afvalverwerking is
een bron van stabiele
en kwaliteitsvolle
werkgelegenheid voor een
groot aantal mensen.
Violaine Fichefet
Adviseur, Waals Minister van Leefmilieu Philippe Henry
Nu het sorteren van afval sterk
ingeburgerd is in Wallonië,
lanceren we samen met Fost Plus
verschillende initiatieven om afval
te voorkomen.
| 37
38 |
| 39
© Fost Plus mei 2014
Verantwoordelijke uitgever: Johan Goossens • Gedrukt op gerecycleerd papier.
vzw Fost Plus • Olympiadenlaan 2 • BE-1140 Brussel
T + 32 2 775 03 50 • F + 32 2 771 16 96 • [email protected]
www.fostplus-duurzaamheid.be

Download Report