√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Voice of Social Concerns
√≈Ò-E, ¡ß’-A, ‹ÈÚ∆ B@AE
Email: [email protected]
HARBANS SINGH 416-817-7142
Pro-People Arts Project Media Group
DEVINDER TOOR 416-902-9372
Website: www.ppapmg.com
MASTER BHAJAN SINGH 403-455-4220
Registration No. BA@HCFC@@
√ßÍ≈Á’∆
F
‘ÀÒ,Ø ÓÀ∫ Í≥‹≈Ï ÏØÒÁ≈ ‘ª! Ó∂∆
¯«¡≈Á √π‰!Ø !
A@
¡ßË «ÚÙÚ≈√-ÍzË≈È ÓßÂ∆ ¡Â∂
«¬’ Á«‘ÙÂ∆ ¸æÍ..,
Á«‘ÙÂ◊Á∆ ¡÷≈«Û¡ª «Ú⁄
√ß√≈ ÍæË ”Â∂ ÷∂‚ ‘∂ Ë«Û¡ª ÚÒØ∫ ’ΩÓ∆
’Áª-’∆Óª 鱧 ÒÂ≈ÛÁ∂ ‘ج∂ √ß√≈ ȱß
ÂÏ≈‘∆ ’ß„∂ Í‘πß⁄≈¿π‰ «Ú⁄ ωÁ≈
ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «ÏȪ «’√∂
È≈„± ÷ª Á∆ ÍzÚ≈‘ Á∂, ÷øÌ È≈ ‘؉ Á∂
Ï≈Ú‹±Á Á«‘ÙÂ◊Á Í«ßÁ∂ ÷πÒ
æ ∂∑ ¡≈’≈Ù
«Ú⁄ ’Ò≈Ï≈˜∆¡ª Ò≈ ‘∂ ‘ÈÕ «ÍÙ≈Ú
«Ú⁄ «È‘æÊ∂ Ï≈Ò Ó≈√±Óª ”Â∂ ’∆Â≈ ‘ÓÒ≈
«¬È∑ª Á∂ Ïπ¶Á ‘Ω√«Ò¡ª Á∆ «ÓÙ≈Ò ‘Ø
«ÈÏ«Û¡≈Õ ‘ØÓÚ’ Á∆¡ª «Â¡≈
’∆Â∆¡ª ‚≈«¬∆¡ª Úª◊ AF Á√ßÏ
B@AD, √Óª √Ú∂∂ [email protected]@ Ú‹∂ «ÁÈ
Óß◊ÒÚ≈ Â≈«ÒÏ≈È∆¡ª Á∆ Á«‘ÙÂ∆
‚≈«¬∆ «Ú⁄ Í«‘Òª ‘∆ √πÈ«‘∆ ¡æ÷ª
«Ú⁄ «Ò«÷¡≈ ‹≈ ¸æ«’¡≈ √∆Õ √Ó∂∫ Á∆
Ș≈’Â È±ß Ú∂÷Á∂ ‘ج∂ Á«‘ÙÂ◊Á È∆Ó
ÎΩ‹∆ ÏÒª Á∆¡ª ÚÁ∆¡ª Í«‘È ¡≈Ó∆
Ó’ÂÏ∂ Á≈÷Ò ‘Ø ◊¬∂Õ ˜‘≈Á∆ ÈÙ∂ «Ú⁄
⁄± «¬È∑ª ‹≈ÒÓª Á∂ Ó≈± ‘«Ê¡≈ª È∂ ÎπÒ
æ ª
Úª◊ ‡«‘’Á∂ Ïæ«⁄¡ª Á∆¡ª ÷πÙ∆¡ª, ⁄∆’ª
«Ú⁄ ÏÁÒ «ÁæÂ∆¡ªÕ ’πfi ‘∆ ÍÒª «Ú⁄
‘≈«√¡ª Á∆ ʪ Ó≈ÂÓ ¤≈ «◊¡≈ ¡Â∂
⁄≈ȉ Á∆ ʪ ‘È∂∂ È∂ ÓæÒ Ò¬∆Õ Á∂÷Á∂ ‘∆
Á∂÷Á∂ ACB Ïæ«⁄¡ª √Ó∂ ADA ‹≈Ȫ ÓΩÂ
Á∆ fiØÒ∆ √Ó≈ ◊¬∆¡ªÕ ¡≈͉∆ ¡Ê∆ Á∂
‘√Â≈ı Óج∂ Ïæ«⁄¡ª 鱧 ‹ÁØ∫ Óª Ï≈Í È∂
¡≈͉∂ ‘æÊ∆∫ ¸æ«’¡≈ ª ÍÀ∫Á∆¡ª
«’Ò’≈∆¡ª È∂ ¡√Ó≈È Âæ’ È±ß Ú≈ «ÁæÂ≈Õ
«¬√ Ú«‘Ù∆¡≈‰∂ ‘ÓÒ∂ È∂ Ú≈‘◊∂ Á∂ ¡≈Í≈ ‘ßfi¡
± ª Á≈ ‘Û Ú‘≈ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ ÷≈∂
Í≈‰∆ È∂ √‘æÁ Á∆¡ª Ò’∆ª Âæ’ «Ó‡≈
«ÁæÂ∆¡ªÕ
«¬√ ÿ‡È≈ 鱧 √«‘‰ È≈ ’Á∂ ‘ج∂
Í≈«’√Â≈È Á∂ ¬∂.¡≈.Ú≈¬∆. ⁄ÀÈÒ Á∆
¡À∫’ √ÈÓ ÏÒØ⁄ Îπ‡
æ -Îπ‡
æ Ø Í¬∆Õ Ó∂
Ïæ«⁄¡ª Á∆ Ù˪‹Ò∆ «‘æ ÓØÓÏæÂ∆¡ª
Ï≈Ò‰ Ú≈Ò∆ √ÈÓ, ÓØÓÏæÂ∆¡ª «ÍÿÒ‰
ÂØ∫ Í«‘Òª ¡≈Í ‘∆ «ÍÿÒ ◊¬∆Õ «¬√ √Ó∂∫
¿π√Á∂ Ó±‘
ß ∫Ø «È’Ò∂ ¡≈Í Óπ‘≈∂ ÙÏÁª, ““ÓÀ∫
È≈¿πÓ∆Á ‘±Õß ’πfi Ú∆ ⁄ß◊≈ È‘∆∫ ‘Ø◊≈Õ”” È∂
Í≈«’ Ú≈√∆¡ª Á∂ ÁÁ 鱧 ˜Ϫ Á∂
«ÁæÂ∆¡ªÕ ÏÒØ⁄ Á∆¡ª «¬È∑ª ÌπÒ
æ ª «Ú⁄ ÒØ’ª
Á∂ Ì«Úæ÷∆ √πÍ«È¡ª Á∆¡ª Â√Ú∆ª
⁄’È≈⁄± ‘Ø ◊¬∆¡ªÕ Â≈«ÒÏ≈È∆ ËÓ≈’∂
È≈Ò, Â≈«ÒÏ≈È È∂ «‹Ê∂ ÎΩ‹∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª
Á∆ Ì≈‹∆ ÓØÛ∆, ¿πÊ∂ ‘∆ ÈØÏÒ Íπ√’≈
‹∂± ÓÒ≈Ò≈ Ô±√Θ¬∆ Á∆ ’πÛ∆¡ª ÍzÂ∆
ÙØÓ
z ‰∆ √Ø⁄ 鱧 ’π⁄Ò‰ Á≈ ÍÀ◊≈Ó Ú∆ Á∂
«ÁæÂ≈Õ ’Á∂ Í≈«’ Á∆ fiØÒ∆ «Ú⁄ ÍÒ‰
Ú≈Ò≈ «¬‘ √ÍØÒ∆¡≈ ¡æ‹ √æÍ Ï‰’∂ «¬√Á∂
Ú≈√∆¡ª È≈Ò ‘∆ «Ù’≈ ÷∂‚ «‘≈ ˛Õ
“√ÍØÒ∆¬∂ ÂØ∫ √æÍ Ï«‰¡≈ Â≈«ÒÏ≈È ¡æ‹
¡≈͉∂ Í≈Ò‰ ‘≈ 鱧 ‘∆ ÌπÒ
æ ÏÀ·≈ ˛Õ
¶Ï∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Á«‘ÙÂ◊Á∆ Ò¬∆ ÍÈ≈‘◊≈
ω∂ Í≈«’√Â≈È È±ß ÁπÈ∆¡≈ Á∂ ’πÒ
æ Á∂Ùª
«Ú⁄ “√È∂’ ’߇∆” Á≈ Ò’Ï «Ó«Ò¡≈
‘Ø«¬¡≈ ˛Õ “÷±‘ Íπ‡Á∂ 鱧 ÷≈Â≈ «Â¡≈”
Ú≈Ò∆ ’‘≈Ú Í≈«’√Â≈È ¿πÍ ÷±Ï
„π’
æ Á∆ ˛Õ Á±«‹¡ª Á∂ ı≈ÂÓ∂ Á∆ √Ø⁄‰
Ú≈Ò≈, ¡æ‹ ¡≈Í ‘∆ ÏÀ∫‡∆Ò∂‡ Â∂ «Í¡≈
Ș ¡≈ «‘≈ ˛Õ Á«‘ÙÂ◊Á∆ Ï∂Ò◊≈Ó
ÁΩÛ ‘∆ ˛Õ √ÍØÒ∆¬∂ Á∆ Óª, Í≈«’ ËÂ∆
鱧 «¬√ Á≈ ’ج∆ ÂØÛ È‘∆∫ ÒæÌ «‘≈Õ Í≈«’
√’≈ 鱧 ‘ج∂ ¡«‘√≈√ «Ú⁄ Ï‘π Á∂∆
‘Ø ¸æ’∆ ˛Õ «¬‘ ¡æÂÚ≈Á∆¡ª ÍzÂ∆ «‹√
¡«‘√≈√ Á∆ ◊æÒ ¡æ‹ ’ «‘≈ ˛ ‹∂’
«¬‘ ¡«‘√≈√ ’πfi √Óª Í«‘Òª ‘Ø ‹ªÁ≈
ª Óª-Ï≈Í ¡≈͉∂ «‹◊ Á∂ ‡π’«Û¡ª
鱧 ‘æÊ È≈ Ë؉∂ ÍÀ∫ÁÕ∂
¡ß «Ú⁄ ¡√∆∫ «¬‘ ‘∆ ’«‘ √’Á∂
‘ª «’ «¬‘ ÚÂ≈≈ Í≈«’ √ÏßË∆ È≈ ‘Ø
’∂ √Óπ⁄
æ ∂ ’ΩÓ∆ ÍæË Ò¬∆ «¬’ Úß◊≈ ˛
¡Â∂ «¬√ Á≈ ‘æÒ Ú∆ ’ΩÓ∆ ÍæË ”Â∂ ‘∆
‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
- ‘Ïß√ «√ßÿ
BF
È≈◊Íπ √À∫‡Ò ‹∂Ò∑ ÂØ∫ ‘∂Ó
«ÓÙ≈ Á≈ ÷Â
BH
«√º÷ √≥’ÒÍ ÏÈ≈Ó ‹≈Â-Í≈Â
Á≈ ÚÂ≈≈
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
2
¡æÂÚ≈Á∆ Í≈◊Ò͉ Á∆
«¬ß‘≈¡-«ÍÙ≈Ú √’±Ò ‘ÓÒ≈
ÁÏ≈≈ «√ßÿ ’≈‘ÒØ∫
AF Á√ßÏ, B@AD 鱧 «ÍÙ≈Ú
¡ß Á  ¡≈Ó∆ ÍÏ«Ò’ √’± Ò ¡Â∂
«‚◊∆ ’≈Ò‹ ’ßÍÒÀ’√ ”Â∂ G ÷±ß÷≈
«‘∆’-¬∂ - Â≈«ÒÏ≈È
¡≈¯
Í≈«’√Â≈È Á∂ «ÓÒ∆‡À∫‡ª ÚÒØ∫ ‘ÓÒ≈
√ß È B@AD Á∂ ¡≈ı∆ «ÁȪ «Ú⁄
“¡æ  Ú≈Á∆ Í≈◊Ò͉ Á∆ Ï∂ « Ó√≈Ò
«¬ß‘≈¡” ‘Ø ◊π˜«¡≈ ˛Õ «¬√ ‘ÓÒ∂
«Ú⁄ ¡æÂÚ≈Á∆¡ª È∂ Ï∂◊πÈ≈‘ Ó≈√±Ó
ACB «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡Â∂ I ¡«Ë¡≈Í’ª
¡Â∂ ‘Ø √’±Ò √‡ª¯ ÓÀ∫Ï Ó≈ Óπ’≈¬∂Õ
«¬‘ «ÓÒ∆‡À∫‡ ‹Ø ¡Ë ÎΩ‹∆ ÏÒª Á∆
ÚÁ∆ «Ú⁄ ¡À √ ≈ ÏÏÂ≈ͱ  Ú’
’≈È≈Ó≈ ¡ß ‹ ≈Ó Á∂ ‰ Ò¬∆ √Ú∂  ∂
[email protected]@ Ú‹∂ ÿπ√∂ √È ¡≈ı ˜ÏÁ√Â
◊ØÒ∆Ï≈∆ Óπ’≈ÏÒ∂ «Ú⁄ ÎΩ‹∆ ÏÒª Á∆
’≈Ú≈¬∆ «Ú⁄ Ù≈Ó È±ß Ó≈∂Õ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫
D È∂ ª ¡≈͉∂ ¡≈Í È±ß ¿π‚≈ «Ò¡≈Õ
√≈Ò B@AD Á∂ ¡ßÁ ¡È∂’ Ê≈Úª
”Â∂ ¡æÂÚ≈Á∆ ‘Ó«Ò¡ª Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª
Ú≈Í∆¡ªÕ «¬≈’ ¡Â∂ √∆∆¡≈ ¡ßÁ
¡≈¬∆. ¡À √ . ¡≈¬∆. ¡À √ . ‹‘≈Á∆
ÂȘ∆Ó È∂ Úæ ‚ ≈ «‘Ò’≈ Ó⁄≈
æ«÷¡≈Õ ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ¡Â∂
«√‚È∆ (¡≈√‡∂ z Ò ∆¡≈) «Ú⁄ «¬’æ Ò ∂
«¬’æÒ∂ ¡æÂÚ≈Á∆ ÚÒØ∫ ‘ÓÒ∂ ‘جÕ∂ ¡ÍzÒ
À ,
B@AD «Ú⁄ È≈«¬‹∂∆¡≈¬∆ «¬√Ò≈«Ó’
«ÓÒ∆‡À∫‡ ◊πæÍ ÏØ’Ø-‘Ó È∂ «¬’ √’±Ò
«Ú⁄Ø∫ C@@ Á∂ ’∆Ï «Ú«Á¡≈ʉª
¡◊Ú≈ ’ Ò¬∆¡ª Í ¿π È ∑ ª È∂
Óπ√«ÒÓ ÒÛ’∆¡ª Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ «ÚØË
«Ú⁄ ¡◊Ú≈ «Ú«Á¡≈ʉª 鱧 ’ÂÒ
È≈ ’∆Â≈Õ
Â≈«ÒÏ≈Ȫ È∂ «¬‘ ‘ÓÒ≈
Í≈«’√Â≈È∆ ÎΩ‹ ÚÒØ∫ ¿πÈ∑ª Á∂ ÷ÀÏÍ÷± È Ú≈ Íz ª  «Ú⁄ ’Ï≈«¬Ò∆
«¬Ò≈«’¡ª ¡Â∂ Ú˜∆√Â≈È «Ú⁄Ø ∫
¿πÈ∑ª Á∂ √¯≈¬∂ Ò¬∆ Ùπ± ’∆Â∂ “˜Ï¬∂-¡˜Ï” ¡Íz∂ÙÈ Á∂ ÏÁÒ∂ Ú‹Ø∫ ’∆Â≈Õ
¯Ω ‹ ∆ ¡Í∂ Ù È «Ú⁄ ‘π ‰ Âæ ’
Â≈«ÒÏ≈Ȫ Á∂ ’∆Ï AH@@ ¡æÂÚ≈Á∆,
Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ï, Ïæ⁄∂ ¡Â∂ ¡Ωª Ó≈
«Áæ  ∂ Õ ¿π È ∑ ª Á∂ «‡’≈‰∂ ¡Â∂
«‘≈«¬Ù◊≈‘ª „«‘ „∂∆ ’∆Â∂Õ
Â≈«ÒÏ≈Ȫ Á∂ Ïπ Ò ≈∂ Óπ ‘ ß Ó Á
÷π  ≈√≈È∆ «¬√ ‘ÓÒ∂ √Ïß Ë ∆ ‹≈∆
«Ï¡≈È «Ú⁄ √ÍÙ‡ ’∆Â≈, ““¡√∆∫ «¬√
‘ÓÒ∂ Ò¬∆ ¡≈Ó∆ √’±Ò «¬√ Ò¬∆
«ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ «’™«’ √’≈ ¡Â∂
ÎΩ ‹ √≈‚∂ Í«Ú≈ª, ¡Ω  ª ¡Â∂
Ïæ«⁄¡ª 鱧 «ÈÙ≈È≈ ω≈ ‘∆ ˛Õ ¡√∆∫
⁄≈‘πßÁ∂ ‘ª «’ ¿πÈ∑ª 鱧 Ú∆ Í∆Û Ó«‘√±√
‘ØÚÕ∂ ””
ÎΩ‹ ÚÒØ∫¿πÂ∆ Ú˜∆√Â≈È ¡Â∂
÷π Á Óπ ÷ Â≈ ’Ï≈«¬Ò∆ ÷∂  ª «Ú⁄
’≈Ú≈¬∆ ÁΩ  ≈È «‹√ «Ïz ◊ ∂ ‚ ÚÒØ ∫
’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛ ¿π‘ Á≈
˛‚’π¡≈‡ «ÍÙ≈Ú ‘؉ ’’∂ ‘∆
Â≈«ÒÏ≈È «ÓÒ∆‡À∫‡ª È∂ ¡≈Ó∆ √’±Ò
«ÍÙ≈Ú 鱧 ¡≈͉∂ ‘ÓÒ∂ Á≈ «Ù’≈
ω≈«¬¡≈ ª «’ ¿πÈ∑ª Á∂ Ïæ⁄∂ «ÈÙ≈È≈
ω≈¬∂ ‹≈ √’‰Õ ¿πÈ∑ª Á∂ Í«Ú≈ª
ȱ ß ˜Ï Í‘π ß ⁄ ≈¿π ‰ Ú≈«Ò¡ª Á∂
Í«Ú≈ª 鱧 Ú∆ ˜Ï Ó«‘√±√ ‘Ø √’∂Õ
Í≈«’√Â≈È ‹Ø ¡æ ‹ ¡æ  Ú≈Á∆
‘Ó«Ò¡ª Á≈ Ïπ∆ Â∑ª «Ù’≈ ˛, «¬√
Ò¬∆ «¬‘ ÷πÁ «˜ßÓÚ
∂ ≈ ˛Õ ¿πÁ± ˜πÏ≈È
Á≈ ÓÙ‘± Ù∂¡ «¬√ ÿ‡È≈¥Ó Á∆
Ï≈÷±Ï∆ «Ï¡≈È∆ ’Á≈ ˛ :
““Ú’Â ’Â≈ ˛ ÍÚ«Ù Ï√Ø∫,
‘≈Á√≈ ¬∂’ ÁÓ È‘∆∫ ‘ØÂ≈Õ””
√Ø Ú ∆¡Â Ô± È ∆¡È ÎΩ ‹ ÚÒØ ∫
¡¯◊≈«È√Â≈È ¡ßÁ ÁıÒ È≈ «ÚØË
‹ÈÒ «˜¡≈ ¿π µ Ò ‘æ ’ ‘’± Ó Â È∂
¡Ó∆’≈ ¡Â∂ Íæ ¤ Ó∆ Á∂ Ù ª Á∆
¿π’√≈‘ ¡Â∂ √≈¿±Á∆ ¡Ï Á∂ ËßÈ
È≈Ò
’È≈
Ùπ  ±
’∆Â≈Õ
¡¯◊≈«È√Â≈È «Ú⁄Ø∫ √ØÚ∆¡Â ÎΩ‹ª Á∂
«È’≈Ò∂ Ò¬∆ ¡Ï,ÍÙ± È ¡Â∂
’Ï≈«¬Ò∆ ◊π  ∆Ò∂ , √∆. ¡≈¬∆. ¬∂ .
¡Ó∆’∆ ÷π¯∆¡≈ ¬∂‹ß√∆ È∂ «ÍÙ≈Ú ȱß
˛‚’π¡≈‡ ω≈ ’∂, «Â¡≈ ’È∂
Ùπ  ± ’ «Áæ  ∂ Õ ¿π È ∑ ª Á∂ ‘æ Ê ª «Ú⁄
ÏßÁ±’ª, ◊ØÒ∆ «√æ’≈ «√÷Ò≈¬∆ ≈‘∆∫ Á∂
’∂ ¡¯◊≈«È√Â≈È «Ú⁄ Ëæ « ◊¡≈
˙√≈Ó≈ «ÏÒ Ò≈Á∂È “¡æÒ ’≈«¬Á≈”
√◊‰≈ Ú∆ ¡Ó∆’∆-Í≈«’√Â≈È Á∆
«¬√∂ È∆Â∆ Á∆ Á∂‰ √∆ «‹√ È∂ ¡Ó∆’∆
ÚÒ‚ √À∫‡ 鱧 AA √ÂßÏ, B@@A
(I/AA) ’≈Ú≈¬∆ ≈‘∆∫ ¿π‚≈«¬¡≈ √∆Õ
¡¯◊≈«È√Â≈È «Ú⁄Ø∫ √ØÚ∆¡Â ÎΩ‹ª ª
«È’Ò ◊¬∆¡ª Í ÍÙ± È -¡Ï
«ÓÒ∆‡À∫‡ª «ÍÙ≈Ú È±ß È‘∆∫ ¤æ«‚¡≈Õ
H@Ú∆∫ Á‘≈’∂ ÂØ∫ ¿πÈ∑ª Á≈ B@ Òæ÷
¡≈Ï≈Á∆ Á∂ Ù«‘ «ÍÙ≈Ú ¡Â∂
’Ï≈«¬Ò∆ ÷∂  ª «Ú⁄ ’Ϙ≈ ‹≈∆
«‘≈Õ ÎΩ ‹ ¡Â∂ Íπ « Ò√ Ò◊≈Â≈
ÂÓ≈ÙÏ∆È Ï‰∆ ⁄Ò∆ ‘∆Õ
√ßÈ AIIB ÂØ∫ Ù∆¡≈ «Î’∂ ȱß
«ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈Õ √πßÈ∆
Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂ «ÓÒ∆‡À∫‡ª Á≈ √≈Ê ‹≈∆
æ«÷¡≈Õ BH ¡’±Ï, B@@I «Ú⁄
Ó∆È≈ Ϙ≈ «ÍÙ≈Ú «Ú⁄ «ÓÒ∆‡À∫‡ª
ÚÒØ∫ «¬’ ’≈ ÏßÏ ËÓ≈’∂ «Ú⁄ ACG
ÒØ’ Ó≈ Óπ’≈¬∂ √ÈÕ √ÂßÏ, B@AC
«Ú⁄ Â≈«ÒÏ≈Ȫ È∂ «ÍÙ≈Ú ¡ßÁ «¬’
¬∆√≈¬∆ ⁄⁄ 鱧 «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈
«‹√ «Ú⁄ ABG ¬∆√≈¬∆ «¬Ï≈Á ’Á∂
Ó≈∂ ◊¬∂ ¡Â∂ BE@ Á∂ ’∆Ï ˜ıÓ∆ ‘جÕ∂
Í≈«’√Â≈È ¡ßÁ √ßÈ B@@A ÂØ∫
Â≈«ÒÏ≈È∆ ‘Ó«Ò¡ª «Ú⁄ E@,@@@ ÂØ∫
ÚæË ÒØ’ Ó≈∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ Â≈«ÒÏ≈Ȫ
È≈Ò Í≈«’√Â≈È ÎΩ‹ Á∆ ‹ß◊ Ï‘πÂ
‘∆ Í∂⁄∆Á≈ ÁΩ «Ú⁄ Í‘πß⁄ ¸æ’∆ ˛Õ
¿π È ∑ ª Á∂ ‘Ω √ Ò∂ Ï‘π  ÚË∂ ‘Ø ¬ ∂ ‘ÈÕ
‹ÈÚ∆ B@AE
Í≈«’√Â≈È Í«‘Òª ª Â≈«ÒÏ≈Ȫ ȱß
Ì≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È √‘æ Á ª Â∂
Ú≈Û Ú‹Ø∫ ÚÂÁ≈ «‘≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª ȱß
ÎΩ ‹ ∆ «√÷Ò≈¬∆ ¡Â∂ ◊Ø Ò ≈ Ï≈± Á
Óπ ‘ æ ¬ ∆¡≈ ’Ú≈ ’∂ Ì≈ ¡Â∂
¡¯◊≈«È√Â≈È ¡ßÁ Ë’∂ÒÁ≈ «‘≈
˛ ¡«ÂÚ≈Á∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª Ò¬∆Õ
¡Ó∆’≈, Íæ¤Ó ¡Â∂ √≈¿±Á∆ ¡Ï ÂØ∫
«ÓÒ∆¡È ‚≈Ò «¬ÓÁ≈Á Íz≈Í ’Á≈
«‘≈ ˛Õ ¡Ó∆’≈ «¬√ ÁØ‘∆ ⁄≈Ò ÂØ∫
ÌÒ∆̪ ‹≈‰± ˛ Í Í≈«’√Â≈È È±ß
ÔπæËÈ∆Â’ ÎΩ‹∆ ¡æ‚∂ Ú‹Ø∫ ¤æ‚‰ Ò¬∆
«Â¡≈ È‘∆∫Õ
¡æ‹ Â≈«ÒÏ≈È Á∂ ÁØ ◊πæ‡ ¡≈¬∆.
¡À√. ¡≈¬∆. ¡À√. È≈Ò ‘æŒÊ ÓÒ≈ ¸æ’∂
‘ÈÕ ¿π È ∑ ª Á≈ Óπ æ ÷ «ÈÙ≈È≈
Í≈«’√Â≈È ≈‹ ”Â∂ ’Ϙ≈ ’È≈ ˛Õ
«¬√ Á∂Ù ¡ßÁ Óπ√«ÒÓ ’æ‡ÛÚ≈Á∆
¡≈¬∆. ¡À√. ¡≈¬∆.¡À√. ‘’±Ó √Ê≈ÍÂ
’È≈ ˛Õ ¡≈Ó∆ √’± Ò Â∂ ‘ÓÒ≈
Í≈«’√Â≈È∆ ÎΩ‹ ¡Â∂ ÈÚ≈˜ Ù∆¯
√’≈ Ò¬∆ ıÂ∂ Á∆ ÿø‡∆ √≈Ï ‘Ø
«‘≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª Â≈«ÒÏ≈È
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
3
≈ÚÒ«Íø‚∆ Á∂ ÎΩ‹∆ ’ȇØÈÓÀ∫‡, ’≈⁄∆
Á∂ √ÓπßÁ∆ ÎΩ‹ Á∂ ˛‚’π¡≈‡ ¡Â∂
«ÍÙ≈Ú ‘Ú≈¬∆ ¡æ ‚ ∂ ’≈Ó≈ ¡Â∂
’ΩÓªÂ∆ ¡æ‚∂ 鱧 ¡≈͉≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈
¸æ’∂ ‘ÈÕ
«ÍÙ≈Ú Ù«‘ ¡Â∂ «¬Ò≈’≈ Ï‘πÂ
‘∆ Íπ≈‰≈ Ù≈È≈ÓæÂ≈ «¬«Â‘≈√ ¡Â∂
√«Ì¡≈⁄≈ ¡≈͉∆¡ª Íª «Ú⁄
√Óج∆ ÏÀ·≈ ˛Õ «¬‘ Ù«‘ Ó‘≈È ¡ÙØ’
¡Â∂ ’«ÈÙ’ Á∆ ¤Ø‘ ¡Â∂ √«Ì¡≈⁄≈
Á≈ ’∂∫Á «‘≈Õ ÏπæË ËÓ Á≈ «ÚÙ∂Ù
’∂ ∫ Á «‘≈Õ «√æ ÷ ≈‹ Ú∂ Ò ∂ Ó‘≈È
‹ß◊‹± ‹ÈÀÒ ‘∆ «√ßÿ ÈÒ±¡≈ «¬√
Á≈ ◊ÚÈ «‘≈Õ «Ú«Á¡≈, «‘˜∆Ï,
ËÓ ÁÙÈ Á≈ ’∂∫Á «‘≈Õ Ò∂«’È
«¬√ ”Â∂ Â≈«ÒÏ≈È ◊ÒÏ∂ È∂ «¬√ Ù«‘
Á∆ «‘˜∆Ï, √«Ì¡≈⁄≈, Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈
È≈√ √πæ‡ «ÁæÂ≈Õ «√æ÷ ÚÍ≈∆ Ì≈¬∆⁄≈∂
鱧 «ÈÙ≈È≈ ω≈¿π‰ ’’∂ ¿π‘ Úæ‚∆
«◊‰Â∆ «Ú⁄ «‘˜ ’ ◊¬∂ ‘ÈÕ
Â≈«ÒÏ≈Ȫ È∂ ÷ÀÏ-Í÷±ÈÚ≈ Á∂
Úæ‚∂ «‘æ«√¡ª «Ú⁄ √’±Ò „«‘ „∂∆ ’
«Áæ  ∂ ‘ÈÕ ÷≈√ ’’∂ ÒÛ’∆¡ª Á∂
√’± Ò Õ √Ú≈ ÿ≈‡∆ «Ú⁄ ¡Ω  Â
«√æ « ÷¡≈ ȱ ß Íz Ø Â √≈‘ ’È Ú≈Ò∆
ÓÒ≈Ò≈ 鱧 ◊ØÒ∆ Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈Õ
¿π√ Á∆ Â≈«ÒÏ≈Ȫ «ÚπæË ‹ß◊ ¡Â∂
¡√∆Ó ‘Ω√Ò∂ ’’∂ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ ¿πÓ
Á∆ ÒÛ’∆ ȱ ß ÈØ Ï Ò «¬È≈Ó È≈Ò
√ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Í≈«’√Â≈È
Á∂ H «ÓÒ∆¡È √’±Ò Úß«⁄ Ïæ«⁄¡ª
鱧 «‹È∑ª «Ú⁄ ÁØ «Â‘≈¬∆ ÒÛ’∆¡ª
Ù≈ÓÒ ‘È, 鱧 ÓÒ≈Ò Ô±√¯˜¬∆ √ßÈ
B@AE «Ú⁄ «¬ß◊ÒÀ∫‚ ÂØ∫ √πÁ
ß Ù
∂ ÍÂ ’∂
√’± Ò Ì∂ ‹ ‰ Á∆ Ò«‘ ⁄Ò≈¿π ‰ ≈
⁄≈‘π ß Á ∆ ˛, Í «ÚØ Ë «Ú⁄ ÷Û∑ ∂ ,
Â≈«ÒÏ≈È ¿π√ 鱧 Ó≈ Óπ’≈¿π‰ Ò¬∆
Âπ Ò ∂ ‘Ø ¬ ∂ ‘ÈÕ Â≈«ÒÏ≈È «¬È∑ ª
«¬Ò≈«’¡ª «Ú⁄Ø ∫ ¡«Ë¡≈Í’ª ¡Â∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª 鱧 ¡◊Ú≈ ’’∂ Íπ«Ò√
¡Â∂ ÎΩ‹ ÚÒØ∫ Í’Û∂ «ÓÒ∆‡À∫‡ 鱧 ¤π‚≈¿π‰
Ò¬∆ ÚÂÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ È∆Â∆ «Ú⁄ ‚≈.
¡‹ÓÒ ÷≈È Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘È ‹Ø «ÍÙ≈Ú
Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ Ú≈¬∆√ ⁄ª√Ò √ÈÕ
¿πȪ∑ 鱧 ¡◊Ú≈ ’’∂ D √≈Òª Ï≈¡Á
«ÓÒ∆‡À∫‡ª Á∆ «‘≈¬∆ ÏÁÒ∂ ¤æ«‚¡≈Õ ÓæË
¬∂Ù∆¡≈¬∆ «÷æÂ∂ ”⁄ È«Ù¡ª Á∂ ÚÍ≈ Ò¬∆
«¬‘ «˜ßÓÚ
∂ ≈ ‘ÈÕ
Í≈«’√Â≈È Á∂ Ë≈«Ó’ ÓπÒ≈‰∂,
‹◊∆Á≈, ’Ï≈«¬Ò∆ √◊‰∂ ,
≈‹È∆Â’ ÁÒ ¡Â∂ ÏÁÈ≈Ó ÷π¯∆¡≈
¬∂ ‹ ß √ ∆ ¡≈¬∆. ¡À √ . ¡≈¬∆. «¬È∑ ª
Â≈«ÒÏ≈Ȫ Á∂ ’πfi ◊π懪 Á∆ ÓÁÁ ’Á∂
‘ÈÕ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ÈÚ≈˜ Ù∆¯ Á∂
¡√Â∆¯∂ Á∆ Óß◊ ’ ‘∂ «‘∆’-¬∂«¬È√≈¯ ¡≈◊± «¬Ó≈È ÷≈È √’≈
ÂØ∫ Â≈«ÒÏ≈Ȫ È≈Ò ◊æÒÏ≈ Ùπ± ’È
Á∆ Óß ◊ ’ ‘∂ ‘ÈÕ Í≈«’√Â≈È
√≈ıÂ≈ ÷∂   ”⁄ B@ Á∂ Ù ª «Ú⁄Ø ∫
AACÚª ÙÓÈ≈’ ʪ æ÷Á≈ ˛ «‹√ Á∂
D Íz  ∆Ù ÒØ ’ ¡ÈÍÛ∑ ¡Â∂ EF
ÍzÂ∆Ù √≈ı ‘ÈÕ ˛≈È◊∆ Á∆ ◊æÒ
«¬‘ ˛ «’ ÷ÀÏ Í÷±ÈÚ≈ ≈‹ «Ú⁄
Â≈«ÒÏ≈È∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ √’±Ò «√Ò∂Ï√
«Ú⁄ Ù≈ÓÒ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ ◊∆Ï,
¡ÈÍÛ∑, Ï∂π˜◊≈ ÒØ’ «¬√ ÷±ß÷≈
¡Ó≈ÈÚ∆ ÂȘ∆Ó Á∂ ËÛ≈ËÛ ß◊±‡
ω ‘∂ ‘ÈÕ
«¬√ ¡æÂÚ≈Á∆ Í≈◊Ò≈È≈ ÿ‡È≈
Á∆ ͱ∂ «ÚÙÚ Á∂ ¡≈◊±¡ª, Ô±. ¡ÀÈ.
√’æÂ ‹ÈÒ Ï≈È ’∆ Ó±È, Ë≈«Ó’
¡Â∂ √Ó≈‹ √∂Ú∆ Ù÷√∆¡Âª ÿØ «ÈßÁ≈
’∆Â∆ ˛Õ Ì≈ Á∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆ √z∆
È«ßÁ ÓØÁ∆ È∂ ¡≈͉∂ ‘ÓπÂÏ≈ ÈÚ≈˜
Ù∆¯ È≈Ò ‡À Ò ∆ÎØ È ”Â∂ Áπ ÷ Íz ◊ ‡
’∆Â≈Õ Í≈«’√Â≈È ‹∂ ¡≈͉∆ ‘Ø ∫ Á
’≈«¬Ó æ ÷ ‰≈ ⁄≈‘π ß Á ≈ ˛ ª
¡¯◊≈«È√Â≈È ¡Â∂ Ì≈ È≈Ò
«ÓÒ’∂ «¬√ ¡æÂÚ≈Á∆ ÂȘ∆Ó ¡Â∂
¡æÂÚ≈Á 鱧 ıÂÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
¡≈Í√∆ ÂÈ≈˜∂ «ÓÒ ÏÀ· ’∂ È«‹æ·‰∂
⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂȘ∆Ó ÚÒØ∫ ¡≈¬∆.
¡À√. ¡≈¬∆. ¡À√. È≈Ò ◊·‹ØÛ ’È
È≈Ò «¬‘ ‘Ø Ú∆ ÷ÂÈ≈’ ω ◊¬∆
˛Õ ¡≈«Ê’ Á∆Ú≈Ò∆¡≈͉ Á∂ «Ù’≈
Í≈«’√Â≈È Á∆ Í’Û ÂØ∫ Ï≈‘ ‘Ø ¸æ’∆
˛Õ ¡¯◊≈«È√Â≈È ÂØ∫ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂
È≈‡Ø ÎΩ‹ª Á∆ Ú≈Í√∆ ’’∂ √«ÊÂ∆ ‘Ø
Ú∆ Ï∂’≈ϱ ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ
√≈Ï’≈ ≈‹ √±⁄È≈ ’«ÓÙÈ, Íø‹≈Ï
ÏÀ∫͇È, ’ÀÈ∂‚≈
@@A-DAF-HEG-GFFE
È√Ò∆ «ÚÂ’≈-¡Ó∆’∆ «È¡ª Íz‰≈Ò∆ Á≈ ◊ÌÍ≈Â
ÁÏ≈≈ «√ßÿ ’≈‘ÒØ∫
¡Ó∆’≈ ‹Ø ¡æ ‹ “«ÚÙÚ
Ê≈‰∂Á≈” Á∆ «ÈßÁ‰ÔØ◊ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈
«‘≈ ˛ ‘’∆’ «Ú⁄ ÿØ◊∆ ÂΩ ”Â∂
Ï‘π ‘∆ Ú«‘Ù∆¡≈È≈ “Íπ«Ò√ ≈‹”
Ú‹Ø∫ √Ê≈Í ˛Õ «¬√ È∂ ÒØ’ÂßÂ Á∂
È≈Ó ‘∂· ÁØ‘≈ Ó÷Ω‡≈ Í«‘È æ«÷¡≈
˛Õ «¬’ ¿π‘ ‹Ø «ÚÙÚ Ï≈Á∆ 鱧 Úæ÷Úæ÷ ’ΩÓªÂ∆ √ß◊·Èª Á∆¡ª ÏÀ·’ª
«Ú⁄ “«ÚÙÚ Á∂ Â≈’ÂÚ, «¬È√≈¯
Í√ß Á , Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ª Á∂ ≈÷∂
ÒØ’ÂßÂ” Á≈ ÷∂ıÈ ’Á≈ Á√≈™Á≈
˛ ¡Â∂ Á±√≈ ÿØ◊∆ ÂΩ ”Â∂ È√Ò∆
«ÚÂ’∂ , ¡≈«Ê’ Ï∂ « ¬È√≈¯∆,
Ú«‘Ù∆¡≈È≈ Íπ«Ò√ ≈‹ ¡Â∂ «È¡ª
Íz‰≈Ò∆ Á∂ ◊ÌÍ≈ Ú≈Ò≈Õ
¡Ó∆’≈ ¡ß Á  ’≈Ò∂ ß ◊ Á∂
¡Î∆’È ¡Â∂ Á±√∂ Ù«‘∆¡ª, ÿæ‡
«◊‰Â∆¡ª ¡Â∂ ͤÛ∂ ◊∆Ï ÒØ’ª
È≈Ò Ï∂«¬È√≈¯∆, È√Ò∆ «ÚÂ’≈,
¡ß«È¡ª ¡Â∂ Ï≈ÏÂ≈ͱÈ’ ÚÂ≈˙
Ò◊≈Â≈ ‹≈∆ ˛Õ ≈Ù‡ÍÂ∆
¡Ï≈‘Ó «¶’È ¡Â∂ ‹ÈÂ’ ¡≈◊±
Ó≈«‡È Ò±Ï «’ß◊ Á∆¡ª ’πÏ≈È∆¡ª
ÍæÊ «ÁÒ ¡Â∂ Òæ’Û Á∂ «√ Ú≈Ò∆
√Ó≈¬∂Á≈ ◊Ø∆ ‹Ó≈ Â∂ «ÏÒ’πÒ
Ï∂¡√ √≈Ï ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ
I ¡◊√Â È±ß AH √≈Ò≈ ’≈Ò≈
◊æÌ± Î◊±√È «Ú÷∂ √∂∫‡ Ò±«¬√ ’≈¿±∫‡∆
(Ó√±∆ √±Ï≈) ¡ßÁ ◊Ø∂ Íπ«Ò√ ¡¯√
‚≈∂È «ÚÒ√È ÚÒØ∫ ◊À Í∂Ù∂Ú≈È≈
’≈Ú≈¬∆ ≈‘∆∫ ◊ØÒ∆¡ª È≈Ò ÌπßÈ
√π«æ ‡¡≈ √∆Õ ◊æÌ± Ó≈¬∆’Ò Ï≈¿±È È∂
√‡Ø «Ú⁄ ¤Ø‡∆ «‹‘∆ ⁄Ø∆ ’∆Â∆ √∆Õ
◊Ø∂ ¡¯√ È∂ ¿π√ 鱧 ¡≈ÂÓ √Ó͉
Ò¬∆ «’‘≈Õ «È‘æÊ∂ ◊æÌ± È∂ ‹ÁØ∫ ¡≈͉∂
ÁØ Ú ∂ ∫ ‘æ Ê ¿π Í  ¿π · ≈¬∂ ª Íπ « Ò√
¡¯√ È∂ ¿π √ ȱ ß ’≈ϱ ’È Á∆
Ï‹≈¬∂, F ◊ØÒ∆¡ª È≈Ò ÌπÈ
ß √π«æ ‡¡≈Õ
«¬‘ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á≈ «ÿÈ≈¿π‰≈
’ÂÒ, È√Ò∆ «ÚÂ’∂ Ì«¡≈
’≈È≈Ó≈ √∆Õ ¿πÁ∫Ø Ú∆ «¬√ ’≈Ú≈¬∆
«÷Ò≈¯ ¡Ó∆’≈ ¡ßÁ «ÚØË ÍzÁÙÈ
‘ج∂ √ÈÕ «Î Ú∆ ÒØ’ √ÓfiÁ∂ √È «’
«¬√ ◊À Í∂ÙÚ
∂ ≈≈È≈ È√Ò∆ «ÚÂ’∂ Ì∆
“Íπ«Ò√ ≈‹” ’≈Ú≈¬∆ «ÚπË
æ ¡Ó∆’∆
«È¡ªÍ≈«Ò’≈ ˜± Í∆Û ͫÚ≈ ȱß
«¬È√≈¯ Á∂Ú◊
∂ ∆Õ
BD ÈÚß Ï , B@AD ȱ ß ◊ª‚
«‹¿±∆ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ¡≈«¬¡≈Õ «¬√ È∂ ÁØÙ∆
Íπ«Ò√ ¡¯√ 鱧 Ï∂ÁÙ
Ø ≈ ’≈ Á∂ «ÁæÂ≈Õ
«¬√ È√Ò∆ «ÚÂ’∂, ’≈ȱßÈ Á∂ ÏÛ∆
‘π«Ù¡≈∆ ¡Â∂ ÔØ‹È≈ÏßÁ∆ È≈Ò ’∆Â∂
◊ÌÍ≈ «ÚπË
æ ¡Ó∆’≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷
√±«Ï¡ª Á∂ ’∆Ï A@@ Ù«‘ª «Ú⁄
È√Ò∆ Áß◊∂ ÌÛ’ ͬ∂Õ Íπ«Ò√ ≈‹ Á∂
¡«Â¡≈⁄≈ ¡Â∂ «È¡ª Íz ‰ ≈Ò∆ Á∂
◊ÌÍ≈ «Úπ æ Ë ‹Ò√∂ , ‹Ò± √ ª,
Óπ˜≈‘«¡ª, ÌßÈÂØÛ, ¡◊˜È∆ Ì∆
’≈Ú≈¬∆ ÌÛ’ ¿π·∆Õ ÒØ’ª √Â∂ ÏßÁ
’ «ÁæÂÕ∂
Ó√±  ∆ ≈‹ Á∂ ◊ÚÈ ‹∂ ¡
«È’√È È±ß ¡ÀÓ‹À∫√∆ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’È≈
«Í¡≈Õ ¿π√ È∂ Ï∂Ú’±Î≈È≈ ’≈Ú≈¬∆
’Á∂ “ÈÀ Ù ÈÒ ◊≈‚˜” ʪ ʪ
Â≈«¬È≈ ’ «ÁæÂÕ∂ «¬ß‹ ’’∂ Íπ«Ò√
ÏÒª Á≈ “ÎΩ‹∆’È” ’ «ÁæÂ≈Õ
¡Ó∆’∆ ÍzË≈È È±ß ÒØ’ª Á∂ È√Ò∆
«ÚÂ’∂ È≈Ò Íæ¤∂ «ÁÒª 鱧 Ó‘Ó
Ò≈¿π ‰ Ò¬∆ ’Ω Ó È± ß √ß Ï Ø Ë È ’È≈
«Í¡≈Õ ¿π√ È∂ ÒØ’ª 鱧 √Ófi≈¿π‰ Á≈
ÔÂÈ ’∆Â≈ «’ ¡Ó∆’≈ ’ΩÓ ’≈ȱßÈ
Á∂ ≈‹ ”Â∂ ¿π√≈∆ ◊¬∆ ‘ج∆ ˛Õ «¬√
鱧 ◊ª‚ «‹¿±∆ Á≈ ÎÀ√Ò≈ √Ú∆’≈
’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¿π√ È∂ Óß«È¡≈ «’
Á∂Ù «Ú⁄ È√Ò∆ «ÚÂ’≈ ¡Â∂ Úæ÷∂Úª
Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, Í «¬‘ ’ج∆ Ú∆
√Óæ«√¡≈ È‘∆∫ «‹√ Á≈ ‘æÒ È≈ ’∆Â≈
‹≈ √’∂Õ ¡Ó∆’∆ ’ª◊√ Á∂ ’≈Ò∂
’≈’√ Á∆ Óπ÷∆ Ó≈√∆¡≈ ÎΩ‹ È∂ √ÍÙ‡
«’‘≈, ““Î◊±√È ◊ª‚ «‹¿±∆ ÚÒØ∫
Íπ«Ò√ ¡¯√ ‚≈∂È«ÚÒ√È È±ß Ó≈¬∆’Ò
Ï≈¿± È Á∆ ÓΩ  Ҭ∆ ÁØ Ù ∆ È≈
·«‘≈¿π‰≈ «È¡ª Á≈ ◊ÌÍ≈ ˛Õ «¬‘
¿πȪ∑ ¡Ó∆’∆¡ª Á∂ Ó±‘
ß ”Â∂ ⁄Í∂Û ˛ ‹Ø
Ò◊≈Â≈ «¬‘ ¡≈√ ¡Â∂ ÌØ√≈ æ÷Á∂ ‘È
«’ ¡≈ı «È¡ª Á∆ «‹æ ‘ØÚ◊
∂ ∆Õ””
Á¡√Ò Íπ « Ò√ ¡¯√ ȱ ß
Ï⁄≈¿π‰ Ò¬∆ «‹¿±∆ Á∂ ’∆Ï √≈∂ ÓÀ∫Ï
◊Ø∂ «ÈÔπ’ ’∆Â∂ ◊¬∂ √ÈÕ Î◊±√È
«Ú⁄ ÁØ-«Â‘≈¬∆ ¡Ï≈Á∆ ¡Î∆’È¡Ó∆’Ȫ Á∆ ˛ Í “Íπ«Ò√ ≈‹” Á∆
‘’∆’ «¬‘ ˛ «’ Íπ«Ò√ ¡ßÁ Áث‘≈¬∆ ’Ó⁄≈∆ ◊Ø∂ ÌÂ∆ ’∆Â∂ ‘ج∂
‘ÈÕ ’∆ «¬‘ È√Ò∆ «ÚÂ’∂ Á∆
ÙÓÈ≈’ «Ó√≈Ò È‘∆∫ ˛? ¡’√
◊Ò∆¡ª, ⁄Ω≈«‘¡ª, ‹ÈÂ’ Ê≈Úª,
Í≈’ª «Ú⁄ ’≈Ò∂ ÒØ’ª 鱧 ¤Ø‡∂ Ó؇∂ ÁØÙª
Ò¬∆ Íπ«Ò√ «ÈÙ≈È≈ ω≈ ’∂ ‹πÓ≈È∂
·Ø’Á∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ Ê≈«‰¡ª «Ú⁄ ÏßÁ
’Á∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ
’πÈÀ’‡∆’‡ ÂØ∫ ’ÀÒ∂ÎØ∆¡ª Âæ’
’∆Ï G@ Íπ«Ò√ Ê≈«‰¡ª Á≈ «’≈‚
Á√≈™Á≈ ˛ «’ ’≈Ò∂ «◊z¯Â≈ ’∆Â∂
‹≈‰ ‹ª Í’Û∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆
«◊‰Â∆, ◊Ø∂ «◊z¯Â≈ ‹ª Í’Û∂ ‹≈‰
Ú≈«Ò¡ª È≈ÒØ∫ A@ ◊π‰≈ «˜¡≈Á≈ ‘πÁ
ß ∆
˛Õ Ô±. ¡À√. ¬∂. ‡±‚∂ ¡Èπ√≈ ’Ò∂‡È
’√Ï≈ ‹Ø Î◊±√È È∂Û∂ ˛, «Ú⁄ ’≈Ò∂
ÒØ’ª Á∆ «◊‰Â∆ H ÍzÂ∆Ù ˛, Í
Íπ«Ò√ ÚÒØ∫ «◊z¯Â≈ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂
’≈Ò∂ ÒØ’ª Á∂ ’∂√ EG ÍzÂ∆Ù ‘πÁ
ß ∂ ‘ÈÕ
¡ÀÎ. Ï∆. ¡≈¬∆. ¡ß’Û∂ Á√≈™Á∂ ‘È
«’ Ï’Ò∂, ’ÀÒ∂ÎØÈ∆¡≈, ÓÀ‚∆√È,
«Ú√’ª«√È ¡≈«Á «Ú÷∂ Á±√∆¡ª È√Òª
¡Â∂ ◊πÍ
æ ª È≈ÒØ∫ «◊z¯Â≈ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂
’≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆ «◊‰Â∆ I ◊π‰≈ «˜¡≈Á≈
˛Õ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ Ò¬∆ ¡Ó∆’≈ Á∆¡ª
¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ È√Ò∆ È∆Â∆¡ª
«˜ßÓÚ
∂ ≈ ‘ÈÕ
¡≈Ó Ù«‘ª «Ú⁄ ‘∆ È‘∆∫ ÏÒ«’
«È¿±Ô≈’, «Ù’≈◊Ø, ˙’ÒÀ∫‚ ¡≈«Á
«Ú÷∂ Íπ«Ò√ Áπ¡≈≈ ’≈Ò∂ ¡Î∆’È
¡Ó∆’∆ ÒØ’ª ˘ ◊ØÒ∆ Á≈ «ÈÙ≈È≈
ω≈¿π ‰ ≈ ¡≈Ó ◊æ Ò ˛Õ “Á≈ ÍØ
ÍÏ«Ò’≈” ¡Èπ√≈ ‘≈Ò ‘∆ «Ú⁄ ’πfi
√≈Òª «Ú⁄ ◊Ø∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Óπ’≈ÏÒ∂ ’≈Ò∂
ÈΩ ‹ Ú≈È BA ◊π ‰ ª Úæ Ë ◊Ø Ò ∆ Á≈
«ÈÙ≈È≈ ω≈ ’∂ Ó≈∂ ◊¬∂Õ
«Ú‚ß Ï È≈ «¬‘ ˛ «’ ¤Ø ‡ ∂ - ¤Ø ‡ ∂
ÌπÒ«∂ ÷¡ª ÏÁÒ∂ Íπ«Ò√ ÏÁ∂Ù∆ ’≈«Ò¡ª
‹ª À˜∆‚À∫‡ª Á∆ ‹≈È ÒÀ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ «Ó√≈Ò
Ú‹Ø∫ √ßÈ AIIG «Ú⁄ ˛Â∆¡È ÍÚ≈√∆
¡ÏÈ∂ Ò±«¬√Ó≈ Ï≈Ê±Ó «Ú⁄ „∂ ’
«Áæ  ≈Õ √ß È AIII «Ú⁄ «È‘æ Ê ≈
¡Î∆’È ÍÚ≈√∆ ¡Ó≈‚È ‚∆¡≈Ò‡Ø
«¬√ ’’∂ „∂ ’ «ÁæÂ≈ «’™«’ Íπ«Ò√
È∂ ¿π√ Á∂ χ±¬∂ 鱧 ◊ßÈ √Ófi «Ò¡≈Õ
√ßÈ B@@@ «Ú⁄ ⁄؉ ÒÛ ‘∂ √ÀÈ∂‡
«◊¿±Ò∆¡È∆ Á∂ ’≈Ò∂ √πæ«÷¡≈ ◊≈‚
鱧 ¡ß‚ ’Ú Íπ«Ò√ ¡¯√ È∂ Ó≈
«ÁæÂ≈Õ «¬‘ ¿πÁ≈‘‰ª ¡Ó∆’∆ Íπ«Ò√
≈‹ Á∆ Ú«‘Ù∆¡≈È≈ Ì∆ Ó≈È«√’Â≈
Á∂ ·Ø√ √ϱ ‘ÈÕ
Î◊±√È ’ª‚ ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ È√Ò∆
Áß«◊¡ª, Íπ«Ò√, ÍzÙ≈√È ¡Â∂ ¡Ó∆’∆
≈‹ «ÚØ Ë ∆ ‹ÈÂ’ Ø ‘ Ï≈∂
ÓÀ ’ ‚≈ÈÒ‚ ’ß Í È∆ «Ú÷∂ ¡≈͉∂
’ß«Í¿±‡ª Ò¬∆ «Ï‹Ò∆ ÒÀ ’∂ √‡Ø∆¡ª
‡≈¬∆Í ’ ‘∂ Ó∆‚∆¡≈ ’Ó⁄≈∆¡ª
¡Â∂ ÍæÂ’≈ª 鱧 Íπ«Ò√ È∂ «ÈÙ≈È≈
ω≈«¬¡≈ ¡Â∂ ÁØ «ÍØ‡ª 鱧 «◊z¯Â≈
’ «Ò¡≈Õ Íπ«Ò√ Á∂ ª‚Ú È≈⁄ Á≈
¡Ó∆’∆ √æ⁄ «¬‘ ˛Õ
Á¡√Ò ¡Ó∆’≈ ¡ß Á 
Ò◊≈Â≈ ÿæ ‡ «◊‰Â∆ «√æ ÷ ª,
Óπ√ÒÓ≈Ȫ, ’≈Ò∂ ¡Î∆’È-¡Ó∆’∆¡ª
鱧 È√Ò Ì∂Á Á≈ «Ù’≈ ω≈«¬¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ ’≈Ò∂ ÒØ’ª Á∂ Ïæ⁄∂ Úæ÷∂ √’±Òª
«Ú⁄ ÍÛ∑Á∂ ‘ÈÕ ¿πȪ∑ Ò¬∆ ¡≈Ú≈‹≈¬∆
Ò¬∆ Úæ÷∂ Ú≈‘È ¡Â∂ Ïæ√ª Á≈ ÍzÏßË
˛Õ ¿πȪ∑ Ò¬∆ Úæ÷∂ ‘√ÍÂ≈Òª ¡Â∂ ’ΩÎ∆
‘≈¿± √ ª Á≈ Íz Ï ß Ë ˛Õ «¬ÊØ ∫ Âæ ’ «’
Í≈’ª «Ú⁄ Úæ÷∂ ÏÀ∫⁄ª Á≈ ÍzÏßË ˛Õ
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ «ÚÁ∂Ùª ÂØ∫ ¡≈™Á∂ ÒØ’ª
Á∆ √π«æ ÷¡≈ Á∂ Ȫ¡ ‘∂· Ï∂«¬æ˜Â∆ Ì∆
¤≈‰Ï∆‰ ‘πÁ
ß ∆ ˛Õ
√Ø⁄‰ ¡Â∂ √Ófi‰ Ú≈Ò∆ √æ⁄≈¬∆
«¬‘ ˛ «’ ’∆ ¡À√∂ «ÚÂ’∂, Ì∂ÁÌ≈Ú
¡Â∂ ¡ÍÓ≈È È±ß ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ Ú√Á∂
’≈Ò∂ ¡Â∂ Á±√∆¡ª ÿæ‡ «◊‰Â∆¡ª Á∂
È≈◊«’ ÌπÒ≈ √’Á∂ ‘È? ’∆ ¿πÈ∑ª
Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª, ‹˜Ï≈ª, ¡≈˜≈Á∆
Á∆ ÒØ ¡ Ú∂ ÷ ‰ Á∆¡ª ⁄≈‘ª ȱ ß
ÁÏ≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¡Ó∆’≈
Á∆¡ª Ì∂ Á Ì≈Ú Ì∆¡ª ¡≈«Ê’,
√Ó≈«‹’, √«Ì¡≈⁄≈’, ÍzÙ≈√«È’
È∆Â∆¡ª «¬È∑ª È√Òª ¡Â∂ Ú◊ª «Ú⁄
Ï∂  π ˜ ◊≈∆, ◊∆Ï∆, ¡√π  æ « ÷¡≈,
¡«ÚÙÚ≈√ ÍÀÁ≈ ’È «Ú⁄ √‘≈¬∆
‘ج∆¡ª ‘È ‹Ø ¡Ó∆’∆ «Ú’≈√, ÙªÂ∆
¡Â∂ Ì≈¬∆⁄≈’ √ªfi Ò¬∆ Úæ‚≈ ØÛ≈
ω∆¡ª ͬ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ÒØ’ ¡Â∂
÷≈√ ’’∂ «¬È∑ª È≈Ò √ÏßË ÈΩ‹Ú≈È
¡≈«Ê’Â≈ Á∂ ¡Í≈Ë∆’È È± ß
¿π Ì ≈È Úæ Ò π « ⁄ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ
√Ó≈«‹’ ¡Â∂ È√Ò∆ ¡Í≈˪ «Ú⁄
Ù≈ÓÒ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ
¡Ó∆’≈ ÷πÁ Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ª
Á≈ ÿ≈‰ ’ «‘≈ ˛Õ ÒØ’ÂßÂ∆ ’Áª
’∆Óª Á≈ ÿ≈‰ ’ «‘≈ ˛Õ Á±√∂
Á∂Ùª «Ú⁄ ÒØ’ÂßÂ Á≈ «ÚØË∆ ˛Õ ‹∂
’Ø ¬ ∆ Á∂ Ù Â≈’ÂÚ ω «‘≈ ˛,
¡≈«Ê’ Â≈’ ‹ª ÎΩ‹∆ Ù’Â∆ Ú‹Ø∫
¿πÌ «‘≈ ˛ ª ¿π√ Á∂ «ÁÒ «Ú⁄
√±Ò Ú‹Ø∫ ¸æÌÁ≈ ˛Õ «¬‘ È∆Â∆ «ÚÙÚ
ÙªÂ∆, ¡≈Í√∆ ’ΩÓªÂ∆ Ì≈¬∆Ú≈Ò∆,
¡≈Í√∆ √«‘‘Ø∫Á Ò¬∆ ÿ≈«Â’ ˛Õ «¬‘
Í«Ú«Â √Ø ⁄ ¿π √ Á∆ ÿØ ◊ ∆
ÒØ ’ Âß Â , Ì≈¬∆⁄≈’ ÓÁÌ≈Ú,
¡≈«Ê’ «¬È√≈¯, «Î’± √ÁÌ≈ÚÈ≈
«ÚØË∆ È∆Â∆¡ª Á∆ Á∂‰ ˛Õ
¡Ó∆’∆ ÒØ ’ ª ȱ ß √Ó≈¬∂ Á ≈
È√ÒÚ≈Á∆, Íπ«Ò√ ≈‹Ú≈Á∆, ’ΩÓªÂ∆
Ê≈‰∂Á≈Ú≈Á∆ ‹πß‚Ò∆Ï≈˜ ¡≈◊±¡ª
Á∆¡ª ⁄≈Òª 鱧 √Ófi‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ
«È¡ª ÙªÂ∆ Á≈ ÍzÂ∆’ ‘πÁ
ß ≈ ˛Õ ‹Á«’
¡«È¡ª ¡≈‹’Â≈ Á≈ ÍzÂ∆’ ‘πßÁ≈
˛Õ ¡Ó∆’≈ Á∂ ◊Ø  ∂ - ’≈Ò∂ , ÿæ ‡
«◊‰Â∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø È√Òª ¡Â∂ ◊πÍ
æ ª
Á∂ ÒØ’ª 鱧 √Ó≈«‹’ «È¡ª, ÒØ’ÂßÂ,
’≈ȱÈ
ß Á∂ ≈‹ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ Ï≈Ï∆È√Ò∆ Ï≈Ï∆ Ò¬∆ ÎÀ√Ò≈’πßÈ ÿØÒ
«Âæ÷≈ ’È Á∆ ÒØÛ ˛Õ «¬√ Íz≈ÍÂ∆
Ò¬∆ √Ì È±ß «¬√ √ªfi∂ ÍÒ∂‡Î≈Ó ”Â∂
«¬’‹π‡ ‘؉ Á∆ ÒØÛ ˛Õ
√≈Ï’≈ ≈‹ √±⁄È≈ ’«ÓÙÈ, Íø‹≈Ï
ÏÀ∫͇È, ’ÀÈ‚
∂ ≈
@@A-DAF-HEG-GFFE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
4
Ó≈Ò‡≈ «’ÙÂ∆ ’ª‚ Á∂ Íø‹≈Ï∆¡ª ˘ Ô≈Á ’Á∂ ‘ج∂
ÓÈ‘±√ Í≈‰∆¡ª ¡Â∂ Ó≈±ÊÒª ≈‘∆∫ ‘Ø «‘≈ ˛ ◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√
¶‚È ÂØ∫ ÈÍ≈Ò «√ßÿ Ù∂«◊æÒ
√ß √ ≈ Ì «Ú⁄ ’≈˘È∆ ¡Â∂
◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√ Ú≈Ò∂ √«Â¡ª
¡Â∂ «¬≈«Á¡ª Á∆ ⁄⁄≈ ’Á∂ ‘ج∂
¡√∆∫ «¬√ ÈÂ∆‹∂ ¿πµÂ∂ Íπæ‹Á∂ ‘ª «’
«¬√ Ú∂Ò∂ Ò◊Ì◊ BC ’ØÛ ÍÚ≈√∆
¡≈͉∆ ‹ÈÓ Ì±Ó∆ ˘ ¤æ‚ ’∂ Á±Áπ∂‚∂ Á∂ Á∂Ùª 鱧 ¡≈͉∂ Á∂Ù È≈ÒØ∫
ÚË∆¡≈, √πæ«÷¡Â, ¡Ó∆ ¡Â∂ ¡ÓÈ
Í√ßÁ √ÓfiÁ∂ ‘ج∂ «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ Ú√∂
‘ج∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄ Ò◊Ì◊ F ’ØÛ
¿π‘ Ì≈Â∆ ÍÚ≈√∆ ‘È, ‹Ø ¡≈Ó ‹ª
¡≈͉∂ ¿π È ∑ ª Úæ ‚ ∂ - Ú‚∂ « ¡ª Á∆
¡ΩÒ≈Á ‘È, «‹È∑ª Á∆¡ª ‹Û∑ª Ì≈Â
È≈Ò ‹πÛ∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ Ì≈ ÂØ∫
«¬‘ ÍÚ≈√ ÏÂ≈ÈÚ∆ √Ó≈‹ Á∆
Ï√Â∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡æ‹-’æÒ∑ Á∂ Ì≈Â∆
¡≈◊± ¡ ª Úæ Ò Ø ∫ «ÚÙÚ Á∆ ¡≈«Ê’
Ù’Â∆ ‘؉ Á≈ Á≈¡Ú≈ ’ ‘∂ √πÂßÂ
Ì≈Â∆ ÒØ’≈‹ Âæ’ «ÈßÂ ‹≈∆ ˛Õ
«¬‘ Ì≈Â∆ «‹æÊ∂ ¡æ‹-’æÒ∑ E@ ÂØ∫ F@
Á∂ Ù ª «Ú⁄ ÿπ æ ◊ Ú√ ‘∂ ‘È, ¿π µ Â∂
√ß√≈ Á∂ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ A@@ Á∂Ùª «Ú⁄
‚ß◊-‡Í≈¿± ÍÚ≈√ Ú’Â∆ π˜◊≈
‹ª ¿πµ⁄-«Ú«Á¡≈ Íz≈Í ’È Ò¬∆
«Ú⁄Á∂ Ú∂÷∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ó«‘’-Ìͱ
◊πÒ≈Ï ‹ª ‘Ø ÎπæÒª È≈Ò «‹æÊ∂ ÷±ß÷≈
’ß«‚¡ª Á≈ È‘πß-Ó≈√ Á≈ «ÙÂ≈ ω
‹ªÁ≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ «‹Ú∂∫
¡≈͉∆ ‹ÈÓ-̱Ó∆ ¤æ‚ ’∂ «ÚÁ∂Ù∆
ËÂ∆ ”Â∂ ÍÚ≈√∆¡ª È∂ Ù≈È≈-ÓæÂ∆
Íz≈ÍÂ∆ ’ ’∂ ‹√ ÷櫇¡≈ ¡Â∂ √πæ÷
Ó≈«‰¡≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª ‘˜≈ª ÍÚ≈√∆
‘ Ú∑∂ Ò≈Ò⁄∆ «ÙÂ∂Á≈ª, ÁÒ≈Òª
‹ª ÍÚ≈√ Á∂ Áπ æ ’ ∆ ¡Â∂ ¡÷Ω  ∆
Ó≈«‘ª Á∂ ’«‘‰∂ Òæ ◊ ’∂ √‘≈≈
Ó≈± Ê Ò Á∆ Âæ  ∆ Ò± ‘ ‹ª Ô±  Í Á∂
Í≈‰∆¡ª
Á∆¡ª
‹≈È-Ò∂ Ú ≈
ÿπ ß Ó ‰ÿ∂  ∆¡ª Á≈ «Ù’≈ ‘π ß Á ∂ ‘Ø ¬ ∂
¡≈͉∆ Óß«˜Ò ”Â∂ Í‘πß⁄‰ ÂØ∫ Í«‘Òª
‘∆ ÁÓ ÂØÛ ‹ªÁ∂ Ú∂÷∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ Ï∆Â∂
Ó‘∆È∂ «¬æ Ë  Ô±  Í «Ú⁄ «¬‡Ò∆ Á∂
Í≈‰∆¡ª «Ú⁄ ÒªÍ≈‚± √ ≈ «Ú÷∂
¡’±Ï B@AC «Ú⁄ ‚πæÏ ’∂ Ó∂ CF@
ÍÚ≈√∆¡ª Á≈ Ï√∆ √Ó≈◊Ó
¡≈ÔØ«‹Â ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛, «¬‘ ÓæË
√≈◊ Á∂ «¬‘Ø ÷±È∆ ÿπßÓÈÿ∂∆¡ª Ú≈Ò∂
Í≈‰∆ ‘È, «‹æÊ∂ Á√ßÏ AIIF «Ú⁄
ÍΩ‰∂ ÁØ √Ω Íø‹≈Ï∆¡ª È≈Ò ‹≈ÈÒ∂Ú≈
Ó≈Ò‡≈ «’ÙÂ∆ ’ª„ Ú≈Í«¡≈ √∆Õ
«¬È∑ª ‹≈ÈÒ∂Ú≈ Í≈‰∆¡ª Úª◊
◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√ Ò¬∆ «‹‘Û∂ ‘Ø
Ó≈± ¡Â∂ ÷ÂÈ≈’ √Â∂ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂
‘È, ¿πÈ∑ª «Ú⁄ ’∂∫Á∆ ‹ª Ò≈«ÂÈ
¡Ó∆’≈ Á∂Ùª ÂØ∫ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ Á≈÷Ò
‘؉ Ú≈Ò≈ Ï≈√Â≈ ÓÀ’√∆’Ø Òªÿ≈,
¬∂ Ù ∆¡≈¬∆ ‹ª √≈’ Á∂ Ù ª «Ú⁄Ø ∫
Ê≈¬∆ÒÀ ∫ ‚ Âæ ’ Ï≈√Â≈ Ïß ◊ ≈Ò Á∆
÷≈Û∆, Ê≈¬∆ÒÀ∫‚ ¡Â∂ «¬ß‚ØÈ∂Ù∆¡≈ ÂØ∫
¡≈√‡z∂Ò∆¡≈ Á≈ √ÓπßÁ∆ Âæ‡, √‘≈≈
Ó≈±ÊÒ ≈‘∆∫ ¡Î∆’≈ Á≈ ¿πµÂ∆ Âæ‡,
ÓæË Í±Ï∆ Á∂Ùª Âæ’ Íπ拉 Ò¬∆ ¡ÁÈ
Á≈ ¡≈Ò≈-Áπ¡≈Ò≈ ¡Â∂ ‹ª Ô±Í «Ú⁄
Ï≈√Â≈ ◊∆√ ¡Â∂ «¬‡Ò∆ Á∂
ÒªÍ≈‚± √ ≈ Ú◊∂ ‚ß ◊ -‡Í≈¿± Í
÷ÂÈ≈’ Í≈‰∆¡ª Ú≈Ò∂ √Â∂ ‘È,
«‹æÊ∂ «Í¤Ò∂ Ú«∑¡ª ÁΩ≈È «¬≈’,
√∆∆¡≈, ¡Î◊≈«È√Â≈È ¡≈«Á
ÂÈ≈¡ Ìͱ  ≈‹È∆«Â’ √«ÊÂ∆
Ú≈Ò∂ Á∂Ùª ÂØ∫ ÍÚ≈√∆ ◊À-’≈˘È∆
„ß◊ È≈Ò Ô±Í∆ √ßÿ Á∂ BH ÓÀ∫Ï Á∂Ùª
«Ú⁄ Á≈÷Ò ‘π ß Á ∂ ¡≈͉∆¡ª ‹≈Ȫ
◊π ¡ ≈ ¸æ ’ ∂ ‘ÈÕ Ï‘π  ∂ ◊À  ’≈˘È∆
ÍÚ≈√∆ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ Ô±Í «Ú⁄ Íπæ‹
¡≈ ‘∂ ‘È, «¬È∑ ª Á∂ ‚ß ◊ -‡Í≈¿±
¡ß’«Û¡ª ÚæÒ ◊Ω ÎÓ≈˙!
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ◊À  -’≈˘È∆
ÍÚ≈√∆ : BA √Á∆ Á∂ Ùπ  ± ‘Ø ‰ Á∂
È≈Ò-È≈Ò ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ◊À-’≈˘È∆
ÍÚ≈√∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆ ÚËÁ∆ ‘∆ ‹≈
‘∆ ˛Õ ¡Ó∆’≈ Á∂ ÍÚ≈√∆¡ª Ï≈∂
◊z«‘ «ÚÌ≈◊, «‚Í≈‡ÓÀ∫‡ ¡≈Î ‘ØÓ
√«’¿±‡∆ ¡Èπ√≈ B@@@ ÂØ∫ ‘π‰ Âæ’
◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆
Áπæ◊‰∆ ‘Ø ◊¬∆ ˛, ‹Ø «¬√ Ú∂Ò∂ «¬’
’ØÛ ÍøÁª Òæ÷ Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ÿπßÓ
‘∆ ˛Õ Ì≈ Á≈ ◊À  -’≈˘È∆
ÍÚ≈√∆¡ª Á∆ √±⁄∆ «Ú⁄ GÚ∂∫ ÈßÏ
”Â∂ È≈¿π∫ ÏØÒÁ≈ ˛, «‹√ Á∂ Ò◊Ì◊
„≈¬∆ Òæ÷ È≈◊«’ «¬√ Ú∂Ò∂ ¡Ó∆’≈
Á∂ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ≈‹ª «Ú⁄ «ÁÈ ’‡∆ ’
‘∂ ‘È ¡Â∂ ’¬∆ Ú«∑ ¡ ª ÂØ ∫ «¬æ Ê ∂
’≈˘È∆ ÂΩ ”Â∂ Íæ’∂ ‘Ø ’∂ √Ê≈¬∆ ÂΩ
”Â∂ «‘≈«¬Ù∆ ‘æ ’ Íz ≈ Í ’È Á∂
√πÍÈ∂ Ú∂÷ ‘∂ ‘ÈÕ ‘Ø «‹‘Û∂ Á∂Ùª
Á∂ ◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√∆ «Ú⁄ ‘∂
‘È, ¿π È ∑ ª «Ú⁄Ø ∫ ÓÀ ’ √∆’Ø , ¡À Ò
√ÒÚ≈‚Ø, ◊ΩÂÓ≈Ò≈, ‘Ω∫‚√, ⁄∆È,
«ÎÒÍ∆È, ’Ø  ∆¡≈ ¡À ’ π ¡ ≈‚Ø  ¡Â∂
Ú∆¡ÂÈ≈Ó, Ì≈ √Ó∂ «Í¤Ò∂ A@
Á∂Ùª «Ú⁄ ÚȉÔØ◊ ‘È, «‹æÊØ∫ Á∂
ÍÚ≈√∆ «¬Ê∂ A@ √≈Òª ÂØ∫ Ú∆ ÚæË
√Ó∂∫ ÂØ∫ «¬æÊ∂ ‘∆ ÁÛ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
Ì≈Ú∂ ∫ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ Ú◊À 
’≈˘È∆ √‡∂ ‡ √ ¡Â∂ Ú◊À  ’≈˘È∆
Ú∆˜∂ ÂØ∫ Òæ÷ª ÍÚ≈√∆ Ò◊Ì◊ ‘
ÍzªÂ ‹ª “√‡∂‡” «Ú⁄ «ÁÈ ’‡∆ ’
‘∂ ‘È, Í √Ì ÂØ ∫ Úæ Ë ÍÚ≈√∆
÷∂Â∆-ÍÏÒ ÍzªÂ ¡Â∂ Íø‹≈Ï∆¡ª Á∆
√Ì ÂØ ∫ Úæ Ë Ú√Ø ∫ Ú≈Ò∂ Íz ª Â
’ÀÒ∆ÎØÈ∆¡≈ «Ú⁄ ·«‘∂ ‹ª «‡’∂ ‘ج∂
‘ÈÕ «¬’ Íz’≈«Ù «ÍØ‡ ¡Èπ√≈
’ÀÒ∆ÎØÈ∆¡≈ «Ú⁄ BI Òæ÷, ‡À’√≈‹
«Ú⁄ AF Òæ÷, ÎÒØ∂‚≈ «Ú⁄ A@ Òæ÷,
«¬Ò∆Èπ¡≈«¬√ «Ú⁄ E Òæ÷, «È¿±Ô≈’
«Ú⁄ √≈„∂ E Òæ÷, ¡À∆˜ØÈ≈ «Ú⁄ E
Òæ ÷ , ‹≈‹∆¡≈ «Ú⁄ √≈„∂ D Òæ ÷ ,
«È¿±‹√∆ «Ú⁄ √Ú≈ ⁄≈ Òæ÷, È≈Ê
’À∆ÒØÈ≈ «Ú⁄ C Òæ÷, Ú≈«Ùß◊‡È ÍzªÂ
«Ú⁄ ÍΩ‰∂ «ÂßÈ Òæ÷ ÍÚ≈√∆ ÿæ‡Ø-ÿæ‡
«¬È∑ª ≈‹ª «Ú⁄ Ú√Á∂ ‹ª ‚ß◊ ‡Í≈
‘∂ ‘È ¡Â∂ Ï≈’∆ √≈∂ ≈‹ª «Ú⁄
Ò◊Ì◊ C@ Òæ÷ ÍÚ≈√∆ ◊À-’≈˘È∆
„ß◊ È≈Ò Ú∆˜∂ Á∆ «Ó¡≈Á ‡æÍ ‹≈‰
‹ª ¡Ó∆’∆ È≈◊«’ È≈Ò Ù≈Á∆
Ó«‘’-Ìͱ ◊πÒ≈Ï ‹ª ‘Ø ÎπæÒª È≈Ò «‹æÊ∂ ÷±ß÷≈ ’ß«‚¡ª Á≈ È‘πß-Ó≈√ Á≈ «ÙÂ≈ ω
‹ªÁ≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ «‹Ú∂∫ ¡≈͉∆ ‹ÈÓ-̱Ó∆ ¤æ‚ ’∂ «ÚÁ∂Ù∆ ËÂ∆ ”Â∂ ÍÚ≈√∆¡ª
È∂ Ù≈È≈-ÓæÂ∆ Íz≈ÍÂ∆ ’ ’∂ ‹√ ÷櫇¡≈ ¡Â∂ √πæ÷ Ó≈«‰¡≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª ‘˜≈ª ÍÚ≈√∆ ‘
Ú∑∂ Ò≈Ò⁄∆ «ÙÂ∂Á≈ª, ÁÒ≈Òª ‹ª ÍÚ≈√ Á∂ Áπæ’∆ ¡Â∂ ¡÷ΩÂ∆ Ó≈«‘ª Á∂ ’«‘‰∂ Òæ◊ ’∂
√‘≈≈ Ó≈±ÊÒ Á∆ ÂæÂ∆ Ò±‘ ‹ª Ô±Í Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆¡ª ‹≈È-Ò∂Ú≈ ÿπßÓ‰ÿ∂∆¡ª Á≈ «Ù’≈
‘πßÁ∂ ‘ج∂ ¡≈͉∆ Óß«˜Ò ”Â∂ Í‘πß⁄‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ÁÓ ÂØÛ ‹ªÁ∂ Ú∂÷∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
’Ú≈ ’∂ ‹ª ¿π√ Á∂ Ïæ⁄≈ ÍÀÁ≈ ’’∂
«’√∂ Ú∂Ò∂ ¡Ó∆’∆ È≈◊«’ Á≈ Ó≈Í≈
Ï‰È Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πµÂ∂ Íæ’≈ ‘؉ Á∂
Ï‘≈È∂ ‹ª «¬≈Á∂ È≈Ò «‘ßÁ∂ Ú∂÷∂ ◊¬∂
‘ÈÕ
Ô±Í «Ú⁄ ◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√∆
: «Í¤Ò∂ Ò◊≈Â≈ ’¬∆ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫
Ô±Í Á∂ Íæ¤Ó∆ ¡Â∂ ¡Ó∆ √Ófi∂ Â∂
Í⁄≈∂ ‹ªÁ∂ ÏÂ≈È∆¡≈, Îª√,
‹ÓÈ∆, ÏÀÒ˜∆¡Ó, ‘≈ÒÀ∫‚ ¡≈«Á Á∂Ùª
«Ú⁄ Íπ拉 Ò¬∆ ¬∂Ù∆¡≈¬∆, ¡Î∆’∆
¡Â∂ Óæ Ë Í±  Ï∆ Á∂ Ù ª Á∂ ÍÚ≈√∆
’≈˘È∆ ‹ª ◊À  -’≈˘È∆ „ß ◊ È≈Ò
Íπæ‹Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ô±Í∆ √ßÿ Á∂ ÓÀ∫Ï
Á∂ Ù ª «Ú⁄ √Ø Ú ∆¡Â Ô± È ∆¡È ÂØ ∫
¡≈˜≈Á ‘ج∂ ±√ Á∂ √‘æÁ∆ Á∂Ù ¡Â∂
ͱÏ∆ Ô±Í Á∂ ◊∆Ï Á∂Ùª Á∂ ÍÚ≈√∆
Ô±Í∆ ¡ßÁ±È∆ ’≈˘Èª Á≈ Î≈«¬Á≈
¿π·≈¿π∫Á∂ ‘ج∂ Íæ¤Ó∆ Ô±Í∆ Á∂Ùª «Ú⁄
Íπ æ ‹ ’∂ √Ê≈È’ È≈◊«’ª Á∂
«‘≈«¬Ù∆ ¡Â∂ π˜◊≈∆ ‘æ’ª ”Â∂ ¤≈Í∂
Ó≈È Òæ◊ ͬ∂ ‘È, «‹√ Á∂ ÈÂ∆‹∂
Ú‹Ø ∫ «¬√ Ú∂ Ò ∂ ¡≈Ú≈√-ÍÚ≈√
’≈˘Èª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ Â∂ Íæ¤Ó∆ ¡Â∂ ͱÏ∆
Á∂Ùª «Ú⁄ ÂÈ≈¡ Ìͱ √«ÊÂ∆ ω∆
‘ج∆ ˛Õ
«‹æ Ê ∂ ÏÂ≈È∆¡≈ «¬’ √π Â ß Â 
¡Â∂ Úæ÷≈ ‡≈ͱ-ÈπÓ≈ Á∂Ù ‘؉ ’≈È
«¬√ Á∆ ¡≈Ú≈√∆ È∆Â∆, Ô±  Í Á∂
ÙÀ ∫ ◊È √ÓfiΩ  ∂ ¡Èπ √ ≈ Úæ ÷ ∆ ¡Â∂
√πÂßÂ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∂Ù È∂ ¡≈͉∆¡ª
√‘æÁª Á∆ ≈÷∆ Ï≈’∆ Ô±Í∆ √ßÿ Á∂
¡≈Ú≈√∆ ’≈˘Èª ÂØ∫ Úæ÷∆ ¡Â∂ «ÈÍæ÷
æ ÷ ∆ ‘Ø ¬ ∆ ˛, ‘π ‰ ÏÂ≈È∆¡≈ Úæ Ò Ø ∫
G@«Ú¡ª ¡Â∂ H@«Ú¡ª Ú≈Ò∆
ÍÈ≈‘◊∆-È∆Â∆ «Ú⁄ Ú∆ √÷Â∆
’∆Â∆ ‘ج∆ ˛, ¿πµÊ∂ Ô±Í∆ √ßÿ Á∂ ’¬∆
¡Ó∆ Á∂ Ù ª Á∆¡ª ÍÈ≈‘«◊∆ ¡Â∂
ÌæÂ≈ √‘±Òª Á≈ ÓæË Í±Ï Á∂ «√∆¡≈
¡Â∂ «¬≈’ Á∂Ù ¡Â∂ ‹ª ͱÏ∆ Ô±Í
Á∂ π Ó ≈È∆¡≈, ÍØ Ò À ∫ ‚ ¡Â∂ ± √ Á∂
√‘æÁ∆ ◊∆Ï Á∂Ùª Á∂ ÍÚ≈√∆ Ò≈Ì
¿π·≈¿π‰ Ò¬∆ ÓÈπæ÷∆ Â√’∆ ≈‘∆∫
√Ú∆‚È, ‹ÓÈ∆, √«Ú‡‹ÒÀ∫‚ ¡Â∂
«Í¤Ò∂ Ú«∑¡ª ÂØ∫ «¬‡Ò∆ «Ú⁄ Íπ拉
Òæ◊ ͬ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ú∑∂ ‹ÈÚ∆ ÂØ∫ ÒÀ
’∂ «Í¤Ò∂ Ó‘∆È∂ Á∂ ¡÷∆ Âæ’ Ò◊Ì◊
‚∂„ Òæ÷ ÍÚ≈√∆ «¬‡Ò∆ Íπæ‹ ’∂ ‚ß◊‡Í≈¿± «√¡≈√∆ ÍÈ≈‘◊∆ ωÁ∂ Ú∂÷∂
◊¬∂ ‘È, «‹ÊØ∫ ¿π‘ ÓÈπæ÷∆ Â√’ª
≈‘∆∫ ¡≈͉≈ √Ì ’πfi ´‡≈ ’∂ Íæ¤Ó∆
Ô±Í, ’ÀÈ∂‚≈ ‹ª ¡Ó∆’≈ Âæ’ Úæ÷ØÚæ÷∆¡ª ‘æÁª ¡Â∂ √‘æÁª ‡æÍ ‘∂
‘È, «‹È∑ª «Ú⁄Ø∫ Ï∆Â∂ Ú«∑¡ª ÁΩ≈È
√À∫’Û∂ È‘∆∫ ‘˜≈ª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄
ÓæË Ó‘ª√≈◊ Á∂ ÓÈ‘±√ Í≈‰∆¡ª Á≈
«Ù’≈ ‘π ß Á ∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÓÈπ æ ÷ ∆
¡«Ë’≈ª Á∆ ’Ω Ó ªÂ∆ √ß √ Ê≈,
¡ÀÓÈÀ√‡∆ «¬ß‡ÈÀÙÈÒ ¡Èπ√≈ Ô±Í∆
√ß ÿ Á∂ ÓÀ ∫ Ï Á∂ Ù ‹ª ¡≈͉∆¡ª
√‘æ Á ª √ß Ì ≈Ò‰ ÔØ ◊ ¡Â∂ È≈ ‘∆
◊∆Ï∆, Ï∂π˜◊≈∆ ¡Â∂ ÂÈ≈¡ Ìͱ
‹ª Â≈È≈Ù≈‘∆ ≈‹ª Á∂ Í∆Û ÒØ’ª
˘ ÍÈ≈‘ Á∂‰ Á∂ ÔØ◊ ‘ÈÕ «¬√ Ú∂Ò∂
Ô±Í∆ √ßÿ Á∂ BH Á∂Ùª «Ú⁄ ◊À’≈˘È∆ ÍÚ≈√∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆ C@
Òæ÷ Á∂ Áπ¡≈Ò∂ ÿπßÓ ‘∆ ˛Õ
◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√ ¡Â∂ ’≈˘È∆
√÷Â∆¡ª : Ï∂ Ù æ ’ ◊À  -’≈˘È∆
ÍÚ≈√∆¡ª ˘ √√Â∂ Ì≈¡ ‹ª ÿæ ‡
Ú∂ Â È ”Â∂ ’ß Ó ’È ’≈È Ô±  Í
Á∆¡ª ’¬∆ √’≈ª «¬È∑ª ˘ «◊zÎÂ≈
’’∂ Á∂Ù «È’≈Ò Á∂‰ ÂØ∫ ◊ØÒ∂ ’ϱÂ
Úª◊ ¡æ÷ª ÏßÁ ’’∂ Ó⁄Ò∆¡ª ‘ج∆¡ª
Ú∂÷∆¡ª ‘È, Í ’¬∆ Á∂Ùª È∂ ÓÈπæ÷∆
Â√’ª ¡Â∂ ◊À’≈˘È∆ ÍÚ≈√∆¡ª
”Â∂ ’≈Î∆ √÷Â∆ ’ «ÁæÂ∆ ˛Õ
Jï ÏÂ≈È∆¡≈ «Ú⁄ ◊À-’≈˘È∆
’≈Ó∂ ˘ ¡≈͉∂ ÚÍ≈’ ¡Á≈∂ «Ú⁄
«Á‘≈Û∆-ÁæÍ≈ ’≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ’ßÍÈ∆
Ó≈Ò’ ˘ A@ ‘˜≈ ÍΩ∫‚ (√≈„∂ I Òæ÷
πͬ∂) ‹πÓ≈È≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂
◊À  ’≈˘È∆ ÍÚ≈√∆ ˘ ¡≈͉∂ ÿ
«Ú⁄ ’Ó≈ «’≈¬∂ ”Â∂ Á∂ ‰ ÏÁÒ∂
C@@@ ÍΩ ∫ ‚ (ÍΩ ‰ ∂ «Âß È Òæ ÷ π Í ¬∂ )
‹πÓ≈È≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÏÂ≈È∆¡≈
Á≈ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ‚∂«Ú‚ ’ÀÓÈ ÷πÁ
¤≈Í∂ Ó≈È Òæ◊ «Í¡≈ ˛Õ
Jï Ï∆Â∆ B@ ÈÚßÏ ˘ ¡Ó∆’≈
Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Ï≈’ ˙Ï≈Ó≈ È∂ «¬’
Ì≈ÙÈ ≈‘∆∫ ¡À Ò ≈È ’∆Â≈ ˛ «’
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ E Ú∑∂ ÂØ∫ ÚæË «‘‰
Ú≈Ò∂ ◊À-’≈˘È∆ ÍÚ≈√∆¡ª ˘ ¡≈Ó
Óπ¡≈Î∆È≈Ó≈ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹√ Á∂
¡Ë∆È ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ ‹ÈÓ∂
Ïæ « ⁄¡ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ¿π ‘ Ó≈Í∂
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ «‘ Ú∆ √’‰◊∂ ¡Â∂
«¬æ Ê ∂ ω≈¬∂ ‹ª ‹ÈÓ∂ Ïæ « ⁄¡ª Á∂
¡≈Ë≈ ”Â∂ Í«Ú≈’ Ìæ  ∂ Ú∆ ÒÀ
√’‰◊∂Õ
Jï ¡Ó∆’≈ Á∂ ◊z « ‘ «ÚÌ≈◊,
«‚Í≈‡ÓÀ∫‡ ¡≈Î ‘ØÓ √«’¿π‡∆ È∂
Ú≈«Ùß◊‡È ‚∆.√∆. ≈‹Ë≈È∆ Á∆ Úæ÷∆
«Ú⁄ Ú‹∆È∆¡≈ «Ú÷∂ «¬È∑ ª Òæ ÷ ª
ÍÚ≈√∆¡ª Á∂ ’≈◊˜ª Á∆ ¤≈‰Ï∆‰
’È Ò¬∆ A@@@ ’Ó⁄≈∆¡ª Á∆
ÌÂ∆ ’È Á≈ ’ßÓ Ùπ± ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈
˛, ‹Ø Ò◊Ì◊ E@ Òæ÷ ◊À’≈˘È∆ ÂΩ
”Â∂ ¡Ó∆’≈ «‘ß Á ∂ Íz Ú ≈√∆¡ª ˘
’≈˘È∆ ÂΩ ”Â∂ «‘‰ «Ú⁄ √‘≈¬∆
‘؉◊∂Õ
ÓØÏ≈«¬Ò : @GI@-CAI@-HCH
Email: [email protected]
‹ÈÚ∆ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
5
¡Ó∆’∆ ⁄ΩËÚ≈Á ÏÈ≈Ó «¬√Ò≈«Ó’ Ó»ÒÚ≈Á Á∂ «ÚÙÚ √Ø’≈
‚≈. √Ú≈‹ «√≥ÿ
«¬√Ò≈Ó «Úº⁄ ÚË «‘≈ Ó»ÒÚ≈Á
Á≈ ∞ fi ≈È ¡Ó∆’≈ ˘ ¡≈͉≈ Óπ º ÷
«ÚØË∆ Ó≥ÈÁ≈ ‘ÀÕ Í«‘Òª ¡Ò’≈«¬Á≈
¡Â∂ Â≈«ÒÏ≈È ¡Ó∆’≈ È≈Ò ÒÛ ‘∂
√ÈÕ «¬‘ √π ≥ È ∆ Óπ √ ÒÓ≈Ȫ «Úº ⁄
√◊Ó ‘ÈÕ ¯Ò√Â∆È∆¡ª «Úº ⁄
‘Ó≈√ Ú∆ «¬√∂ ’Â≈ «Úº⁄ ¡≈¿∞∫Á≈
‘ÀÕ ÿº‡ «◊‰Â∆ Ù∆¡≈ Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Úº⁄
«¬≈È ¡Â∂ ÒÀÏÈ≈È «Úº⁄ «‘˜ÏπÒ≈
¡Â∂ √∆∆¡≈ «Úº⁄ ÍzË≈È ¡√≈Á, √≈∂
¡Ó∆’≈ ˘ ¡≈͉≈ Óπº÷ «ÚØË∆ Ó≥ÈÁ∂
‘ÈÕ «¬‘ √≈∂ «’√∂ È≈ «’√∂ „≥ ◊
È≈Ò ¡Ó∆’≈ È≈Ò ÒÛ ‘∂ ‘È Í
‘∞ ‰ √π ≥ È ∆ Ï‘∞ - «◊‰Â∆ «Úº ⁄
¡≈¬∆.¡À µ √. («¬√Ò≈«Ó’ √‡∂ ‡ )
¡Ó∆’≈ È≈Ò √Ì ÂØ∫ «Âº÷∆ ¡Â∂ «‘≥√≈
Ú≈Ò∆ ÒÛ≈¬∆ ÒÛ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Á≈
¿∞ Á ∂ Ù Íπ  ≈‰∆ «ıÒ≈¯Â Úª◊ «¬º ’
ÈÚ∆∫ «¬√Ò≈«Ó’ «ıÒ≈¯Â √Ê≈ÍÂ
’È≈ ‘À, «‹√ Á≈ ıÒ∆¯≈ «‹ºÊ∂ «’Â∂
Ú∆ Óπ√ÒÓ≈È «‘≥Á∂ ‘È, ¿∞µÊ∂ ¡≈͉≈
Ë≈«Ó’ ¡«Ë’≈ √Ê≈Í ’∂ ◊ ≈Õ
¡º‹ ¡Ó∆’≈ ˘ ’¬∆ Óπ√ÒÓ≈È Á∂Ùª
«Úº ⁄ «¬√Ò≈«Ó’ Ó» Ò Ú≈Á∆¡ª È≈Ò
ÒÛÈ≈ ÍÀ «‘≈ ‘À «‹Ú∂∫ «’ «¬≈’,
¡¯ˆ≈«È√Â≈È, √πÓ≈Ò∆¡≈, «ÒÏ∆¡≈,
√∆∆¡≈ ¡Â∂ ¿∞ Ó ≈È «Úº ⁄ ª Úº ‚ ∂
ͺ Ë  ”Â∂ ÒÛ≈¬∆ ‘Ø ‘∆ ‘À Í
«¬√Ò≈«Ó’ Ó»ÒÚ≈Á∆ √≥√≈ Á∂ ‘ «‘º√∂
«Úº ⁄ ¡Ó∆’È «‘º  ª ˘ È∞ ’ √≈È
Í‘∞≥⁄≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ «‘≥Á∂ ‘È
«‹Ú∂ ∫ «’ «¬≥ ‚ Ø È ∂ Ù ∆¡≈, ’∆È∆¡≈,
ÒÀ Ï È≈È, √≈¿± Á ∆ ¡Ï ¡Â∂
Í≈«’√Â≈È ¡≈«Á «Úº⁄ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
Ì≈Ú∂∫ √π≥È∆ Ï‘∞«◊‰Â∆ ¡Â∂ Ù∆¡≈ ÿº‡«◊‰Â∆ «Ú⁄’≈ Óº  Ì∂ Á ‘È ¡Â∂
«¬√Ò≈«Ó’ √‡∂‡ Á∂ ¡Ò’≈«¬Á≈ È≈Ò
ÓºÂÌ∂Á ‘È Í «¬º’ ◊ºÒ ”Â∂ √≈∂
«¬√Ò≈«Ó’ Ó»ÒÚ≈Á∆ √≥◊·È √«‘ÓÂ
‘È «’ ¡Ó∆’≈ ‘∆ ¿∞È∑ª Á≈ √Ì ÂØ∫
Úº‚≈ ÁπÙÓ‰ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª Á≈ Ó≥ȉ≈ ‘À
«’ ¡Ó∆’È ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂ · ͺ ¤ Ó
¿∞ È ∑ ª ”Â∂ √º « Ì¡≈⁄≈’ ‘ÓÒ≈ ’
«‘≈ ‘À ¡Â∂ «¬√Ò≈«Ó’ √º«Ì¡Â≈,
¿∞ √ Á∂ ‹∆ÚÈ „≥ ◊ ¡Â∂ ’Áª’∆Óª ˘ ÷Ø  ≈ Ò≈ ’∂ ¿∞ È ∑ ª ”Â∂
¡≈͉≈ √º«Ì¡≈⁄≈, ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ
„≥◊ ¡Â∂ ¡≈͉∆¡ª ’Áª-’∆Óª
·Ø √ ‰≈ ⁄≈‘∞ ≥ Á ≈ ‘À Õ «¬√ Á≈ «ÚØ Ë
’È≈ ¿∞È∑ª Á≈ Ë≈«Ó’ ¯˜ ωÁ≈
‘À Õ «¬√ Ë≈È≈ ‘∂ · «¬√Ò≈«Ó’
Ó»ÒÚ≈Á∆ √≥◊·Èª Á≈ ¡Ó∆’≈ «ÚØË∆
√≥ÿÙ ‘Ø «Âº÷≈ ¡Â∂ ‘Ø «‘≥√’ ‘∞≥Á≈
‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ Á≈ ¡√ «’≥È≈ ÚË
«‘≈ ‘À, «¬√ Á≈ ¡≥Á≈˜≈ «¬√ ◊ºÒ
ÂØ∫ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ ¡Ó∆’≈,
’ÀÈ∂‚≈ ¡Â∂ Ô»Í∆È Á∂Ùª «Úº⁄ «‘≥Á∂
Óπ √ ÒÓ≈È Ú∆ «¬È∑ ª √≥ ◊ ·Èª «Úº ⁄
Ù≈ÓÒ ‘∞≥Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
¡Ó∆’È ⁄ΩË ¡Â∂ «¬√ Á∂ ‘∂·
√Ê≈Í «¬º’ Ë∞Ú∆ √≥√≈’ «ÚÚ√Ê≈
˘ Óπ º ÷ ÂΩ  ”Â∂ «Â≥ È ⁄π ‰ Ω  ∆¡ª Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ Í«‘Ò∆
¡≈«Ê’ ⁄π‰ΩÂ∆ «‹√ «Úº⁄ √Ì ÂØ∫
¡º◊∂ ⁄∆È ‘À, Á»‹∆ ¯Ω‹∆ ⁄π‰ΩÂ∆ «‹√
«Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ¡º◊∂ »√ ‘À ¡Â∂ Â∆‹∆
«√˪’ ⁄π‰ΩÂ∆ «‹√ «Úº⁄ √Ì ÂØ∫
¡º◊∂ «¬√Ò≈«Ó’ Ó»ÒÚ≈Á∆ ‘ÈÕ ⁄∆È
Á∆ ¡≈«Ê’ ⁄π‰ΩÂ∆ «’≥È∆ ’∞ ◊≥Ì∆
‘À «¬√ ◊ºÒ Á≈ ¡≥Á≈˜≈ «¬√ ÂØ∫ ‘∆
Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ «¬≥‡ÈÀÙÈÒ
Ó≈È∆‡∆ ¯≥ ‚ Á∆ √≈Ò B@AD Á∆
«ÍØ  ‡ «Úº ⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ‘À «’
Â∞ÒÈ≈ÂÓ’ ı∆Á Ù’Â∆ (Í⁄∂«˜≥◊
Í≈Ú ÍÀ«‡∆) Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ⁄∆È Á∆
¡≈«Ê’Â≈ ¡Ó∆’≈ È≈ÒØ∫ Úº‚∆ ‘Ø
◊¬∆ ‘À Õ Ï«’√ ¡Â∂ Ù≥ ÿ ≈¬∆
’≈ÍØ  ∂ Ù È Ú◊∆¡ª √≥ √ Ê≈Úª
¡Ó∆’È √Á≈∆ ‘∂ · √Ê≈ÍÂ
√≥√Ê≈Úª ˘ Úº‚∆ ⁄π‰ΩÂ∆ Á∂ ‘∆¡ª
‘È «‹Ú∂ ∫ «’ Ï«’√ ¡≈͉≈ ÏÀ ∫ ’
ω≈¿∞‰ ‹≈ ‘∆ ‘À ‹Ø «’ ÚÒ‚ ÏÀ∫’
Ò¬∆ Úº‚∆ ⁄π‰ΩÂ∆ √≈Ï ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ
√≈˘ «¬‘ Ô≈Á º÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’
√≥√≈ «Úº⁄ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ ͺ¤Ó Á∆
⁄Ω Ë  ¡≥  «Úº ⁄ ¿∞ √ Á∆ ¡≈«Ê’
Ù’Â∆ ”Â∂ «ÈÌ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ¡Ó∆’≈
Â∂ ͺ¤Ó ¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂ ’Ó˜Ø ‘Ø
⁄πº’∂ ‘È Âª ¿∞‘ √≥√≈ ”Â∂ ¡≈͉∆
⁄Ω Ë  ¡Â∂ Íz Ï ÒÂ≈ «˜¡≈Á≈ Á∂ 
’≈«¬Ó È‘∆∫ º ÷ √’Á∂ Õ Ì≈Ú∂ ∫
√Ó≈¬∂Á≈∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úº⁄ ¡≈«Ê’
√≥’‡ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂ «¬º’ Â∑ª
È≈Ò √≥’‡ √Ó≈¬∂Á≈∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆
Ó≥◊ ‘È Í √Ó≈¬∂Á≈∆ Á≈ ÓΩ‹»Á≈
√≥’‡ ¿∞È∑ª È≈ÒØ∫ Úº÷≈ ‘ÀÕ Ù∞» ÂØ∫ ‘∆
√Ó≈¬∂Á≈∆ «Úº⁄ √≥’‡ ¡≈¬∂ ¡Â∂ ¿∞√
È∂ ’∞fi √πË≈ ’ ’∂ ¡Â∂ ¡≈͉∆¡ª
È∆Â∆¡ª ÏÁÒ ’∂ «¬È∑ª «Úº⁄Ø∫ «È’Ò‰
Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‹Ø «’ ’≥ Ó ’Á≈
«‘≈Õ «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ «¬È∑ ª ˘
√≈¬∆’«Ò’ ‹ª ⁄º ’  ‹ª ¡≈˜∆
√≥ ’ ‡ ’«‘ √’Á∂ ‘ª Í ͺ ¤ Ó∆
√Ó≈¬∂Á≈∆ Á≈ ÓΩ‹»Á≈ √≥’‡ ‹Ø «’
√≈Ò B@@H «Úº⁄ Ù∞» ‘Ø«¬¡≈ ‘À, «¬È∑ª
ÂØ∫ Úº÷≈ ‘ÀÕ «¬‘ ‡Ó∆ÈÒ ‹ª ¡≈ı∆
√≥’‡ √≈Ï ‘؉ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Íº¤Ó∆
√Ó≈¬∂Á≈∆ Í«‘Òª Úª◊ ’∞fi √πË≈
’ ’∂ ‹ª ¡≈͉∆¡ª È∆Â∆¡ª ÏÁÒ
’∂ «¬√ «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘ È‘∆∫ ¡≈ √’Á∆Õ
«¬√ Ò¬∆ ¿∞√ ˘ ¡≈͉∆ «ÚÚ√Ê≈
«Úº ⁄ Ïπ « È¡≈Á∆ ÏÁÒ «Ò¡≈¿∞ ‰ ≈
ÍÚ∂◊≈Õ Á»‹∂ ÙÏÁª «Úº⁄ «¬º’ Ë∞Ú∆
√≥√≈’ «ÚÚ√Ê≈ «‹√ «Úº⁄ ¡Ó∆’≈
Á∆ ⁄ΩË ¡Â∂ ͺ¤Ó Á∆ √Á≈∆ √∆,
Á∆ ʪ ”Â∂ Ï‘∞ - Ë∞ Ú ∆ √≥ √ ≈’
«ÚÚ√Ê≈ ˘ √Ú∆’≈È≈ ÍÚ∂◊≈ «‹√
«Úº ⁄ √≥ √ ≈ «¬º ’ ‹ª ÁØ Á∆ ʪ ”Â∂
’¬∆ Ù’Â∆ Á∂ ’∂ ∫ Á √Ê≈Í ‘Ø
‹≈‰◊∂ ‹Ø «’ «¬º’-Á»‹∂ ˘ √≥Â∞«ÒÂ
’Á∂ ‘ج∂ √≥√≈’ Ù’Â∆ Á≈ √≥Â∞ÒÈ
’≈«¬Ó º÷ √’‰◊∂Õ
¯Ω‹∆ ͺ÷ ÂØ∫ ¡Ó∆’≈ Â∂ ͺ¤Ó
˘ Óπº÷ ÂΩ ”Â∂ »√ ÚºÒØ∫ ⁄π‰ΩÂ∆ «ÓÒ
‘∆ ‘ÀÕ »√ È∂ Ô»Í «Úº⁄ ¡≈͉∂ √»ı
Á∆ «¬º’ Â∑ª È≈Ò Ò∆’ «÷º⁄ «ÁºÂ∆
‘À «’ ¿∞√ Á∂ ¡≥Á ¿∞‘ ’ج∆ Ú∆ ¯Ω‹∆
¡Ó∆’≈ Â∂ ͺ¤Ó ¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂ ’Ó˜Ø ‘Ø ⁄π’
º ∂ ‘È Âª ¿∞‘ √≥√≈ ”Â∂ ¡≈͉∆ ⁄ΩË
¡Â∂ ÍzÏÒÂ≈ «˜¡≈Á≈ Á∂ ’≈«¬Ó È‘∆∫ º÷ √’Á∂Õ Ì≈Ú∂∫ √Ó≈¬∂Á≈∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úº⁄
¡≈«Ê’ √≥’‡ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂ «¬º’ Â∑ª È≈Ò √≥’‡ √Ó≈¬∂Á≈∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ Ó≥◊
‘È Í √Ó≈¬∂Á≈∆ Á≈ ÓΩ‹Á» ≈ √≥’‡ ¿∞Ȫ∑ È≈ÒØ∫ Úº÷≈ ‘ÀÕ
ÁıÒ ÏÁ≈Ù ȑ∆∫ ’∂ ◊ ≈Õ «¬√∂
«√˪ ‘∂· Í«‘Òª ¿∞√ È∂ ‹≈‹∆¡≈
«Úº⁄ ͺ¤Ó ͺ÷∆ √’≈ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’
’∂ ¿∞√ ˘ ’≈∆ ‘≈ «ÁºÂ∆ Â∂ ‘∞‰
¿∞‘ Ô»’∂È «Úº⁄ ͺ¤Ó ˘ Úº‚∆ ⁄π‰ΩÂ∆
Á∂ «‘≈ ‘ÀÕ Í«‘Òª ¿∞√ È∂ ’∆Ó∆¡≈
˘ ¡≈͉∂ «Úº⁄ «ÓÒ≈ «Ò¡≈ ¡Â∂ ‘∞‰
Í»Ï∆ Ô»’∂È «Úº⁄ »√∆ Ï‘∞-«◊‰Â∆
Ú≈Ò∂ «¬Ò≈«’¡ª ˘ ¡ÓÒ∆ ÂΩ ”Â∂
¡≈͉∂ «Úº⁄ «ÓÒ≈ «‘≈ ‘ÀÕ Íº¤Ó∆
Á∂Ùª È∂ «¬√ Á∂ ÍzÂ∆’Ó «Úº⁄ »√
”Â∂ ¡≈«Ê’ Í≈Ï≥Á∆¡ª Ò≈¬∆¡ª ‘ÈÕ
» √ È∂ Ú∆ ͺ ¤ Ó∆ Á∂ Ù ª ”Â∂ ‹Ú≈Ï∆
¡≈«Ê’ Í≈Ï≥Á∆¡ª Ò≈¬∆¡ª ‘È ¡Â∂
» √ ‘Ω ˇ ∆-‘Ω ˇ ∆ ¡≈͉∂ ’∞ Á Â∆
Ú√∆«Ò¡ª Á≈ Ó»≥‘ Í»Ï ¡Ê≈ ⁄∆È
ÚºÒ ÓØÛ «‘≈ ‘ÀÕ ÒßÓ∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ «¬‘
ͺ¤Ó ˘ ‘Ø ’Ó˜Ø ’∂◊≈ «’¿∞∫«’
√≥√≈ Á∂ ÷∂Â¯Ò Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ »√
√≥√≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ Á∂Ù ‘À ¡Â∂
«¬√ ’Ø Ò √≥ √ ≈ «Úº ⁄ √Ì ÂØ ∫ Úº ‚ ∂
’∞ÁÂ∆ Ì≥‚≈ª Á∂ √ØÓ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ”Â∂
Í«‘Òª ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª Á≈ ’≥‡ØÒ √∆ ‹Ø
‘∞‰ ⁄∆È ÚºÒ ⁄Ò≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ¯Ω‹∆ ÂΩ ”Â∂ »√ Á∆ ÚË ‘∆
⁄π‰ΩÂ∆ ͺ¤Ó ˘ ‘Ø ’Ó˜Ø ’∂◊∆Õ
»√, √≥√≈ Á≈ Í«‘Ò≈ Úº‚≈ Á∂Ù ‘À
«‹√ È∂ «¬‘ ÷πºÒ∑≈ ¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈
‘À «’ ‹∂ ͺ¤Ó∆ Á∂Ù ¿∞√ «Ú∞ºË ’ج∆
¯Ω ‹ ∆ ’≈Ú≈¬∆ ’Á∂ ‘È Âª ¿∞ ‘
ÍÓ≈‰» ‘«Ê¡≈ª Á∆ ÚÂØ∫ ’ √’Á≈
‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ Á∂ Á»‹∂ ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª ˘
«¬√ ◊ºÒ ˘ Ï‘∞ ◊≥Ì∆Â≈ È≈Ò ÒÀ‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’¿∞∫«’ ¡«‹‘≈ ‘؉ È≈Ò
È≈ «√¯ ¿∞È∑ª Á∆ √◊Ø∫ √≈∂ √≥√≈
Á∆ ‘Ø∫Á Á≈¡ ”Â∂ Òº◊ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ¬∂Ù∆¡≈
«Úº ⁄ ⁄∆È ¡≈͉∆ ¯Ω ‹ ∆ Ù’Â∆
Ò◊≈Â≈ ÚË≈¬∆ ‹≈ «‘≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞√
È∂ ¬∂«Ù¡≈¬∆ ÷∂Â «Úº⁄ ¡≈͉∆ Ù’Â∆
Á≈ Á≈¡Ú≈ ’È≈ Ú∆ Ù∞» ’ «ÁºÂ≈
‘ÀÕ √≥√≈ Á∂ √Ì ÂØ∫ ÁØ Ó‘ºÂÚÍ»È
«÷º«Â¡ª ¡Ê≈ ԻÍ ¡Â∂ ¬∂Ù∆¡≈
ÁØ Ú ª «Úº ⁄ ‘∆ ¡Ó∆’∆ ⁄Ω Ë  ¡Â∂
ͺ¤Ó∆ ÍzÏÒÂ≈ ˘ Úº‚∆ ⁄π‰ΩÂ∆ «ÓÒ‰∆
Ù∞» ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ Â∂ ͺ¤Ó∆ Á∂Ù
¡º‹ «¬º’Ø Ú∂Ò∂ ÁØ Ó‘ªÁ∆ͪ «Úº⁄ Úº‚∂
ͺË Á∆ ¯Ω‹∆ ⁄π‰ΩÂ∆ Á≈ √≈‘Ó‰≈
’È Á∂ √ÓºÊ È‘∆∫ ‘∂Õ «¬√ Ò¬∆
¡Ó∆’≈ Á≈ √≈≈ ˜Ø  Ì≈ ˘
¡≈͉∂ ◊º·‹ØÛ «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ’È ”Â∂
Òº◊≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ ˘ Òº◊Á≈
‘À «’ ‹∂ Ì≈ ˘ ⁄∆È «Ú∞ºË ÷Û∑≈
’ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ ª «Î ¿∞‘ Â∂ Ï≈’∆
ͺ¤Ó∆ Á∂Ù Ô»Í «Úº⁄ »√ È≈Ò È«‹º·
√’Á∂ ‘ÈÕ
Ì≈ Á≈ ¡Ó∆’≈ È≈Ò ◊º·‹ØÛ
Ì≈ Ҭ∆ Ï∂‘ºÁ ıÂÈ≈’ √≈Ï ‘Ø
√’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª Ì≈ ˘ ¡≈͉∂
Ú≈«¬Â∆ «Óº   » √ ÂØ ∫ ‘º Ê ËØ ‰ ∂
ÍÀ‰◊∂Õ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª ÚºÒØ∫
Ì≈ Á∆ √‘≈«¬Â≈ √≈Ê’ «√ºË È‘∆∫
‘Ø Ú ∂ ◊ ∆Õ Ì≈ Á≈ ¡Ó∆’≈ È≈Ò
◊º · ‹Ø Û ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ª √≥ √ ≈ Á∂
Ï‘∞ √≈∂ Óπ√ÒÓ≈È Ì≈ ˘
¡≈͉≈ Áπ Ù Ó‰ √Ófi‰ Òº ◊ ÍÀ ‰ ◊∂ Õ
¡«‹‘≈ Ì≈ Á∂ Ïπ « È¡≈Á∆ «‘º  ª
Á∂ ¡È∞’»Ò È‘∆∫ ‘À ¡Â∂ Ï‘∞Â
ıÂÈ≈’ Ú∆ ‘ÀÕ Ì≈ «’√∂
◊º · ‹Ø Û Á≈ ÓÀ ∫ Ï ω ’∂ È‘∆∫ √◊Ø ∫
«Èͺ ÷ «‘ ’∂ «˜¡≈Á≈ √≈Ê’
̱ « Ó’≈ «ÈÌ≈¡ √’Á≈ ‘À Õ ◊∞ º ‡ ª ÂØ ∫
«ÈÒ∂ Í «‘‰≈ Ì≈Â∆ È∆Â∆ Á∆
Úº ‚ ∆ Í«‘Ò ‘Ø ‰ ∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À ¡Â∂
Á»‹∆ Úº‚∆ Í«‘Ò Ì≈ Ҭ∆
¡≈͉∂ Í÷∂ ‘Ø ¬ ∂ ¡Â∂ Ú≈«¬Â∆
«Óº   » √ È≈Ò ¡≈͉∆ Ú≈«¬Â∆
«ÓºÂÂ≈ Ï‘≈Ò ’È≈ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆
‘À Õ Â∆‹∆ Úº ‚ ∆ Í«‘Ò Ì≈ Ҭ∆
Áº÷‰ ¬∂«Ù¡≈¬∆ ¡≈«Ê’ √≥ÿ
ω≈¿∞‰ Ò¬∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ √≈‚∂
’Ø Ò ¡«‹‘≈ ’È Ò¬∆ Ô»  Í∆È
Ô»È∆¡È Á≈ «¬º’ ÈÓ»È≈ ‘ÀÕ Ì≈Â
¡Â∂ √≥√≈ Á∂ ÒØ’ª Á∂ «‘ºÂ ÓΩ‹»Á≈
«¬º’ Ë∞Ú∆ √≥√≈’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ʪ
”Â∂ Ï‘∞ - Ë∞ Ú ∆ √≥ √ ≈’ «ÚÚ√Ê≈
√Ê≈Í ’È «Úº⁄ ‘ÈÕ √≥√≈ «Úº⁄
¡ÓÈ-ÙªÂ∆ Â∂ ı∞Ù‘≈Ò∆ ‘∞‰ «√¯
Ï‘∞ - Ë∞ Ú ∆ √≥ √ ≈’ «ÚÚ√Ê≈ «Úº ⁄
‘∆ √≥ÌÚ ‘ÀÕ ‹∂ ¡Ó∆’≈ Â∂ ͺ¤Ó∆
Á∂Ù ¡Ó∆’∆ ⁄ΩË ¡Â∂ Í º ¤ Ó ∆
Íz Ï ÒÂ≈ ‘∂ · «¬º ’ Ë∞ Ú ∆ √≥ √ ≈’
«ÚÚ√Ê≈ ’≈«¬Ó º ÷ ‰≈ ⁄≈‘∞ ≥ Á ∂ ‘È
ª ¿∞ √ Á≈ ÈÂ∆‹≈ Ï‘∞  «Ì¡≈È’
¡Â∂ ÂÏ≈‘’∞ È Â∆√∂ √≥ √ ≈’ Ô∞ º Ë
«Úº ⁄ «È’Ò √’Á≈ ‘À Õ Ï‘∞ Ë ∞ Ú ∆
√≥ √ ≈’ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ √≥ ’ ÒÍ ◊∞  »
È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ Íz∂Ó, √«‘‰Ù∆ÒÂ≈,
ÙªÂ∆Í»  Ú’ √«‘‘Ø ∫ Á, ’∞ Á  Á∂
√«Â’≈, «Ú¡≈Í’ «⁄≥Â≈ ¡Â∂ √ϺÂ
Á∂ ÌÒ∂ Á∂ «√˪ª ”Â∂ ¡≈Ë≈« ‘ÀÕ
ACCOUNTANT
Corporate & Personal Business
Attends: CRA Audits and Appeals
SUKHDEV SINGH CPA, CGA
TEL: (905) 793-0909 FAX: (905)-450-2165
10-2084 STEELES AVE EAST, BRAMPTON, L6T 5A6
EMAIL: [email protected]
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
6
Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈¬∆ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á≈ Ó≈ÓÒ≈
‘ÀÒ,Ø ÓÀ∫ Í≥‹≈Ï ÏØÒÁ≈ ‘ª! Ó∂∆ ¯«¡≈Á √π‰!Ø !
‚≈. ¡‹∆ Í≈Ò «√≥ÿ, ¡ÀÓ.‚∆.
A. ÓÀ∫ Ô≈È∆ «’ Í≥‹≈Ï ¡≈͉∆
«Ú«Ê¡≈ Ó∂  ∆ «¬√ ËÂ∆ Â∂ Ú◊Á∂
Í≥ ‹ Á«¡≈Úª Á∂ «Í¤Ø ’ Û ÂØ ∫ Ù∞  »
’È∆ ⁄≈‘ª◊≈, ª ‹Ø Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Í≈‰∆ Á∂ √≥ ’ ‡ √Ï≥ Ë ∆ ¡Ê-ÌÍ» 
„≥◊ È≈Ò √Ó∆«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’∂Õ
Ù≈«¬Á ¡≈˜≈Á Ì≈ Á∂ È∆Â∆Ú≈Ȫ
˘ «¬√ Ï≈∂ ’ج∆ Ï‘∞Â≈ «◊¡≈È È‘∆∫
«’ Ó∂  ≈ Ȫ¡ Í≥ ‹ ≈Ï (Í≥ ‹ -¡≈Ï)
Ì≈Ú Í≥‹ Í≈‰∆ «’¿∞∫ «Í¡≈? ‹ÁØ∫ «’
¡≈Ó ÏØÒ-⁄≈Ò ”⁄ Ú∆ «¬√ ˘ Í≥‹
Á«¡≈Úª √ÂÒ∞ ‹ , «Ï¡≈√, ≈Ú∆,
⁄È≈Ï (fiȪ¡) ¡Â∂ «‹‘ÒÓ Á∆
ËÂ∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬È∑ª
Á«¡≈Úª Á∂ ’∞ÁÂ∆ Ú«‘‰ª ÂØ∫ Ú∆
≈«¬Í∂  ∆¡È «√˪ (riparian
principle) Á∆ ÍπÙ‡∆ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ √Á∆¡ª
Íπ  ≈‰≈ Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ ◊Ú≈‘
‘À «’ ≈‹ Á∂ Á«¡≈¬∆ Í≈‰∆¡ª Á∆
Í«‘Òª ’Á∂ ’ج∆ Ú≥‚ È‘∆∫ √∆ ’∆Â∆
◊¬∆Õ
B. Áº √ ‰ÔØ ◊ ‘À «’ «‹√ Â∑ ª
Á∂ ˜Ó∆È∆ ‘≈Ò≈ ‘«¡≈‰≈ ‹ª
≈‹√Ê≈È Á∂ ‘È, ¿∞ √ ∂ Â∑ ª Á∂ ‘∆
Í≥‹≈Ï Á∂ ‘ÈÕ «Î Í≥‹≈Ï Á≈ Í≈‰∆
≈‹Ë≈È∆ «Áº Ò ∆, ‘«¡≈‰≈ ¡Â∂
≈‹√Ê≈È ˘ «’√ ¡≈Ë≈ ”Â∂ «ÁºÂ≈
«◊¡≈, «‹√ È≈Ò «’ Í≥‹≈Ï Á∂ «‘ª
Á∆ ‘≈È∆ ‘ج∆Õ ¡◊ ‘«¡≈‰≈ ˘
Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª ”⁄Ø∫ Í≈‰∆ Á∂‰
ωÁ≈ √∆, ª «Î ¡«‹‘∂ «¬Ò≈’∂
Í≥ ‹ ≈Ï ÂØ ∫ Úº ÷ È‘∆∫ √∆ ’∆Â∂ ‹≈‰∂
⁄≈‘∆Á∂Õ ‹ÁØ∫ «’ ’∂∫Á Ù≈√ ÍzÁ∂Ù
⁄≥ ‚ ∆◊Û∑ Á∆ «¬º ’ Úº ÷ ∂ «÷º  ∂ Ú‹Ø ∫
√Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ Ù≈«¬Á
≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ Íz∂« Í≈«Ò√∆ ¡Ë∆È
¡«‹‘≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
C. Í «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
Ú∆ Íz√≥«◊’ ‘ØÚ∂◊≈ «’ Á∂Ù Á∆ AIDG
Á∆ Ú≥ ‚ √Ó∂ ∫ È≈ «√Î Ó∂  ∆ ËÂ∆
ÏÒ«’ Ó∂∂ «¬‘ Í≥‹ Á«¡≈ Ú∆ Ú≥‚∂
◊¬∂ Õ ‹ÁØ ∫ «’ ⁄È≈Ï ¡Â∂ «‹‘ÒÓ
≈«¬Í∂  ∆¡È «√˪ ¡È∞ √ ≈
Í≈«’√Â≈È Á∂ Ú≥ ‚ -÷∂   ”⁄ ⁄Ò∂
◊¬∂Õ Í √ÂÒ∞‹, «Ï¡≈√ ¡Â∂ ≈Ú∆
Á∂Ù Á∆ Ú≥‚ ¿∞Í≥ «¬ºËÒ∂ Í≥‹≈Ï
Á∂ «‘º√∂ ¡≈ ◊¬∂ √Ó∂ ÔÓπÈ≈ (‹ÓÈ≈)
Á«¡≈ Á∂, ‹Ø Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ ¡‰Ú≥‚∂ Í≥‹≈Ï Á∆¡ª ‘ºÁª ¡≥Á ¡≈¿∞∫Á≈
√∆Õ
D. Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ Á«¡≈Úª Á∂
Í≈‰∆¡ª ”Â∂ , «¬√ ≈‹ Á∂ ¡≈͉∂
«ÚÙ∂ Ù ¡«Ë’≈ ωÁ∂ ‘È, È≈ «’
«’√∂ ‘Ø Á∂Õ √Ø «¬√ Ò¬∆ Í≥‹≈Ï Á∂
«¬È∑ ª Á«¡≈Úª Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆
ÚÂØ∫ ’È Â∂, Í≥‹≈Ï Â∂∂ ’ج∆ Í≈Ï≥Á∆
È‘∆∫ Ò◊≈¬∆ ‹≈ √’Á∆Õ Í «¬º Ê ∂
ÍzÙÈ «¬‘ Ú∆ ÍÀÁ≈ ‘∞≥Á≈ ‘À «’ ‹ÁØ∫
AIFF Á∂ Íπ È ◊·È ÂØ ∫ Í«‘Òª
‘«¡≈‰≈ Ú‹» Á ”⁄ È‘∆ √∆
¡≈«¬¡≈ ª «Î Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª
Á≈ Í≈‰∆ ≈‹√Ê≈È ¡Â∂ ≈‹Ë≈È∆
«Áº Ò ∆ ˘ «’√ ¡≈Ë≈ Â∂ «Áº  ≈
«◊¡≈? Í ‘∞‰ ¡«‹‘≈ ’È≈ ÔØ◊
È‘∆∫ ωÁ≈, «¬√∂ ’’∂ ‹ÁØ ∫ «’
Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ Í≈‰∆ Á≈ ◊≥ Ì ∆ √≥ ’ ‡
¿∞ÂÍ≥È ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ ‘ª! ¡◊ Í≥‹≈Ï
Í≈√ ¡≈͉∆ ÚÂØ∫ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’ج∆
Î≈Ò± Í≈‰∆ ‘À ª Á»‹∂ ≈‹ª ˘ Á∂‰
«Úº⁄ ’ج∆ «¬Â≈˜ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ
E. Ô≈Á ‘∂ «’ ¡≥◊∂˜∆ Ù≈√È
’≈Ò √Ó∂∫ ‹ÁØ ∫ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ È«‘∆
«È˜≈Ó Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆,
¿∞√ √Ó∂ ∫ Í≥‹≈Ï È≈Ò «’√∂ Ú∆ ‘Ø
≈‹ Á≈ Í≈‰∆¡ª Ï≈∂ ’Á∂ ’Ø ¬ ∆
Â’≈ È‘∆∫ √∆ ‘Ø«¬¡≈Õ «Î ‘∞‰
Í≥‹≈Ï Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á≈ ’∆
¡≈Ë≈ ωÁ≈ ‘À? «¬√ Á≈ ’ج∆ ÔØ◊
¿∞ŒºÂ √≈‚∂ «’√∂ Ú∆ ≈‹È∂Â≈ Í≈√
È‘∆∫Õ ‹ÁØ «’ Í≥‹≈Ï Á∆¡ª ˜Ó∆È∆
‘’∆’ª «Úº ⁄ ’Ø ¬ ∆ ÂÏÁ∆Ò∆
È‘∆∫ √∆ ¡≈¬∆, «Î «¬√ Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á≈ fi◊Û≈
«’¿∞ ∫ ÍÀ Á ≈ ‘Ø « ¬¡≈?
Ô≈Á ‘∂ «’ Á∂Ù Á∆
Ú≥‚ √Ó∂∫ ‹≈È∆-Ó≈Ò∆
È∞ ’ √≈È Âª Í≥ ‹ ≈Ï
Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ≈‹
Á∂ «√≥ ⁄ ≈¬∆ Ú√∆Ò∂
ÈÙ‡ ‘Ø ◊¬∂Õ «Î «¬√ ‘≈È∆ Á∆
Í»  Â∆ Ò¬∆ Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ ‘∆ ’∞ Á Â∆
ÂΩ ”Â∂ ¡«Ë’≈ ωÁ≈ √∆, È≈ «’
«’√∂ ‘Ø Á»‹∂ ≈‹ Á≈Õ «Î Í≥‹≈Ï
Á∆ «¬√ ‘≈È∆ Á∆ Í»Â∆ ’∆Â∆ ‹≈‰∆
ÔØ◊ ωÁ∆ √∆ Ï‹≈¬∂ Á»‹∂ ≈‹ª ˘
Ò≈Ì Í‘∞≥⁄≈¿∞‰ Á∂Õ
F. Áº√‰ÔØ◊ ‘À «’ A ÈÚ≥Ï,
AIFF Á∂ , Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Íπ È ◊·È
¿∞Í≥ ≈«¬Í∂∆¡È «√˪ ¡È∞√≈
√ÂÒ∞ ‹ , «Ï¡≈√ ¡Â∂ ≈Ú∆ Í«‘Òª
Úª◊ ‘∆ ÍπÈ◊«·Â Í≥‹≈Ï Á∂ Ú≥‚
÷∂ Â  ”⁄ ‘∆ Ù≈ÓÒ ‘∂ , ‹ÁØ ∫ «’
¡‰-Ú≥‚∂ Í≥‹≈Ï Á≈ ÔÓπÈ≈ (‹ÓÈ≈)
Á«¡≈ ÈÚ◊«·Â ≈‹ ‘«¡≈‰≈ Á∂
«‘º √ ∂ ⁄Ò≈ «◊¡≈, «¬È∑ ª Óπ º « Á¡ª
√Ï≥ Ë ∆ ¡◊Ò∂ ÍÀ « ¡ª ”⁄, «Ú√Ê≈
Í»Ú’ Ú∂Ú≈ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘À, ª
‹Ø Â’√≥ ◊  ¡≈Ë≈ Â∂ «¬√
◊∞ ≥ fi ÒÁ≈ √Óº « √¡≈ Á≈ ’Ø ¬ ∆ ¡Ê
ÌÍ» ‘ºÒ Òº«Ì¡≈ ‹≈ √’∂Õ
G. Í «¬‘ ’«‘‰ «Úº ⁄ ’Ø ¬ ∆
¡«Â’ÊÈ∆ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊∆ «’ √Ó∂∫ Á∂
‘∞ ’ Ó≈Ȫ Á∆¡ª «¬º ¤ ≈-Ù’Â∆¡ª
¡È∞√≈ ’∞Á Á∂ «ÈÔÓ ÏÁÒ∂ È‘∆∫
‹≈ √’Á∂, ¡Â∂ È≈ ‘∆ Á«¡≈Úª Á∂
Ú«‘‰ ‹ª Ì∞◊Ø«Ò’ Íz«√ÊÂ∆¡ªÕ «Î
Í≥‹≈Ï È≈Ò Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ √Ï≥Ë∆
¡«‹‘≈ ͺ÷Í≈Â∆ «ÚÚ‘≈ «’¿∞∫? √Ø,
«¬√ Ò¬∆ Â’√≥ ◊  ¡≈Ë≈ ”Â∂ ,
«¬√ √Óº « √¡≈ Á≈ ’Ø ¬ ∆ ÔØ ◊ ‘º Ò
„∞≥‚‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
- Í≈‰∆¡ª Á∂
√≥ ’ ‡ Ò¬∆
«˜Ó∂Ú≈ ’Ω‰ ? H. ÷À! ‘∞‰ ÓÀ∫ ¡≈͉≈ ÚªÂ
Í≥‹≈Ï Á∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ √z. Íz’≈Ù «√≥ÿ
Ï≈ÁÒ Á∂ ¿∞√ «Ï¡≈È ÂØ∫ Ù∞» ’È≈
⁄≈‘ª◊≈, ‹Ø ¿∞È∑ª ÚÒØ ∫ √≥ ‘⁄≥Á
«√≥ÿ ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò Á∆ BIÚ∆∫ Ï√∆ Á∂
Ù‘∆Á∆ √Ó≈◊Ó √Ó∂∫ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆,
‹Ø ’∞ º fi «¬√ Â∑ ª √∆: ““≈‹∆ÚÒΩ ∫ ◊Ø Ú ≈Ò √ÓfiΩ  ≈ Ò≈◊» È≈ ’’∂
’ª◊√ È∂ Í≥‹≈Ï È≈Ò ËØ÷≈ ’∆Â≈””Õ
Í ¿∞‘ ¡≈͉∂ «ÚºÒ÷‰ ¡≥Á≈˜ ”⁄
«¬‘ Áº √ ‰≈ Ì∞ º Ò ◊¬∂ «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ √Ï≥ Ë ∆ ≈‹∆Ú-
ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò √ÓfiΩÂ∂ Á∆¡ª ÓºÁª I.A ÂØ∫
I.C Á∂ Ò≈◊» ‘Ø ‰ È≈Ò ≈‹ ”⁄
Í≈‰∆¡ª Á≈ √≥’‡ ‘Ø Ú∆ ◊≥Ì∆ »Í
Ë≈È ’ «◊¡≈ ‘ÀÕ
I. ÚȉÔØ◊ ‘À «’ √≥«ÚË≈È’
ͺ÷Ø∫ «¬‘ ÓºÁª ¡ÓÒÔØ◊ È‘∆∫ √È,
«’¿∞∫ ‹Ø √≥«ÚË≈È Á∂ ¡≈‡∆’Ò BDF
’Ò≈˜ (C), ¡Â∂ GÚ∂ ∫ Ù«‚¿± Ò Á∆
≈‹ª Á∂ ¡«Ë’≈-÷∂Â Á∆ √»⁄∆ Á∂
Í≈‰∆ √Ï≥Ë∆ AGÚ∂∫ «¬≥Á≈‹ ¡È∞√≈,
«¬‘ «ÚÙ≈ Í≥ ‹ ≈Ï «ÚË≈È √Ì≈ Á∂
¡≈͉∂ ¡«Ë’≈-÷∂∂Â ”⁄ ¡≈¿∞∫Á≈
‘ÀÕ ÚÀ√∂ Ú∆, Í≥‹≈Ï Á∂ «Â≥È∂ Á«¡≈
√ÂÒ∞‹, «Ï¡≈√ ¡Â∂ ≈Ú∆ ¡≥Á»È
Í≥‹≈Ï ‘È Ì≈Ú «¬≥‡≈-√‡∂‡ (IntraState) ‘Ø ‰ ’≈È ¡≥  -≈‹∆
(Inter-State) Á«¡≈Úª Á∆ Ùz ∂ ‰ ∆
«Úº⁄ È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á∂Õ
A@. «¬√ ÂØ∫ «¬‘ Ú∆ «√ºË ‘∞≥Á≈
‘À «’ ≈«¬Í∂∆¡È «√˪ (riparian
principle) ¡È∞√≈ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬È∑ª
Á«¡≈Úª Â∂ √≥«ÚË≈È Á≈ ¡≈‡∆’Ò
BFB Ò≈◊» È‘∆∫ ‘∞≥Á≈, «‹√ ¡Ë∆È
«’ ¡≥Â-≈‹∆ Í≈‰∆ fi◊«Û¡ª Á≈
¡À’‡ AIEF ¿∞Ò∆«’¡≈ «◊¡≈ √∆,
«¬√ ¡≈Ë≈ Â∂ È≈ ª «Ï¡≈√ ¡Â∂
È≈ ‘∆ ≈Ú∆ Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚
√Ï≥ Ë ∆ Ë≈≈ AD ¡Ë∆È, «¬√ ”⁄
’∆Â∆ ◊¬∆ √Ø Ë Ò≈◊» ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À ¡Â∂
È≈ ‘∆ Íz√Â≈«Ú F@:D@ Á∂ ¡È∞Í≈Â
È≈Ò Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª Á∂ Í≈‰∆¡ª
Á∆ Ú≥ ‚ Ò≈◊» ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À
«√Ú≈¬∂ ¡≥Â-≈‹∆ Á«¡≈ ÔÓπÈ≈ Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á∂, ‹Ø Í«‘Òª ¡‰Ú≥‚∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Ú≥‚-÷∂Â ”⁄ ¡≈¿∞∫Á≈
√∆Õ √Ø, «¬√ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ÔÓπÈ≈ Á≈
F@% «‘º√≈ Í≥‹≈Ï Á≈ ωÁ≈ √∆ ¡Â∂
D@% ‘«¡≈‰≈ Á≈Õ ÚÀ√∂ Ú∆ Í≥‹≈Ï
Á∂ Á«¡≈Úª √ÂÒ∞ ‹ , «Ï¡≈√ ¡Â∂
≈Ú∆ Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ Á∂ «’√∂
Ú∆ Á√Â≈Ú∂˜ «Úº⁄ È≈ ª ¡≈‡∆’Ò
BFB ¡Â∂ È≈ ‘∆ F@:D@ Á∂ ¡È∞Í≈Â
Ï≈∂ ’ج∆ Ú∂Ú≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
AA. ¿∞ Í Ø ’  ‘Ú≈«Ò¡ª Á∂
√≥ÁÌ «Úº⁄ «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
Ú∆ Â’√≥◊ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ≈‹∆ÚÒΩ∫◊ØÚ≈Ò √ÓfiΩÂ∂ «Úº⁄ «’Â∂ Ú∆ «¬‘
Á‹ È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ «’ √≥«ÚË≈È
Á∂ «’√ ¡≈‡∆’Ò (¡È∞¤∂Á) ¡Ë∆È
«¬√ ˘ «Ò÷Â∆ » Í «Áº  ≈ «◊¡≈Õ
√ÍÙ‡ ‘À «’ «¬√ ≈‹È∆Â’ √ÓfiΩÂ∂
Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂, È≈ «√Î √≥«ÚË≈È
ÏÒ«’ ’∞ÁÂ∆ ¡√»Òª ¡Â∂ Á∂Ù
”⁄ Ò≈◊» ’≈˘Èª Á∆ Ú∆
¿∞Òßÿ‰≈ ’∆Â∆ ◊¬∆, ‹Ø «’
Á∂ Ù Á∂ ¡Á≈ÒÂ∆ ’≈˘Èª
¡È∞ √ ≈ «¬º ’ ¡Í≈«Ë’
Ó≈ÓÒ≈ ωÁ≈ ‘ÀÕ «’¿∞∫ ‹Ø,
√≥«ÚË≈È Á∂ ¡≈‡∆’Ò BDF
’Ò≈˜ (C) Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª
¡È∞√≈ «¬‘ Ó≈ÓÒ≈ Í≥‹≈Ï «ÚË≈È
√Ì≈ Á∂ ¡≈͉∂ ¡«Ë’≈, ÷∂Â ”⁄
¡≈¿∞∫Á≈ ‘À, È≈ «’ ¡≈‡∆’Ò BFB
¡Ë∆ÈÕ ÚÀ√∂ Ú∆ ‘∞‰ «¬√ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï
Á∂ «’√∂ «¬Ò≈’∂ ˘ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Úº÷ È‘∆∫
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈, Ì≈Ú∂ ∫ «’ ¿∞ ‘
Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ Î≈«˜Ò’≈, ¡ÏØ ‘  Á≈
«¬Ò≈’≈ ‘∆ «’¿∞∫ È≈ ‘ØÚ∂Õ «’¿∞∫ ‹Ø,
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Íπ È ◊·È ¿∞ Í ≥  «¬‘
ÓπºÁ≈ ÓπÛ ÂØ∫ ÁπÏ≈≈ È‘∆∫ ÷Ø«Ò∑¡≈ ‹≈
√’Á≈, «‹√ Á∆ «’ √≥«ÚË≈È «Úº⁄
’ج∆ «ÚÚ√Ê≈ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
AB. ¡◊ √≥ « ÚË≈È Á∂
¡≈‡∆’Ò BFB ˘, ¿∞ √ Á∂ √‘∆
√≥ÁÌ «Úº⁄ Ú≈«⁄¡≈ ‹≈Ú∂ ª ¿∞√
«Úº ⁄ ¡≥  -≈‹∆ Á«¡≈Úª Ï≈∂
√ÍÙ‡ ÂΩ  ”Â∂ «˜’ ’∆Â≈ «◊¡≈
‘À Õ Í, ‹ÁØ ∫ ˜Ó∆È∆ ‘’∆’ª
¡È∞√≈ Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈ «’√∂ Ú∆
‘Ø ≈‹ «Úº⁄Ø∫ È‘∆∫ ÒßÿÁ∂ ¡Â∂ È≈
‘∆ «’√∂ Á»√∂ ≈‹ Á∆¡ª ̱◊Ø«Ò’
‘ºÁª ¡≥Á ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «Î Í≥‹≈Ï
Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á≈ ’∆ ¡≈Ë≈
ωÁ≈ ‘À? Í ‘∞‰ ≈‹∆Ú-ÒΩ◊ØÚ≈Ò
√ÓfiØ ”⁄ ’ج∆ ÂÏÁ∆Ò∆ È‘∆∫ ’∆Â∆
‹≈ √’Á∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬È∑ª Óπº«Á¡ª
˘ ÓπÛ ÂØ∫ ÷Ø«Ò∑¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
AC. ÚÀ√∂ Ú∆, ≈‹∆Ú-ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò
√ÓfiΩ  ∂ ”Â∂ Á√Â÷ ’È Ú≈Ò∂
ÍzË≈È Ó≥Â∆ ≈‹∆Ú ◊ªË∆ ‹ª √≥Â
‘⁄≥Á «√≥ÿ ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò, ÍzË≈È, ÙzØÓ‰∆
¡’≈Ò∆ ÁÒ ˘ «¬‘ ¡«Ë’≈ Íz≈ÍÂ
È‘∆∫ √∆ «’ ¿∞‘ Í≥‹≈Ï «ÚË≈È √Ì≈
Á∂ ’≈‹-÷∂   ”⁄ ’Ø ¬ ∆ Á÷Ò Á∂
√’Á∂ Õ «Î Í≈Ò∆ÓÀ ∫ ‡ È∂ Ú∆ «’√
¡≈Ë≈ ”Â∂ ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ Íz∂« «¬√
√ÓfiΩÂ∂ ˘ ¡≈͉∆ ÍzÚ≈È◊∆ «ÁºÂ∆?
Í «Î Ú∆ ¡«‹‘∂ ◊À-√≥«ÚË≈È’
√ÓfiΩ  ∂ ˘, Í≥ ‹ ≈Ï √’≈ ÚÒØ ∫
’≈˘È ¡È∞ √ ≈ √Ú¿∞ ⁄ ¡Á≈ÒÂ
«Ú÷∂ ⁄π‰ΩÂ∆ È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ
AD. √ÍÙ‡ ‘À «’ ≈‹ Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ ’È Á≈ «¬‘ «ÚÙ≈
«’√∂ Ú∆ ≈‹È∂Â≈ Ì≈Ú ÍzË≈È Ó≥Â∆,
Óπ÷ Ó≥Â∆ ‹ª «’√∂ ‘Ø «√¡≈√∆ ¡≈◊»
Á∂ ¡«Ë’≈ ÷∂Â ”⁄ È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á≈Õ
‹ÁØ ∫ «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Í≈‰∆¡ª √Ï≥ Ë ∆
√≥ « ÚË≈È’ ¡«Ë’≈ Ȫ ª
Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ’≈‹Í≈«Ò’≈
˘ Íz≈Í ‘È «√Ú≈¬∂ Í≥‹≈Ï «ÚË≈È
√Ì≈ Á∂ , Á√º ‰ ÔØ ◊ ‘À «’ √≥ « ÚË≈È
Á∆¡ª
«ÚÚ√Ê≈Úª
¡È∞ √ ≈
«È¡ªÍ≈«Ò’≈ Ú∆, «¬È∑ ª ”⁄ ’Ø ¬ ∆
Á÷Ò È‘∆∫ Á∂ √’Á∆Õ
AE. Í ‹ÁØ ∫ ≈‹√Ê≈È ˘
ÈÓÁ≈ Á∂ Í≈‰∆¡ª ”⁄Ø∫ ’≈˘È∆ ÂΩ
”Â∂ ’ج∆ «‘º√≈ È‘∆∫ √∆ «ÁºÂ≈ «◊¡≈,
‹Ø «’ «¬’ ¡≥Â-≈‹∆ Á«¡≈ ‘ÀÕ
«Î Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª ”⁄Ø ∫ «’√
¡≈Ë≈ ”Â∂ Í≈‰∆ «Áº  ≈ «◊¡≈, ‹Ø
«’ ¡≥Á»È Í≥‹≈Ï ‘ÈÕ
AF. ÚÀ √ ∂ Ú∆, √≥ « ÚË≈È’
«ÚÚ√Ê≈Úª Á∆ ¿∞Òßÿ‰≈ ’È≈ ‹ª
’≈˘È ÂØÛÈ≈ ÿØ ¡Í≈Ë Ó≥«È¡≈
‹ªÁ≈ ‘À Õ «Î ≈‹∆Ú-ÒΩ ∫ ◊Ø Ú ≈Ò
√ÓfiΩÂ∂ Á∆¡ª Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ √Ï≥Ë∆
ÓºÁª, «’√ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Ò≈◊» ’∆Â∆¡ª
◊¬∆¡ª? «¬√ Ï≈∂ «¬‘ Ú∆ «Ï¡≈È
’È≈ ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈ «’ √≥«ÚË≈È Á∆
¿∞ Ò ß ÿ ‰≈ ’È ¡Â∂ ’≈˘È ÂØ Û È
Ú≈«Ò¡ª ˘, ¿∞ È ∑ ª Á∂ √≥ « ÚË≈È’
¡≈‘∞ « Á¡ª ÂØ ∫ ‘‡≈«¬¡≈ ‹≈‰≈
«È¡≈-√≥◊ ‘À ¡Â∂ «¬√ ¡≈Ë≈ Â∂
√Ï≥ « Ë «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª Á∆
Ó≈ÈÂ≈ Ú∆ ÷ÂÓ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ÔØ ◊
ωÁ∆ ‘ÀÕ
AG. Ô≈Á ‘∂ «’ ≈‹∆ÚÒΩ∫◊ØÚ≈Ò √ÓfiΩÂ∂ Á∆ ÓºÁ I.B ¡Ë∆È
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ ’È √Ï≥Ë∆ «¬≈‚∆
«‡z « Ï¿± È Ò Á≈ ◊·È ’È≈
√≥«ÚË≈È’/’≈˘È∆ ͺ÷Ø ∫ «¬º’ ◊ÒÂ
’≈Ú≈¬∆ √∆Õ «’¿∞ ∫ ‹Ø , «¬√ È≈Ò
√≥«ÚË≈È Á∂ ¡≈‡∆’Ò BDF ’Ò≈˜
(C) Á∆ ¿∞Òßÿ‰≈ ‘ج∆ √∆Õ ‹ÁØ ∫ «’
Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ ’Ø ¬ ∆ Ú∆ Á«¡≈ ¡≥  ≈‹∆ Á«¡≈Úª Á∆ Ùz∂‰∆ «Úº⁄ È‘∆∫
¡≈¿∞∫Á≈Õ Áº√‰ÔØ◊ ‘À «’ «¬√ ÓºÁ
¡È∞√≈ «¬≈‚∆ «‡z«Ï¿±ÈÒ Á≈ ÎÀ√Ò≈
F Ó‘∆«È¡ª ”⁄ Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹≈‰≈
√∆, ‹Ø ÚÀ √ ∂ Ú∆ ’≈˘È∆ ÂΩ  Â∂
¡ÓÒÔØ◊ È‘∆∫ √∆Õ «Î Ú∆ «¬√ ÓºÁ
˘ ’≈˘È∆ ͺ ÷ Ø ∫ ⁄π‰ Ω  ∆ È‘∆∫ «Áº  ∆
◊¬∆Õ
AH. Í «¬√ √ÓfiΩÂ∂ Á∆ ÓºÁ I.C
¡Ë∆È ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂ Ú∂Ò∂ Á∂ Óπº÷
Ó≥Â∆ √z. √π‹∆ «√≥ÿ ÏÈ≈Ò≈ È∂
‘∆ √ÂÒ∞‹-ÔÓπÈ≈ «Òß’ (¡À√. Ú≈¬∆.
¡ÀÒ) È«‘ Á∂ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ «‘º√∂ Á∆
¿∞ √ ≈∆ ¡≈≥ Ì ’Ú≈¬∆ √∆, ‹Ø AE
¡◊√Â, AIHF Â’ Óπ ’ ≥ Ó Ò ’∆Â∆
‹≈‰∆ √∆Õ Í ’∞ºfi ’≈Ȫ ’’∂ «¬‘
Óπ’≥ÓÒ È‘∆∫ √∆ ‘Ø √’∆Õ ‹ÁØ∫ «’ ‘∞‰
«¬‘ ÓºÁª √Óª-«Ú‘≈¡ ⁄πº’∆¡ª ‘È
Ì≈Ú ‡≈¬∆Ó-Ï≈‚ (time barred)
‘ÈÕ «¬√ √≥ÁÌ «Úº⁄ √≥«ÚË≈È Á∂
‹ÈÚ∆ B@AE
¡≈‡∆’Ò BDF Á∆ ’Ò≈˜ (C) Ú∆
«Ú⁄≈È ÔØ◊ ωÁ∆ ‘ÀÕ
AI. Í «¬√ √ÓfiΩÂ∂ Á∆ ÓºÁ G.B
¡Ë∆È ÍπÈ-◊«·Â Í≥‹≈Ï Á∂ ’«ÊÂ
«‘≥Á∆ Ì≈Ù∆ «¬Ò≈«’¡ª Á∆ ‹Ø ’«ÊÂ
ÂΩ  ”Â∂ Î≈«˜Ò’≈ ¡Â∂ ¡ÏØ ‘  ”⁄
Ù≈ÓÒ Áº √ ∂ ◊¬∂ √È, Á∆ ÙÈ≈÷Â
’∆Â∂ ‹≈‰ √Ï≥Ë∆ ÓÀ«Ê¿± ’«ÓÙÈ Á≈
◊·È ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆, Á∆ «ÍØ  ‡
CA Á√≥Ï, AIHE º’ Á∂‰ ÔØ◊ √∆Õ
Í «¬‘ «ÍØ‡ ’Á∂ Ú∆ ‹ÈÂ’ È‘∆∫
’∆Â∆ ◊¬∆Õ ‹ÁØ∫ «’ ÓºÁ G.C Á∆¡ª
«ÚÚ√Ê≈Úª ¡È∞√≈ ÓÀ«Ê¿± ’«ÓÙÈ
Á∆ «ÍØ‡ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ BF ‹ÈÚ∆,
AIHF ˘ ⁄≥‚∆◊Û∑ Í≥‹≈Ï ˘ «ÁºÂ≈
‹≈‰≈ √∆Õ Í «¬‘ ÓºÁª Ú∆ «ÓºÊ∂ √Ó∂∫
¡È∞√≈ Ò≈◊» È‘∆∫ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ
¡«‹‘≈ ‘∆ ’∞ºfi Ó≈ÓÒ≈ ÓºÁª G.A ¡Â∂
G.D Á≈ ‘ÀÕ «Î ‘∞‰ «¬È∑ª ÓºÁª Á≈
’∆ ¡Ê?
B@. ÚÀ√∂ Ú∆ ’≈˘È∆ ͺ÷ ÂØ∫ ‘∞‰
≈‹∆Ú-ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò √≥Ë∆ Á∆¡ª «¬È∑ª
ÓºÁª ”⁄ ’ج∆ ÂÏÁ∆Ò∆ È‘∆∫ ’∆Â∆
‹≈ √’Á∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Î≈«˜Ò’≈¡ÏØ‘ Á∂ «¬Ò≈«’¡ª √Ï≥Ë∆ ÓπºÁ∂ ˘
«Î ÈÚ∂∫ «√∂ ÂØ∫ ÷Ø«Ò∑¡≈ ‹≈ √’Á≈
‘À , «‹√ Á≈ «’ Í«‘Òª Ú∆ ¿∞ Í 
«Ú√Ê≈ ”⁄ Ú∂Ú≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
Ô≈Á ‘∂ «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ AIFF Á∂
ÍπÈ◊·È ¿∞Í≥ ‘∞‰ ’ج∆ Ú∆ «¬√
Á≈ «¬Ò≈’≈ «ÏÈ≈ Í≥‹≈Ï «ÚË≈È √Ì≈
Á∆ ÍzÚ≈È◊∆ Á∂, Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Úº÷ È‘∆∫
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ √ͺه ‘À «’ «¬‘
ÓπÁ≈ √Óª-«Ú‘≈¡ ⁄π«’¡≈ ‘À Ô≈È∆
«’ ‡≈¬∆Ó Ï≈‚ (time-barred) ‘ÀÕ
BA. Á∂ Ù Á∂ √Ê≈«Í ’≈˘Èª
¡È∞√≈ «Ëª «Ú⁄’≈ ‘ج∂ «’√∂ Ú∆
√ÓfiΩÂ∂/√≥Ë∆/«¬’≈È≈Ó∂ ˘ ‹ª ª
Í»È»Í «Úº⁄ Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À
‹ª «Î «’√∂ «¬º’ «Ë ÚºÒØ∫ «’√∂ ÓºÁ
Ï≈∂ ¡√«‘ÓÂ∆ Á∆ √»   «Úº ⁄ ,
¡«‹‘∆ È≈-¡ÓÒÔØ◊ «Ò÷ ˘ Óπº„Ø∫
‘∆ ÓÈ√»÷ ’ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ô≈Á
‘∂ «’ ≈‹∆Ú-ÒΩ ∫ ◊Ø Ú ≈Ò √ÓfiΩ  ∂
Á∆¡ª ’∞Ò AA ÓºÁª ‘È, Í «√Ú≈¬∂
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ √Ï≥Ë∆ ÓºÁª Á∂ ’ج∆
Ú∆ ‘Ø ÓºÁ Ò≈◊» È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
«Î «¬≈‚∆ «‡z«Ï¿±ÈÒ Á∂ ◊·È Á≈
’∆ ¡Ê √∆? «‹√ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂
‘Ø  Ȫ ≈‹ª ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ≈‹Ë≈È∆
«Áº Ò ∆ ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È ˘ Ú∆ Í≈‰∆
¿∞ÍÒºÏË ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
BB. Í «‹ºÊØ∫ º’ ÓºÁ ÈßÏ A
Á≈ √Ï≥ Ë ‘À , «‹√ ¡Ë∆È Í≈‰∆¡ª
Á∆ Ú≥‚ Á∂ «ÚØË «Úº⁄ √≥ ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò
Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ÚÒØ∫
«Úº„∂ ◊¬∂ √≥ÿÙ, «‹√ ˘ «’ ËÓ
Ô∞ºË ÓØ⁄∂ Á≈ È≈Ó «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆,
”⁄ Ì≈◊ ÒÀ ‰ Ú≈Ò∂ ¡’≈Ò∆
Ú≈Òß ‡ ∆¡ª Á≈ ‹Ø Ú∆ ‹≈È∆-Ó≈Ò∆
È∞ ’ √≈È ‘Ø « ¬¡≈ √∆ ‹ª Í≥ ‹ ≈Ï
«Ú⁄Ò∆ «’√∂ ‹≈«¬Á≈Á ˘ ‘≈È∆
Í‘∞≥⁄∆ √∆, ¿∞√ Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ¡À’√◊z∂Ù∆¡≈ ◊zª‡ ¡Â∂ Óπ¡≈Ú˜≈ Á∂‰ Á∆
«ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ Í «¬√ Â∂
Ú∆ ’ج∆ ¡ÓÒ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡◊
√≈‚∂ ≈‹È∂  ≈ ‘∆ √≥ « ÚË≈È ¡Â∂
’≈˘È Á∆ Í≈Ò‰≈ ’È ÂØ ∫ ¡≈’∆
‘؉ ª «Î ¡≈Ó ÒØ’ª ÂØ∫ ’∆ ¡≈√
º ÷ ∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À Õ Í «¬√ Óº Á
¡Ë∆È Í∆ÛÂ-ÒØ ’ ‘∞ ‰ Ú∆ ¡≈͉∂
ÂΩ  ”Â∂ Óπ ¡ ≈Ú‹≈ ÒÀ ‰ Á∂ ‘º ’ Á≈
‘È, ‹Ø √Ï≥Ë √’≈ª ÂØ∫ ‘∞‰ Ú∆
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
7
’≈˘È∆ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Ú√»Ò ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ
BC. ¿∞ Í  «Áº  ∂ ‘Ú≈«Ò¡ª Á∂
√≥ÁÌ «Úº⁄ «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
Â’√≥◊ ‘ØÚ∂◊≈ «’ √≥«ÚË≈È ‹ª
’≈˘È ÂØ∫ Ï≈‘≈ ’ج∆ ¡«Ë’≈, «’√∂
Ú∆ ≈‹È∂Â≈ ˘ Íz≈Í ȑ∆∫ Ì≈Ú∂∫ «’
¿∞‘ «’√∂ Ú∆ √≥«ÚË≈È’ ¡‘∞Á∂ Â∂ ‘∆
«Ï≈‹Ó≈È «’¿∞∫ È≈ ‘ØÚ∂Õ √Ø, «¬√
Ò¬∆ ’ج∆ Ú∆ ¡«‹‘≈ √ÓfiΩÂ≈ «’√∂
¡«‹‘∆ ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆ Á∂ Óπ ÷ ∆
È≈Ò È‘∆∫ √∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈, ‹Ø
≈‹ ÍzÏ≥Ë ”⁄ Ù≈ÓÒ È≈ ‘ØÚ∂Õ «Î
√≥ ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò ˘ ’∆ ’≈˘È∆ ¡«Ë’≈
Íz ≈ Í √∆, ‹Ø ≈‹∆Ú-ÒΩ ∫ ◊Ø Ú ≈Ò
√ÓfiΩÂ≈ ¿∞Ò∆«’¡≈ «◊¡≈? Í ‘∞‰
«¬√ √Ó∂∫ ÓΩ‹»Á≈ Í≥‹≈Ï Á∆ ‘ºÁ-Ï≥Á∆
¡È∞√≈ ’ج∆ Ú∆ «¬Ò≈’≈, Í≥‹≈Ï ÂØ∫
Úº÷ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬√ Ï≈∂
√≥«ÚË≈È Á∂ ¡≈‡∆’Ò BDF ’Ò≈˜
(C) ¡Â∂ GÚ∂∫ Ù«‚¿±Ò Á∆ ≈‹ª Á∂
¡«Ë’≈-÷∂   Á∆ √» ⁄ ∆ Á∂ ˜Ó∆È
√Ï≥Ë∆ AHÚ∂∫ «¬≥Á≈‹ Á≈ Ú∆ ‘Ú≈Ò≈
Á∂ ‰ ≈ ÔØ ◊ ωÁ≈ ‘À Õ ÚÀ √ ∂ Í≥ ‹ ≈Ï
Íπ È ◊·È ¡À ’ ‡-AIFF ”⁄ Á‹
«ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¡Ë≈ Â∂ ‘∞ ‰ «¬√
√Ó∂∫ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬Ò≈«’¡ª Á∆ ÓπÛ ÂØ∫
‘º Á Ï≥ Á ∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆Õ
√ͺه ‘À «’ Í≥‹≈Ï «ÚË≈È √Ì≈ Á∆
«ÏȪ ÍzÚ≈È◊∆ Á∂, ‘∞‰ «¬√ √Ó∂∫ ≈‹
Á∆ ‘ºÁÏ≥Á∆ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ÔØ◊ È‘∆∫
ωÁ∆Õ
BD. ¡◊ Á» ‹ ∂ ◊À  ≈«¬Í∂∆¡È ≈‹ª ˘ Ó≈ÈÚ∆ ¡≈Ë≈
”Â∂ Í≈‰∆ «Áº  ≈ ‹≈ √’Á≈ √∆, ª
«Î Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ¡«‹‘≈ ¡«Ë’≈ «’√
¡≈Ë≈ Â∂ ÷Ø « ‘¡≈ «◊¡≈? ¡◊
Í≥ ‹ ≈Ï √’≈ Úº Ò Ø ∫ Á» ‹ ∂ ≈‹ª ˘
Í≈‰∆ «Áº  ≈ ‹≈‰≈ √∆, ª «¬√
√≥ Á Ì «Úº ⁄ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Á∆
√≥«ÚË≈È’ ÍzÚ≈È◊∆ ¿∞ÍÒÏºË ’∆Â∆
‹≈‰∆ ˜»∆ ωÁ∆ √∆Õ
BE. ÚÀ √ ∂ Ú∆ Í‹≈Â≥  «’
Íz‰≈Ò∆ ¡Ë∆È Á∂Ù Á∂ √≥«ÚË≈È ¡Â∂
’≈˘È ˘ ‘∆ Ó≈ÈÂ≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘À,
‹ÁØ ∫ «’ «È¡ªÍ≈«Ò’≈ Ú∆ «¬√
ÁÒ∆Ò ˘ Ș-¡≥ Á ≈˜ È‘∆∫ ’
√’Á∆Õ «˜’ÔØ ◊ ‘À «’ ‹ÁØ ∫ √≥ Â
ÒΩ ∫ ◊Ø Ú ≈Ò ¡≈Í ÷π º Á «¬º ’ ËÓ
¡Ë≈« Í≈‡∆ Á∂ Óπ÷∆ √È, «Î ¿∞‘
≈‹ ÍzÏ≥Ë Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úº⁄ «’Ú∂∫
Á÷Ò Á∂ √’Á∂ √È? ÷≈√ ’’∂, ‹ÁØ∫
«’ Á∂Ù Á≈ √≥«ÚË≈È ËÓ «Èͺ÷Â≈
Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ «√«‹¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
BF. Ù≈«¬Á Óπº÷ Ó≥Â∆ Ï≈ÁÒ ˘
√≥«ÚË≈È Â∂ ’≈˘È Ï≈∂ ’ج∆ Ï‘∞Â≈
«◊¡≈È È‘∆∫, ‹Ø ¿∞È∑ª ÚÒØ∫ ≈‹∆ÚÒΩ∫◊ØÚ≈Ò √ÓfiΩÂ∂ Á∂ «È-«‹≥Á ÿØÛ∂
˘ ÓπÛ ÂØ∫ √π‹∆ ’’∂ √Ú≈∆ ’È
Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈, ‹Ø √≥ Â
ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò Á∆ Ï√∆ √Ó∂∫, Óπº÷ Ó≥Â∆
ÚÒØ ∫ ¡«‹‘≈ ◊À  -Óπ È ≈«√Ï «Ï¡≈È
«Áº  ≈ «◊¡≈Õ ÚÀ √ ∂ ◊À  -«˜Ó∂ Ú ≈
«√¡≈√∆ ¡≈◊» ¡ ª ˘, ‹Ø √«Ú≥ Ë ≈È
¡Â∂ ’≈˘È Á∆ Í≈Ò‰≈ ’È ”⁄
Ô’∆È È‘∆∫ æ ÷ Á∂ , ˘ √≥ « ÚË≈È’
¡‘∞ « Á¡ª ”Â∂ ω∂ «‘‰ Á≈ ’Ø ¬ ∆
¡«Ë’≈ Íz≈Í ȑ∆∫Õ √Ø «¬√ Ò¬∆
√≥«ÚË≈È’ ¡‘∞«Á¡ª Â∂ «Ï≈‹Ó≈È
√≈‚∂ «√¡≈√∆ ¡≈◊» ¡ ª ˘ ¡«‹‘∆
«Ï¡≈ÈÏ≈˜∆ ’È ÂØ ∫ ◊∞  ∂ ˜ ’È≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À, «‹Ú∂∫ «’ Óπº÷ Ó≥Â∆ √z.
Ï≈ÁÒ ÚºÒØ∫ √≥ ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò Á∆ Ï√∆
√Ó∂ ∫ ÌÚ∂ ∫ «¬’º · ”⁄ «Áº  ≈ «◊¡≈
¡«‹‘≈ ◊À-˜»∆ «Ï¡≈ÈÕ «¬√ ÂØ∫
«¬‘ Ú∆ «√º Ë ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À «’ √≈‚∂
≈‹È∂  ≈ √≥ « ÚË≈È ˘ Ó≈ÈÂ≈ È‘∆∫
«Á≥ Á ∂ Õ ¡«‹‘≈ ‘∆ ’∞ º fi ÚÂ∆≈ Á» ‹ ∂
≈‹ª Á∂ Óπº÷ Ó≥Â∆¡ª ¡Â∂ «√¡≈√∆
¡≈◊»¡ª Á≈ ‘À, ‹Ø «¬√ ≈‹È∆«Â’
¡Â∂ ◊À  -’≈˘È∆ √ÓfiΩ  ∂ ˘ Ò≈◊»
’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘ÈÕ ‹ÁØ∫
«’ Í«‘Òª Ú∆ ’∂∫Á √’≈ ¡Â∂ Á»‹∂
≈‹ª Úº Ò Ø ∫ √Ï≥ « Ë ¡Á≈Òª ˘
◊∞≥Ó≈‘ ’’∂, ¡≈͉∂ ‘º’ «Úº⁄ ÎÀ√Ò∂
Íz ≈ Í ’∆Â∂ ◊¬∂ Õ ‹Ø «’ ¡Á≈ÒÂ∆
’≈˘Èª ¡È∞ √ ≈ «¬º ’ ¡Í≈«Ë’
Ó≈ÓÒ≈ ωÁ≈ ‘ÀÕ
BG. «¬√ ◊Ò Á≈ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂,
«¬ºÊ∂ «¬‘ «˜’ ’È≈ ˜»∆ ωÁ≈
‘À «’ Á«¡≈¬∆ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚
’È Á∆ È∆Â∆ «√Î Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Á«¡≈Úª Â∂ ‘∆ Ò≈◊» ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À,
‹ÁØ∫ «’ Á∂Ù Á∂ «’√∂ Ú∆ ‘Ø Á«¡≈
‹ª ≈‹ ”Â∂ Ò≈◊» È‘∆∫ ‘À, «Î Í≥‹≈Ï
Ò¬∆ ‘∆ Úº ÷ ∂ Ó≈ÍÁ≥ ‚ «’¿∞∫? ‹ÁØ∫
«’ √≥ « ÚË≈È «Úº ⁄ ¡«‹‘∆ ’Ø ¬ ∆
«ÚÚ√Ê≈ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆, «‹√ È≈Ò
«’ ’∞Á Á∂ ¡√»Òª ˘ ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ØÚ∂Õ «Î «¬ºÊ∂ ÍzÙÈ «¬‘ Ú∆
ÍÀ Á ≈ ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À «’ Á∂ Ù Á≈ √≥ « ÚË≈È
√Ú¿∞ ⁄ ‘À ‹ª Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚
√Ï≥Ë∆ ¡«‹‘∂ ◊À-’≈˘È∆ √ÓfiΩÂ∂?
BH. ÷À  ! Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Á«¡≈¬∆
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á∂ «ÚÙ∂ √Ï≥Ë∆, «¬ºÊ∂
√≥ « ÚË≈È’ «ÚÚ√Ê≈Úª Á≈ Ó» Ò » Í
«Úº ⁄ «˜’ ’È≈ ÔØ ◊ ωÁ≈ ‘À ,
‹Ø «’ «¬√ Â∑ ª ‘À - Article 246
Clause (3), reads: "Subject to
Clauses (1) and (2), the
Legislature of any state (***) has
exclusive power to make laws for
such State or any part thereof
with respect to any of the matters
enumerated in List-II in the
Seventh Schedule (in the
Constitution referred to as the
'State List')"-Entry 17th of the
said List, pertains to water,
meaning thereby, river/canal
water, apart from the description
given therein the said Entry. So,
it makes clear that the Legislative
powers of the State Assembly can
not be delegated to any individual,
howsoever, powerful he/she may
be in the political system or the
administrative hierarchy or
institution whether it is the
Parliament or the Executive. As
per law even the Judiciary cannot
interfere in such matters.
However, it is not competent even
for the apex court to overrule/
override the above said provisions
of the Constitution. Thus it goes
to prove that waters of intra-state
rivers of Punjab fall beyond the
pale of the legal jurisprudence.
So it makes clear that the unConstitutional division of Punjab
Rivers Waters is based on
surmises and conjectures, which
is illegal and unlawful, otherwise.
BI. Í «¬Ê∂ «Ú⁄≈È ÔØ◊ ÓπºÁ≈
«¬‘ Ú∆ ‘À «’ ≈‹∆Ú-ÒΩ ∫ ◊Ø Ú ≈Ò
√ÓfiΩ  ∂ «Úº ⁄ «’Â∂ Ú∆ √≥ « ÚË≈È’
«ÚÚ√Ê≈Úª √Ï≥Ë∆ ’ج∆ «˜’ È‘∆∫
’∆Â≈ «◊¡≈, ‹ÁØ ∫ «’ «¬√ «Úº ⁄
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ Á∆¡ª Óº Á ª Ú∆
Ù≈ÓÒ √È, ¡«‹‘≈ ‘∆ ’∞ºfi Ó≈ÓÒ≈
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ √Ï≥ Ë ∆ Á» ‹ ∂
Á√Â≈Ú∂˜ª Á≈ ‘À, «‹È∑ª Á≈ Ú∂Ú≈
¡◊Ò∂ ÍÀ«¡ª ”⁄ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
C@. Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ ̱ ◊ Ø « Ò’
Ó≈È«⁄Â (È’Ù∂) ÂØ∫ Ú∆ «¬√ ◊ºÒ
Á∆ Íπ Ù ‡∆ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Á«¡≈, ˜Ó∆È∆ ‘’∆’ª ¡È∞ √ ≈
¡≥ Á » È Í≥ ‹ ≈Ï ‘ÈÕ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Ú√È∆’ «¬√ Á∆ Ù≈‘Á∆ ÌÁ∂ ‘ÈÕ
«Î Í≥‹≈Ï Á∂ «¬È∑ª Á«¡≈Úª ˘
«’√ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ¡≥  -≈‹∆
Á«¡≈Úª Á∆ √≥«◊¡≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆?
‹ÁØ∫ «’ «’√∂ Ú∆ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Í≈‰∆¡ª
Á∆ Ú≥‚ È‘∆∫ √∆ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆Õ
CA. Í È≈ÁÈ «¬≥ ‚ ∆¡≈
’À È ≈Ò ¡À ∫ ‚ ‚∂ È ∂ ‹ ¡À ’ ‡ AHGC
Á∆¡ª Í≈‰∆ √Ï≥ Ë ∆ «ÚÚ√Ê≈Úª ÂØ ∫
Ú∆ «¬‘ «√ºË ‘∞≥Á≈ ‘À «’ Í≥‹≈Ï Á∂
«¬È∑ ª Á«¡≈Úª Â∂ «ÈØ Ò » Í «Úº ⁄
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ ‘∆ ≈«¬Í∂  ∆¡È «√˪Â
¡È∞√≈, «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ ωÁ∂ ‘ÈÕ
«Î Á» ‹ ∂ ≈‹ª ˘ «’√ ¡≈Ë≈ ”Â∂
√«‘-≈«¬Í∂  ∆¡È Á≈ Á‹≈ «Áº  ≈
«◊¡≈? «’¿∞ ∫ ‹Ø , Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ «¬‘
Á«¡≈ «’√∂ Ú∆ ‘Ø ≈‹ ”⁄Ø ∫ È‘∆∫
ÒßÿÁ∂, Ì≈Ú∂∫ «’ Í≥‹≈Ï È≈Ò Ò◊Á≈
‘«¡≈‰≈ ‹ª ≈‹√Ê≈È ‘∆ «’¿∞∫ È≈
‘Ø Ú ∂ Õ «Î √Ï≥ « Ë Á» ‹ ∂ ≈‹ª ˘
Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª Á≈ Í≈‰∆ «’√
√≥«ÚË≈È’ ¡≈Ë≈ ”Â∂ «ÁºÂ≈ «◊¡≈?
¡«‹‘≈ ‘∆ ’∞ºfi Ó≈ÓÒ≈ ’∂∫Á Ù≈√Â
ÍzÁ∂Ù ⁄≥‚∆◊Û∑ ¡Â∂ «ÁºÒ∆ ¡≈«Á Á≈
‘ÀÕ
-’ÀÈ≈Ò ¡À∫‚ ‚∂È∂‹ ¡À’‡ Á∆¡ª
«ÚÚ√Ê≈Úª Ï≈∂CB. ¿∞ Í  «Áº  ∂ ‘Ú≈«Ò¡ª Á∂
√≥ÁÌ «Úº⁄ «¬ºÊ∂ È≈ÁÈ «¬≥‚∆¡≈
’À È ≈Ò ¡À ∫ ‚ ‚∂ È ∂ ‹ ¡À ’ ‡ AHGC
Á∆¡ª Í≈‰∆ √Ï≥ Ë ∆ «ÚÚ√Ê≈Úª Á≈
Ó» Ò » Í «Úº ⁄ Ú∂  Ú≈ Á∂ ‰ ≈ ˜»  ∆
ωÁ≈ ‘À, «‹√ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Í≥‹≈Ï
«Úº ⁄ È«‘∆ «È˜≈Ó Á∆ √Ê≈ÍÈ≈
’∆Â∆ ◊¬∆ √∆, «‹È∑ª Á≈ Ú∂Ú≈ ’∞ºfi
«¬√ Â∑ª ‘À- Article 246 Clause
(3), reads: "Subject to Clauses (1)
and (2), the Legislature of any
state (***) has exclusive power
to make laws for such State or
any part thereof with respect to
any of the matters enumerated in
List-II in the Seventh Schedule
(in the Constitution referred to as
the 'State List')"-Entry 17th of the
said List, pertains to water,
meaning thereby, river/canal
water, apart from the description
given therein the said Entry. So,
it makes clear that the Legislative
powers of the State Assembly can
not be delegated to any individual,
howsoever, powerful he/she may
be in the political system or the
administrative hierarchy or
institution whether it is the
Parliament or the Executive. As
per law even the Judiciary cannot
interfere in such matters.
However, it is not competent even
for the apex court to overrule/
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
override the above said provisions
of the Constitution. Thus it goes
to prove that waters of intra-state
rivers of Punjab fall beyond the
pale of the legal jurisprudence.
So it makes clear that the unConstitutional division of Punjab
Rivers Waters is based on
surmises and conjectures, which
is illegal and unlawful, otherwise.
CC. Ô≈Á ‘∂ «’ «¬√ ¡À ’ ‡
«Úº⁄ ¡‰-Ú≥‚∂ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ô».
Í∆., «ÁºÒ∆ ¡Â∂ ÓΩ‹»Á≈ ‘«¡≈‰∂ Á∂
«¬Ò≈’∂ Ú∆ Ù≈ÓÒ √ÈÕ ‹ÁØ∫ «’ ◊À≈«¬Í∂  ∆¡È ≈‹ ‘Ø ‰ Á∂ È≈Â∂
≈‹√Ê≈È ˘ «¬√ ¡À’‡ ”⁄ Ù≈«ÓÒ
È‘∆∫ √∆ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Áº√‰ÔØ◊ ‘À
«’ ≈«¬Í∂  ∆¡È «√˪ Á∂ ¡≈Ë≈
Â∂ «ÁºÒ∆ ¡Â∂ «¬È∑ª ÓΩ‹»Á≈ ‘«¡≈‰∂
Á∂ «¬Ò≈«’¡ª ˘, ¿∞√ Ú∂Ò∂ Á∂ Í≥‹≈Ï
Á∂ ¡≥  -≈‹∆ Á«¡≈ ÔÓπ È ≈
(‹ÓÈ≈) ”⁄Ø∫ Í≈‰∆ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆,
È≈ «’ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ Á«¡≈Úª ”⁄Ø∫,
‹Ø «’ «√≥Ë Ï∂«√È (ÈÁ∆-÷∂Â) ”⁄
ÍÀ∫Á∂ √ÈÕ Í Á∂Ù Á∆ “DG Á∆ Ú≥‚
¿∞ Í ≥  «√≥ Ë Ï∂ « √È Á≈ ¡≈Ë≈
«ÏÒ’∞Ò ‘∆ ÷ÂÓ ‘Ø ’∂ «‘ «◊¡≈
‘ÀÕ √ÍÙ‡ ‘À, «’ ¿∞√ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï ˘
«ÈØ Ò » Í «Ú⁄, «¬√ Á∂ ¡≈͉∂
Á«¡≈Úª √ÂÒ∞‹, «Ï¡≈√ ¡Â∂ ≈Ú∆
”⁄Ø∫ ‘∆ Í≈‰∆ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆, «‹Èª∑
”Â∂ «’ «’√∂ ‘Ø  ≈‹ Á≈ ’Ø ¬ ∆
¡«Ë’≈ È‘∆∫ ωÁ≈Õ
CD. Ì≈Ú∂ ∫ «’ ≈‹√Ê≈È ‹ª
‘«¡≈‰∂ Á∂ «¬Ò≈«’¡ª ˘ «√¡≈√∆
¡≈Ë≈ Â∂ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬È∑ª Á«¡≈Úª
È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ «◊¡≈ ‘À, ª Ú∆ Í≥‹≈Ï
Á∂ ‘º’ ¿∞√ Á∂ ¡≈͉∂ Á«¡≈Úª ÂØ∫
÷ÂÓ È‘∆∫ ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂Õ «’¿∞∫ ‹Ø,
̱ ◊ Ø « Ò’ ͺ ÷ Ø ∫ «¬È∑ ª Â∂ Í«‘Ò≈
¡«Ë’≈ Í≥‹≈Ï Á≈ ‘∆ ωÁ≈ ‘À, È≈
«’ «’√∂ ‘Ø Á»‹∂ ≈‹ Á≈Õ ¡º‹ «‹ºÊ∂
Í≈‰∆ Á∂ √≥’‡ ’≈È Í≥‹≈Ï Á∂ ÷∂Â∆
¡Ê⁄≈∂ Á∆ Úº‚∆ ‘≈È∆ ‘ج∆ ‘À, ¿∞ŒºÊ∂
Á»‹∂ Í≈√∂ √≥Ï≥«Ë ≈‹ª ˘ «Í¤Ò∂ E@
√≈Òª ÂØ∫ «√≥‹≈¬∆ ͺ÷Ø∫ Ú∆ Úº‚≈ Ò≈Ì
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
-Í≈‰∆¡ª √Ï≥Ë∆ ¡z◊∂˜∆ √’≈
Á∆ È∆Â∆CE. ¡≥ ◊ z ∂ ˜ ∆ Ù≈ÙÈ ’≈Ò √Ó∂ ∫,
‹ÁØ AHGC «Úº⁄ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √«‘≥Á
’ÀÈ≈Ò Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈ «◊¡≈ ª
¿∞√ √Ó∂ ∫ Á∂ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∆¡ª ◊À≈«¬Í∂  ∆¡È «¡≈√ª Í«‡¡≈Ò≈,
È≈Ì≈, ‹∆∫Á (√≥ ◊ »  Á≈ «¬Ò≈’≈)
¡≈«Á ˘, √«‘≥Á ’ÀÈ≈Ò ”⁄Ø ∫ Í≈‰∆
¿∞ Í Òº Ï Ë ’Ú≈¿∞ ‰ √Ï≥ Ë ∆ ¡≥ ◊ z ∂ ˜
Ù≈√’ª ÚÒØ∫ AH ÎÚ∆, AHGC ˘
«¬√ Ï≈∂ ‹Ø √ÓfiØÂ≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆,
¿∞√ «Úº⁄ √∂È≈¡≈‹ (Seigniorage)
∂‡ª Ì≈Ú Í≈‰∆ Á∂ ÷⁄∂ Á∆ «Ú√∂ ÂΩ
”Â∂ ÓºÁ Ù≈ÓÒ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆, ‹ÁØ∫
«’ ‘∞ ‰ «¬‘ «¬Ò≈’∂ Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄
Ù≈ÓÒ ‘Ø ⁄πº’∂ ‘ÈÕ
CF. Í, ’∞ º fi «¬√∂ ‘∆ Â∑ ª
≈‹√Ê≈È Á∆ ◊À-≈¬∆Í∂∆¡È √‡∂‡
Ï∆’≈È∂  ˘ Ó≈ÈÚ∆ ¡≈Ë≈ Â∂ ,
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ √ÂÒ∞ ‹ Á«¡≈ ”⁄Ø,
«ÎؘÍπ Á∂ ‘∞√ÀÈ∆Ú≈Ò≈ ‘À‚Ú’√
ÂØ ∫ Í≈‰∆ Á∂ ‰ √Ï≥ Ë ∆ D √Â≥ Ï ,
AIB@ ˘ ‹Ø √ÓfiΩÂ≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆,
¿∞√ «Úº⁄ Ú∆ Í≈‰∆ Á∂ ÷⁄∂ Á∆ ÓºÁ
Ù≈ÓÒ √∆Õ Ô≈Á ‘∂ «’ «¬È∑ª ÁØ‘ª
‹ÈÚ∆ B@AE
8
√ÓfiΩ«Â¡ª «‘ Í≥‹≈Ï Á∂ Ó«‘’Ó≈
È«‘ ÚÒØ∫, «¬È∑ª ◊À-≈¬∆Í∂∆¡È
«¡≈√ª ÂØ ∫ «¬‘ ÷⁄≈ Ú√» « Ò¡ª
‹ªÁ≈ √∆ ¡Â∂ «¬‘ «√Ò«√Ò≈
¡≈˜≈Á∆ «ÓÒ‰ ¿∞ Í ≥  Ú∆ AIDH
º’ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ
CG. √ͺ Ù ‡ ‘À «’ Í≥ ‹ ≈Ï
«Ú⁄Ò∆¡ª «¡≈√ª ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È
Á∆ Ï∆’≈È∂  √‡∂ ‡ Á≈, Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Á«¡≈Úª Â∂ ’Ø ¬ ∆ ≈«¬Í∂  ∆¡È
¡«Ë’≈ È‘∆∫ √∆ ωÁ≈, «¬√∂ ’≈È
‘∆ «¬È∑ ª «¬Ò≈«’¡ª ˘ È≈ÁÈ
«¬≥‚∆¡≈ ’ÀÈ≈Ò ¡À∫‚ ‚∂È∂‹ ¡À’‡
AHGC Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ÂØ ∫ Ï≈‘
º«÷¡≈ «◊¡≈, ÚÈ≈ ¡«‹‘∂ «¬Ò≈’∂
«¬√ ¡À ’ ‡ «Úº ⁄ ˜»  Ù≈ÓÒ ’∆Â∂
‹ªÁ∂Õ Í ‹ÁØ∫ Á∂Ù Á∆ Ú≥‚ ¿∞Í≥Â
̱◊Ø«Ò’ ͺ÷Ø∫ Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª Á∂
’∞ Á Â∆ Ú«‘‰ª ”⁄ ’Ø ¬ ∆ ÂÏÁ∆Ò∆
È‘∆∫ √∆ ‘Ø ¬ ∆, «Î «’√ ¡Ë≈ Â∂
≈‹√Ê≈È ˘ Úº ‚ ∆ Ó≈Â≈ «Úº ⁄
Í≈‰∆ «ÁºÂ≈ «◊¡≈? «√º‡∂ Ú‹Ø∫, Í≥‹≈Ï
Á∂ ¡≈͉∂ ÚÂØ∫ ÔØ◊ Í≈‰∆ ”⁄ Úº‚∆
’‡ΩÂ∆ ‘ج∆, «‹√ ˘ «Ú⁄≈È≈ ¡«Â
˜»∆ ωÁ≈ ‘ÀÕ
-Í≈‰∆¡ª √Ï≥Ë∆ ’≈˘È ω≈¿∞‰
Á≈ ¡«Ë’≈CH. Áº√‰ÔØ◊ ‘À «’ √≥«ÚË≈È’
¡Â∂ ’ÀÈ≈Ò ¡À∫‚ ‚∂È∂‹ ¡À’‡ Á∆¡ª
«ÚÚ√Ê≈Úª ¡È∞√≈, Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂
Á«¡ªÚª Á∂ Í≈‰∆¡ª √Ï≥Ë∆ ’≈˘È
ω≈¿∞ ‰ Á≈ ¡«Ë’≈ È≈ ª
‘«¡≈‰≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ≈‹√Ê≈È
¡≈«Á ≈‹ª Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈Úª
˘ Íz ≈ Í ‘À «√Ú≈¬∂ Í≥ ‹ ≈Ï «ÚË≈È
√Ì≈ Á∂ Õ «Î √≥ « ÚË≈È Á∆ «’√
«ÚÚ√Ê≈ (¡≈‡∆’Ò) ¡Ë∆È Í≥‹≈Ï
Á∂ Á«¡≈¬∆ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ √Ï≥Ë∆
Á√Â≈Ú∂ ˜ ª ˘ «Ò÷Â∆ » Í «Áº  ≈
«◊¡≈?
CI. Í «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
Ú∆ √≈«Ê’ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «’ È≈ÁÈ
«¬≥‚∆¡≈ ’ÀÈ≈Ò ¡À∫‚ ‚∂È∂‹ ¡À’‡
AHGC Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡È∞ √ ≈
Í≥‹≈Ï Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ ’È Á≈
’Ø ¬ ∆ ¡«‹‘≈ ¡«Ë’≈ È≈ ª ≈‹
Á∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ ˘ Íz≈Í ‘À ¡Â∂ È≈
‘∆ «’√∂ ‘Ø  ≈‹È∂  ≈ ˘, «’ ¿∞ ‘
Í≥‹≈Ï Á∂ «’√∂ «¬º’ «÷ºÂ∂ Á≈ Í≈‰∆
Á»‹∂ «÷ºÂ∂ ˘ Á∂ √’∂Õ «Î ÍzË≈È Ó≥Â∆
≈‹∆Ú ◊ªË∆ ¡Â∂ √≥ ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò È∂
«’√ ’≈˘È∆ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Í≈‰∆¡ª Á∆
Ú≥‚ √Ï≥Ë∆ ÓºÁª I.A ÂØ∫ I.C, «¬√
√ÓfiΩÂ∂ “⁄ Ù≈ÓÒ ’∆Â∆¡ª? ‹Ø «’
«¬º’ ◊À-√≥«ÚË≈È’ ’≈Ú≈¬∆ √∆Õ
D@. «¬√∂ Â∑ª ‘∆ Í≥‹≈Ï Á∂ Óπº÷
Ó≥Â∆ ÁÏ≈≈ «√≥ÿ ÚºÒØ∫, Á»‹∂ ◊À≈«¬Í∂∆¡È ≈‹ª Á∂ Óπº÷ Ó≥Â∆¡ª,
‘«¡≈‰≈ Á∂ ⁄Ω Ë ∆ Ì‹È Ò≈Ò,
≈‹√Ê≈È Á∂ «ÙÚ⁄È Ó≈Êπ È≈Ò
≈‹È∆Â’ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ’∆Â≈ «ÓÂ∆
CA Á√≥ Ï , AIHA Á≈ √ÓfiΩ  ≈ Ú∆
¡ÓÒÔØ◊ È‘∆∫ √∆, «‹√ ˘ «’ ÍzË≈È
Ó≥Â∆ Ùz∆ÓÂ∆ «¬≥Á≈ ◊ªË∆ È∂ ÷πÁ
¡≈͉∂ Á√Â÷ª ‘∂· Â√Á∆’ ’∆Â≈
√∆Õ «Î «¬√ ≈‹È∆«Â’ √ÓfiΩÂ∂ ˘
«’√ ¡≈Ë≈ Â∂ Ó≈ÈÂ≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆?
DA. ¡«‹‘≈ ‘∆ ’∞ºfi Ó≈ÓÒ≈ BD
‹∞Ò≈¬∆, AIHE Á∂ ≈‹∆Ú-ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò
√ÓfiΩÂ∂ Á∆¡ª Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ √Ï≥Ë∆
ÓºÁª Á≈ ‘ÀÕ «Î Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈¬∆
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ «’√ √≥ « ÚË≈È’/
’≈˘È∆ ¡≈Ë≈ Â∂ ’∆Â∆ ◊¬∆? ‹ÁØ∫
«’ «Ú√∂ È ≈Ò √Ï≥ « Ë ’Ø ¬ ∆ Ú∆ ‘Ø 
≈‹ ‹ª Ì≈ √’≈, Í≥ ‹ ≈Ï
«ÚË≈È √Ì≈ Á∂ ’≈‹-÷∂   ”⁄
Á÷Ò È‘∆∫ √∆ Á∂ √’Á∆ ÏÒ«’
«È¡ªÍ≈«Ò’≈ ˘ Ú∆ ’Ø ¬ ∆ ¡«‹‘≈
¡«Ë’≈ Íz ≈ Í ȑ∆∫ «’ ¿∞ ‘ ≈‹
Á∂ ¡«Ë’≈-÷∂Â Á∂ «ÚÙ∂ √Ï≥Ë∆ ’ج∆
Á÷Ò Á∂ √’∂Õ
-Í≥‹≈Ï ÍπÈ◊·È ¡À’‡ AIFF
Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Ï≈∂DB. ‹ÁØ ∫ «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ A
ÈÚ≥Ï, AIFF Á∂ ÍπÈ◊·È ¿∞Í≥Â
‘«¡≈‰≈ ¡Â∂ ’∂ ∫ Á Ù≈√ Íz Á ∂ Ù
⁄≥‚∆◊Û∑ ÍzÏ≥Ë’∆ ¡Â∂ ÍzÙ≈√«È’ ͺ÷Ø∫
ÁØÚ∂∫ ‘∆ Úº÷∂ «÷º«Â¡ª Ú‹Ø∫ ‘Ø∫Á «Úº⁄
¡≈¬∂ , ª «¬È∑ ª Á∂ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Á«¡≈Úª ÂØ ∫ ≈«¬Í∂  ∆¡È ¡Â∂
√≥«ÚË≈È’ ¡«Ë’≈ ÷πÁ-Ï-÷πÁ ‘∆
÷ÂÓ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ «Î ≈‹√Ê≈È Á≈
Ú∆ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª ”Â∂ «’√
¡≈Ë≈ ”Â∂ ’≈˘È∆ ¡«Ë’≈ ωÁ≈
‘À? Ô≈Á ‘∂ «’ Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈
Í«‘Òª ‘∆ ≈‹√Ê≈È Á∆¡ª ‘º Á ª
¡≥Á È‘∆∫ √∆ ¡≈¿∞∫Á∂Õ «Î Í≥‹≈Ï
Á≈ Í≈‰∆ «¬√ ˘ «’√ ¡≈Ë≈ Â∂
«ÁºÂ≈ «◊¡≈?
DC. ÷À! ¡º‹ ÂØ∫ ’ج∆ ‚∂„ √Á∆
Í«‘Òª ‹ÁØ∫ ¡≥◊z∂‹∆ Ù≈√È ’≈Ò √Ó∂∫
Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ È«‘∆ «È˜≈Ó Á∆
«√‹È≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆ ª ¿∞√ √Ó∂∫
Ú∆ ≈«¬Í∂  ∆¡È «√˪ ˘ ‘∆ Óπ º ÷
¡≈Ë≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆ ¡Â∂
Ó≈ÈÚÂ≈ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ‘∆ ◊≥ ◊ ’À È ≈Ò (Ï∆’≈È∂  È«‘) ≈‘∆∫
≈‹√Ê≈È ˘ Í≈‰∆ ¿∞ Í ÒϺ Ë
’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ‹ÁØ∫ «’ ¿∞√
√Ó∂∫ Ï∆’≈È∂ «¡≈√ ںÒØ∫, Ú∂Ò∂ Á∆
Í≥‹≈Ï √’≈ È≈Ò ’∆Â∂ ¡À◊∆ÓÀ∫‡
Á∆¡ª Ùª Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂, Í≥‹≈Ï Á∂
√ÂÒ∞ º ‹ Á«¡≈ ”⁄Ø ∫ Í≈‰∆ «Áº  ≈
«◊¡≈ √∆Õ
-Ì≈÷Û≈ ‚ÀÓ Á∆ ¿∞√≈∆ √Ï≥Ë∆ ’∞ºfi
«Ú⁄≈DD. Á∂ Ù Á∂ ¡≈◊» ¡ ª Á∆ «¬‘
Ë≈È≈ Ó»ÒØ∫ ‘∆ ◊Ò ‘À «’ Ì≈÷Û≈
‚À Ó Á∆ ¿∞ √ ≈∆ ’≈È Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Á«¡≈Úª ”⁄Ø ∫ ÚË∂  ∂ Í≈‰∆ ¡≈¿∞ ‰
Òº ◊ «Í¡≈Õ ¡◊ ‘’∆’ «Úº ⁄
¡«‹‘≈ ‘∞≥Á≈ ª Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Í≈‰∆
Á≈ ¡ÀÈ≈ ◊≥Ì∆ √≥’‡ ÍÀÁ≈ È‘∆∫ √∆
‘؉≈, ‹Ø ¡º‹ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ AD Òº÷
ÂØ∫ Ú∆ ÚË∂∂ «‡¿±ÏÚÀÒª È≈Ò «√≥‹≈¬∆
’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘À Õ Í Óπ º ÷ Ó≥  ∆
Ï≈ÁÒ Á∂ ¡≈͉∂ ’ÊÈ ¡È∞ √ ≈ A
Òº ÷ B@ ‘˜≈ Á∂ ’∆Ï ‘Ø  ÈÚ∂ ∫
«‡¿±ÏÚÀÒ ’∞ÈÀ’ÙÈ ‹≈∆ ’∆Â∂ ‹≈
‘∂ ‘ÈÕ
DE. Í «‹ºÊØ∫ º’ Ì≈÷Û≈ ‚ÀÓ
¡Â∂ «¬√ «÷ºÂ∂ Á∂ ‘Ø Á»‹∂ ‚ÀÓª Á≈
√Ï≥Ë ‘À, ª «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
Íz √ ≥ « ◊’ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «’ «¬È∑ ª ”⁄ Úº ‚ ∂
ͺ Ë  Â∂ «√Ò‡ (◊≈) ‹Ó∑ ª ‘Ø ‰
’≈È, «¬È∑ ª Á∆ Í≈‰∆ √‡Ø  ’È
Á∆ √ÓºÊ≈ «ÁÈØ-«ÁÈ ÿ‡Á∆ ‹≈ ‘∆
‘À, «‹√ È≈Ò «’ √≈∂ √Ï≥Ë ≈‹ª
˘ ÒØ Û ¡È∞ √ ≈ Í≈‰∆ ¿∞ Í ÒϺ Ë
’Ú≈¿∞‰≈ ÁπÙÚ≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ «Î
‹ÁØ ∫ «’ Ì≈÷Û≈ ‚À Ó Á∆ ¡≈͉∆
«Ó¡≈Á Ú∆ Íπº◊‰ È∂Û∂ ‘À, ª «¬√
√≥Ì≈Ú∆ √≥’‡ Ï≈∂ ◊Ω ’È≈ ‘Ø Ú∆
˜»∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹∂’ √≈‚∂ «÷ºÂ∂
Á∂ «¬‘ ‚ÀÓ È’≈≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, ª
«Î «¬√ «÷ºÂ∂ Á∆ ’ØÛª Á∆ ¡Ï≈Á∆
Ò¬∆ Í≈‰∆ Á∂ ’∆ ÏÁÒÚ∂ ∫ Íz Ï ≥ Ë
‘؉◊∂? Ô≈Á ‘∂ «’ ¡Ó∆’≈ Ú◊∂
«Ú’«√ Á∂Ùª «Úº⁄ Ú∆ ¡«‹‘∂ ‚ÀÓ
¡’√ È’≈≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, Í √≈‚∂
«’√∂ Ú∆ ≈‹È∂Â≈ ˘, «¬√ Ï≈∂ ’ج∆
«⁄≥Â≈ È‘∆∫ «√Ú≈¬∂ «√¡≈√∆ ؇∆¡ª
√∂’‰ Á∂Õ ≈‹ ÍzÏ≥Ë Â∂ ’≈Ϙ √≈‚∂
È∆Â∆Ú≈Ȫ Á∆ ◊À-«˜Ó∂Ú≈∆ Á∆ «¬‘
«√÷ ‘À, ‹Ø ¿∞‘ «¬√ Ï≈∂ √≥‹∆Á◊∆
È≈Ò √Ø⁄‰ Á∆ √ÓºÊ≈ È‘∆∫ æ÷Á∂,
«√Ú≈¬∂ «√¡≈√∆ «Ï¡≈È-Ï≈˜∆ ’È
Á∂∂Õ
DF. √ÍÙ‡ ‘À «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Á«¡≈¬∆ √Ø«Ó¡ª ”⁄Ø∫, Á»‹∂ ≈‹ª ˘
‹Ø Ú∆ Í≈‰∆ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘À, ¿∞√
’≈È ‘∆ Í≥‹≈Ï ”⁄ Í≈‰∆ Á≈ «¬‘
◊≥Ì∆ √≥’‡ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈Õ Í «Î
Ú∆ Í≥‹≈Ï √’≈ «¬√ Ï≈∂ ’ج∆ Ú∆
ÔØ◊ ’≈Ú≈¬∆ ’È ˘ «Â¡≈ È‘∆∫Õ
√ÍÙ‡ ‘À «’ ‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï Í≈√ ’ج∆
Î≈Ò± Í≈‰∆ ¿∞ÍÒºÏË È‘∆∫ √∆, «Î
«¬√ Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ «’¿π∫ ‘ج∆?
DG. ¡º‹ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Í≈‰∆ Á∂
√≥’‡ ’≈È ‘≈Ò≈ ¡«‹‘∂ ◊≥Ì∆ ‘Ø
◊¬∂ ‘È «’ ≈‹ «Úº⁄ «‡¿±ÏÚÀÒª/
√ÏÓ√∆ÏÒ Í≥ͪ Á∆ Ï‘∞Â≈ ’≈È
≈‹ «Úº⁄ √≈Ò≈È≈ ’ج∆ «Â≥≥È ’ØÛ
¬∂ ’ Û Î∆‡ ËÂ∆ ‘∂ · Ò≈ Í≈‰∆,
«√≥‹≈¬∆ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «Î
ÍÂ≈ È‘∆∫ «’¿∞ ∫ , Í≥ ‹ ≈Ï Úº Ò Ø ∫ ‘Ø 
ÚË∂  ∂ È«‘∆ Í≈‰∆ Á∆ Ó≥ ◊ È‘∆∫
’∆Â∆ ‹≈ ‘∆? Ô≈Á ‘∂ «’ AIDG
Á∆ Á∂Ù Á∆ Ú≥‚ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï Á≈ √≈≈
È«‘∆ «È˜≈Ó «Ï÷ «◊¡≈ √∆, ‹Ø
ÎΩ∆ ÂΩ Â∂ Ì≈÷Û≈ ‚ÀÓ Á∆ ¿∞√≈∆
Ù∞  » ’È∆ ͬ∆, ‹ÁØ ∫ «’ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ∆
Ù≈√È ’≈Ò √Ó∂ ∫ AIDE ”⁄ ‘∆ «¬√
Â∂ ’≥Ó Ù∞» ‘Ø «◊¡≈ √∆Õ Í Á∂Ù Á∆
Ú≥‚ ¿∞Í≥ «¬‘ ’≥Ó «Î ÂØ∫ AIE@
«Úº⁄ Ù∞» ‘Ø«¬¡≈, ‹Ø AIFB-FC ”⁄
Óπ’≥ÓÒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
-ËÂ∆ ‘∂·Ò∂ Í≈‰∆ Á∂ √≥’‡ Ï≈∂DH. ¡◊ Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ ËÂ∆
‘∂·Ò≈ Í≈‰∆ Úº‚∆ ͺË Â∂ «¬√∂ Â∑ª
‘∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ª ¿∞‘ √Óª
Á» È‘∆∫, ‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï ˘ ‘Ø Ú∆ ‚±≥ÿ∂
√≥ ’ ‡ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ͬ∂ ◊ ≈Õ
¡≈Ó ‹≈‰’≈∆ «‘Â, «¬Ê∂ «¬‘
«Ï¡≈È ’È≈ Íz √ ≥ « ◊’ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «’
ËÂ∆ ‘∂ · Ò≈ Í≈‰∆ «¬º ’ ÙΩ ’ ¡Ï˜Ω  Ï (shock absorber) Ú‹Ø ∫
’≥Ó ’Á≈ ‘À Ì≈Ú ˜Ó∆È ‘∂·Ò∆¡ª
Íª ˘ ¡≈Í√ ”⁄ ‡’≈¿∞ ‰ ÂØ ∫
Ï⁄≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¡◊ «’Â∂ ËÂ∆ ‘∂·Ò≈
«¬‘ Í≈‰∆ ÷ÂÓ ‘Ø «◊¡≈ ª √ÓfiØ
Ì∞ ⁄ ≈Ò ¡≈¿∞ ‰ ¡Â∂ ˜Ó∆È Ë√‰
Á∆¡ª √≥Ì≈ÚÈ≈Úª ‘Ø Ú∆ «˜¡≈Á≈
Úº Ë ‹≈‰◊∆¡ªÕ «¬√ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈
ËÂ∆ ¿∞ Í  ω∆¡≈ «ÚÙ≈Ò-’≈Ô≈
Úº ‚ ∆¡ª «¬Ó≈ª Ú∆ ¡«‹‘∆¡ª
√≥’‡’≈Ò∆È Íz√«ÊÂ∆¡ª Á∆ Ó≈ ÂØ∫
È‘∆∫ Ï⁄ √’‰◊∆¡ªÕ Ï«·ß ‚ ∂ Á≈
√Á∆¡ª Íπ  ≈‰≈ «¬«Â‘≈√’ «’Ò∑ ≈
Ù≈«¬Á «¬√∂ ’≈È ‘∆ „«‘≥ Á ≈ ‹≈
«‘≈ ‘À , ‹Ø Í≥ ‹ ≈Ï Ò¬∆ ÷Â∂ Á≈
√»⁄’ ‘ÀÕ Í ¡‹∂ Ú∆ ÓΩ’≈ ‘À «’ «¬√
√≥ Ì ≈Ú∆ ÷Â∂ Ï≈∂ √≥ ‹ ∆Á◊∆ È≈Ò
√Ø«⁄¡≈ ‹≈Ú∂, È≈«’ ÍÒØ Á∆ ¿∞‚∆’
’∆Â∆ ‹≈Ú∂, ‹ÁØ Í≥‹≈Ï Ú≈√∆¡ª ˘
Í∆‰ Ò¬∆ Ú∆ Í≈‰∆ È√∆Ï È≈
‘Ø«¬¡≈Õ
-ËÂ∆ ‘∂·Ò∂ Í≈‰∆ Á∆ ÍÛÂ≈Ò
’È Ï≈∂-
DI. ¡◊ Í≥ ‹ ≈Ï ˘ ËÂ∆
‘∂·Ò∂ Í≈‰∆ Á∂ √≥’‡ ÂØ∫ Ï⁄≈¿∞‰≈ ‘À
ª «¬√ Á∂ Ó»Ò ’≈Ȫ Á∆ ÍÛÂ≈Ò
’∆Â∆ ‹≈‰∆ ÔØ ◊ ωÁ∆ ‘À , «¬√∂
’’∂ ËÂ∆ ‘∂ · Ò∂ Í≈‰∆ Á∂ ˜÷∆∂
√Ï≥Ë∆, ÚÈ≈ «’Â∂ ¡«‹‘≈ È≈ ‘ØÚ∂
«’ ˜Ó∆È ‘∂·Ò≈ Í≈‰∆ «ÏÒ’∞ºÒ ‘∆
÷ÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ
-Í≈‰∆ Á∂ √≥ ’ ‡ Á≈ È≈◊«’
ÒØÛª ”Â∂ ¡√E@. Í≈‰∆ Á∂ ‚±≥ÿ∂ ‘∞≥Á∂ ‹≈ ‘∂
√≥ ’ ‡ ’≈È ¡º ‹ Í≥ ‹ ≈Ï Á∆ «Â≥ È
’ØÛ Á∆ Úº‚∆ ¡≈Ï≈Á∆ ÏÛ∂ ÓπÙ«’Ò
ÁΩ  ”⁄Ø ∫ Òß ÿ ‘∆ ‘À Õ Í «¬√ Á∂
Ï≈Ú‹»Á Á»‹∂ ◊À-≈«¬Í∂∆¡È ≈‹
‘«¡≈‰≈, ’∂ ∫ Á Ù≈√ Íz Á ∂ Ù
⁄≥ ‚ ∆◊Û∑ ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È ¡≈«Á,
Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈¬∆ √Ø«Ó¡ª ”⁄Ø∫ ‘Ø
ÚË∂∂ Í≈‰∆ Íz≈Í ’È «‘ ’≈˘È∆
⁄≈≈‹Ø¬∆ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ «’ ‹≥Ó»’ÙÓ∆ ¡Â∂ «‘Ó≈⁄Ò Íz Á ∂ Ù
≈«¬Í∂∆¡È «√˪ “Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂
¡≈͉∂ «‘º√∂ Á∂ Í≈‰∆ Á∆ Úº÷∂ ÂΩ
”Â∂ Ó≥◊ ’ ‘∂ ‘ÈÕ √≈‚∂ ¡≈◊»¡ª
˘ Ù≈«¬Á ¿∞ÁØ∫ ‘∆ «◊¡≈È ‘ØÚ∂◊≈,
‹ÁØ ∫ «’ √≈≈ Í≥ ‹ ≈Ï ‘∆ Ï≥ ‹  ‘Ø
«◊¡≈ ¡Â∂ Í≥ ‹ ≈Ï Ú≈√∆ Í≈‰∆ Á∆
Ï»≥Á-Ï»≥Á ˘ Â√‰ Òº◊∂Õ
EA. ¡º ‹ Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ ˜Ó∆È
‘∂ · Ò∂ Í≈‰∆ Á≈ ͺ Ë  ËÂ∆ Á∆¡ª
Ëπ- ‚±≥ÿ≈¬∆¡ª Â’ ‹≈ Í‘∞≥«⁄¡≈ ‘ÀÕ
«√º ‡ ∂ Ú‹Ø ∫ ≈‹ ”⁄ Òº ◊ ∂ ‘À ∫ ‚-Í≥ Í
(ÈÒ’∂) Í≈‰∆ ¤º‚ ◊¬∂ ‘È, «ÚÙ∂Ù
’’∂ ‹ÁØ∫ «’ Í≈‰∆ A@@ Îπº‡ ÂØ∫ Ú∆
‘∂·ª ⁄Ò≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Í «‹ºÊ∂ «’Â∂
«¬‘ ‘À ∫‚-Í≥Í ’≥Ó ’ Ú∆ ‘∂ ‘È,
¿∞È∑ª Á∂ Í≈‰∆¡ª ”⁄ ∂«‚¿∞¡À’«‡Ú
Ô»∂È∆¡Ó ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø Ú∆ Ï‘∞Â
√≈∂ ˜‘∆Ò∂ º ÓΩ‹»Á ‘؉ ’≈È,
«¬È∑ ª Á≈ Í≈‰∆ Í∆‰ ÔØ ◊ È‘∆∫
«‘≈Õ ‹ÁØ∫ «’ Í≥‹≈Ï Á∆ ’≈Î∆ Úº‚∆
¡≈Ï≈Á∆ ’À ∫ √ ¡Â∂ ‘Ø  ÿ≈Â’
«ÏÓ≈∆¡ª Á∆ Ó≈ ‘∂· ¡≈¬∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ
-ÁÒ∆Ò Á∆ ’√؇∆ ”Â∂, Í≈‰∆¡ª
Á∆ Ú≥‚ Á∂ Á√Â≈Ú∂˜EB. √Ø , Í≈‰∆¡ª Á∂ √≥ ’ ‡ Á∂
√≥ÁÌ «Úº⁄ ≈‹∆Ú-ÒΩ∫◊ØÚ≈Ò √ÓfiΩÂ∂
Á∆ Í≥ ‹ ≈Ï √’≈ Úº Ò Ø ∫ √Ó∆«÷¡≈
’∆Â∆ ‹≈‰∆ ¡«Â ˜»∆ ωÁ∆ ‘À,
«‹√ Á∂ Ú∂Ú∂ «¬√ Ò∂÷ «Úº⁄ Á‹
‘ÈÕ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ √Ï≥ Ë ∆ Á» ‹ ∂
≈‹ Ì≈Ú∂∫ ’∞ºfi Ú∆ ÁÒ∆Òª «’¿∞∫ È≈
Á∂‰, Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª Â∂ ¿∞√ Á∂
¡≈͉∂ √≥«ÚË≈È’ ¡Â∂ ≈«¬Í∂∆¡È
¡«Ë’≈ «’√∂ Ú∆ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ÷ÂÓ
È‘∆∫ ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ , ‹Ø Í≥ ‹ ≈Ï ˘
’∞ÁÂ∆ ÂΩ ”Â∂ Íz≈Í ‘ÈÕ Í «Î
Ú∆ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ √≈‚∂ ≈‹È∂  ≈
¡≈͉∆¡ª È∆Â∆¡ª Á∆ √Ó∆«÷¡≈
’È ˘ «Â¡≈ È‘∆∫Õ
-Í≥‹≈Ï «ÚË≈È √Ì≈ Á≈ ¡À’‡ E,
AIEGEC. Í «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
Ú∆ ÔØ ◊ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «’ Í≥ ‹ ≈Ï «ÚË≈È
√Ì≈ ÚºÒØ∫ Í≈√ ’∆Â∂ ¡À’‡ E, AIEG
”⁄ «¡≈√Â∆ ≈‹ Íz Ï ≥ Ë «Ú⁄Ò∂
«¬Ò≈’∂ , «‹È∑ ª ˘ ÍÀ Í √» (PEPSU:
Patiala and East Punjab States
Union) «’‘≈ ‹ªÁ≈ √∆, ¡Â∂ ‹Ø A
ÈÚ≥Ï, AIEF ˘ Í≥‹≈Ï ”⁄ Ù≈ÓÒ
’∆Â∂ ◊¬∂ √È, ¿∞È∑ª √Ï≥Ë∆ È≈ÁÈ
«¬≥‚∆¡≈ ’ÀÈ≈Ò ¡À∫‚ ‚∂È∂‹ ¡À’‡
«Ú⁄ Ú∆ ˜»∆ √ØË ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ
‹ÈÚ∆ B@AE
ED. Í ‹ÁØ∫ A ÈÚ≥Ï, AIFF
Á∂ ÍπÈ-◊·È ¿∞Í≥ ‘«¡≈‰≈ ¡Â∂
’∂∫Á Ù≈«√ ÍzÁ∂Ù ⁄≥‚∆◊Û∑ ¡≈«Á
Á∂, ‹Ø «¬Ò≈’∂ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Úº÷ ‘Ø ◊¬∂
√È, ˘ «Î Ú∆ ’ÀÈ≈Ò ¡À∫‚ ‚∂È∂‹
¡À’‡ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ º«÷¡≈ «◊¡≈, ª
«¬√ Á≈ ’∆ «ÚÙ∂ Ù ’≈È √∆? Í
‹ÁØ ∫ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ ¿∞ Í  Á√≈¬∂ «¬‘
«¬Ò≈’∂ , ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂
’≈‹-÷∂Â ”⁄Ø∫ Ï≈«‘ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ «Î
¿∞È∑ª ”Â∂ Í≥‹≈Ï Á≈ Í≈‰∆¡ª √Ï≥Ë∆
’≈˘È «’Ú∂∫ Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈
‘À? Í «¬√ Ï≈∂ ’ج∆ Ú∆ ≈‹È∂Â≈,
’∞ºfi Ú∆ ÏØÒ‰ ˘ «Â¡≈ È‘∆∫Õ
EE. Í≥‹≈Ï Á≈ ≈‹ ÍzÏ≥Ë Ì≈Ú∂∫
«’√∂ Ú∆ «√¡≈√∆ Í≈‡∆ ‹ª ≈‹È∂Â≈
Á∂ ‘ºÊ «’¿∞∫ È≈ «‘≈ ‘ØÚ∂, Í≥‹≈Ï Á∂
«‘ª Á∆ ‘Ó∂Ù≈ ‘≈È∆ ‘∞≥Á∆ ¡≈¬∆ ‘À,
√ÍÙ‡ ‘À «’ ≈‹È∆Â∆ ÂØ ∫ Íz ∂ « Â
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ ’≈È, Í≥ ‹ ≈Ï
Á∆¡ª ¡≈͉∆¡ª «√≥ ‹ ≈¬∆ ¡Â∂
È≈◊«’ ÒØÛª Á∆ Ú∆ ¡‰Á∂÷∆ ‘ج∆Õ
Í «Î Ú∆ ¡«‹‘∂ ÓπºÁ∂ ’Á∂ Ú∆ Í≥‹≈Ï
«ÚË≈È √Ì≈ ”⁄ «Ú⁄≈∂ È‘∆∫ ◊¬∂Õ
√Ø «¬√ ◊≥Ì∆ ’∞Â≈‘∆ Ò¬∆ Óπº÷ ÂΩ
”Â∂ √≈‚∂ ≈‹È∂  ≈ ¡Â∂ «ÚË≈È’≈
‘∆ ‘È, «‹È∑ª È∂ «’ Í≥‹≈Ï Á∂ «‘ºÂª
˘ ‘Ó∂Ùª ¡‰◊ΩΩ«Ò¡ª ’∆Â≈Õ
EF. Í «‹Ú∂ ∫ «’ Í«‘Òª Ú∆
¿∞ Í  «Ò«÷¡≈ ‹≈ ⁄π º « ’¡≈ ‘À «’
√≥«ÚË≈È Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡È∞√≈
‹Ø «¬Ò≈’∂ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ Ú≥ ‚ -÷∂   ”⁄
È‘∆∫ ¡≈¿∞ ∫ Á∂ , ¿∞ È ∑ ª ˘ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Á«¡≈¬∆ √Ø«Ó¡ª ”⁄Ø∫ Í≥‹≈Ï Á∆ ‘≈È∆
’’∂ , Í≈‰∆ ¿∞ Í ÒϺ Ë ’Ú≈¿∞ ‰ ≈,
’∞ Á Â∆ «¬È√≈Î Á∂ Â’≈«˜¡≈ Á∂
«Ú∞ºË ‘À, ‹ÁØ∫ «’ Í≥‹≈Ï ¡≈Í ÷πÁ
Í≈‰∆ Á∂ ◊≥Ì∆ √≥’‡ ÂØ∫ ◊z√ ‘ÀÕ
«Î «¬√ Á∂ Á«¡≈¬∆ Í≈‰∆¡ª Á∆
Ú≥ ‚ «’¿∞ ∫? «‹√ ’≈È Í≥ ‹ ≈Ï Á∆
Úº‚∆ ‘≈È∆ ‘ج∆Õ
EG. √ÍÙ‡ ‘À «’ ÚØ ‡ ª Á∆
≈‹È∆Â∆ Á∂ ⁄Ò«Á¡ª, Í≥ ‹ ≈Ï Á∆
‘≈È∆ ’’∂ , Á» ‹ ∂ ≈‹ª ˘ Ò≈Ì
Í‘∞≥⁄≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Í «Î Ú∆ √≈‚≈
’ج∆ ≈‹È∂Â≈ «¬√ Á∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ ÒÀ‰
˘ «Â¡≈ È‘∆∫, «‹√ Á≈ ÷≈«Ó¡≈˜≈
¡º ‹ √Ó» ‘ Í≥ ‹ ≈Ï Ú≈√∆¡ª ˘
Ì∞◊‰≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ
EH. Í «¬º Ê ∂ «¬‘ Ú∆ «Ï¡≈È
’È≈ Â’√≥ ◊  ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «’ ‹∂ ’ 
◊∞¡ª„∆ ≈‹ª Á∂ Í≥‹≈Ï È≈Ò Ò◊Á∂
«¬Ò≈’∂ , Í≥ ‹ ≈Ï ”⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ‹ªÁ∂
‘È, ª «¬È∑ ª Á∂ ÷π Á -Ï-÷π Á ‘∆
Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª Â∂ ≈«¬Í∂∆¡È
¡«Ë’≈ ω ‹≈‰◊∂Õ
- Í≥‹≈Ï ÍπÈ◊·È ¡À’‡-AIFF
Á∆¡ª Ë≈ªÚª GH, GI ¡Â∂ H@EI. ÚȉÔØ ◊ ‘À «’ ‹ÁØ ∫
Í≥‹≈Ï Á∂ «Â≥È∂ Á«¡≈ ¡≥Â-≈‹∆
Á«¡≈Ú≈ Á∆ Ùz ∂ ‰ ∆ «Ú⁄ È‘∆∫
¡≈¿∞ ∫ Á∂ Õ «Î «¬È∑ ª Â∂ Í≥ ‹ ≈Ï
Íπ È ◊·È ¡À ’ ‡, AIFF Á∆¡ª
Ë≈≈Úª GH, GI ¡Â∂ H@ «’√∂ Ú∆
¡≈Ë≈ ”Â∂ Ò≈◊» È‘∆∫ ‘∞ ≥ Á ∆¡ª,
«√Ú≈¬∂ ¡‰Ú≥ ‚ ∂ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ ÔÓπ È ≈
(‹ÓÈ≈) Á«¡≈ Á∂ , ‹Ø Íπ È ◊·È
¿∞Í≥ ‘«¡≈‰≈ Á∂ «‘º√∂ ⁄Ò≈ «◊¡≈
√∆Õ Í Í≥‹≈Ï ˘ ÔÓπÈ≈ (‹ÓÈ≈) Á∂
Í≈‰∆¡ª ”⁄Ø ∫ «‘º √ ≈ È‘∆∫ √∆ «Áº  ≈
«◊¡≈Õ «Î Á» ‹ ∂ ≈‹ª ˘ «’√
¡≈Ë≈ Â∂ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ Á«¡≈Úª
”⁄Ø∫ Í≈‰∆ «ÁºÂ≈ «◊¡≈? √ÍæÙ‡ ‘À «’
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
9
Í≥‹≈Ï Ò¬∆ Úº÷∂ Ó≈Í-Á≥‚ ¡Í‰≈¬∂
◊¬∂Õ
F@. Í «¬ºÊ∂ «Ú⁄≈ÈÔØ◊ ÓπºÁ≈
«¬º’ ‘Ø Ú∆ ‘À «’ ‹ÁØ∫ ÍπÈ◊·È
√Ó∂∫ Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª Á∆ Ú≥‚ ‘Ø
◊¬∆ √∆, √ÂÒ∞‹, «Ï¡≈√ ¡Â∂ ≈Ú∆
Á«¡≈ ≈«¬Í∂∆¡È «√˪ ¡È∞√≈
Í«‘Òª Úª◊ ‘∆ Í≥‹≈Ï ”⁄ Ù≈ÓÒ ‘∂
¡Â∂ ÔÓπÈ≈ Á«¡≈ ‘«¡≈‰≈ Á∂ «‘º√∂
⁄Ò≈ «◊¡≈Õ «Î Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈¬∆
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á≈ ’∆ ¡Ê? ÷≈√
’’∂ ‹ÁØ∫ «’ Í≥‹≈Ï Í≈√ ’ج∆ Î≈Ò±
Í≈‰∆ ¿∞ Í Òº Ï Ë È‘∆∫ √∆Õ ’∆ «Î
«¬‘ Í≥‹≈Ï Ú≈√∆¡ª È≈Ò ËØ÷≈ È‘∆∫
√∆? Ô≈Á ‘∂ «’ Í≥‹≈Ï Á∂ Í≈‰∆¡ª
Á∆ «¬√ Ú≥ ‚ Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ √Ì ÂØ ∫
ÚË∂  ∂ Í≈‰∆ ‹ª ª ‘«¡≈‰≈ ˘
«Áº  ≈ «◊¡≈, √Ó∂  ÔÓπ È ≈ Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∂ ‹ª «Î ≈‹√Ê≈È ˘Õ
‹ÁØ∫ «’ √Ì ÂØ∫ ÿº‡ Í≈‰∆ Í≥‹≈Ï ˘
«Áº  ≈ «◊¡≈Õ Ô≈Á ‘∂ , «’ ‹ÁØ ∫
AIFF Á∂ ÍπÈ◊·È √Ó∂ ∫ Í≥‹≈Ï Á∂
Á«¡≈Úª Á∆ Ú≥ ‚ ‘Ø ◊¬∆ √∆, ª
«Î Í≥‹≈Ï Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ ’È
Á≈ ’∆ ¡≈Ë≈ √∆? √Ø «¬√ Ò¬∆ ˜»∆
‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À «’ «¬‘ √ͺ Ù ‡ ’∆Â≈
‹≈Ú∂ «’ √Ï≥ Ë Â ≈‹ª ˘ ‘’∆’Â
«Úº⁄ ’∞ºÒ «’≥È≈ Í≈‰∆ «ÓÒ «‘≈ ‘ÀÕ
-Í≈‰∆ Á∂ √≥ ’ ‡ √Ï≥ Ë ∆ ’∞ fi ‘Ø 
Ú∂Ú∂FA. Í≥‹≈Ï Á∂ Óπ÷ «¬≥‹∆È∆¡/
È«‘ª, «√≥⁄≈¬∆ «ÚÌ≈◊ (Í≥‹≈Ï) Ùz∆
¬∂. ¡À √ . Áπ Ò Â Á∂ ¡≈͉∂ Íz À √
«Ï¡≈Ȫ ¡È∞√≈ Í≥‹≈Ï ˘ ED ¡ÀÓ.
¬∂. ¡ÀÎ. Í≈‰∆ Á∆ Úº‚∆ ÒØÛ ‘À, ‹ÁØ∫
«’ «√Î AD ¡ÀÓ. ¬∂. ¡ÀÎ. ‘∆ Í≈‰∆
Ú≥ ‚ ”⁄ Á∂‰≈ «Ó«Ê¡≈ «◊¡≈Õ «¬√
«‘√≈Ï È≈Ò Í≥‹≈Ï ˘ D@ ¡ÀÓ. ¬∂.
¡ÀÎ. ‘Ø ÚË∂∂ Í≈‰∆ ⁄≈‘∆Á≈ √∆Õ ‹ÁØ∫
«’ ‘’∆’ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï ˘ A@ ¡ÀÓ.
¬∂. ¡ÀÎ. ÂØ∫ Ú∆ ÿº‡ Í≈‰∆ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ
Í «¬√ Ï≈∂ Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ ’Ø ¬ ∆ Ú∆
«√¡≈√∆ ¡≈◊» ’∞ºfi ÏØÒ‰ ˘ «Â¡≈
È‘∆∫, «’ Í≥‹≈Ï ˘ «¬È∑ª ÿº‡ Í≈‰∆
«’¿∞∫ «ÓÒ «‘≈ ‘À?
FB. Ô≈Á ‘∂ «’ √Ø’∂ Á∂ ‘≈Ò≈Â
”⁄ Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª ”⁄ Í≈‰∆ ‘Ø
Ú∆ ÿ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À, «‹√ Á≈ Í≥‹≈Ï
Á∂ «√≥‹≈¬∆ √≈ËȪ Â∂ ÏÛ≈ Ó≈» ÍzÌ≈Ú
ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ÚÀ√∂, ≈‹ √’≈ Á∆ Ú∆
«¬‘ Óπº„Ò∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ ωÁ∆ ‘À «’
‘’∆’∆ ÒØÛª ¡È∞√≈ È«‘∆ Í≈‰∆
Á≈ ’ج∆ ÔØ◊ ÍzÏ≥Ë ’∆Â≈ ‹≈¬∂ ÚÈ≈
Í≥‹≈Ï ”⁄ ‘≈Ò≈ ‘Ø Ú∆ ◊≥Ì∆ ‘Ø
‹≈‰◊∂ Õ Í≈‰∆ Á∂ √≥ ’ ‡ ’≈È È≈
«√Î ≈‹ Á≈ ÷∂  ∆ ¡Ê⁄≈≈
ÏÏ≈Á ‘Ø « ¬¡≈, ÏÒ«’ «¬º Ê Ø ∫ Á∆
¡≈«Ê’Â≈ Ú∆ √≥’‡◊z√ ‘Ø ◊¬∆Õ
Í «Î Ú∆ √≈‚∂ «√¡≈√∆ ¡≈◊»¡ª
ÚÒØ∫ «ÏȪ √Ø ⁄ ∂ √Ófi∂ Á» ‹ ∂ ≈‹ª ˘
Í≈‰∆ Á∂ ‰ √Ï≥ Ë ∆ ≈‹È∆«Â’ ͺ Ë 
Â∂ √Ω Á ∂ Ï ≈˜∆¡ª ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª,
̪Ú∂ «’ ¿∞‘ «’√∂ Ú∆ «√¡≈√∆ Í≈‡∆
È≈Ò √Ï≥Ë «’¿∞∫ È‘∆∫ √∆ º÷Á∂Õ
-Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ ”Â∂ «Í¤Ò-fi≈ÂFC. Í≥‹≈Ï Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ ◊À«ÚÚ‘≈«’ Ú≥‚ ’≈È √Ì ÂØ∫ ÚË∂∂
Í≈‰∆ ≈‹√Ê≈È ˘ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈
‘À , √Ó∂  ◊≥ ◊ -’À È ≈Ò (Ï∆’≈È∂ 
È«‘) ¡Â∂ ¬∆√‡È ’À È ≈Ò Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∂, ¡Â∂ ‹ª «Î ‘«¡≈‰≈
ÍzªÂ ˘ «ÓÒ «‘≈ ‘À, √Ó∂ ÔÓπÈ≈
Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∂ Õ Í Á» ‹ ∂ Í≈√∂
≈‹Ë≈È∆ «ÁºÒ∆, ’∂∫Á Ù≈«√ ÍzÁ∂Ù
⁄≥‚∆◊Û∑, ‘«¡≈‰≈ ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È
¡≈«Á ≈‹ √Ó»«‘’ ÂΩ ”Â∂ Í≥‹≈Ï ÂØ∫
«’Â∂ ÚË∂∂ Í≈‰∆ Íz≈Í ’ ‘∂ ‘ÈÕ
Í «¬È∑ ª ≈‹ª Úº Ò Ø ∫ ‘Ø  Ú∆ ÚË∂  ∂
Í≈‰∆ Íz≈Í ’È «‘Â, ‘∂’ ͺË
Â∂ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫
«’ ‹≥Ó»-’ÙÓ∆ ¡Â∂ «‘Ó≈⁄Ò ÍzÁ∂Ù
Úº ÷ ∂ ÂΩ  ”Â∂ «¬È∑ ª Á«¡≈Úª ”⁄Ø ∫
¡≈͉∂ «‘º√∂ Á∆ Ó≥◊ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
FD. «¬º ’ ÓØ ‡ ∂ ¡≥ Á ≈˜∂ ¡È∞ √ ≈
≈«¬Í∂∆¡È ≈‹ Í≥‹≈Ï ˘ CE% Á∂
’∆Ï ‘∆ È«‘∆ Í≈‰∆ «ÓÒÁ≈ ‘À ,
«‹√ «Úº ⁄ «’ ¡≥ ◊ z ∂ ˜ ∆ Ù≈√È ’≈Ò
√Ó∂∫ Á≈ Ú∆ Í≈‰∆ Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ «’
«¬√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Á»‹∂ ◊À-≈«¬Í∂∆¡È
≈‹ FE% ÂØ∫ Ú∆ ÚË∂∂ Í≈‰∆ Íz≈ÍÂ
’ ‘∂ ‘ÈÕ ’∆ «Î «¬‘ Í≥‹≈Ï È≈Ò
Úº‚∆ Ï∂-«¬È√≈Î∆ È‘∆∫? «‹√ ˘ «’
¡≈͉∂ Á«¡≈Úª ”⁄Ø ∫ ÷π Ò ∑ ∂ ÂΩ ”Â∂
Í≈‰∆ Ú∆ È√∆Ï È‘∆∫Õ ¡«‹‘≈ ‘∆ ’∞fi
Ó≈ÓÒ≈ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ «Ï‹Ò∆ √≥ ’ ‡ Á≈
‘ÀÕ «’¿∞∫ ‹Ø, Ì≈÷Û≈ ‚ÀÓ ÍzØ‹À’‡ ÂØ∫
ÍÀ Á ≈ ‘Ø ‰ Ú≈Ò∆ ͉-«Ï‹Ò∆
(‘≈¬∆‚Ò Í≈Ú) Á≈ Úº‚≈ «‘º√≈ Á»‹∂
≈‹ª ˘ Á∂ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ¡Â∂ √Ì ÂØ∫
ÿº ‡ Í≥ ‹ ≈Ï ˘ «Ó«Ò¡≈Õ Óπ º Ò Íº ÷ Ø ∫
͉-«Ï‹Ò∆ Ï‘∞ √√Â∆ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ
FE. ‹ÁØ ∫ «’, «‡¿± Ï ÚÀ Ò ª Á∆
Ï‘∞Â≈ ’≈È ¡º‹ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ Úº‚∆
«◊‰Â∆ «Úº ⁄ Â≈Í «Ï‹Ò∆ ÿª
(Thermal Power Plants) Á∆
¿∞√≈∆ ’È∆ ͬ∆, «‹È∑ª «Ú⁄Ø∫ «’
√Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ï«·ß‚≈ Á∂ ¡≈√-Í≈√
√«Ê ‘È, «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÁØ ÷≈Á
ÎÀ ’ ‡∆¡ª,
Ï«·ß ‚ ≈
¡≈«¬Ò
«Î≈«¬È∆ ¡≈«Á Á∂ Òº ◊ ‰ È≈Ò,
«‹ºÊ∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Í≈‰∆ Á∆ ÷Í ‘Ø
Ú∆ «˜¡≈Á≈ ÚºË∆ ‘À, ¿∞ŒºÊ∂ Á»‹∂ Í≈√∂
Íz Á » Ù ‰ Á∆ √Óº « √¡≈ ÍÀ Á ≈ ‘Ø ‰ ∆
’∞ Á Â∆ √∆Õ Í≈‰∆ Á∆ Úº ‚ ∆ ’Ó∆
’≈È ¡º‹ Í≥‹≈Ï Á∆ ‘˜≈ª ¬∂’Û
˜Ó∆È «√≥‹≈¬∆ «‘ ‘Ø ◊¬∆ ‘À, Í
¡‹∂ Ú∆ ’¬∆ ‘Ø ¡«‹‘∂∂ ÍzØ‹À’‡ ‘È,
«‹È∑ª È≈Ò «’ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Í≈‰∆ Á≈
√≥’‡ ‘Ø Ú∆ ‚±≥ÿ≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√
Â∑ ª È≈ ª Í≥ ‹ ≈Ï ˘ Í≈‰∆ «ÓÒ
√’∂◊≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Á∂Ù ˘ ¡≈È≈‹Õ
Í≥‹≈Ï ˘ «¬√ √Ó∂∫ ‹Ø Í≈‰∆ «ÓÒ Ú∆
«‘≈ ‘À , ¿∞ √ «Úº ⁄ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ∆ Ù≈√È
’≈Ò √Ó∂∫ Á≈ Ú∆ Í≈‰∆ Ù≈ÓÒ ‘À, «Î
«¬√ «÷ºÂ∂ ”⁄ ‚ÀÓª Á∂ Ïȉ È≈Ò
Í≥‹≈Ï ˘ ’∆ Ò≈Ì ‘Ø«¬¡≈?
- Í≈‰∆ Á∆ ÷Í √Ï≥Ë∆ ’∞ºfi ‘Ø
Ú∂Ú∂ FF. ≈‹ «Ú⁄ ËÛ≈ËÛ
¿∞ √ ≈∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª Ï‘∞ - Ó≥ « ˜Ò≈
«‘≈«¬Ù∆ «¬Ó≈ª/’ÒØ È ∆¡ª,
¡È∂ ’ ª ‘Ø  ¿∞ √ ≈∆ ◊Â∆«ÚË∆¡ª,
ÈÚ∂ ∫ ⁄≥ ‚ ∆◊Û∑ Ú◊∂ Íz Ø ‹ À ’ ‡ª,
Ò∞ « Ë¡≈‰≈, ‹Òß Ë  ¡Â∂ ¡≥ « Óz  √
¡≈«Á Ó‘ª-È◊ª Á∆¡ª Í≈‰∆ √Ï≥Ë∆
ÒØÛª ¡Â∂ ≈‹ Á∆ C ’ØÛ Á∆ Úº‚∆
¡≈Ï≈Á∆, «‹√ ”⁄ Ò◊≈Â≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø
«‘≈ ‘À , Á∆¡ª È≈◊«’ ÒØ Û ª ˘
«’Ú∂ ∫ Í» « ¡ª ’∆Â≈ ‹≈¬∂ ◊ ≈? √≈‚∂
≈‹È∂  ≈Úª È∂ ’Á∂ Ú∆ «¬√ Ï≈∂
◊≥Ì∆ «⁄≥ÂÈ È‘∆∫ ’∆Â≈ «’ ¡≈«÷
¿∞ ‘ Í≥ ‹ ≈Ï Á∆¡ª Ì«Úº ÷ Á∆¡ª
Í∆Û∑ ∆ ¡ª ˘ ’∆ Á∂ ‰ ‹≈ ‘∂ ‘È,
«Ú’≈√ ‹ª «ÚÈ≈√?
FG. Í ¡«‹‘∆¡ª √≥ ’ ‡Ó¬∆
Íz √ «ÊÂ∆¡ª ˘ ÿ‡≈ ’∂ Á∂ ÷ ‰≈ Ú∆
Í≥ ‹ ≈Ï Ú≈√∆¡ª Ò¬∆ ÿ≈Â’ «√º Ë
‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ √Ø ¿∞ Í Ø ’  ‘Ú≈«Ò¡ª Á∂
√≥ÁÌ «Úº⁄ «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
’ج∆ ◊Ò ȑ∆∫ ‘ØÚ∂◊≈ «’ Í≥‹≈Ï
Á∂ «¬√ √≥’‡ Ò¬∆ Óπ÷ ÂΩ ”Â∂ √≈‚∂
¡≈͉∂ ‘∆ ≈‹È∂  ≈ «‹≥ ‘ È, ‹Ø
«√Ú≈¬∂ Ú؇ª Á∆ «◊‰Â∆-«Ó‰Â∆ Á∂
’∞fi Ú∆ ‘Ø √≈«Ê’ ’È Á∆ ÔØ◊Â≈
È‘∆∫ ÷Á∂Õ
FH. Í≥‹≈Ï Á∆ «¬√ √≥’‡◊z√Â
ËÂ∆ Ï≈∂ «’√∂ «⁄≥Â’ È∂ ·∆’ ‘∆
«Ò«÷¡≈ ‘À: ““ÓÀ∫ ËÂ∆ Á∂√ Í≥‹≈Ï Á∆
«ÏÈ È∆ª ‘ج∆, Óπº’ ◊¬∂ ‘≥fi» Ó∂∂ √≈
Ò¬∂ È≈ ’ج∆Õ”” Í ’∞ºfi ‹≈◊»’ ÒØ’ª
¡È∞√≈ Í≥‹≈Ï È≈Ò ÁØ Ú≈∆ ◊Á≈∆
‘ج∆, «¬’ Ú≈∆ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆Â
«√≥ÿ Á∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á, Á»‹∆ Ú≈∆
Á∂Ù Á∆ ¡≈‹≈Á∆ ¿∞Í≥Â, «¬‘∆ Ú‹≈∑
‘À ‹Ø Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Í≈‰∆ Á≈ ¡«‹‘≈
◊≥Ì∆ √≥’‡ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈Õ Í ≈‹
ÍzÏ≥Ë Â∂ ’≈Ϙ √≈‚∂ √≈‘∆ «¬‘ Áº√
√’Á∂ ‘È «’ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆ «√≥ÿ
Á≈ ≈‹ ÍzÏ≥Ë «’√ Â∑ª Á≈ √∆, «‹√
Á∆ «¬È∑ª ÚºÒØ∫ ÌÍ» ÙÒ≈ÿ≈ ’∆Â∆
‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
FI. Í≈‰∆¡ª Á∂ «¬√ √≥’‡ Ï≈∂
«¬’ ‘Ø  √≥ Ú ∂ Á ÈÙ∆Ò Ò∂ ÷ ’ È∂
¡≈͉∆ «⁄≥Â≈ Á≈ Íz◊‡≈Ú≈ ’∞ºfi «¬√
Â∑ª ’∆Â≈ ‘À, ‹Ø Í≥‹≈Ï Á∂ √≥ÁÌ
«Ú⁄ ’≈Î∆ „∞º’Úª ‘À: ““Óπfi∂ Ó≈≈ Ó∂∂
¡ÍÈØ È∂ ÚÈ≈ ¡Ω  Ø ∫ Ó∂ «’¡≈ ÁÓ
Ê≈, ’ÙÂ∆ Ó∂∆ Ú‘ª ‚±Ï∆ ‹‘ª Í≈È∆
Ï‘∞ ’Ó Ê≈Õ”” Í≥‹≈Ï Á∂ «¬√ √≥’‡
Á∂ √≥ÁÌ «Ú⁄ «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ò÷‰≈ ÔØ◊
‘ØÚ∂◊≈ «’ ‹∂’ Í≥‹≈Ï Á∂ Á«¡≈Úª
Á≈ Í≈‰∆ ‘«¡≈‰≈, «Áº Ò ∆ ‹ª
≈‹√Ê≈È Á∂ Á»  -Á≈˜ Á∂
«¬Ò≈«’¡ª ˘ «Áº  ≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À ,
«Î Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ¡«‹‘∂ √≥’‡◊z√Â
«¬Ò≈«’¡ª ˘ «’¿∞∫ È‘∆∫ «ÁºÂ≈ ‹≈
√’Á≈, «‹ºÊØ∫ «’ Á»‹∂ ≈‹ª ˘ Í≈‰∆
¿∞ÍÒÏºË ’Ú≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª È«‘ª
ÒßÿÁ∆¡ª ‘È? Í ‘ÀÒ∆’≈͇ª ”⁄
ÏÀ · ◊∂ Û ∆¡ª Ò≈¿∞ ‰ Ú≈Ò∂ √≈‚∂
≈‹È∂  ≈ «¬√ Ï≈∂ ÷≈ÓØ Ù ‘È «’
Í≥ ‹ ≈Ï ˘ ¿∞ √ Á∆¡ª ÒØ Û ª ¡È∞ √ ≈
Í»  ≈ È«‘∆ Í≈‰∆ «’¿∫∞ È‘∆∫ «ÓÒ
Á≈?
G@. ¡◊ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬√ √≥’‡
Á≈ √‘∆ √≥ÁÌ «Ú⁄ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆Â≈
‹≈¬∂ ª «¬È∑ª ºʪ ˘ fi∞·Ò≈«¬¡≈
È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈ «’ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚
Á∂ «’√∂ Ú∆ Á√Â≈Ú∂˜ ”⁄ «¬‘ Á‹
È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥ ‚ ’Á∂ √Ó∂ ∫ «’‘Û∂
√≥ « ÚË≈È’ ‹ª ’≈˘È∆ Ó≈ÍÁ≥ ‚
¡Í‰≈¬∂ ◊¬∂Õ «Î «¬ºÊ∂ ÍzÙÈ «¬‘
Ú∆ ÍÀ Á ≈ ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À «’ √≥ « ÚË≈È
√Ú¿∞Œº⁄ ‘À ‹ª Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚ Á∂
¡«‹‘∂ ◊À-√≥«ÚË≈È’ Á√Â≈Ú∂˜?
- Í≈‰∆¡ª Á≈ √≥ ’ ‡ º Ê ª Á∆
ØÙÈ∆ ”⁄ GA. Í≥‹≈Ï Á∂ «√≥‹≈¬∆ Ó≥Â∆ Á∂
’ÊÈ ¡È∞√≈ ≈‹ Á∂ ’∞Ò Ú≈‘∆ÔØ◊
’Ï∂ ”⁄Ø∫ «√Î BB% ˘ ‘∆ È«‘∆
Í≈‰∆ Á∆¡ª «√≥ ‹ ≈¬∆ √‘» Ò Âª
¿∞ÍÒºÏË ‘È, ‹ÁØ∫ «’ GH% ’Ï≈
‹ª ª «‡¿±ÏÚÀÒª Â∂ «ÈÌ ‘À ¡Â∂
‹ª «Î «√≥‹≈¬∆ «‘ ‘ÀÕ Í «Î
Ú∆ √≈‚∂ È∆Â∆Ú≈Ȫ È∂ ’Á∂ «¬‘
Ò∂ ÷ ≈-‹Ø ÷ ≈ È‘∆∫ ’∆Â≈, «’ Í≥ ‹ ≈Ï
«Ú⁄ Í≈‰∆ Á≈ ¡«‹‘≈ ◊≥Ì∆ √≥’‡
«’¿∞ó ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈Õ
GB. √ÍÙ‡ ‘À «’ Í≥‹≈Ï «Ú⁄
«√≥‹≈¬∆ Á∆ «ÈÌÂ≈ Óπ÷ ÂΩ ”Â∂ ‹ª
ª «‡¿±ÏÚÀÒª Â∂ ‘À ‹ª «Î «¬≥Á
Á∂ Ú Â≈ Á∂ «‘ÓØ - ’Ó ”Â∂ Ì≈Ú
ÓΩÈ√»È ”Â∂, «‹√ È≈Ò «’ Úº‚∂ ͺË
Â∂ ˜Ó∆È Á∆ ∆⁄≈«‹≥◊ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ Í
√≈‚∂ «√¡≈√∆ ¡≈◊»¡ª È∂ ’Á∂ «¬‘
È‘∆∫ «Ú⁄≈«¡≈ «’ ¡≈÷ Í≥‹≈Ï Á≈
¡À È ≈ Ó≈Û≈ ‘≈Ò «’¿∞ ∫ ‘Ø « ¬¡≈?
√ͺه ‘À «’ Í≥‹≈Ï Á∆ «¬√ ËÂ∆
Á≈ √≈≈ Á≈Ø Ó Á≈ «‡¿± Ï ÚÀ Ò ª ‹ª
«Î ÓΩÈ√»È Â∂ ‘ÀÕ Í √≈‚∂ ≈‹È∂Â≈
«¬√ ˘ ¡≈͉∆ «¬º’ Úº‚∆ ¿∞ÍÒºÏË∆
Ó≥ È Á∂ ∂ ‘È «’ Í≥ ‹ ≈Ï ¡≈͉∂ Úº ‚ ∂
¡È≈‹ Ì≥‚≈ª ’’∂ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈
‘À Õ Í ¿∞ ‘ «¬‘ ◊º Ò «’¿∞ ∫ È‘∆∫
«Ú⁄≈Á∂ «’ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ Í≈‰∆ Á≈
«’≥È≈ ◊≥Ì∆ √≥’‡ ‘À, ¡Â∂ Ò◊≈Â≈
Úº ‚ ∆ ͺ Ë  ”Â∂ ËÂ∆ ‘∂ · Ò≈ Í≈‰∆
ÚÂ∂ ‹≈‰ È≈Ò ‘≈Ò≈ ÏÁ-ÂØ ∫ ÏÁÂ ‘∞≥Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂ ¿∞‘ √Óª
Á»  È‘∆∫, ‹ÁØ ∫ Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ ËÂ∆
‘∂ · Ò≈ Í≈‰∆ «ÏÒ’∞ Ò ‘∆ ÷ÂÓ ‘Ø
‹≈¬∂◊≈Õ ÷ÁÙ≈ ‘À «’ «’Â∂ ¡«‹‘≈
È≈ ‘ØÚ∂ «’ ¿∞Ó ‘≥„≈ ⁄πº’∂ √≈‚∂ Óπº÷
Ó≥Â∆ Á∆ ‘Ô≈Â∆ ”⁄ ‘∆ Í≥‹≈Ï Ï≥‹
‘Ø ‹≈Ú∂Õ
GC. ¿∞ Í  «Áº  ∂ ‘Ú≈«Ò¡ª Á∂
√≥ÁÌ «Ú⁄ «¬ºÊ∂ «¬‘ «Ï¡≈È ’È≈
Íz √ ≥ « ◊’ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «’ ÷∂  ∆ Ó≈«‘ª
¡È∞ √ ≈ «¬º ’ «’ÒØ ◊ z ≈ Ó fiØ È ≈ ÍÀ Á ≈
’È Ú≈√Â∂ ’ج∆ CE@@ Ò∆‡ Í≈‰∆
Á∆ ÷Í ‘∞≥Á∆ ‘À, ‘∞‰ ˜≈ ¡≥Á≈˜≈
’Ø «’ «‹ºÊ∂ ‘ √≈Ò Òº÷ª ‡È fiØÈ≈
ÍÀÁ≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞ŒºÊ∂ «’≥È∆ Úº‚∆
«Ó’Á≈ ”⁄ Í≈‰∆ Á∆ ÷Í ‘∞ ≥ Á ∆
‘ØÚ∂◊∆Õ ‹ÁØ∫ «’ Á»‹∆¡ª ‘Ø Î√Òª
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘ÈÕ ¡≈«÷ Í≥‹≈Ï
˘ Í≈‰∆ Á∂ «¬√ ◊≥ Ì ∆ √≥ ’ ‡ ”⁄Ø ∫
«’Ú∂∫ «È˜≈ «ÓÒ∂◊∆, ‹Ø √≥‹∆Á◊∆
È≈Ò √Ø ⁄ ‰ Á≈ «ÚÙ≈ ‘À Õ Í «¬√
Á≈ ’Ø ¬ ∆ ÔØ ◊ ¿∞  º  √≈‚∂ «’√∂ Ú∆
≈‹È∂Â≈ Í≈√ È‘∆∫Õ ≈‹ ÍzÏ≥Ë ⁄Ò≈
‘∂ √≈‚∂ «√¡≈√∆ ¡≈◊» ‘Ó∂Ù≈ «Ú’≈√
Á≈ ≈◊ ¡Ò≈ÍÁ∂ ‘ÈÕ Í «¬√
’«Ê «Ú’≈√ Á≈ Ò≈Ì ¡≈Ó ‹ÈÂ≈
º’ È‘∆∫ Í‘∞≥«⁄¡≈Õ ’∆ «Î Í≥‹≈Ï
Ú≈√∆¡ª ˘ ◊∞≥Ó≈‘ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈
«‘≈?
- Í≈‰∆ Á≈ √≥’‡ : Í≥‹≈Ï Ò¬∆
÷Â∂ Á∆ ÿ≥‡∆ GD. ‹ÁØ ∫ «’ «¬√ √Ó∂ ∫ Í≥ ‹ ≈Ï
«Ú⁄ DE ¡ÀÓ. ¬∂. ¡ÀÎ. Á∂ ’∆Ï Í≈‰∆
Á∆ Úº ‚ ∆ ÿ≈‡ ‘À , «Î Ó≈«‘ª/
ÏπË∆‹∆Ú∆¡ª ÚÒØ∫ ¿∞Ò∆’∆¡ª ◊¬∆¡ª
Í≈‰∆ Á∆ Ϻ ⁄  √Ï≥ Ë ∆ ◊À  «ÚÚ‘≈«’ √’∆Óª, «‹È∑ª «Ú⁄ «’
Â∞Í’≈ (‚«Í) Íz‰≈Ò∆ ¡Â∂ ÎÚ≈≈
(√Í«≥ ’ Ò) «√≥ ‹ ≈¬∆, ∂ È -Ú≈‡
‘≈ÚÀ√«‡≥◊, Ú≈‡-ÙÀ‚ ¡≈«Á Á∆¡ª
◊À  -«ÚÚ‘≈«’ √’∆Óª Ú∆ Ù≈ÓÒ
‘È, Á≈ Ú∆ ’∆ Ò≈Ì? Í «√Ú≈¬∂
«’√≈Ȫ Á∆ ÷‹Ò-÷π¡≈∆ ”Â∂ ÍÀ√∂ Á∆
ÏÏ≈Á∆ Á∂ , ’∞ fi Ú∆ Ò≈‘∂ Ú ≥ Á ‘Ø ‰
Ú≈Ò≈ È‘∆∫, «‹Ú∂∫ «’ ≈‹ ÍzÏ≥Ë Â∂
’≈Ϙ √≈‚∂ «√¡≈√∆ ¡≈◊» ¡ ª Úº Ò Ø ∫
Íz⁄≈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Ù≈«¬Á ¿∞‘
¡≈͉∆¡ª ¡√ÎÒÂ≈Úª ˘ ¡≈Ó ÒØ’ª
ÂØ∫ ¤∞Í≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∂ ‘È, ‹Ø ¡«‹‘≈
Íz⁄≈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
(Ï≈’∆ ¡◊Ò∂ ¡ß’ ”⁄)
√≈Ï’≈ «‚͇∆ ÓÀ‚∆’Ò ’«ÓÙÈ, Ï«·ß‚≈Õ
ÓØÏ≈: IHAEF-BIC@A
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
10
¡ßË «ÚÙÚ≈√-ÍzË≈È
ÓßÂ∆ ¡Â∂ «¬’
Á«‘ÙÂ∆ ¸æÍ..,
È«ÌßÁ
«Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ Íz Ë ≈È Óß Â ∆ È∂
ÓπßϬ∆ ”⁄ «¬’ ÓÒ‡∆√πÍ √ÍÀÙ«Ò‡∆
‘√ÍÂ≈Ò Á≈ ¿πÁÿ≈‡È ’∆Â≈Õ «¬‘
‘√ÍÂ≈Ò Á∂ ÈÚ∂ ∫ Ó≈Ò’ «Ò≈«¬ß √
ÿ≈‰∂ Á∂ ÒØ’ √È «‹È∑ª IH √≈Òª
ÂØ∫ ’ßÓ ’ ‘∂ «¬’ √Ú √ªfi∂ Ë≈«Ó’
¡Á≈∂ ¡Ë∆È ⁄Ò ‘∂ «¬√ ÓÒ‡∆
√‡Ø∆ ‘√ÍÂ≈Ò È±ß ÷z∆Á ’∂ ÈÚª ±Í
«ÁæÂ≈ √∆Õ Ò≈˜Ó∆ √∆ ⁄؉ª «Í¤Ø∫ ¿πÈ∑ª
È∂ ¡≈͉∂ “«Ó‘Ï≈Ȫ” ¿π  ∂ ‘∆
«Ó‘Ï≈È ‘؉≈ √∆Õ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á∂
¿πÁÿ≈‡È∆ √Ó≈Ø‘ «Ú⁄ ’ج∆ ¡≈Ó
ÒØ’ È‘∆∫ √È, ¡Ϫ ÷Ϫ ÍÂ∆ ËȪ
√∂ · ª [«‹È∑ ª Á∂ ÎØ Ï ˜ Ïπ æ ’ ”⁄ Ȫ
Á‹ ‘È] ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «ÎÒÓ∆ ‹◊Â
Á∆¡ª ‘√Â∆¡ª, «¥’‡ «÷‚≈∆,
È≈ÓÚ ÓÀ‚∆’Ò ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È Á∂
÷∂Â Á∆¡ª ‘√Â∆¡ª, È∂Â≈ ‹ª ¿π⁄
¡Ó∆ ÂÏ’≈ √∆Õ √≈鱧 «¬√ ”Â∂ ’ج∆
«¬Â≈˜ È‘∆∫ «’ Ï‘π ¿π⁄ Ú◊ Á∆
«√‘ √πæ«÷¡≈ Ò¬∆ ÷Ø‘Ò∂ «¬√ «√‘Â
’≈ØÏ≈ [«√‘ √È¡Â] Á∂ «Ú√Ê≈
«Ú⁄ Ì≈ Á∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆ Á∆ ¡«‘Ó
̱«Ó’≈ ’∆ ˛ Â∂ «’™ ˛? ‹ª ¿π‘
¿πÊ∂ ‘≈˜ «’™ √∆? «Ò≈«¬ß√ ÿ≈‰∂
ÚÒØ∫ ’¬∆ ÷∂Âª «Ú⁄ «Ú√Ê≈ ’
ÒÀ‰ «Í¤Ø∫ ‹Ø Á∂Ù Á∆ «√‘ √È¡Â
鱧 Ú∆ ¡≈͉∆ “Óπæ·∆ ”⁄ ’ ÒÀ‰” Ò¬∆
ÍÀ Ë Ò¬∂ ‘È Âª ÍzË≈È ÓßÂ∆ Á∆
‘≈˜∆ Ò≈˜Ó∆ Â∂ ˜±∆ √∆ (Áæ√ Á∂¬∆¬∂
«¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á∆ Óπ „ Ò∆ Í⁄∆
(«‹√‡∂zÙÈ) Î∆√ «◊¡≈ª √Ω πͬ∂ ˛,
«Î ‚≈’‡ Á∆ √Ò≈‘ Â∂ ÁÚ≈¬∆¡ª
¡≈«Á Á∂ ÷⁄∂ ¡Òæ◊ ‘È)Õ
√≈鱧 «¬√ ”Â∂ Ú∆ «¬Â≈˜ È‘∆∫
«’ «¬’ ’≈Ø Ï ≈∆ «√‘ √È¡Â∆
¡Á≈∂ Á∂ ¿π Á ÿ≈‡È∆ Ì≈Ù‰ Á∆
Ùπ±¡≈ √Ó∂∫ ÍzË≈È ÓßÂ∆ È∂ ÒØ’ª ȱß
Í∆‰ Á∂ Í≈‰∆ «⁄ß Â ≈, ‹‰∂ Í ∂ ÁΩ  ≈È
‹æ⁄≈ Ïæ⁄≈ Á∆ ÓΩ Á Á≈ ÁπÈ∆¡≈
È≈ÒØ∫ ÚË∂∂ ‘؉≈ ¡≈«Á ¡≈«Á ¿πÂ∂
Ó◊ Óæ¤∆ ‘ßfi± «’™ Ú‘≈¬∂? ‘≈Òª«’
¡≈Ó «ÏÓ≈∆¡ª ¡Â∂ ¡Ùπ æ Ë ÌØ ‹ ‰
Í≈‰∆ Á∆ ÿ≈‡ ¡≈«Á Á∆¡ª
√Óæ«√¡≈Úª Ò¬∆ ¡«‹‘∂ ¡Ó∆ √πÍ
√ÍÀÙ«Ò√‡ ‘√ÍÂ≈Òª Á∆ È‘∆∫ ‘∂·Ò∂
«√‘Â’ ¡≈Ë≈ „ª⁄∂ ȱ ß Óπ Û ÷Û∑ ≈
’È Á∆ ÒØÛ ˛ «‹‘Û≈ ‚◊Ó◊≈ «‘≈
˛ ¡Â∂ «‹‘Á∆ ‹◊∑≈ «√‘ √È¡Â
鱧 ¡‹Ø’∆ ͱߋ∆ È∂ «Ú’«√ ’ «ÁæÂ≈
˛Õ ‹∂ Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª Á∆ «√‘ ÍzÂ∆
ÍzË≈È ÓßÂ∆ «⁄ß ‘πßÁ∂ ª ¡≈͉∂
Í«‘Ò∂ A@@-AE@ «ÁȪ «Ú⁄ Á∂Ù Á∂
√’≈∆ ‘√ÍÂ≈Òª 鱧 ÍπÈ ‹∆ÚßÂ
’È, ÁÚ≈¬∆¡ª, ‚≈’‡∆ ¡ÓÒ≈
ÎÀÒ≈, ‚≈’‡ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ÓÙ∆È∆
¡≈«Á √ÏßË∆ ’ج∆ ÷≈’≈ ¿πÒ∆’Á∂ ¡Â∂
¿π√ ”Â∂ ¡ÓÒ È±ß ‘Ø∫Á ”⁄ «Ò¡≈™Á∂
Í ÍzË≈È ÓßÂ∆ ‹∆ ª Ó«‘˜ ÒΘ∆
Ì≈Ù‰ Óπ‘≈Â≈ Á∆ ‘∆ ˪’ ‹Ó≈¿π‰
¿πÂ∂ ÂπÒ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ÷À √≈‚≈ ¬∂‹ß‚≈
«¬‘ È‘∆∫Õ
√≈‚≈ «ÚÙ≈ «¬‘ Ú∆ È‘∆∫ «’
¿π È ∑ ª ¡≈͉∂ Ì≈Ù‰ Óπ ’ ≈ÏÒ∂ ”⁄
Íπ  ≈ÂÈ Ì≈Â∆ ⁄«’Â√≈ Íz ‰ ≈Ò∆
«‹‘ȱ ß ¡≈Ôπ  ÚÀ « Á’ Íz ‰ ≈Ò∆ «’‘≈
‹ªÁ≈ ˛, ÁπÈ∆¡≈ È≈ÒØ∫ «Ï‘Â «’™
«’‘≈? «¬√ ”⁄ ’ج∆ ÁØ ≈«¬ È‘∆∫
«’ Ì≈Â∆ ¡≈Ôπ  ÚÀ « Á’ «√‘Â
Íz‰≈Ò∆, ¡‹Ø’∆ ¡ÀÒØÍÀ«Ê’ Íz‰≈Ò∆
È≈ÒØ∫ «Ï‘Â ¡Â∂ √√Â∆ √∆ Í ¡æ‹
ª ¿π‘ Ú∆ ͱߋ∆ Á∆ Ì∂∫‡ ⁄Û∑ ◊¬∆
˛Õ ıÀ! √≈‚∆ «⁄ßÂ≈ Á≈ «ÚÙ≈ «¬‘ ˛
«‹‘Û≈ «¬’ Á∂ Ù Á≈ Íz Ë ≈È Óß Â ∆
’«‘ß Á ≈ ˛ ¿π ‘ Á∂ ‘∆ Ò¯˜ª ”⁄,
““ÓÀ ‚ ∆’Ò √≈«¬ß √ Á∆ Áπ È ∆¡≈ «Ú⁄
¡√∆∫ Îı ’ √’Á∂ ‘ª «’ √≈‚≈ Á∂Ù
«’√∂ √Ó∂∫ ’∆ √∆? Ó‘ªÌ≈ «Ú⁄
’È Á∆ ’Ê≈ ¡√∆∫ √≈∂ ÍÛ∑Á∂ ‘ª
Í ‹∂ ¡√∆∫ ÊØÛ∑≈ ‹∂‘≈ Ú∆ √Ø⁄‰≈ Ùπ±
’∆¬∂ ª «Ë¡≈È ”⁄ ¡≈Ú∂ ◊ ≈ «’
Ó‘ªÌ≈ ÓπÂ≈Ï’ ’È Á≈ ‹ÈÓ Óª
Á∂ ◊Ì (’π æ ÷ ”⁄Ø ∫ ) È‘∆∫ ‘Ø « ¬¡≈?
«¬‘Á≈ ÓÂÒÏ ˛ ¿π√ √Ó∂∫ ‹ÀÈ∂«‡’
√≈«¬ß√ ÓΩ‹±Á √∆ ª ‘∆ Óª Á∆ ◊ØÁ
(’πæ÷) ÂØ∫ «ÏȪ ¿π‘Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈
‘ØÚ∂◊≈Õ”” ËßÈ ‘È ÍzË≈È ÓßÂ∆ ‹∆
Í ¿πÈ∑ª Á∂ ÍzÚ⁄È «¬Ê∂ π’∂ È‘∆∫
¿πÈ∑ª ¡æ◊∂ «’‘≈, ““¡√∆∫ ◊‰∂Ù ‹∆ Á∆
ͱ ‹ ≈ ’Á∂ ‘ª ’Ø ¬ ∆ ª ÍÒ≈√«‡’
√‹È ‘ØÚ∂◊≈ ¿π√ ˜Ó≈È∂ «Ú⁄ «‹‘È∂
ÓÈπæ÷∆ √∆ ¿πÂ∂ ‘≈Ê∆ Á≈ «√ æ÷’∂
ÍÒ≈√«‡’ √‹∆ Á∆ Ùπ±¡≈ ’∆Â∆
‘ØÚ∂◊∆Õ”” ¿πÈ∑ª «¬‘ Ú∆ «’‘≈ «’ ““’¬∆
¡«‹‘∂ ÷∂Â ‘؉◊∂ «‹Ê∂ √≈‚∂ Íπ«÷¡ª
Á≈ ÔØ ◊ Á≈È «‘≈ ˛Õ «¬È∑ ª «Ú⁄Ø ∫
’¬∆¡ª Á∂ √ÏßË «Ú⁄ ª ¡√∆∫ ’≈¯∆
’π fi ‹≈‰Á∂ ‘ªÕ ‹∂ ¡√∆∫ ¡≈’≈Ù
Óß‚Ò «Ú«◊¡≈È Á∆ ◊æÒ ’∆¬∂ ª
√≈‚∂ Íπ  «÷¡ª È∂ ¡≈’≈Ù Óß ‚ Ò
«Ú«◊¡≈È «Ú⁄ ’¬∆ Íz ≈ ÍÂ∆¡ª
’∆Â∆¡ª √ÈÕ ¡≈∆¡≈ Ìæ‡ Ú◊∂ ÒØ’ª
È∂ ‹Ø ÙÂ≈ÏÁ∆¡ª Í«‘Òª «’‘≈ ¿π√
鱧 ¡æ‹ Á≈ «Ú«◊¡≈È ÓßÈÁ≈ ˛Õ ÓÀ∫
(ÍzË≈È ÓßÂ∆) ˘ «¬‘Ø ’«‘‰≈ ⁄≈‘πßÁ≈
‘ª «’ «¬√ Á∂ Ù «Ú⁄ «‹ß È ∆¡ª
√ÓÊ≈Úª √È, ¿π È ∑ ª ȱ ß √≈ȱ ß Óπ Û
‘≈√Ò ’È Á∆ ÒØÛ ˛Õ”” «¬√ ÓΩ’∂
¿πÈ∑ª ◊ßË≈∆ Á∂ ◊ÌÍ≈ Á∆ ’Ê≈
Ú∆ √π‰≈¬∆ «‹√ ÓπÂ≈Ï’ ◊ßË≈∆ Á∂
◊ÌÍ≈ Ó≈√ Á∂ ÒØÊÛ∂ Á∂ «¬’ «Ù∆
ÚÒØ ∫ √Ω ‡π ’ Û∂ ’’∂ «ÿ˙ Á∆¡ª
⁄≈‡∆¡ª Í≈ Á∂‰ ¡Â∂ «Î ÁØ √≈Òª
«Í¤Ø∫ A@@ ’ΩÚª Á∂ ‹ÈÓ ‘؉ Á∆
«ÓÊÈ ’Ê≈ ˛Õ «‹√ ȱ ß ¿π È ∑ ª È∂
¡‹Ø’∆ ‡À√‡ «‡¿±Ï Ï∂Ï∆ Á∂ ‹ÈÓ È≈Ò
‹ØÛ ’∂ Íπ≈ÂÈ Ì≈Â∆ ‚≈’‡∆ ÷∂Â
Á∆ Íz≈ÍÂ∆ «’‘≈Õ ‘π‰ ‹ÁØ∫ Á∂Ù Á≈
ÍzË≈È ÓßÂ∆ Á∂Ù Á∆ ¡Ê ≈‹Ë≈È∆
«Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ¡Ó∆ ‘∆ È‘∆∫ ÏΩ«Ë’
ÂÏ’∂ (‚≈’‡-√≈«¬ß √ Á≈È) ¡≈«Á
«Ú⁄ ¡«‹‘∂ “«◊¡≈È” Á≈ «¬«Â‘≈√
Áπ ‘ ≈ «‘≈ ‘Ø Ú ∂ ¡Â∂ ‚≈’‡
«Ú«◊¡≈È∆ Ú∆ ¿π‘Á∂ Ì≈Ù‰ Á∆ ‹À
‹À ’≈ ’ ‘∂ ‘؉ ª «¬√ 鱧 Á∂Ù
Á∆ ÏΩ « Ë’ ¡Ó∆∆ «’‘≈ ‹≈Ú∂ ‹ª
’ß◊≈Ò∆?
ÚÀ √ ∂ Áæ √ Á∂ ¬ ∆¬∂ «¬‘ “(¡≈)
«◊¡≈È” Á≈ √ØÓ≈ Á∆È≈ È≈Ê ÏÂ≈
Á∆ ¿π‘ «’Â≈Ï ˛ «‹√Á≈ Ȫ -Â∂‹ØÓÔ
Ì≈Â-˛ ¡Â∂ «‹‘Û∆ Íπ  ≈‰≈,
¿πÍ«ÈÙ∂˪ Á∆¡ª «ÓÊ’ ’Ê≈Úª ¡Â∂
’ÒÍÈ≈Úª 鱧 ¡À√∆ ◊À «Ú«◊¡≈È’
«ÁzÙ‡∆ È≈Ò Í∂Ù ’Á∆ ˛ «‹√ È≈Ò
È≈ «√¯ ◊À «Ú«◊¡≈È’ ¡Â∂ ◊À
Â’Ù∆Ò √Ø⁄ Á∆ «Í¿πÁ Ò◊Á∆ ˛
√◊Ø∫ ’æ‡Û «‘ßÁ± («Î’±) Âπ¡√Ï È±ß
ÍÀÁ≈ ’Á∆ ˛Õ ¡«‹‘∂ ‘≈√Ø‘∆‰∂ ¡Â∂
◊À «Ú«◊¡≈È’ „ß◊ È≈Ò «Ò÷∆¡ª
◊¬∆¡ª «’Â≈Ϫ ’π fi √≈Ò Í«‘Òª
◊π‹≈ Á∂ √’±Òª ”⁄ Ò≈ «ÁæÂ∆¡ª
◊¬∆¡ª ‘È «‹È∑ª Á≈ Óπæ÷ ÏßÁ ÍzË≈È
ÓßÂ∆ È∂ ‘∆ «Ò«÷¡≈ ˛ ¡Â∂ «‹È∑ª ˘
√«‘‹∂ √«‘‹∂ Á∂Ù Á∂ ‘Ø √’±Òª «Ú⁄
Ú∆ Ò≈¿π‰ Á∆ ͱ∆ «Â¡≈∆ ˛Õ «¬‘
«’Â≈Ϫ «¬’ «ÚÙ∂Ù ¬∂‹ß‚∂ «‘ßÁ±ÂÚ ˘
ÎÀÒ≈¿π‰ «‘æ «Ò÷∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ
¡≈. ¡À√. ¡À√. Á∆¡ª Ù≈÷≈Úª «Ú⁄
«¬‘Ø «¬«Â‘≈√ ÍÛ∑≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
«ÓÊ’ ’Ê≈ √≈«‘ ‹ª ÒØ’ ’Ê≈
√«‘ «Ú⁄Ò∆¡ª ’ÒÍÈ≈Úª ¡Â∂
‘’∆’∆ √æ⁄ Á∂ «Ú⁄’≈ ¡ßÂ È≈ ’
√’‰≈, Á∆ «¬’ √∆ÓÂ≈¬∆ «Á√Á∆ ˛Õ
™fi ⁄È≈ÂÓ’ √≈«‘ ¡’√ ‘∆
ÍzÂ∆’¡≈ÂÓ’≈ «Ú⁄ √ßÚ≈Á ’Á≈ ˛Õ
«¬√ Ò¬∆ È≈ ‘∆ «ÓÊ’ ’Ê≈Úª ‹ª
Ó‘ª’≈«Ú Á∆¡ª ¡Â∂ È≈ ‘∆
√Ó’≈Ò∆È √≈«‘ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª
‹ª ⁄«Âª 鱧 ‘±Ï‘± «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈
˛Õ √◊Ø∫ «¬‘Á∂ ¤πÍ∂ ¡ʪ 鱧 Òæ«Ì¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘Á∂ ’Ø ‚ ª ȱ ß ÷Ø ‘ «Ò¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ «Ó√≈Ò Ò¬∆ ¿πµ‚‰ Ú≈Ò≈
¡≈ÁÓ∆ ’Á∂ Ú∆ √ßÌÒ È‘∆∫ √’Á≈ Í
ÓÈπ æ ÷ ’ÒÍÈ≈ ”⁄ ‘Ó∂ Ù ≈ ¿π ‚ Á≈
«‘ßÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ÁπÈ∆¡≈ Á∆¡ª
√≈∆¡ª √ß√«¥Â∆¡ª √«Ì¡≈⁄≈ª «Ú⁄
¿π‚Á∂ ÓÈπæ÷ Á∂ ’Ê≈ Íz◊‡≈¡ «ÓÒÁ∂
‘ÈÕ ’È Á∆ ‹ÈÓ ’Ê≈ Á≈ Ó±Ò ’∆
˛? «¬‘ 鱧 È≈ ÏæÂ≈ ÒæÌ √’Á≈ √∆
È≈ ÍzË≈È ÓßÂ∆Õ «¬‘ ÚßÙ ¡ÈπÚßÙ’∆
«Ú«◊¡≈È (Úß Ù Íz ß Í ≈) Á∆ Íz ≈ ÍÂ∆
È‘∆∫, √◊Ø∫ ’Ò≈ÂÓ’ ±Í «Ú⁄ ¿π√
ÁΩ Á∂ √Ó∂∫ Á∂ ¡Ω ÓÁ √Ïß˪ Á∂
÷πæÒ∑∂͉ Á≈ √ß’∂ ˛, ‹ª «Î Ì≈Â∆
«Ú¡≈‘ √ß √ Ê≈ Á∂ Ùπ  ± ¡ ≈Â∆ ÁΩ  Á∆
‘≈Ò Á≈ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛Õ «¬√ ÁΩ
”⁄ «Í¤Ò∂  ∂ Ó≈Â∆ Íz Ë ≈È (¡Ω  Â
ÍzË≈È) √Ó≈‹ Á∂ ¿π‘ ¡ÚÙ∂Ù Ú∆ ’‘∂
‹≈ √’Á∂ ‘È «‹È∑ª 鱧 ÓÁ ÍzË≈È
√Ó≈‹ ”⁄ ’Ú∆ È∂ «¬’ ’Ò≈ÂÓ’ „ß◊
È≈Ò Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ
Ó‘ªÌ≈ «Ú⁄ ¡«‹‘∆¡ª ’¬∆
’≈Ò«Í ’Ê≈Úª ‘ÈÕ «Ó√≈Ò Ò¬∆
Ôπ«ËÙ‡ Á≈ Ê ˜Ó∆È ÂØ∫ «ÂßÈ Îπæ‡
¿π⁄≈ ⁄ÒÁ≈ ˛ ‹ª Ì∆ÙÓ Á≈ Â∆ª
Á∆ √∂ ˜ ¿π  ∂ ’¬∆ «ÁȪ Âæ ’ ͬ∂
«‘‰≈ ‹ª «Î ÿ‡ØÂ’⁄ Á∂ Úæ„∂ ‘ج∂
«√ ÚÒØ∫ ’¬∆ «ÁȪ Âæ’ Ó‘ªÌ≈Â
Á≈ Ï≈’∆ Ôπ æ Ë Ú∂ ÷ Á∂ «‘‰≈ ¡Â∂
‘æ √ ‰≈? «¬‘ √≈∆¡ª ’Ê≈Úª «¬’
’≈«Ú’ ’Ø‚ ”⁄ Í∂Ù ’∆Â∆¡ª ’≈«Ú
’ÒÍÈ≈Úª ‘ÈÕ
«‹√ 鱧 ÍzË≈È ÓßÂ∆ ÍÒ≈√«‡’
√‹∆ ’«‘ ‘∂ ‘È ¡«‹‘∆¡ª
’≈ÒÍ«È’ ‹ª «ÓÊ’ «ÏßÏ È≈ «√¯
Íπ≈ÂÈ Ì≈Â∆ √ß√«¥Â∆ √«Ì¡≈⁄≈
«Ú⁄ √◊Ø ∫ ‘Ø  Íπ  ≈ÂÈ √ß √ «¥Â∆
(«√ß Î ’√, «ÓÈØ ‡ Ø ¡Â∂ ‹ÒÍ∆,
Ó≈Ó∂‚) Á∂ ±Í «Ú⁄ Ú∆ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ
ÍzË≈È ÓßÂ∆ ‹∆ Áæ√ √’Á∂ ‘È «’
¡≈ÁÓ∆ Á∂ ËÛ ¿πÂ∂ ‹≈ÈÚ Á≈ «√
Ò≈¿π‰ Á∆ ʪ Ó‘ªÌ≈ «Ú⁄ ’æ‡∂
‘ج∂ «√ª Ú≈Ò∂ ÔØ«Ë¡ª Á∂ ÓπÛ «√
«’™ È‘∆∫ ØÍ∂ ◊¬∂? ‹∂ ¡ÀÈ∆ «Ú’«√Â
‘∆ ÍÒ≈√«‡’ √‹∆ √∆? ÚÀ√∂ Í≈·’ª
鱧 Áæ√ Á∂¬∆¬∂ «’ Íπ≈ÂÈ ¡ÔπÚÀ«Á’
◊zßʪ «Ú⁄ «¬ÊØ∫ Âæ’ ¡ÊÚ∂Á «Ú⁄
Ú∆ «¬√ ÓÀ‚∆’Ò ÍæËÂ∆ Á≈ «˜’ È‘∆∫
ÒæÌÁ≈Õ ÓÀ‚∆’Ò ÷∂Â È≈Ò √ÏßËÂ
Íπ≈ÂÈ «Ò÷ª «Ú⁄ ª ¡«‹‘≈ ’πfi
√ß ’ ∂  Ó≈Â «˜’ ‘π ß Á ≈ ˛? Í
ÍzË≈È ÓßÂ∆ ª Â’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò
È‘∆∫ √ΩÛ∆ ËÓ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Á∂÷‰ Á≈
¡≈Á∆ ˛Õ ˛ È‘∆∫ Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ‘∆ ω≈
«Áæ  ≈ «◊¡≈ ˛Õ ÚÀ √ ∂ Í≈·’ª Á∆
‹≈‰’≈∆ «‘æ Í∂∫‚± ÷∂Âª «Ú⁄ ÍÙ±¡ª
Á∂ «√ß◊ Á≈◊‰, ÍÙ± Á≈◊‰ ‹ª «’√∂
◊Ò∂ √Û∂ «‘æ√∂ 鱧 ¡æ◊ ”⁄ ÂÍÁ∂ ÒØ‘∂
È≈Ò √≈Û‰ Á∆ Íπ  ≈ÂÈ ‹≈ÒÓ≈È≈
ÍæËÂ∆ ¡‹∂ Ú∆ «’Â∂ «’Â∂ Á∂÷∆ ‹≈
√’Á∆ ˛Õ ’Ï≈«¬Ò∆ ¡≈«ÁÚ≈√∆ ÷∂Âª
«Ú⁄ «¬‘鱧 «’√∂ ‘æÁ Âæ’ ÓÈπæ÷ª ¿πÂ∂
Ú∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «‹Ê∂ √∆ Á∂
«’√∂ Úæ‚∂ ‡æ’ 鱧 Ò≈Ò ‘ج∂ ÒØ‘∂ Á∆
√± ¬ ∆ È≈Ò «√¿± ‰ Á∆¡ª «Ó√≈Òª
«ÓÒ∆¡ª √È ‹ª ‘È Í ÍÒ≈√«‡’
√‹∆ È‘∆∫Õ ÚÀ√∂ AGID ¬∆. «Ú⁄
«¬’ ÏÂ≈ÈÚ∆ Í⁄∂ ”⁄ ¤Í∂ «¬’ Ò∂÷
«Ú⁄ ¡«‹‘∂ ’πfi ¿πÍ≈Úª 鱧 Ì≈Ú ◊Ò∂
√Û∂ ¡ß◊ª 鱧 √≈Û‰ ˘ «ÈØÍÒ≈√‡∆
(È«√’≈ Á∆ ÍÒ≈√«‡’ √‹∆) Á∂ Ȫ
‘∂· Á‹ Ú∆ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Í «¬’
‹ÈÚ∆ B@AE
Ú≈ Î∂  «¬‘ ’Á≈«⁄ ÍÒ≈√«‡’
√’≈∆ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ◊‰∂Ù Ú≈Ò∆ ’Ê≈
«ÚË∆ ’Á≈«⁄ ȑ∆∫Õ
‘∆ ◊æÒ ¡≈∆¡≈ Ìæ‡ Á∆Õ ◊æÒ
√‘∆ ˛ «’ ¡≈∆¡≈ Ìæ ‡ Ú◊∂
«ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ Íπ≈ÂÈ Ó≈«‘ª «Ú⁄
«˜’ ˛Õ Í ¡Î√Ø√ «¬‘ «’ ¡≈∆¡≈
Ìæ‡ ¡≈’≈Ù Óß‚Ò «Ú«◊¡≈È∆ È‘∆∫Õ
«‹‘È∂ ¿π‚È ÂÙ’∆¡ª ‹ª ¡«‹‘∂
«ÓÊ’ ’ΩÂ’ ¡≈˜≈Á ’∆Â∂Õ ¡≈∆¡≈
Ìæ‡ Âª «¬’ ◊«‰Â «Ú«◊¡≈È∆ ‹ª
÷◊ØÒ «Ú«◊¡≈È∆ √∆Õ «‹‘È∂ «‘√≈Ï Á∂
«√˪ª ¡Â∂ «◊z ‘ ª Á∆¡ª ◊Â∆¡ª
√ÏßË∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ √∆Õ Ì≈Â∆ ‘∆
È‘∆∫ Ó≈Ô≈ √«Ì¡Â≈ «Ú⁄ Ú∆ ¡«‹‘≈
«˜’ «ÓÒÁ≈ ˛Õ ÚÀ√∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ‹∆
«Ú«◊¡≈È ’ج∆ ⁄ÓÂ’≈ È‘∆∫ ‘πßÁ≈
√◊Ø∫ «Ú’≈√ Â∂ ÷Ø‹ Á∆ «¬’ Íz«’«¡≈
˛Õ ¡‹∂ Ú∆ ¡≈∆¡≈ Ìæ‡ Á∂ ◊zÊ
ß ¡≈∆¡≈
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
11
Ìæ‡∆Ô ‹ª ¡≈ÔπÚÀ«Á’ Á∂ Úæ÷-Úæ÷
Íπ≈ÂÈ ◊zßÊ ‹Ø ¿πÍÒÏË ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª
«Ú⁄ ¡’≈Ù (√Ø) Óß‚Ò «Ú«◊¡≈È
√ÏßË∆ ’ج∆ ⁄⁄≈ È‘∆∫ «ÓÒÁ∆Õ
¡Î√Ø√ ª «¬√ ◊æÒ Á≈ «’ «¬√
ÓΩ ’ ∂ √Ó≈◊Ó Á∂ Óß ⁄ √ß ⁄ ≈Ò’ ¡Â∂
√ß√Á ÓÀ∫Ï Í∂Ù ≈ÚÒ È∂ ª «¬ÊØ∫
Âæ’ «’‘≈ «’ ““√≈‚∂ È«ßÁ ÓØÁ∆ ‹∆
ª «Ò«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ È‘∆∫ ÍÛ∑Á∂Õ ¿πÈ∑ª
Á≈ «◊¡≈È «ÚÙ≈Ò ˛ ¿π‘ «’√∂ Ú∆
«ÚÙ∂ ¿π  ∂ ÏØ Ò √’Á∂ ‘ÈÕ”” «¬‘
«Ú¡ß◊ ª ¿πÈ∑ª Á≈ ÓÈÓØ‘È «√ßÿ
¿πÂ∂ √∆Õ Í «¬’ Á∂Ù Á≈ ÍzË≈È ÓßÂ∆
‹ÁØ∫ ¡«‹‘∆¡ª Ï∂ÊÚ∆¡ª Ó≈ ’∂ Ú≈‘
Ú≈‘ ÷應 Á∆ È؇ߒ∆ ’ «‘≈ ‘ØÚ∂
ª «¬‘鱧 ’∆ «’‘≈ ‹≈Ú∂? «⁄ßÂ≈ Á∆
◊æÒ Âª «¬‘ Ú∆ ˛ «’ «Ú«◊¡≈È∆¡ª,
‚≈’‡ª ¡Â∂ ÏΩ « Ë’ ÷∂   Á∂ «¬√
¿πÁÿ≈‡È∆ fiπß‚ «Ú⁄Ø∫ «’√∂ È∂ ÍzË≈È
ÓßÂ∆ Á∂ «¬√ Ì≈Ù‰ ¿πÂ∂ «’ß± Ízß±
È‘∆∫ ’∆Â≈? ™fi ⁄ÓÂ’≈ª ”⁄ ª
«¬‘ Ú∆ ˛ «’ Íπ  ≈ÂÈ Ì≈∆
√«Ì¡≈⁄≈ «Ú⁄ È≈ «√¯ ÍÙ±¡ª Á∆
√◊Ø∫ È ÏÒ∆ Ú∆ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ √∆, Á∆
Ó«‘Ó≈ ◊≈¬∆ ‹≈Ú∂ ? ‹ª ¡Ω   ȱ ß
‚≈«¬‰ ’«‘ ’∂ «¬æ‡ª ÍæÊª È≈Ò Ó≈
«ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ‹ª ÁÚ≈¬∆¡ª Á∂ Ȫ
¿π  ∂ ‹≈Á± , ‡± ‰ ≈ √ß ◊ Òª È≈Ò
«⁄Ó«‡¡ª È≈Ò ’π應 ‹ª ◊Ó ÒØ‘∂
Á∆¡ª √Ò≈÷ª È≈Ò Á≈◊‰ Ú◊∆¡ª
¡‰ÓÈπæ÷∆¡ª ÍæËÂ∆¡ª «ÓÒÁ∆¡ª ‘È,
Ú∆ Ó«‘Ó≈ ‘∆ È≈ ◊≈¬∆ ‹≈Ú∂ √◊Ø∫ ÓπÛ
√π  ‹∆ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Õ Í≈·’ª Á∆
‹≈‰’≈∆ «‘æ «¬√ Ú≈ Ï‹‡ «Ú⁄
E@@ ’Ø Û π Í ¬∂ Á∆ ≈Ù∆ ≈Ù‡∆
◊Ø’Ò ÍzØ‹À’‡ Ò¬∆ ≈÷Ú∆∫ æ÷∆ ˛Õ
«‹‘Û∆ Íπ  ≈‰∆¡ª ◊≈Úª Á∆¡ª
◊¿±Ù≈Ò≈ «‹Ê∂ «√¯ ◊¿± Á≈ «ÍÙ≈Ï
‘∆ «¬’æ·≈ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ˛ ¡Â∂ «‹√
ÂØ ∫ ÁÚ≈¬∆¡ª «Â¡≈ ’∆Â∆¡ª
‹≈‰∆¡ª ‘ÈÕ
¶‚È Á∂ «¬’ ¡ıÏ≈
◊≈‚∆¡È È∂ È«ßÁ ÓØÁ∆ Á∂ «¬√
Ì≈Ù‰ Á∆ ͱ∆ «ÍØ‡ ¤≈Í∆ ˛ ¡Â∂
√Ú≈Ò ¿π · ≈«¬¡≈ ˛ «’ ““¡≈«÷
«Ú«◊¡≈È∆ ÏØÒÁ∂ «’™ È‘∆∫? ’∆ ¡√∆∫
¡«‹‘∂ Ôπæ◊ «Ú⁄ ÍzÚ∂Ù ’ ◊¬∂ ‘ª
«’ ‹ÁØ ∫ ’Ø ¬ ∆ Â≈’ÂÚ ¡≈ÁÓ∆
√Ê≈Í «Ú«◊¡≈È Á∂ Âæʪ 鱧 fi±·≈
’‘∂ ‹ª Ó˜≈’ ¿π‚≈Ú∂ ª ¡√∆∫ ¸æÍ
’’∂ Ú∂÷Á∂ ‘∆¬∂?”” «¬√ ¿πÂ∂ «¬’
¡æË ⁄ÀÈÒ È±ß ‹ª ¡ıÏ≈ ˘ ¤æ‚ ’∂
ͱ  ∂ Ó∆‚∆¡≈ «Ú⁄ ‘∆ «‹‘Û∆ ¸æ Í
ÚÂ∆ ˛ ¿π ‘ ÷ÂÈ≈’ ˛Õ Íz Ë ≈È
ÓßÂ∆ Á∂ «Ú«Á¡’ «◊¡≈È Ï≈∂ «’√∂
鱧 ÌπÒ∂÷≈ È‘∆∫ Í «‹√ ’π√∆ ¿πÂ∂
¿π‘ ÏÀ·≈ ˛ ¿π‘Á∆ «¬’ Ó«¡≈Á≈ ˛Õ
≈‹È∆Â’ È∂Â≈ ⁄؉ Ó≈‘ΩÒ ”⁄ Ú≈‘
Ú≈‘ ÷應 Á∂ ¡≈«Á ª ‘πßÁ∂ ‘È Í
«˜ßÓ∂Ú≈ ’π√∆ ¿πÂ∂ «Ï≈‹Ó≈È ‘؉
«Í¤Ø∫ ¡Â∂ ¡‘πÁ∂ ¡Â∂ √ß«ÚË≈È Á∆
Ó«¡≈Á≈ Á∆ Í≈Ò‰≈ «¬’ «˜ßÓ∂Ú≈∆
˛Õ √≈‚∂ √ß«ÚË≈È Á∆ Ó«¡≈Á≈ Á∆
Í≈Ò‰≈ «¬’ «˜ß Ó ∂ Ú ≈∆ ˛Õ √≈‚∂
√ß«ÚË≈È «Ú⁄ ‘∆ Á‹ ˛-È≈◊«’ª
鱧 «Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ È≈Ò ÒÀ√ ’È≈«Î ¡«‹‘∆¡ª ¡Ë≈‘∆‰ ¡Â∂
¡«Ú«◊¡≈È’, Ï∂Âπ’∆¡ª, Â’ È≈Ò
√Ø ⁄ ‰ Ú≈Ò∂ Ì≈Â∆ «’Ú∂ ∫ ÏÁ≈ÙÂ
’ √’Á∂ ‘ÈÕ ÚÀ√∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆ Á∂
Ì≈Ù‰ «Í¤∂ ¤π Í ∂ ÓÈ«Ù¡ª ¡Â∂
«Í¤Ò∂∆ AB@@ √≈Ò Á∆ ◊πÒ≈Ó∆ ÂØ∫
Óπ ’ Â ‘Ø ‰ Á∆ Áπ ‘ ≈¬∆-’∆ ’«‘‰≈
⁄≈‘π ß Á ∆ ˛? ⁄∂  ÈÙ∆Ò Ì≈Â∆ «¬‘
ÌÒ∆-̪ ‹≈‰Á∂ ‘ÈÕ
@ICEDD-C@BAA
¡Ó∆’≈ ”⁄ ˆÀ-’≈˘È∆ ÍzÚ≈√∆¡ª Á∆ ‘؉∆
‚≈. ⁄È‹∆ «√≥ÿ ◊∞Ó‡≈Ò≈
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ’ج∆ A ’zØÛ A@
Òº÷ ÂØ∫ ÚºË ˆÀ ’≈˘È∆ ÍzÚ≈√∆ «¬√
√Ó∂ ∫ «‘≥ Á ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ ª , ¿∞ Í  Á∂ Ù
«È’≈Ò∂ Á∆ ÂÒÚ≈ ‘ √Ó∂∫ Ò‡’Á∆
«‘≥Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ ⁄Ø∆ ¤πÍ∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ ¡≈͉∂ Óπ Ò ’ È‘∆∫ ‹≈ √’Á∂
«’¿∞∫«’ ¿∞È∑ª Í≈√ ÒØÛ∆∫Á∂ ’≈ˆ˜
ͺÂ È‘∆∫ ‘ÈÕ ¿∞‘ ‹∂ «¬’ Ú≈
⁄Ò∂ ◊¬∂ ª ¿∞‘ ÓπÛ Ú≈Í√ È‘∆∫
¡≈ √’Á∂Õ AIHF «Ú⁄ ¿∞√ √Ó∂∫ Á∂
≈Ù‡ÍÂ∆ ØÈÒ‚ ∆ˆÒ È∂ ˆÀ’≈˘È∆ ÍzÚ≈√∆¡ª ˘ ¡≈Ó Óπ¡≈¯∆
Á∂ «ÁºÂ∆ √∆, «‹√ Á≈ √Ï≥Ë «¬√ √Ó∂∫
Á∆ «ÚØË∆ Í≈‡∆ ∆ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆
È≈Ò √∆Õ ’ج∆ «Â≥È Á‘≈’∂ ÂØ∫ ˆÀ
’≈˘È∆ Íz Ú ≈√∆ ˺ ’ ∂ ÷≈ ‘∂ ‘ÈÕ
’¬∆¡ª Á∂ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ ‹ª ȘÁ∆’∆
◊∞‹ ◊¬∂ Í ¿∞‘ ¿∞È∑ª Á∆¡ª ¡≥ÂÓ
√Óª «Ú⁄ Í‘∞≥⁄ È‘∆∫ √’∂Õ ’¬∆¡ª
Á∂ Ϻ«⁄¡ª Á∂ «Ú¡≈‘ ‘ج∂ ª Í ¿∞‘
¿∞√ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ È‘∆∫ ‘Ø √’∂Õ ˆÀ’≈˘È∆ ‘؉ ’’∂ «¬È∑ª ˘ ’≥Ó ’È
Á≈ Í«Ó‡ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈Õ ‹∂ ’ج∆ ’≥Ó
«ÁßÁ≈ ‘À ª ¿∞È∑ª ˘ ÿ‡ ÂÈ÷≈‘
«ÁßÁ≈ ‘À Â∂ ¿∞‘ √‘»Òª Ú∆ È‘∆∫
«ÓÒÁ∆¡ª «‹‘Û∆¡ª Ï≈’∆¡ª ˘
«ÓÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ ‹∂ «’√∂ Á∂ È≈Ò Ïº⁄∂
¡≈¬∂ ‘È Âª ¿∞È∑ª ˘ ÍÛ∑≈¬∆ ’È
«Ú⁄ Ï‘∞ ÓπÙ’Ò ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À, ‘≈Òª
«’ «¬ºÊ∂ ABÚ∆∫ Âæ’ ÍÛ∑≈¬∆ Óπ¯Â ‘À,
«¬ºÊØ∫ Â∆’ √’»Ò∆ Ϻ√ª Á≈ «’≈«¬¡≈
Ú∆ È‘∆∫ Á∂‰≈ ÍÀ∫Á≈Õ ’≈ ÂØ∫ ψÀ,
«¬ºÊ∂ «‘‰≈ ÏÛ≈ ÓπÙ’Ò ‘ÀÕ ’≈ˆ˜
ͺ   È≈ ‘Ø ‰ ’’∂ ‚≈«¬«Ú≥ ◊
Ò≈«¬√À ∫ √ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈Õ «¬√ Â∑ ª
¿∞ È ∑ ª ˘ ÏÛ∆¡ª Óπ Ù «’Òª «Ú⁄Ø ∫
Òßÿ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ÍπÒ∆√ Áπ¡≈≈ ÎÛ∂
‹≈‰ Â∂ Á∂Ù «È’≈Ò∂ Á∆ ÂÒÚ≈ ‘
√Ó∂∫ Ò‡’Á∆ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ «¬’
¡À√≈ Á∂Ù ‘À, «‹‘Û≈ «¬ºÊ∂ ¡≈ ‹ªÁ≈
‘À, ¿∞√ Á≈ Ú≈Í√ ‹≈‰ ˘ ‹∆¡ È‘∆∫
’Á≈Õ «¬‘ √≈∂ «¬√ ¡≈√ È≈Ò ÏÀ·∂
‘È «’ ¿∞È∑ª ˘ ¤∂Â∆ ‘∆ ͺ«’¡ª ’
«ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ √≈‚∂ Úª◊ ÁØ
√ÁÈ ‘ÈÕ ‘∂·Ò∂ √ÁÈ ˘ ¡Ó∆’≈
«Ú⁄ ’ª◊√ ’«‘≥Á∂ ‘È Â∂∂ ¿∞ÍÒ∂
√ÁÈ ˘ √ÀÈ∂‡ ’«‘≥Á∂ ‘ÈÕ «Í¤Ò∆¡ª
⁄؉ª «Ú⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ Ï≈’ ˙Ï≈Ó≈
È∂ ˆÀ  -’≈˘È∆ Íz Ú ≈√∆¡ª ˘ ͺ ’ ≈
’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈ √∆ Í ¡‹∂
Âæ’ «¬ÊØ∫ Á∆ ’ª◊√ «Ú⁄ «¬È∑ª ˘
ͺ«’¡ª ’È Ï≈∂ √«‘ÓÂ∆ È≈ ωÈ
’’∂, ’ج∆ «ÏÒ Í≈√ È‘∆∫ ‘Ø √«’¡≈
«‹Ú∂∫ «’ AIHF «Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¿∞√
√Ó∂∫ ’ª◊√ ¡Â∂ √ÀÈ∂‡ È∂ Ï’≈«¬Á≈
«ÏÒ Í≈√ ’∆Â≈ √∆, «‹√ ˘
≈Ù‡ÍÂ∆ È∂ ÍzÚ≈È ’ «Ò¡≈ √∆
Â∂ Òº ÷ ª ˆÀ  ’≈˘È∆ Íz Ú ≈√∆ ͺ ’ ∂
Ù«‘∆ ω ◊¬∂ √ÈÕ
‘∞ ‰ «¬È∑ ª ÁØ Ú ª √ÁȪ «Ú⁄
‘≈’Ó ‚À Ó Ø ’ À « ‡’ Í≈‡∆ ¡≈͉≈
Ï‘∞ Ó Â ◊∞ ¡ ≈ ⁄π º ’ ∆ ‘À , «¬√ Ò¬∆
¡«‹‘≈ «ÏÒ Í≈√ ‘؉≈ ÓπÙ’Ò ‘ÀÕ
«ÚØ Ë ∆ ∆ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆ ˆÀ  ’≈˘È∆ ÍzÚ≈√∆¡ª ˘ ͺ«’¡ª ’È
Á∆ ʪ ”Â∂ Ú≈Í√ Ì∂‹‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ «ÚÙ∂Ù
Ù’Â∆¡ª ‘≈√Ò ‘È, «‹√ Á∆ ÚÂØ∫
’Á∂ ‘Ø ¬ ∂ B@ ÈÚ≥ Ï  B@AD ˘
≈Ù‡ÍÂ∆ Ï≈’ ˙Ï≈Ó≈ È∂ «ÚÙ∂Ù
¡À Ò ≈È ’∆Â≈, «‹√ ˘ ’≈‹’≈∆
¡≈Á∂Ù (¡Àˆ˜À’«‡Ú ¡≈‚) «’‘≈
‹ªÁ≈ ‘À , ‹≈∆ ’∆Â≈Õ ’≈‹’≈∆
¡≈Á∂ Ù (¡À ˆ ˜À ’ «‡Ú ¡≈‚) ‹Á
√’≈∆ ˆ˜‡ «‹√ ˘ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄
¯À ‚ Ò «‹√‡ ’«‘≥ Á ∂ ‘È, ¤Í
‹ªÁ≈ ‘À ª «¬‘ ’≈˘È ω ‹ªÁ≈
‘ÀÕ
«¬√ ¡≈Á∂ Ù ¡È∞ √ ≈ «‹‘Û∂
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ «Í¤Ò∂ E √≈Òª ÂØ∫ «‘≥Á∂
‘È Â∂ «‹È∑ª «ÚπºË ’ج∆ ’∂√ È‘∆∫
‘À, ¿∞‘ «¬Ê∂ ¡≈˜∆ ÂΩ ”Â∂ «‘ √’Á∂
‘ÈÕ ¿∞È∑ª ˘ ’≥Ó ’È Á≈ ¡«Ë’≈
‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ ¡«‹‘∂ E@ Òº ÷ Á∂ ’z ∆ Ï
«Ú¡’Â∆ ‘∞‰ ¡≈͉∆ Ó˜∆ Á≈ ’≥Ó
’ √’‰◊∂Õ «¬È∑ª «Ú⁄ Ì≈Â∆¡ª
Á∆ «◊‰Â∆ ’ج∆ D Òº÷ E@ ‘˜≈ Á∂
’∆Ï ‘ÀÕ «¬È∑ª ÍzÚ≈√∆¡ª «Ú⁄ ¡Ω√Â
Á∂ ¡È∞√≈ ’∂ÚÒ D ÍzÂ∆Ù ‘∆ Ì≈Â∆
‘ÈÕ ¿∞È∑ª Í≈√ ’≈◊˜ ͺÂ È≈ ‘؉
’’∂ «‹‘Û∆¡ª ÓπÙ’Òª Á≈ ¿∞È∑ª ˘
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ √∆, «‹È∑ª Á≈
¿∞ Í  «˜’ ’∆Â≈ ‘À ¿∞ ‘ Á»  ‘Ø
‹≈‰◊∆¡ªÕ ¿∞ È ∑ ª ˘ «Ú«Á¡’
¡Á≈«¡ª «Ú⁄ Á≈ıÒ≈ Íz≈Í ’È≈
¡≈√≈È ‘Ø ‹≈Ú∂ ◊ ≈, ’≥ Ó ’È Á≈
Í«Ó‡ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊≈ Ú◊À≈ Ú◊À≈Õ
’ج∆ DD Òº÷ Á∂ ’z∆Ï ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆
‘ÈÕ
«¬√ ‘∞’Ó È≈Ò ’ج∆ B Òº÷ G@
‘˜≈ ¿∞È∑ª Ó≈«Í¡ª ˘ Ò≈Ì ‘ØÚ∂◊≈,
«‹È∑ª È≈Ò Ïº⁄∂ ˆÀ ’≈˘È∆ „≥◊ È≈Ò
¡≈¬∂Õ AE √≈Ò ÂØ∫ C@ √≈Ò Á∂ ¡«‹‘∂
Ϻ«⁄¡ª ˘ ’≥Ó ’È Ò¬∆ B √≈Ò Á≈
Ú’ Í«Ó‡ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬’ ‘Ø
¡«‘Ó È∞’Â≈ «¬√ ¡ÀÒ≈È Á≈ «¬‘ ‘À
«’ ‘∞‰ «‹È∑ª «Ú¡≈«‘¡ª Í≈√ ’≥Ó
’È Ò¬∆ ¡À⁄ ÚÈ Ï∆ Ú∆˜≈ ‘À, ¿∞È∑ª
Á∂ √≈Ê∆ Ì≈Ú ÍÂ∆/ÍÂÈ∆ ˘ Ú∆ Ú’
Íz«Ó‡ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊≈Õ Í«‘Òª ¿∞‘ ’≥Ó
È‘∆∫ √È ’ √’Á∂Õ ’ج∆ D Òº÷ Á∂
’z∆Ï ¿∞È∑ª, «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ’≥Ó ’È
Á≈ ¡«Ë’≈ Ú∆ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊≈, «‹È∑ª
È∂ ◊z À ‹ » ¬ ∂ Ù È, √≈«¬≥ √ Â’È≈ÒØ ‹ ∆,
«¬≥‹∆È∆«≥◊ ¡Â∂ «‘√≈Ï È≈Ò ’∆Â∆
‘ÀÕ ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆ D
Òº÷ Á∂ ’z∆Ï ‘ÀÕ «¬È∑ª «Ú⁄ A Òº÷
Ì≈Â∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‘ÈÕ
«¬√ ¡À Ò ≈È Á≈ «¬È∑ ª
«Ú¡’Â∆¡ª ˘ Ò≈Ì ‘Ø Ú∆ ’¬∆ Ò≈Ì
‘؉◊∂Õ ¿∞È∑ª ˘ ⁄≥◊∆¡ª ÚºË ÂÈ÷≈‘
Ú≈Ò∆¡ª ÈΩ’∆¡ª «ÓÒ‰◊∆¡ªÕ ¿∞È∑ª
˘ Â∂ ¿∞ È ∑ ª Á∂ Ïæ « ⁄¡ª ˘ ¿∞ ⁄ ∂  ∆
ÍÛ∑≈¬∆ ’È «Ú⁄ ’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª
√‘»Òª «ÓÒ‰◊∆¡ªÕ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆
◊æÒ ‘À «’ ¿∞‘ ‘∞‰ ⁄ÀÈ È≈Ò «˜≥Á◊∆
‹∆¡ √’‰◊∂Õ ¡Ó∆’∆ √’≈ ˘ Ú∆
«¬√ Á∂ ’¬∆ Ò≈Ì ‘ÈÕ Ï‰Á∂ ‡À’√
Á∂‰ ’’∂ √’≈ Á∆ ¡≈ÓÁÈ «Ú⁄
Ú≈Ë≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¿∞µ⁄-ÔØ◊Â≈ Ú≈Ò∂ ’≈Ó∂
«ÓÒ‰◊∂Õ «‹È∑ª È∂ Ú≈Í√ ‹≈‰≈ √∆
¿∞‘ È‘∆∫ ‹≈‰◊∂Õ ¡Ó∆’≈ Á∆ Âº’∆
«Ú⁄ ÍzÚ≈√∆¡ª Á≈ «ÚÙ∂Ù ÔØ◊Á≈È
‘À Õ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˙Ï≈Ó≈ È∂ ·∆’ ‘∆
«’‘≈ ‘À «’ «√Ò∆’≈È ÚÀ Ò ∆ Á∆¡ª
C@,D@ ÍzÂ∆Ù ’≥ÍÈ∆¡ª «‹È∑ª È∂
¡Ó∆’∆¡ª Á≈ ‹∆ÚÈ ÏÁÒ «ÁºÂ≈ ‘À,
¿∞‘ ÍzÚ≈√∆¡ª È∂ Ù∞» ’∆Â∆¡ª √ÈÕ
«ÚØË∆ Í≈‡∆ ∆ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆
È∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ Â≈È≈Ù≈‘ «’‘≈ ‘ÀÕ
ÁØ Ú ª ‘≈¿± √ ª «Ú⁄ «¬È∑ ª Á∆ Ï‘∞ √≥ Í Â∆ ‘Ø ‰ ’’∂ , ’≈˘È ω≈¿∞ ‰
Ò¬∆ «¬√ Í≈‡∆ Á∆ √«‘ÓÂ∆ ˜»∆
‘ÀÕ ‹∂ ’ج∆ ’≈˘È È‘∆∫ ωÁ≈ ª
«¬È∑ª Á≈ Ì«Úº÷ ’∆ ‘ØÚ∂◊≈, «¬√ Ï≈∂
’∞fi È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ «‹‘Û∂ E@
Òº÷ ÂØ∫ ÚË ˆÀ-’≈˘È∆ ÍzÚ≈√∆ «¬√
‘∞’Ó «Ú⁄ È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á∂∂, ¿∞È∑ª Á≈
’∆ ω∂ ◊ ≈? «¬√ Ï≈∂ Ú∆ ¡≈¿∞ ‰
Ú≈Ò≈ √Óª Áº√∂◊≈Õ «¯Ò‘≈Ò √Ì È∂
«¬√ Á≈ √π ¡ ≈◊ ’∆Â≈ ‘À Õ
≈Ù‡ÍÂ∆ ˙Ï≈Ó≈ È∂ «ÚØË∆ Í≈‡∆
∆ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆ ˘ ¡Í∆Ò ’∆Â∆
‘À «’ √≈˘ Ò ’∂ «¬’ ’≈˘È
ω≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª È∂ ’ج∆
ˆÒ ’≥ Ó È‘∆∫ ’∆Â≈ Â∂ Í«‘Ò∂
≈Ù‡ÍÂ∆ Ú∆ ¡«‹‘∂ ’≈˘È ω≈
⁄π’∂ ‘ÈÕ AIHF «Ú⁄ ∆ÍÏ«Ò’È
Í≈‡∆ È∂ ¡≈Ó Óπ¡≈¯∆ «ÁºÂ∆ √∆,
«¬√ Ò¬∆ ∆ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆ ˘
«ÚØË ’È Á∆ ʪ ”Â∂ √’≈ È≈Ò
√«‘ÔØ◊ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Á≈
¿∞È∑ª ˘ ⁄؉ª «Ú⁄ Ò≈Ì ‘ØÚ∂◊≈Õ
«¬’ ◊ºÒ ‹Ø È؇ ’È Ú≈Ò∆
‘À , ¿∞ ‘ «¬‘ ‘À «’ ‹∂ «¬√∂ Â∑ ª
ÍzÚ≈√∆ ¡Ó∆’≈ ¡≈¿∞∫Á∂ ◊¬∂ ª ◊Ø∂
B@BE «Ú⁄ ÿº‡ «◊‰Â∆ «Ú⁄ ‘؉◊∂Õ
¡Ó∆’∆ «√¡≈√ «Ú⁄ ¬∂Ù∆¡È Â∂
ÓÀ ’ √∆’È Á≈ «˜¡≈Á≈ fi∞ ’ ≈¡
‚ÀÓØ’À«‡’ Í≈‡∆ ÚºÒ «‘≈ ‘ÀÕ ’∆
«¬√ Á≈ Ò≈Ì B@AF «Ú⁄ ‘؉ Ú≈Ò∆
≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ «Ú⁄ «¬√ Í≈‡∆
˘ «ÓÒ∂ ◊ ≈? ÈÚ≥ Ï  B@AD «Ú⁄
‘Ø ¬ ∆¡ª Óº Ë ’≈Ò∆ ⁄Ø ‰ ª «Ú⁄ FC
ÍzÂ∆Ù ÒÀ‡∆ÈØ («‹È∑ª Á≈ «Í¤Ø’Û
ÓÀ’√∆’Ø, «’¿±Ï≈, ’∂∫Á∆ Â∂ Áæ÷‰∆
¡Ó∆’≈, √Í∂È∆ ¡≈«Á È≈Ò ‘À) Â∂
FF ÍzÂ∆Ù ¬∂Ù∆¡È-¡Ó∆’∆¡ª È∂
‚ÀÓØ’À«‡’ Í≈‡∆ ˘ Ú؇ª Í≈¬∆¡ªÕ
ÒÀ‡∆ÈØ Â∂ ¬∂Ù∆¡È ¡Ó∆’∆ ’∂ÚÒ AA
ÍzÂ∆Ù Ú؇ ‘È ‹Á «’ ◊Ø∂ Ú؇
GE ÍzÂ∆Ù ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ «‹‘Û∂
√ÓfiÁ∂ ‘È «’ ˆÀ ’≈˘È∆ ÍzÚ≈√∆
«¬’ √Óº « √¡≈ ‘À , ¿∞ È ∑ ª «Ú⁄Ø ∫ GE
Íz  ∆Ù È∂ ∆ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆ ˘
ÚØ ‡ ª Í≈¬∆¡ªÕ GE Íz  ∆Ù ¿∞ ‘
¡Ó∆’∆ «‹‘Û∂ √Ø⁄Á∂ ‘È «’ ˆÀ
’≈˘È∆ ÍzÚ≈√∆¡ª ˘ Ï≈‘ ’º„‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À, È∂ ∆ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆ ˘
ÚØ ‡ ª Í≈¬∆¡ªÕ ‹∂ ˆÀ  -’≈˘È∆
ÍzÚ≈√∆¡ª ˘ ͺ’≈ ’È Ò¬∆ ’≈˘È
È‘∆∫ ωÁ≈ ª B@AF «Ú⁄ ÈÚª
≈Ù‡ÍÂ∆ «¬√ ˘ º Á Ú∆ ’
√’Á≈ ‘ÀÕ
@@A-ICG-EGC-IHAB
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
12
ÓØÁ∆ Á∆ “‡∆Ó «¬ø‚∆¡≈” ¡Â∂ Ï≈ÁÒ Á≈ “¡√Ò √øÿ∆ „ª⁄≈”
◊∞Ó∆ «√≥ÿ ÍÒ≈‘∆
ÔØ‹È≈ ’«ÓÙÈ ˘ ÷ÂÓ ’«Á¡ª
’∂∫Á «Ú⁄ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Ì≈‹Í≈ Á∂ Ø‘Ï
Á≈¡Ï «Ú⁄ ⁄ºÒ‰ Ú≈Ò∆ ¡ÀÈ. ‚∆. ¬∂.
√’≈ ÚºÒØ∫ “‡∆Ó «¬ø‚∆¡≈” Á∆ Â˜
”Â∂ √»«Ï¡ª Á∆ Ì»«Ó’≈ ”⁄ Ú≈Ë≈ ’È
Á∂ √ø’Â
∂ «Í¤Ò∂ «Áȃ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ Á∆
ÍÃË≈È◊∆ ‘∂· ‘ج∆ Á∂Ù Á∂ Óπ÷
º ÓøÂ∆¡ª
Á∆ Ó∆«‡ø◊ ÁΩ≈È «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ ÍÃË≈È
ÓøÂ∆ È∂ «¬√ Ó∆«‡ø◊ ”⁄ «’‘≈ «’
ÔØ‹È≈ ’«ÓÙÈ Á∆ ʪ ÈÚƒ «ÚÚ√Ê≈
”⁄ Ó≈‘ª Á∆ «ÚÙ∂Ù Ì»«Ó’≈ ‘ØÚ∂◊∆Õ
Í«‘Ò∆ ‡∆Ó ”⁄ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ Â∂ Óπº÷
ÓøÂ∆, Á»‹∆ ‡∆Ó ”⁄ ’∂∫Á∆ ÓøÂ∆ Â∂
Â∆‹∆ ”⁄ ’∂∫Á Â∂ √»Ï∂ Á∂ ¡«Ë’≈∆
‘؉◊∂Õ ’∂∫Á-√»Ï∂ «ÓÒ’∂ Í≥‹ √≈Ò≈
ÔØ‹È≈Úª Á∆ ʪ Á«Ó¡≈È∆ ‹ª ÒøÓ«⁄∆
≈‹È∆Â∆ ÏÈ≈¿π ‰ ◊∂ Õ √» « Ï¡ª Á∂
ÈπÓ≈«¬ø«Á¡ª È≈Ò «ÈÔÓ «Ú⁄≈Ú‡ªÁ≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ ’«ÓÙÈ Á≈ √’ºÂ∂Â
’Û∆ Á≈ ’øÓ ’∂◊≈Õ √»Ï∂ ¡≈͉∆ ÒØÛ
Á∆¡ª ÔØ‹È≈Úª ÏÈ≈¿π‰◊∂Õ ’∆ ÔØ‹È≈
’«ÓÙÈ Úª◊ ÓΩ‹Á
» ≈ Í≥‹ √≈Ò≈ ÔØ‹È≈
Ú∆ √Ó≈Í ’ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆? ÔØ‹È≈
«’Ú∂∫ ω≈¬∆ ‹≈Ú∂◊∆ √»«Ï¡ª ˘ Îø‚ «’Ú∂∫
¡Ò≈‡ ‘؉◊∂? ¡Â∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË ¡«‘Ó
◊ºÒ «¬‘ «’ Úº÷Ø-Úº÷∂ Óπº«Á¡ª ¿∞µÂ∂
√πfi≈¡ Á∂‰ Ú≈Ò∂ “«Êø’ ‡À∫’ Á∆ ’∆
Ì»«Ó’≈ ‘ØÚ◊
∂ ∆? «¬√ Ï≈∂ Ó∆«‡ø◊ ”⁄ ¸ºÍ∆
√≈Ë∆ º÷∆ ◊¬∆ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª Óπº«Á¡ª
Ï≈∂ ’πfi Ú∆ √ͺه È‘ƒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
«Í¤Ò∆ ÓÈÓØ‘È «√øÿ √’≈
Á∆¡ª Á∂√∆, «ÚÁ∂Ù∆ È∆Â∆¡ª Á∆ Ò’∆
Á∆ Î’∆ ω∆ ÓØ Á ∆ √’≈ Ï‘π  ∂
Ó≈Ó«Ò¡ª ¿∞µÂ∂ ÓÈÓØ‘È «√øÿ Á∂ ’∆Â∂
’≈¬∂ ˘ «‹Ú∂∫ Á∆ «ÂÚ∂∫ ÍÃÚ≈È ’ ‘∆
˛ ‹ª ’πfi √’∆Óª ”⁄ È≈Úª Á≈ Î∂
ÏÁÒ ’’∂ ¿πÈ∑ª ˘ ¡ÓÒ∆ ÂΩ ”Â∂
Ò≈◊» ’È Á∂ ≈‘ ͬ∆ ˛, «‹È∑ª ˘
⁄ø◊∂ ‘π«ø Á¡ª Ú∆ ÓÈÓØ‘È «√øÿ √’≈
Ú∂Ò∂ Á≈ ¡ÓÒ≈-ÎÀÒ≈ È≈ Ò≈◊» ’Ú≈
√«’¡≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ÓÈÓØ ‘ È «√ø ÿ
Ú◊≈ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¸ºÍ ⁄≈Í «‘‰
Ú≈Ò≈ ÍÃË≈È ÓøÂ∆, ¿π⁄∂ ÏØÒª È≈Ò
«¬È∑ ª ˘ ÒØ ’ ª º ’ Í‘π ø ⁄ ≈¿π ‰ ”⁄
’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø √«’¡≈ √∆Õ
ÓØÁ∆ √’≈ Á∆ ¤∂ Ó‘∆«È¡ª Á∆
’≈◊π˜≈∆ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Ó√«Ò¡ª
ÍÃÂ∆ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È È≈ Á∂‰ Á∂ πfi≈È
È∂ ¡ÀÈ. ‚∆. ¬∂. Á∂ Ì≈¬∆Ú≈Ò ÙØÃÓ‰∆
¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂ Óπ÷
º ÓøÂ∆ ÍÃ’≈Ù «√øÿ
Ï≈ÁÒ ˘ «¬‘ √Ø⁄‰ ”Â∂ Әϻ ’
«Áº  ≈ «’ Í≥ ‹ ≈Ï È≈Ò ÈÚƒ «Áº Ò ∆
√’≈ Á≈ Úº ¬ ∆¡≈ ¡≈Ó ÂΩ  ”Â∂
Í«‘Ò∆ ’ª◊√ √’≈ Ú≈Ò≈ ‘∆ ˛,
‹Á «’ Óπ÷
º ÓøÂ∆ ˘ ¡≈√ √∆ «’ ÓØÁ∆
√’≈ Á∂ Ïȉ È≈Ò Í≥‹≈Ï Á∂ Ú≈∂
«È¡≈∂ ‘Ø ‹≈‰◊∂, «¬Ê∂ ÈÚ∂∫ ÍÃ≈‹À’‡
Òº◊‰◊∂, ÍÃ≈‹À’‡ª Ò¬∆ ËøÈ Á∆ ’ج∆
’Ó∆ È‘ƒ ‘∂◊∆, «¬ÊØ∫ Á∂ «’√≈Ȫ Á∆¡ª
¡Ω«÷¡≈¬∆¡ª ˘ Á» ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈,
≈‹ ”⁄ √È¡Â Ò≈¿π‰ Ò¬∆ «Ú√∂Ù
Á‹≈ «ÓÒ∂◊≈ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï È≈Ò Í«‘Òª
Á∆ ’ª◊√ √’≈ Úº Ò Ø ∫ ’∆Â∂
«ÚÂ’«¡ª ¡Â∂ ˜ıÓª ¿π  ∂ ÈÚƒ
√’≈ ÎÀ‘≈ ÏøÈ∂◊∆, Í √Ó∂∫ Á≈ ◊∂Û
Á∂÷Ø, Ï‹≈¬∂ Í≥‹≈Ï Á∆¡ª √Óº«√¡≈Úª
Á∂ ‘ºÒ Á∂, ÓØÁ∆ Á∆ √’≈ Í≥‹≈Ï Á∂
˜ıÓ ¿π ⁄ ∂ Û È Á∂ ≈‘ Âπ  ◊¬∆Õ
«’√≈Ȫ Ò¬∆ ’ø‚∂ Ï∆‹∂ ‹≈‰ Òº◊Õ∂ √»Ï∂
Á∆ ¿π√ Á∆ ¡≈͉∆ Ì≈¬∆Ú≈Ò Ì≈‹Í≈,
«‹√ Á∆ ÷≈Â ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ Á∂
ÙØÃÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ È∂ ¡≈͉∂ «√º÷
Ó㮧 Á¡ª ˘ «ÂÒª˜Ò∆ «ÁºÂ∆ º÷∆, ¿π‘∆
(√) √»«Ï¡ª ˘ ’∂∫Á∆ ’ª ¡Â∂
ˆÀ-’ Ó≈Ò∆¬∂ ”⁄Ø∫ ÏøËÈ Óπ’ ◊ꇪ
Â∂ ÔØ‹È≈ Îø‚ Á≈ E@ Î∆√Á∆ «‘º√≈ «ÁºÂ≈
‹≈Ú∂ ‹Ø ‘π‰ «√¯ AE Î∆√Á∆ ˛Õ
(‘) Ú√∆«Ò¡ª Á∆ Ú≥ ‚ Á≈
Î≈Ó»Ò≈, ≈‹ª Á∆ ¡Èπ√»«⁄ ‹≈Â∆
Ú√Ø∫, Ì»◊Ø«Ò’ ’Ó∆¡ª Á∂ È≈Ò-È≈Ò
Á∂Ù Á∂ ’∂∫Á∆ ¡≥È Ìø‚≈ ”⁄ ÔØ◊Á≈È
Á∂ ¡Ë≈ Â∂ «ÈË≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ
ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ Á∂ ÙÏÁª ”⁄
¡√Ò∆ √ø ÿ ≈ÂÓ’ „ª⁄≈ ‘∆ Á∂ Ù ˘
Әϻ ¡≈«Ê’ Ù’Â∆ Á∂ ≈‘ ”Â∂ ÂØ
«Ú’≈√ ◊Â∆ È≈Ò ÂØÈ Á≈ √Â≈ ˛Õ
¡Â∂ ÙØÓ
à ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂Ù ”⁄ √øÿ∆
„ª⁄∂ Á∆ Ú’≈Ò ’È ¡Â∂ ÎÀ√Ò∂ ÒÀ‰
Â∂ ÔØ ‹ È≈ ÿÛÈ Á∂ ’ø Ó ª Á∂
Ì≈‹Í≈ ¿π√˘ ¡º÷ª «Á÷≈¿π‰ Á∂ È≈ÒÈ≈Ò, ¡◊Ò∆ B@AG Á∆ Í≥‹≈Ï ¡√øÏÒ∆
⁄؉ «¬’º«Ò¡ª ÒÛÈ Á∆ ËΩ∫√ Á∂‰ Òº◊
ͬ∆Õ
Â’Ù «Ú⁄Ø ∫ Íπ  ≈‰∂ Â∆
’º„«Á¡ª Óπ÷
º ÓøÂ∆ ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ
È∂ «‹Ê∂ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï Á∆¡ª Óø◊ª Á∂
Ò¬∆ ’∂∫Á∆ ÓøÂ∆¡ª º’ ◊π‘≈ Ò≈¬∆,
Í‘π⁄
ø ’∆Â∆, ÌÚª ‘π◊
ø ≈≈ È≈ «ÓÒ‰
”Â∂ Í≥‹≈Ï ⁄ø‚∆◊Û∑ ˘ Á∂‰, Á«¡≈Úª
Á∂ Í≈‰∆¡ª Á∆ Ú≥‚, AIHD Á∂ «√º÷
’ÂÒ∂¡≈Ó Ò¬∆ «¬È√≈¯ Á∆¡ª Óø◊ª
Á∂ È≈Ò-È≈Ò ‘Ø «√º÷ Óπº«Á¡ª ˘ Ú∆
¿πÈ∑ª ¿π·≈¿π‰≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ «‹È∑ª
«Ú⁄ «√º÷ ’ΩÓ Á∆ Úº÷∆ ‘Ø∫Á ˘ È≈
Óøȉ Ú≈Ò∆ Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∆ Ë≈≈
BE-Ï∆ ˘ ºÁ ’È≈ Ú∆ Ù≈ÓÒ ˛Õ
Ï‘π  ∆ ◊º Ò Ï‰Á∆ È≈ Ú∂ ÷ ’∂ Óπ º ÷
ÓøÂ∆¡ª Á∆ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ È≈Ò Ó∆«‡ø◊
«Ú⁄ ÁØ ‡π’
º ◊ºÒ ’«Á¡ª √»«Ï¡ª Ò¬∆
¿πȪ∑ ¡√Ò √øÿ∆ „ª⁄∂ Á∆ √Ê≈ÍÂ∆ Â∂
˜Ø «ÁºÂ≈Õ ¿πȪ∑ Óø◊ ’∆Â∆ ˛ «’
(¿) ’∂∫Á ’ØÒ «√¯ º«÷¡≈,
«ÚÁ∂Ù∆ Ó≈ÓÒ∂, ’≥√∆, ∂ÒÚ∂ ¡Â∂ √ø⁄≈
Ó«‘’Ó∂ ‘∆ «‘‰Õ
(¡) √ø«ÚË≈È ˘ √‘∆ ¡ʪ ”⁄
√øÿ∆ „ª⁄∂ Á≈ »Í Á∂‰ Ò¬∆ Íπ≈‰∂
√ø«ÚË≈È ˘ ÈÚ∂∫ «√«¿π∫ Ú≈«⁄¡≈ ‹≈Ú∂Õ
(¬) √»«Ï¡ª Á∂ Ú√∆«Ò¡ª Á∆ Ú≥‚
Á≈ Î≈Ó»Ò≈ ÈÚ∂∫ «√«¿π∫ «ÈË≈Â
’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ
«Ú’∂∫Á∆’È ’È Ú≈Ò∆ Á∂Ù Á∆
Í«‘Ò∆ Í≈‡∆ ˛ «‹√ ˘ Á∂Ù Á∂ ‘Ø
√»Ï∂ Ú∆ ‘π‰ ÍÃÚ≈È ’ ¸º’∂ ‘ÈÕ Í
√π¡≈Ò ¿∞µ·Á≈ ˛ «’ Ó√ª Ó√ª ÒºÌ∆
≈‹√∆ Â≈’ ˘ ’∆ ’∂∫Á ”⁄ ≈‹
’È Ú≈Ò∆ “Ì≈‹Í≈ ÓØÁ∆ √’≈” ‘ºÊ∫Ø
◊π¡≈¿π‰≈ Í√øÁ ’∂◊∆? «‹√ È∂∫Á
ÓØÁ∆ È∂ ’∂∫Á √’≈ Á∂ ÓøÂ∆¡ª
√øÂ∆¡ª Á∆¡ª √≈∆¡ª √’Â∆¡ª Á≈
’∂∫Á∆’È Í∆.¡ÀÓ.˙. (ÍÃË≈È ÓøÂ∆
ÁÎÂ) ’ØÒ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛, «‹√ Á∂
Í∆.¡ÀÓ.˙. Á∂ ‘π’Ó «ÏȪ Á∂Ù ”⁄ ͺÂ≈
Ú∆ È‘ƒ «‘ºÒ √’Á≈, ÓøÂ∆ ¡≈͉∂
«Èº‹∆ √’ºÂª º’ Á∆ ¡≈͉∆ Ó˜∆
È≈Ò ⁄؉ º’ È‘ƒ ’ √’Á∂ ¡Â∂
«‹√ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Í∆.¡ÀÓ.˙. ¡Â∂ ÷πÁ
ÓØÁ∆ ÚºÒ∫Ø √’»Ò Óπ÷
º ∆ Úª◊ ÓøÂ∆¡ª
√ª√Áª ˘ «fiÛ’ª º’ Á∂ «ÁºÂ∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘È, ¿π‘ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ’ÁØ∫
⁄≈‘∂◊≈ «’ √»«Ï¡ª ˘ ÚºË Â≈’ª Á∂
«ÁºÂ∆¡ª ‹≈‰ ¡Â∂ ¿π‘ ¿πȪ∑ Â∂ «ÈÌ
‘∆ È≈ «‘‰? ¿π∫‹ Ú∆ È∂∫Á ÓØÁ∆ Á≈
ÒØ’ÂøÂ∆ ¸‰∂ ‘ج∂ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ Ú‹Ø∫
’øÓ’≈ È≈ ’È Á≈ ≥◊ „ø◊ È‘ƒ ˛
√◊Ø∫ ¿π‘Á≈ «¬’ «‚’‡∂‡ Ú‹Ø∫ ’øÓ ’È
Á≈ √πÌ≈¡ ˛Õ Ù≈«¬Á Í≥‹≈Ï Á∂ ‘≥‚∂
ÚÂ∂ Óπ÷
º ÓøÂ∆ ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ «¬‘
◊ºÒ ÌÒ∆ ̪ ‹≈‰ ¸º’∂ ‘È, ÂÁ∂ ‘∆
¡≈͉∆ ≈‹È∆Â∆ Á∆ ¡◊Ò∆ ‰È∆Â∆
«‘ ’È Ò¬∆ ‘∆ ¿πÈ∑ª «¬‘ ¡√Ò∆
√ø ÿ ∆ „ª⁄≈ Ò≈◊» ’È Ú≈Ò≈ Â∆
¤º«‚¡≈ ˛Õ ’∆ ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ «¬‘
È‘ƒ ‹≈‰Á∂ «’ Í≥‹≈Ï Á∆ È≈-¡«‘Ò
‘ج∆ √’≈∆ ÓÙ∆È∆ ¡√Ò √øÿ∆ „ª⁄∂
Á≈ Ì≈ ¸º’‰ÔØ◊ ‘∆ È‘ƒ, «‹√˘
¸√ Áπ√ ’È Ò¬∆ ¿π‘ ¡≈Í ¡Â∂
¿∞µÍ Óπ÷
º ÓøÂ∆ √π÷Ï∆ «√øÿ Ï≈ÁÒ «√∂
Á∆ Ú≈‘ Ò≈ ¸º’∂ ‘È, Í ¿πÈ∑ª ˘
’≈ÓÔ≈Ï∆ È‘ƒ «ÓÒ ‘∆Õ «ÌzÙ‡≈⁄≈
È≈Ò ¿πÂÍØ ‘ج∆ ¿πÍ ÂØ∫ ‘∂·ª º’
Á∆ √’≈∆ ÓÙ∆È∆, ‹ÁØ ∫ ¡≈͉∂
¡≈’≈Úª È∂Â≈ ◊Ȫ ÚºÒ∫Ø ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂
ÚÍ≈’ ¡Á≈«¡ª, Ϻ √ ª, ‡∆.Ú∆.
⁄ÀÈÒª, Ù≈Ï Á∂ ·∂«’¡ª, ∂Â≈-Ϻ‹∆
÷ȉ ”⁄ ¡˜≈∂Á≈∆ ¡Â∂ √ÍÃ√Â∆
Ú∂÷Á∂ ‘È, «‹È∑ª «Ú⁄Ø∫ ’Á∂ ¿π‘ “√∂Ú≈
Á≈ √ø’ÒÍ” Ú∂÷Á∂ ‘∂ ‘È Âª ¿πȪ∑ Á≈
¡≈͉≈ Ú≈Ë» ÍÀ√∂ Â∂ Ú≈Ë» Â≈’ ”Â∂
‹∆¡ ÒÒ⁄≈¿π‰≈ Ú∆ √πÌ≈Ú’ ˛Õ
«¬√ Ú∂Ò∂ Í≥‹≈Ï Á∆ «‹√ «’√Ó
Á∆ ¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’, ≈‹È∆Â’
√«ÊÂ∆ ˛, ¿π‘ «⁄øÂ≈‹È’ ˛Õ Í≥‹≈Ï
Ïπ«È¡≈Á∆ „ª⁄∂ Á∂ «Ú’≈√ ͺ÷∫Ø Í¤«Û¡≈
‘Ø«¬¡≈ ˛, Ï≈Ú‹»Á «Òø’ √Û’ª, ’ΩÓ∆
Â∂ √»Ï≈ √Û’ª Á∂ «Ú¤∂ ‹≈Ò Á∂ «¬È∑ª
Á∆ ÓπÓ
≥  Ҭ∆ ÍÀ√∂ Á∆ ˚ÛØ∫ ˛Õ «√‘Â,
«√º«÷¡≈ Á∂ ÷∂Â «Ú⁄ Ï≈Ú‹»Á Úº‚∆¡ª
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª, Â’È∆’∆ ’≈Ò‹ª Á∂
Í√≈∂ Á∂ Í∂∫‚» ÷∂Â ¡Â∂ √ÒºÓ ÷∂Â Á∂
ÒØ’ª º’ «√º«÷¡≈ Á∆ „π’Úƒ Í‘πø⁄
È‘ƒ, √’≈ Á∂ ¡≈͉∂ ¡≥ ’ «Û¡ª
¡Èπ√≈ Ó√ª D% Í∂∫‚» ÔπÚ’ ‘∆ ¿∞µ⁄
«√º«÷¡≈ º’ Í‘πø⁄ ‘∂ ‘ÈÕ «’¿π∫«’
√’≈ È∂ «√‘ Â∂ «√º«÷¡≈ Á∂ ÷∂Â
«Ú⁄Ø ∫ «ÁÈØ - «ÁÈ «’È≈≈ ’È≈
¡≈≥«Ì¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛, «¬√ ’’∂ «√º«÷¡≈
È≈ÒØ∫ Ú∆ ÚºË √»Ï∂ ”⁄ «√‘ √øÌ≈Ò Á∆
‘≈Ò Â√ÔØ◊ ˛Õ √∆ ˘ ¸øÏÛ ‘∂
Ú∂⁄ ’∂ «’√≈È∆ ¤º‚ ’∂ Ó˜Á»∆ ’È
◊¬∂ ÒØ’ª ¡Â∂ π˜◊≈ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆
«‘‹ ’≈È, Ù«‘∆ ¡≈Ï≈Á∆ ”⁄ E
ÍÃÂ∆Ù Ú≈Ë≈ «⁄øÂ≈ Á≈ «ÚÙ≈ ˛Õ
«ÓÒ≈Ú‡÷Ø∆, Ï∂˜
π ◊≈∆, ÍÃÁÙ
± ‰,
ÈÙ≈÷Ø∆, ÈΩ‹Ú≈Ȫ ”⁄ «ÚÁ∂Ùª ˘ ‹≈‰
Á∆ ‘ØÛ, ¡ÓÈ ’≈˘È Á∆ √Óº«√¡≈,
∂Â≈ Ϻ‹∆ ÷ȉ ¡Â∂ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË
Í≥‹≈Ï Á∆ √È¡Â Á≈ Á»‹∂ √«Ï¡ª ”⁄
̺‹∂ ‹≈‰≈, Í≥‹≈Ï Ò¬∆ Úº‚≈ ˺’≈ ˛Õ
√Ó≈«‹’ ͺ÷∫Ø Á≈‹ Á‘∂‹ Á∆ Ò≈‘ÈÂ,
’π Û ∆¡ª Á≈ ’π º ÷ ”⁄ Ó≈∂ ‹≈‰ Á∆
ÍëÚÂ∆, Í∂∫‚» √Ó≈‹ «Ú⁄ ÷≈√ ’’∂
Â’Û∂ Á≈ √ºÂƒ Ï∆‘ƒ √Ω Á≈ ËΩ∫√ ˺’≈
Í≥‹≈Ï∆ √Ó≈‹ ˘ Ú‚∂∆ „≈¡ Ò≈ «‘≈
˛Õ ’∆ Í≥ ‹ ≈Ï Á∆ ÓΩ ‹ » Á ≈ ¡’≈Ò∆Ì≈‹Í≈ √’≈ «¬È∑ ª √Óº « √¡≈Úª,
√Ó≈‹ ”⁄ ‘Ø ‘∂ Ï∂ « ¬È√≈¯∆ Ú≈Ò∂
ÚÂ≈∂ ÂØ∫ ‹≈‰ø» È‘ƒ? ‹∂’ √º⁄ƒ Óπ⁄
º ∆
Í≥‹≈Ï Á∂ ‘≈’Ó Í≥‹≈Ï ”⁄ ¡√Ò √øÿ∆
„ª⁄∂ ˘ Ò≈◊» ’È Á∂ ⁄≈‘Ú≈È ‘È
’∆ ¿∞Ȫ∑ È∂ ¡≈͉∂ «◊∂Ú≈È ”⁄ fi≈’‰
Á≈ ’Á∂ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‘À?
A.†’∆ ¿∞Ȫ∑ «Í≥‚ª, Ù«‘ª Á∆¡ª
⁄∞‰∆¡ª ‘ج∆¡ª Í≥⁄≈«¬Âª «Ó¿±∫√ÍÒ
’Ω√Òª, ’≈ÍØÙ
∂ Ȫ, ÏÒ≈’ √≥ÓÂ∆¡ª,
«˜Ò≈ ÍÃ∆ÙÁª ˘ ¿∞Ȫ∑ Á∂ ωÁ∂ ¡«Ë’≈
«ÁÂ∂ ‘È Âª «’ ¿∞‘ √Ê≈È’ √’≈
Ú‹Ø∫ ’≥Ó ’ √’‰?
B.†’∆ ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ÚÒØ∫
¡≈͉∂ ⁄∞‰∂ ‘ج∂ ¡√≥ÏÒ∆ ÓÀ∫Ïª, Ó≥Â∆¡ª,
⁄∆Î Í≈Ò∆ÓÈ∆ √’ºÂª ˘ ÒØ’ª Á∆¡ª
˜Ó∆È∆ ͺË Â∂ √Óº«√¡≈Úª ‹≈ȉ Â∂
¿∞Ȫ∑ Á∂ ‘ºÒ Ò¬∆ ÷∞Ò∑ «ÁÂ∆ ‘ج∆ ‘À?
C.† ’ ∆ Ù z Ø Ó ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ È∂
«˜Ò≈ Á∂ Íà ≈ Ù≈Ù«È’ ¡Î√ª ˘
¡«Ë’≈ «ÁÂ∂ ‘ج∂ ‘È «’ ÒØ’ª Á∆¡ª
Ø◊ª ’À∫√, ¡º÷ª Á∆ ‹Ø ‹≈‰ √øÏË
ø ∆
√‡≈Î Á∆ ÿ≈‡ ’≈È Ó∆˜ª Íà  ∆
√’≈∆ ‘√ÍÂ≈Òª ”⁄ ¡‰◊«‘Ò∆
¡≈Ó ÚÂ≈≈ ‘ÀÕ «Í≥‚ª Á∂ «Ú’≈√ Á∆
‘≈Ò ◊øÌ∆ ˛, ◊Ò∆¡ª-È≈Ò∆¡ª Á∆
¿π√≈∆ ÂØ∫ ¡º◊∂ ‘≈Ò∆ ’ج∆ ’ÁÓ ¡º◊∫Ø
Íπ‡
º ∂ ‘∆ È‘ƒ ‹≈ √’∂ «‹È∑ª È≈Ò «Í≥‚ª
Á≈ √Ó»ø«‘’ «Ú’≈√ ‘Ø √’∂, «Í≥‚ª ”⁄
π˜◊≈ Á≈ ÍÃÏË
ø ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ÒØ’ Ù«‘ª
ÚºÒ ˘ Ú‘∆ª ÿºÂ ’∂ È≈ Âπ∂ ‹≈‰Õ
«Í¤Ò∂ «¬’ Á‘≈’∂ ”⁄ «Í≥‚ª ÂØ∫ ˜Ó∆Ȫ
Ó∞Ù’Òª ¡≈͉∂ ÂΩ Â∂ ‹≈‰ √’‰ Â∂
«ÏȪ∑ ≈‹È∆Â’ ÁÏ≈¡ Á∂ ¿∞Ȫ∑ Á≈
‘ºÒ ’ √’‰?
D.†’∆ ¡ÓÈ ’≈˘È Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆
‘∂·Ò∂ ͺË Á∂ Ê≈‰∂Á≈ ÂØ∫ ¿∞ÍÒ∂
Í∞«Ò√ ¡«Ë’≈∆ º’ ˘ ¡˜≈Á≈È≈ ’≥Ó
’È Á≈ ‘º’ ‘≈√Ò ‘À?
E.†’∆ ÙÃÓ
Ø ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ¡≈͉∂
√≥◊·È≈ÂÓ’ „ª⁄∂ «Úº⁄ √≥ÿ∆ „ª⁄∂ ˘
Ò≈◊± ’ √«’¡≈ ‘À? ’∆ ÙÃÓ
Ø ‰∆ ¡’≈Ò∆
ÁÒ Á∂ ‘∂·Ò∂ ‹Ê∂Á≈ ¡≈͉∂ Ú’ª
‹ÈÚ∆ B@AE
ÍÃÂ∆ ‹Ú≈ÏÁ∂‘ ‘È ‹ª ¿∞‘ Í≈‡∆ Á∂
¿∞ÍÒ∂ ¡‘∞ÁÁ
∂ ≈ª ’ØÒ Ú’ª ‹ª ÒØ’ª
Á∆¡ª Ó≥◊ª Á∆ √∞‰Ú≈¬∆ ’Ú≈¿∂‰ Á∂
√ÓºÊ ‘È? ’∆ ÙÃÓ
Ø ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á≈
’ج∆ Ú∆ ’≈’∞È «’√∂ Ú∆ Ó√Ò∂ ¿∞Â∂
¡≈͉∂ Í≈‡∆ ÍÃ Ë ≈È È≈Ò «Ú⁄≈
Ú‡ªÁ≈ ’È Á≈ ‘Ω∫√Ò≈ ’ √’Á≈
‘À ?
F.† ¿ ∞ ∫ ‹ Ú∆ ’∆ Íà ’ ≈Ù «√≥ ÿ
Ï≈ÁÒ Á∆ √±Ï≈ √’≈ ÒØ’ª ˘ √Úº¤
√≈Î-√∞ Ê ≈ Íà ≈ Ù≈ÙÈ Á∂ ‰ ”⁄
’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø √’∆ ‘À ‹ª ÿº ‡ Ø ÿº ‡
¿∞√Á≈ ’ج∆ Ú∆ «¬º’ Ó«‘’Ó≈ ’ج∆
«¬‘Ø «‹‘∆ ¿∞Á≈‘È Í∂Ù ’ √«’¡≈
‘À «’ ÒØ’ ¿∞√ Ó«‘’Ó∂ Á∆ Ú≈‘ Ú≈‘
’È! «Ó√≈Ò Ú‹Ø∫ ’∆ √Ì ÂØ∫ ÚºË
ÒØ ’ ª È≈Ò «È̉ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ Ú≈‘
Ú≈√Â≈ º ÷ ‰ Ú≈Ò≈ À Ú ∆È∆¿±
Ó«‘’Ó≈, Ï≈Ú‹± Á Úº ‚ ∂ √’≈∆
ÔÂȪ Á∂ , ͇Ú≈∆¡ª, ’≈˘◊Ø ¡ ª,
«‘√∆ÒÁ≈ª ‘ºÊØ∫ ‘∞≥Á∆ ÒØ’ª Á∆ Ò∞º‡
÷√∞º‡ ˘ Ï≥Á ’ √«’¡≈ ‘À? ‹ª ’∆
«√‘ ӫ‘’Ó≈ ÒØ’ª º’ ¿∞√ «’√Ó
Á∆ ͱ  ∆ Í‘≥ ∞ ⁄ ’È Á∂ ’≈ÏÒ Ï‰
√«’¡≈ ‘À , «‹º Ê ∂ √∞  º « ÷¡Â Ϻ ⁄ ∂
‹≥ Ó ‰, ◊ÌÍÂ∆ Óª Á∆ Á∂ ÷ Ì≈Ò
‘ØÚ∂, Ϻ«⁄¡ª ”⁄ ÷±È Â∂ Ì≈ Á∆ ’Ó∆
È≈ «Á√∂ Â∂ Ϻ⁄∂ ‹ÈÓ Ú∂Ò∂ ‘∆ ÓΩÂ
˘ «Í¡≈∂ È≈ ‘Ø √’‰? ‹ª ’∆
«√º « ÷¡≈ «ÚÌ≈◊ , Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ √Ó∞ º ⁄ ∂
Ϻ « ⁄¡ª ˘ ¡≈͉∂ ’Ò≈Ú∂ ”⁄ ÒÀ ’ ∂
√‡À∫‚‚ Á∆ «√º«÷¡≈ Á∂ √«’¡≈ ‘À
¡Â∂ ÷∞ ≥ Ì ª Úª◊ ¿∞ ◊ Á∂ Ó≈‚Ò,
ÍÏ«Ò’ √’± Ò ª ˘ Ⱥ Ê Í≈ √«’¡≈
‘À «‹ºÊ∂ ⁄≥◊∆ «√º«÷¡≈ Á∂‰ Á∂ È≈Ó
¿∞ºÂ∂ ÒØ’ª Á∆ Ù∂¡≈Ó Ò∞º‡ ‘∞≥Á∆ ‘À?
’∆ Í≥‹≈Ï Á∆ √’≈ Í≥‹≈Ï Á∂ Ó∞º÷
¡≈«Ê’ √Ã Ø Â ˜Ó∆È ¡Â∂ «’√≈È∆
ÚÒ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È Á∂ √’∆ ‘À? «‹‘Û∂
«¬√ Ú∂Ò∂ Úº‚∆¡ª Â’Ò∆Ϊ fiÒ«Á¡ª
÷πÁ’πÙ∆¡ª Á∂ ≈‘ ͬ∂ ‘ج∂ ‘È, «‹È∑ª
Á∂ È≈ Ú∂Ò∂ «√ √πº‡∂ ¡È≈‹ ˘ √øÌ≈Ò‰
Á≈ ÍÃÏøË ˛, È≈ ÷≈Á Ï∆‹ª Á≈Õ È≈
¿πÈ∑ª Áπ¡≈≈ ¿π◊≈¬∆ Î√Ò Á≈ ’ج∆
Ï∆Ó≈ ˛, È≈ ÿº‡ ÿº‡ «ÈË≈È ÓπºÒÕ
¿π‘ «‹Ê∂ Óø‚∆ ”⁄ ¡≈Û∑Â∆¬∂ Á∆ ´º‡
Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ‘∂ ‘È, ¿πÊ∂ √Ó∂∫ «√
¡È≈‹ Á∆ ’∆Ó È≈ «ÓÒ‰ ’≈È
√’≈∆ Ï∂’Á∆ Ú∆ fiÒÁ∂ ‘ÈÕ ’∆
Í≥ ‹ ≈Ï ’Ø Ò ’Ø ¬ ∆ Úº ‚ ∆ √È¡Â ˛,
¡≈ÓÁÈ Á≈ ‘Ø ’ج∆ Úº‚≈ √Ø ˛?
’∆ √’≈ ˘ Ù≈Ï Á∆ ¡À’√≈¬∆‹
¡≈ÓÁÈ ¿∞ µ Â∂ «ÈÌ È‘∆∫ ’È≈
ÍÀ∫Á≈? ¡≈ÓÁÈ ÚË≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈ı
√’≈ Á∆ «’‘Û∆ Әϱ∆ ‘À «’ ¿∞‘
Í≥‹≈Ï Á∂ ‘ «Í≥‚ ”⁄ Ù≈Ï Á≈ ·∂’≈
÷Ø‘Ò‰ Á≈ ‡∆⁄≈ «ÓÊ∆ ÏÀ·∆ ‘À? ’∆
√’≈ ÷∂Â∆ Á∆ ¿πÍ‹ Á∂ Úº÷Ø-Úº÷∂
¡È≈‹ Á∆ ÚÂØ ∫ ’«Á¡ª ÷∂  ∆
√È¡Â È‘ƒ Ò◊≈ √’Á∆? ¡Â∂ «¬Ê∂
Á∂ ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ Ò¬∆ π ˜ ◊≈ Á∂ ÓΩ ’ ∂
Óπ‘º¬∆¡≈ È‘ƒ ’ √’Á∆?
‹≈ÍÁ≈ ˛ «‹Ú∂∫ ÓØÁ∆ Á∆ “‡∆Ó
«¬ø‚∆¡≈” Á≈ ÓøÂÚ «√¯ Ì≈‹Í≈ Á∂
’∂∫Á∆«¥Â ≈‹Ì≈◊ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ˛,
¿πÊ∂ Ï≈ÁÒ Á∂ “¡√Ò∆ √øÿ∆ „ª⁄∂” Á∆
Óø◊ B@AG Á∆ ⁄؉ «‹ºÂ‰ Ò¬∆ ¿∞√∂
Â∑ ª Á≈ «¬º ’ «ÈÚ∂ ’ Ò≈ È≈‘≈
‹≈ÍÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫ AIIG Á∆¡ª ⁄؉ª
«‹ºÂ‰ Ò¬∆ ’ª◊√ Á∂ Ó∞’≈ÏÒ∂ «‘≥Á±
«√º ÷ ¬∂ ’ Â≈ Á≈ È≈‘≈ Á∂ ’ ∂ «¬√∂
Ì≈‹Í≈ È≈Ò ‹ºÎ∆ Í≈¬∆ √∆ Õ
9815802070
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
13
Bhagwant Mann, AAP MP reaches out
Canadian Sikh community for fund raising
Shamshad Elahee Shams
At 12:30pm I received a
message from a high ranking
Indian official based in Europe
that AAP party Member of
Parliament Bhagwant Mann will
be speaking in Brampton today.
I called immediately a member
of Bhagat Singh family and was
told that he has already left for
the venue since program was
scheduled at 12 pm, I sleeved up
quickly on a lazy Sunday and
was at the Chandni Banquet Hall,
Chrysler drive Brampton at
12:55pm. All seats were already
taken and almost hundred
peoples were standing at the
back side. Hitech projector was
showing a message from AAP
party leader from Punjab state. I
sensed the huge crowd even
before entering the hall when I
could not find a parking lot and
had to go to opposite side of the
venue to park my car. Crowd
overlapped the expectation of
organizers since over 325 seats
were filled quickly however hall
had the capacity of over 500
chairs. It shows the charm for a
Sikh AAP member of parliament,
a young, talented and outspoken
leader amongst Sikh community
of Brampton. Definitely it was a
successful public meeting by
any Canadian standard as far as
the crowd in concern.
After a brief address of
organizer and Harbans Singh
Malhi (son of late Prakash Kaur,
sister of Bhagat Singh)
Bhagwant Mann was invited to
the podium at about 1:15pm and
then he continued to speak over
next 75 minutes. He explained to
the audience how he fought the
election with the help of common
masses, youth and won election
against those who had money,
muscles and political power.
Then he emphasised his role in
parliament and problem faced by
him as a new parliamentarian
which forced him to go in the
well once his questions were
overturned by the speaker. He
told emphatically to the gathering
that he had 100% present in the
recently concluded parliament
session whereas Captain
Amrendra Singh remained
absent in the whole session. A
video clip of his parliament
question was displayed during
his address when he asked
Indian railway minster whether
they have any plan to provide a
railway link between all Sikh
religious places so that Sikh
community could have an
access to all their religious
places in one go, to promote
religious tourism. He also told
that how he attacked Modi on his
foreign trips and asked BJP men
to bring Prime minister to the
house and got a great applaud
from the audience.
Interestingly, he would not
forget to take name of Bhagat
Singh, Raj Guru and Sukhdev
and tell their heroic stories to the
public and endorse their vision for
the free India and give all details
that they librated the motherland
from foreign rule but now India is
ruled by such powers who has
plundered the national wealth for
their own interests and people of
Punjab are suffering from hunger,
unemployment, drugs, broken
roads, sewage and lack of
electricity. He informed the
people how he disbursed the MP
development fund in the public
with the help of public etc. He also
sang his poems, depicting the
plight of the current pathetic
situation of Punjab and reminded
his audience to stop female
foeticide which is prevalent in
Punjab. Thus, maximum portion
of his speech remained to be
Punjab centric and Sangrur in
particular from where he
represent in the parliament. He
vehemently attacked the politics
of Akali Dal who gets the vote in
the name of Panth and their
leader fly in Choppers so they
can't see on the ground whether
poor public was able to lit their
kitchen stoves.
At last, he told the gathering
that Arvind Kejriwal is going to be
next chief Minister of Delhi with
your generous support and then
organizer gave the briefing about
the donors which runs into
thousands of dollars.
Ironically, he accepted a
sword from a local Sikh priest
and asked audience to raise a
slogan 'Inqlab-Zindabad' followed
by 'Jo Bole So Nihal…
Bhagwant Singh's speech
was a sheer disappointment for
those students of political
science, activist and academics
who wanted to hear AAP's only
active MP in the parliament on
various issues such as growing
threat of Fascist Sangh Parivar
influence of their divisive politics in
the name of 'Ghar Wapsi' in India.
He did not utter even a single
word against landslide corporate
influence in Indian polity, recent
amendment in labour laws to give
free hand to the factory owners,
about 700 communal riots took
place in India since Modi
assumed power in Delhi,
Saffronization of education policy,
cuts of Rs 6000 Cr in Health,
withdrawal of subsidies in various
public distribution schemes,
abolition of planning commission,
attack on pension, Indo-Pak
relations, Foreign policy,
upcoming national strike by Trade
Unions in February 2015, AAP
relations with Left and Democratic
Forces in India, passing the
Ordinance on FDI in Insurance
sector so on and so forth.
When Bhagwant Mann
descended from the stage, the
writer of this article asked him
candidly, "why he didn't accept
the questions from the
audience?" as it's a most
respected Canadian tradition. He
replied, "then we needed at least
six hours" I shoot one more
question, that 'you didn't speak
about Ghar Wapsi too? He said,
'I spoke about it in parliament
already'. Before I could ask him
more, he was surrounded by
barrage of peoples. In the middle
of this ruckus, I took a 'blurred
Selfy' and left the venue.
I looked around in the public,
and found some known faces
from Rationalist Society Ontario
chapter and few aspiring Liberal
and NDP young leaders but could
not find a single face whom I have
seen in the street fighting for local
public issues such as rising cost
of insurance, exploitation of
workers by employment
agencies, Ontario govt attack on
Health sector, Harper govt's
flawed immigration policy or public
outcry against Israel's mindless
attack on Gaza etc.
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
14
Iglika Ivanova: ’Tis the season
to rethink charitable giving
It’s December, the season
for charitable giving. Wherever
you turn you see boxes and bins
collecting non-perishable food
items for the local food bank or
toys for the less fortunate
children in our communities.
The cashier asks if you want
to add a $2 donation to your
purchase. You donate like you did
last year but the problem doesn’t
seem to go away.
Quite the opposite, the
problem is getting bigger every
year. Food Banks Canada’s
recent HungerCount 2014 report
shows that the number of people
helped by charitable food
programs is on the rise even
though the economy is
improving.
In BC, close to 100,000
people relied on a food bank to
make ends meet in a typical
month this year, a 25-per-cent
increase since before the Great
Recession of 2008 and four per
cent higher than last year.
With an increasing number
of people coming to their doors,
food banks need our donations
more than ever to meet the
immediate needs of our
neighbours living in poverty. But
the help they are able to provide
offers only short-term relief. It’s
not a solution because it doesn’t
address the root causes of the
hunger and need in our
communities.
Food banks themselves
know this. You’ll find a number of
recommendations in their annual
HungerCount reports, and none
of them is for Canadians to
donate more to charity.
Instead, food banks
advocate for policy changes to
deal with the systemic causes of
poverty in a prosperous country
like ours, things like federal
government investment in
affordable housing, programs to
address food insecurity in the
North, and enhancements to
provincial welfare.
These are some of the key
planks of what a comprehensive
poverty reduction plan for B.C.
must include. And they require
governments to take a
leadership role.
Poverty is not a problem
that can be solved by soup
kitchens, food banks and
Christmas toy drives any more
than a leaky roof can be fixed by
mopping the puddles off the floor.
A
government-led,
comprehensive poverty reduction
plan with an accountability
mechanism to ensure that antipoverty initiatives are sustained,
evaluated and modified as
needed is what’s required.
There is broad support for
such a plan from community
groups, educators, health
professionals and other
concerned British Columbians
who’ve joined the B.C. Poverty
Reduction Coalition. But in the
absence of leadership from our
provincial government — the
only one in Canada to have not
committed to a poverty reduction
plan — it’s easy to become
overwhelmed.
If donating to charity or
volunteering in a soup kitchen
won’t solve the underlying
problems, what is a concerned
British Columbian to do? The
same thing we always do when
our current strategy isn’t working
— shift gears and do a little
more.
This holiday season, I
challenge you to do one more
thing than you did last year. Just
one. But make it something that
would help change the status
quo.
What could this mean for
you?
If you donated to the local
food bank, volunteered at a soup
kitchen, organized a toy drive,
please do it again. But don’t stop
there.
If you’ve never written a
letter to the premier, write one.
Tell the premier and your MLA
why you’re bothered by the extent
of poverty in our prosperous
country and urge her to show
leadership in solving this issue.
There is broad community
support for a comprehensive
poverty reduction plan.
Even the legislature’s
Committee on Finance and
Government
Services
recommended
“a
comprehensive poverty reduction
plan, and review income
assistance rates, the minimum
wage, and clawback of child-
support payments” in its 2015
Budget Consultation report.
If you’ve written letters
before, consider meeting with
your MLA in person to talk to them
about poverty in your community
and urge them to take action.
Or
donate
to
an
organization that advocates for
systemic change.
Or volunteer for an
advocacy organization. There
are many great ones to choose
from.
Join the Fight for $15, a
campaign to raise the minimum
wage; add your voice to the
Living Wage Campaign asking
large
employers
and
governments to voluntarily pay a
living wage; or support
community efforts to increase
welfare rates for those who are
unable to work. Join the B.C.
Poverty Reduction Coalition.
There are many ways you
can make a difference.
This holiday season choose
one you feel comfortable with
and
help
change
the
conversation about poverty.
Iglika Ivanova is an
economist and researcher with
the Canadian Centre for Policy
Alternatives in B.C.
¡’≈Ò∆ ÁÒ Ò¬∆ «√¡≈√∆ fi‡«’¡ª Ú≈Ò≈ Ú∑≈
Á«Ú≥Á Í≈Ò
Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ «Í¤Ò∂ ÍΩ ‰ ∂ ¡º ·
√≈Òª ÂØ∫ √ºÂ≈ ”Â∂ ’≈Ϙ ÙzÓ
Ø ‰∆ ¡’≈Ò∆
ÁÒ Ò¬∆ √≈Ò B@AD √Ì ÂØ ∫ Úº Ë
«√¡≈√∆ fi‡«’¡ª Ú≈Ò≈ Ó≥«È¡≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ Ï≈ÁÒ Í«Ú≈ Ò¬∆ Â√ºÒ∆
Ú≈Ò∆ ◊ºÒ «√Î «¬‘ ‘∆ «’ Í≈‡∆
¿∞Í ¿∞Ȫ∑ Á∂ ◊ÒÏ∂ ˘ «’√∂ ‘Ø È∂Â≈
È∂ ⁄π‰Â
Ω ∆ È‘∆∫ «ÁºÂ∆Õ ‘∞’Ó≈È Í≈‡∆
Ò¬∆ B@AD Á∂ Í«‘Ò∂ ÁØ Ó‘∆È∂ (‹ÈÚ∆
¡Â∂ ÎÚ∆) ÏÛ∂ √π÷≈Ú∂∫ ‘∂, Í «‹Ú∂∫
‘∆ Ó≈⁄ Á∂ ¡≈≥Ì «Úº⁄ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª
Á≈ ¡ÀÒ≈È ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ≈‹È∆Â’
Ó≈‘ΩÒ ◊Ó ‘Ø«¬¡≈ ª «¬√ Í≈‡∆ ˘
Úº‚∆¡ª ⁄π‰Â
Ω ∆¡ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈
«Í¡≈Õ ‘≈’Ó Í≈‡∆ Á∂ ¡≈◊»¡ª, ÷≈√
’ Ó≥Â∆¡ª ¿∞µÂ∂ È«Ù¡ª Á∂ √Ó◊Òª
È≈Ò √Ï≥˪ Á∂ ÁØÙ Òº◊‰∂; «¬º’ Ó≥Â∆
Á∆ ¤∞º‡∆ ‘؉≈, ‘«¡≈‰≈ ”⁄ Úº÷∆
◊∞Áπ¡≈≈ ÍzÏ≥Ë’ ’Ó∂‡∆ Á∂ ‘Ø∫Á ”⁄
¡≈¿∞‰≈, Ô»Ê ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂ ÍzË≈È
Á≈ ¡‘∞Á≈ ıÂÓ ‘؉≈, ÁÒ ÏÁÒ∆ ˘
¿∞ÂÙ≈‘ ’È≈ ¡≈«Á ¡«‹‘∂ ÓπÁ
º ∂ √È
«‹È∑ª ’≈È Í≈‡∆ √≈≈ √≈Ò √πı∆¡ª
«Úº⁄ ‘∆Õ ÙzØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ¡Â∂
Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á«Ó¡≈È «Í¤Ò∂
ÍΩ ‰ ∂ ÁØ Á‘≈«’¡ª ÂØ ∫ ⁄Ò∂ ¡≈ ‘∂
◊º·‹ØÛ «Úº⁄ «¬√ √≈Ò Í«‘Ò∆ Ú≈∆
Á≈ ÍÀ‰∆ ¡Â∂ ÁØÚª Í≈‡∆¡ª ”⁄
‡’≈¡ Á≈ Ó≈‘ΩÒ Ï‰È≈ Ú∆ ¡’≈Ò∆
ÁÒ Ò¬∆ ÏÁÙ◊È∆ ω «◊¡≈Õ
‘∞‰ Ó≈Ò Ó≥Â∆ «Ï’Ó «√≥ÿ
Ó‹∆·∆¡≈ ˘ ¡ÀÈÎØ√ÓÀ∫‡ ‚≈«¬À’‡Ø∂‡
(¬∆‚∆) È∂ ÂÒÏ ’’∂ ¡’≈Ò∆ ÁÒ,
÷≈√ ’ Ï≈ÁÒ Í«Ú≈ Ò¬∆ «√ÁÁ∆
ÍÀÁ≈ ’ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ «√¡≈√∆ ‘Ò«’¡ª
«Úº⁄ «¬‘ ÍzÌ≈Ú ‹≈‰ Òº«◊¡≈ ‘À «’
«Ï’Ó Ó‹∆·∆¡≈ ÷≈Â Ï≈ÁÒ
Í«Ú≈ È∂ √’≈ ¡Â∂ Í»∆ Í≈‡∆ ‘∆
Á≈¡ ”Â∂ Ò◊≈ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª
Á∂ ÈÂ∆«‹¡ª ≈‘∆∫ ‘≈’Ó Í≈‡∆ ˘
ÒØ’ª È∂ ‹Ø √Ï’ «√÷≈«¬¡≈ √∆, ¿∞√
Á≈ √∂’ ª ‘∞‰ º’ Ó«‘√»√ ’∆Â≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ ¿∞∫‹ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Á∂ Íz⁄≈
ÁΩ≈È ‘∆ ÙzØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ, ÷≈√
’’∂ Óπ÷
º Ó≥Â∆ Íz’≈Ù «√≥ÿ Ï≈ÁÒ ˘
˜Ó∆È∆ ‘’∆’ª Á≈ ¡«‘√≈√ ‘Ø «◊¡≈
√∆Õ «¬‘∆ ’≈È ‘À «’ √z∆ Ï≈ÁÒ ⁄؉ª
ÁΩ≈È ÷πºÒ∑Ó ÷πºÒ∑≈ ¡≈÷Á∂ ‘∂, ““√≈‚∂
Ú≈Ò≈ ◊∞√
º ≈ ÓØÁ∆ ”Â∂ È≈ ’º„“Ø “Õ ÒØ’ √Ì≈
⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈¡Á ’∂∫Á «Úº⁄ Ì≈‹Í≈ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ √’≈ «Úº⁄ ‘«√ÓÂ
’Ω Ï≈ÁÒ ˘ Ó≥Â∆ ω≈ ’∂ Ï≈ÁÒ
Í«Ú≈ È∂ ¡≈͉≈ ’ºÁ ’ΩÓ∆ ͺË ”Â∂
ÚË≈¿∞‰ Á≈ «¬º’ Úº‚≈ ÔÂÈ ’∆Â≈
Í Ï∆Ï≈ Ï≈ÁÒ ’ØÒ ¡«‹‘≈ Ó≥Â≈Ò≈
È‘∆∫ «‹√ ˘ Ï‘∞Â≈ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ó≥«È¡≈
‹≈ √’∂Õ
Í≥‹≈Ï Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úº⁄ ‘∞‰
¡«‹‘≈ ÁΩ Ó≥«È¡≈ ‹≈‰ Òº◊≈ ‘À ‹ÁØ∫
Óπ÷
º Ó≥Â∆ Íz’≈Ù «√≥ÿ Ï≈ÁÒ Á∂ «√¡≈√∆
’ºÁ ˘ Ú∆ ÷Ø≈ Òº◊≈ ‘ÀÕ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª
Á∂ ¡ÀÒ≈È √Ó∂∫ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Í»∆ Â∑ª
⁄Û∑ ”⁄ √∆, Í ’ª◊√ ÚºÒ∫Ø ¡Ó«≥Á
«√≥ÿ Â∂ ‘Ø Ó‘≈Ê∆ «ÍÛ «Úº⁄ ‹≈‰
È≈Ò Ó≈‘ΩÒ ÏÁÒ «◊¡≈Õ
ÙzÓ
Ø ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂ Ï‘∞«◊‰Â∆
√∆‡ª «‹ºÂ‰ Á∂ Á≈¡«Ú¡ª Á∆ «¬√ ‘ºÁ
º ’ λ ’ «È’Ò ◊¬∆ «’ Ï≈ÁÒ
Í«Ú≈ Á∆ ˘‘ ‘«√Ó ’Ω Ï≈ÁÒ
È∂ ÏÛ∆ ÓπÙ’Ò È≈Ò Ï«·ß‚≈ Á∆ √∆‡
«‹ºÂ∆Õ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∂ √∆È∆¡
¡≈◊» ¡∞‰ ‹∂ÂÒ∆ Á∆ ¡≥«ÓzÂ√ ÂØ∫ ‘≈
ª ¡’≈Ò∆ ÁÒ ˘ Ï‘∞ ‘∆ Ó«‘≥◊∆
√≈Ï ‘Ø ¬ ∆ «‹√ Á≈ ÷«Ó¡≈˜≈
¡’≈Ò∆¡ª √‰∂ Í»∂ Í≥‹≈Ï ˘ Ì∞◊‰≈
ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ‘≈ Á∂ Ì≈Ú∂∫ ’¬∆ ’≈È
‘Ø √’Á∂ ‘È Í Ì≈‹Í≈ ‘≈¬∆ ’Ó≈È
Á∆¡ª Șª «Úº⁄ ¡’≈Ò∆ ÁÒ √»Ï∂
Á∆¡ª √≈∆¡ª ¡Ò≈Óª Ò¬∆ «˜≥ÓÚ
∂ ≈
‘Ø «◊¡≈Õ «¬√∂ ÁΩ «Úº⁄ ÙzÓ
Ø ‰∆ ¡’≈Ò∆
ÁÒ Á∂ ÍzË≈È √π÷Ï∆ «√≥ÿ Ï≈ÁÒ Á∂
“ËÓ Ì≈“ «Ï’Ó «√ºÿ Ó‹∆·∆¡≈ ”Â∂
È«Ù¡ª Á∆ √Ó◊«Òß◊ ’È Ú≈«Ò¡ª
Á∆ ’«Ê ÍπÙÂÍÈ≈‘∆ ’È Á∂ ÁØÙ
Òº◊Õ∂ «¬≥‹ ‘∆, ≈‹ «Úº⁄ ∂ ϋ∆ Á∆
’≈Ò≈-Ï≈˜≈∆ ¡Â∂ ‘ØȪ √Ì Ó≈Û∂
’≥Óª Á≈ ·∆’≈ ÒØ’ª È∂ ¡’≈Ò∆¡ª
«√ Ì≥È «ÁºÂ≈Õ ‘«¡≈‰≈ Á∆ Úº÷∆
◊∞Áπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¿∞‰
’≈È Ú∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Ò¬∆ «¬‘ Ú∑≈
Ó≈Ô»√’∞È «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «√º÷ª
Á∆ «Ó≥È∆ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‹≈‰∆
‹ªÁ∆ Ë≈«Ó’ √≥√Ê≈ Á∂ Ú≥‚‰ Á≈ Óπ„
º
◊∞¡ª„∆ √»Ï∂ Á∆ √’≈ È∂ Ï≥È∑ «ÁºÂ≈
‘ÀÕ ‘∞‰ Ó≈ÓÒ≈ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á∂ «Ú⁄≈¡Ë∆È ‘ÀÕ Ì≈‹Í≈ Á∂ √≈Ï’≈ √≥√Á ÓÀ∫Ï
ÈÚ‹Ø «√≥ÿ «√ºË» È≈Ò ÙzÓ
Ø ‰∆ ¡’≈Ò∆
ÁÒ Á≈ ‡’≈¡ «¬√ √≈Ò Á∆¡ª
Úº‚∆¡ª «√¡≈√∆ ÿ‡È≈Úª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ
‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª √π÷Ï∆ «√≥ÿ Ï≈ÁÒ,
¡≈Á∂Ù ÍzÂ≈Í «√≥ÿ ’ÀØ∫ ¡Â∂ «Ï’Ó
«√≥ÿ Ó‹∆·∆¡≈ Á«Ó¡≈È Ó≥Â∆ Ó≥‚Ò
Á∆¡ª Ó∆«‡≥◊ª ”⁄ ‘∞≥Á≈ Â’≈ «√ºË
’Á≈ ‘À «’ Í«Ú≈ «Úº⁄ Ú∆ √Ì ¡º¤≈
È‘∆∫ ‘ÀÕ
ÙzØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ È∂ √Ú‰
«√≥ÿ «ÎÒΩ Á≈ ¡√Â∆Î≈ «¬√ ’’∂ ÒÀ
«Ò¡≈ √∆ «’¿∞∫«’ ¿∞Ȫ∑ Á∂ ÍπÂ
º  ˘ ¬∆‚∆
È∂ ÂÒÏ ’ «Ò¡≈ √∆Õ «¬‘ Ó≈ÍÁ≥‚
Ó‹∆·∆¡≈ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ È‘∆∫ ¡Í‰≈«¬¡≈
«◊¡≈Õ Ó‹∆·∆¡≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «‹‘Û∂ ‘Ø
Ó≥Â∆ «ÚÚ≈Á ‘∂, ¿∞Ȫ∑ «Úº⁄ ‹Ê∂Á≈
ÂØÂ≈ «√≥ÿ Â∂ «√’≥Á «√≥ÿ ÓÒ»’≈ Ù≈ÓÒ
‘ÈÕ «¬È∑ª È≈Ò ‹∞Û∂ «ÚÚ≈Áª È∂ Í≈‡∆
Á∂ ¡’√ ˘ ÷Ø≈ Ò≈«¬¡≈Õ
‹ÈÚ∆ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
15
ÍzØ◊À«√Ú ’Ò⁄Ò ¡À√ØÙ∆¬∂ÙÈ ’ÀÒ◊∆ ÚæÒØ∫ Ì÷Á∂ Ó√«Ò¡ª Â∂ «Ú⁄≈-⁄⁄≈
ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª, ‚∂≈Ú≈Á, Â∂Ò Á∆¡ª ’∆Óª ¡Â∂ ¬∆ÏØÒ≈ ω∂ Óπæ÷ ÓπæÁ∂
Ó≈. Ì‹È (’ÀÒ◊∆)
ÍzΩ◊À«√Ú ’Ò⁄Ò ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ
’À Ò ◊∆ ÚÒØ ∫ «¬Ê∂ ‹À È √√ √À ∫ ‡
’ÀÒ◊∆ ÈΩÊ ¬∆√‡ «Ú÷∂ √Ó≈‹ Á∂
Ì÷Á∂ Ó√«Ò¡ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ÏπÒ≈«¡ª
Á∂ ÒÀ’⁄ ¡≈ÔØ«‹Â ’∆Â∂ ◊¬∂Õ ÓÈπæ÷∆
¡«Ë’≈ª Á∂ ‘ÈÈ Ï≈∂ ‘⁄È
Í‘≈ √ß Í ≈Á’ “«√æ ÷ «Ú√≈”,
‚∂  ≈Ú≈Á ÂØ ∫ √Ó≈‹ ȱ ß ÷Â≈ Ï≈∂
«Ù∆È≈◊ «È¿±˜ ‚≈«¬À’‡ À‚
¡ÀÎ ¡ÀÓ, Â∂Ò √ß’‡ Ï≈∂ ◊πÏ⁄È
Ï≈Û “√Ø ’ ≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ¡Â∂
’ÓÒÍz∆ ’Ω ÍøË∂ È∂ “¡ÏØÒ≈ Ï∆Ó≈∆
È‘∆∫ ’ÂÒ” Ï≈∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù
’∆Â∂Õ
‘⁄È Í‘≈ È∂ √ß Ï Ø Ë È
’«Á¡ª «’‘≈ «’ A@ Á√ß Ï  Á≈
«ÁÈ ¡ßÂ ≈Ù‡∆ «ÁÚ√ Á∂ ÂΩ ”Â∂
Ó≈ÈÂ≈ Íz≈Í «ÁÚ√ ˛Õ «’™«’ A@
Á√ßÏ AIDH ˘ Ô±. ¡ÀÈ. Á∆ ‹ÈÒ
¡√À∫ÏÒ∆ ÚÒØ∫ ÓÈπæ÷∆ ‘æ’ª Á∆ ≈÷∆
Ò¬∆ C@ ÓÂ∂ Í≈√ ’∆Â∂ ◊¬∂ «‹È∑ª
«Ú⁄ ‘ ÓÈπæ÷ 鱧 Ó˜∆ È≈Ò ‹∆‰,
ËÓ, ’Ò⁄ ¡Â∂ ÏØÒ∆ ¡≈«Á æ÷‰
Á≈ ¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «’√∂ 鱧 ◊πÒ≈Ó
ω≈¿π‰ ‹ª ⁄≈‡ ”⁄ Á‹ ‘æ’ª
鱧 ¡Í≈Ë «◊«‰¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’ΩÓª
‹ª «Ú¡’Â∆¡ª 鱧 ‘«Ê¡≈ ¸æ’‰
ÂØ∫ Ø’‰≈ ˛ ª √’≈ª 鱧 ¿πÈ∑ª Á∂
‘æ’ª Á∆ ≈÷∆ ’È∆ ÍÚ∂◊∆Õ Ízß± ¡æ‹
√ß√≈ Ì ”⁄ ÓÈπæ÷∆ ‘æ’ª Á≈ ÿ≈‰
√’≈ª ’≈Ò∂ ’≈ȱ ß È Ï‰≈ ’∂ ’
‘∆¡ª ‘ÈÕ ‘æ’ª Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ÒØ’ª
鱧 «¬’Óπæ· ‘Ø ’∂ √ßÿÙ ’È∂ ÍÀ‰◊∂Õ
‚∂≈Ú≈Á Ï≈∂ ÏØÒ«Á¡ª «Ù∆
È≈◊ È∂ «’‘≈ «’ «‹Ê∂ Íø‹≈Ï/Ì≈Â
Ú≈√∆¡ª Á∆ Ó≈È«√’Â≈ 鱧 ÍzÌ≈«ÚÂ
’∆Â≈ ˛, ¿πÊ∂ Íø‹≈Ï È±ß √«Ì¡≈⁄≈’
¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÂΩ ”Â∂ Ú∆ ‚≈Úª‚ØÒ
’∆Â≈ ˛Õ ’π fi «Ú‘ÒÛ, ÏÁÓ≈ÙÏÁ’≈ ¡Â∂ ·æ◊ «’√Ó Á∂ ÒØ’ª È∂
√±Ï∂ Á∂ ◊∆Ï Â∂ ÌØÒ∂ Ì≈Ò∂ ÒØ’ª ȱß
¡≈͉∂ Óæ’Û ‹≈Ò «Ú⁄ Î√≈ ’∂ ¡À√≈
¡‚ßÏ ⁄≈«¬¡≈ ˛ «’ «¬È∑ª ‚∂«¡ª
Á∆ ⁄’≈⁄Ω∫Ë È∂ Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ Ï∆Ó≈
ÓÈπæ÷∆ ÓÈ È±ß ‘Ø Ï∆Ó≈ ’ «ÁæÂ≈Õ
¿π È ∑ ª «’‘≈ «’ ‚∂  ≈Ú≈Á Á∂ Úˉ
Îπ æ Ò ‰ «Ú⁄ Óπ æ ÷ ̱ « Ó’≈ ’ª◊√,
Ì≈‹Í≈-¡’≈Ò∆ ¡Â∂ ‘Ø  Óπ æ ÷ ≈‹
’È Ú≈Ò∆¡ª Í≈‡∆¡ª È∂ «ÈÌ≈¬∆
˛Õ Ò◊Ì◊ √≈∆¡ª √’≈ª È∂ «¬È∑ª
鱧 ¡Ï ÷ÏÍÂ∆ ω≈¿π‰ Ò¬∆ Ò∆‹
Â∂ Òæ ÷ ª ¬∂ ’ Û ˜Ó∆Ȫ Ò∆‹ ”Â∂
«ÁæÂ∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ Ú؇ ÏÀ∫’ Íæ’∂
’È Ò¬∆ ⁄؉ª Ú∂Ò∂ ‚∂«¡ª ”⁄ ◊∂Û∂
Ó≈Á∂ ‘ÈÕ ‚∂  ≈Ú≈Á∆¡ª ȱ ß «¬È∑ ª
Ò∆‚ª Á∆ ¤æÂ¤≈«¬¡≈ ‘∂· √’≈∆
√π  æ « ÷¡≈ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ Ì≈Ú∂ ∫ ¡æ ‹
¡≈Ù± Â Ø Ù ¡Â∂ ≈ÓÍ≈Ò ⁄⁄≈ «Ú⁄
‘È Íz ß Â ± ’Á∂ ≈Ë≈ √π ¡ ≈Ó∆,
«Èß’≈∆, Ì«È¡≈∂ Ú≈Ò∂, ’Á∂ √ΩÁ≈
√≈Ë, ’Á∂ ‚∂≈ ÏæÒª, ’Á∂ ≈ÓÁ∂Ú,
¡≈√≈ ≈Ó, √«Â¡≈ √ª¬∆∫ Ï≈Ï≈
¡≈«Á ⁄⁄≈ «Ú⁄ ¡≈™Á∂ «‘ß Á ∂
‘ÈÕ «¬‘ √Ì Ë≈«Ó’ ·æ ◊ ∆ ¡Â∂
Ó≈¯∆¡≈ Á∆ ÁπÈ∆¡≈ ˛Õ «¬‘ Ë≈«Ó’
Ó≈¯∆¡≈ «¬√ ÓπÒ’ «Ú⁄ Ï‘π Úæ‚∆
Â≈’ ωÁ∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ ™fi «¬È∑ª
Á∆¡ª ‘’ª È≈ ª Ë≈«Ó’ ‘È
Â∂ È≈ ± ‘ ≈È∆¡Â È≈Ò √Ïß Ë æ ÷ ‰
Ú≈Ò∆¡ªÕ «¬‘ ª «√¡≈√∆ Â≈’Â,
«Ï˜È√ ¡Â∂ ‹πÓª Á∆ ÁπÈ∆¡≈ Ú≈Ò≈
Â∆’≈ ˛Õ
Â∂Ò Á∆¡ª «‚æ◊ ‘∆¡ª ’∆Óª
Ï≈∂ ÏØÒ«Á¡ª ◊πÏ⁄È Ï≈Û È∂ «’‘≈
«’ «¬√ È≈Ò Ï‘π  √≈∂ ’≈«Ó¡ª
Á∆¡ª ÈΩ’∆¡ª ÷πæ√ ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂
«√‘Â, «√æ«÷¡≈, ÍÀÈÙȪ ¡≈«Á ”Â∂
’æ‡ Òæ◊‰ Á∂ ÷Â∂ ÷Û∑∂ ‘؉◊∂Õ «¬√
Ï‘≈È∂ ’ß Í È∆¡ª Ï≈¡Á «Ú⁄ ÿæ ‡
ÂÈ÷≈‘ Â∂ ÈÚ∂ ∫ Ú’ ‘≈«¬
’È◊∆¡ªÕ ÒØ’ª 鱧 «¬√ √ß’‡ Ï≈∂
¡ÀÓ. ¡ÀÒ. ¬∂˜ ¡Â∂ ¡ÀÓ. Í∆˜ ”Â∂
ÁÏ≈¡ ÚË≈¿π ‰ ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
¡ÒÏ‡≈ Á∆ ¡≈«Ê’ ‘≈Ò Â∂Ò ”Â∂
«ÈÌ ‘؉ ’≈È «¬Ê∂ √«ÊÂ∆ ‘Ø
Ú∆ ◊ßÌ∆Â≈ Ú≈Ò∆ ωÁ∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ
’ÓÒÍz∆ ’Ω ÍøË∂ È∂ «Ì¡≈È’
±Í Ë≈È ’È ‹≈ ‘∆ Ï∆Ó≈ ¬∆ÏØÒ≈
Ï≈∂ ÏØ Ò «Á¡ª «’‘≈ «’ ‘π ‰ Âæ ’
AGBI@ ÒØ’ ÍzÌ≈Ú ¡Â∂ FEEF Á∆
ÓΩ ‘Ø ¸æ’∆ ˛Õ ÓπÈ≈¯∂ Á∆ ‘Ú√ Á∆
¡ßÈ∆ ÁΩÛ ”⁄ ‹ß◊Òª Á∆ ’‡≈¬∆ ’≈È
⁄Ó«◊æÁÛª ¡Â∂ ◊π∆«Ò¡ª ÂØ∫ «¬‘
Ú≈«¬√ ÓÈπ æ ÷ ª «Ú⁄ ÍÚ∂ Ù ‘Ø ‰
’≈È «¬‘ «ÏÓ≈∆ ¡Ó∆’≈-’ÀÈ∂‚≈
¡≈«Á «Ú⁄ ÎÀÒ ⁄æÒ∆ √∆ «‹√ ’≈È
«¬√ Á∆ ⁄⁄≈ «¬√ Ú≈∆ ÚË∂∂ ÎÀÒ∆
˛Õ Ízß± Í«‘Òª Ú∆ B@ Ú≈∆ ÎÀÒ ¸æ’∆
˛Õ ‚≈. ¡ß « Óz  ´«Ë¡≈‰≈ Á∂ Ò∂ ÷
““¬∆ÏØÒ≈ Ï∆Ó≈∆ È‘∆∫ ’ÂÒ”” «Ú⁄Ø∫
«¬‘ ÂæÊ Í∂Ù ’∆Â∂Õ ‘π‰∂-‘π‰∂ ¡≈͉∂
⁄≈⁄∂ ‚≈. «Ùß◊≈≈ «√ßÿ Á∆ «ÒÚ ¡Â∂
’≈Ò∂ Í∆Ò∆¬∂ È≈Ò ¡æ Ë «Ú⁄’≈
‹∆ÚÈ «‹™ ’∂ ⁄Ò∂ ‹≈‰ Á∂ ‹˜Ï≈Â∆
ÍÒª Á∆ «Ú«Ê¡≈ Íø ‹ ≈Ï ÂØ ∫ ¡≈ ’∂
’∆Â∆ ª √≈«¡ª ȱ ß √Ø ⁄ ‰ Ò¬∆
Әϱ ’ «ÁæÂ≈Õ ¿πÈ∑ª Áæ«√¡≈ «’
«’Ú∂∫ Íø‹≈Ï Á∂ ÈΩ‹Ú≈È Ï∂π˜◊≈∆
¡Â∂ È«Ù¡ª Á∆ Ó≈ ”⁄ ‘ÈÕ Ìæ«·¡ª
Á∂ ÍÚ≈√∆ Ó˜Á± ‹Ø G-H Îπæ‡ Á∂ È∑∂
’Ø·«Û¡ª ”⁄ ◊π˜≈≈ ’Á∂ ‘È, ¿πÈ∑ª
Á∂ ·±ß-·ß± ’Á∂ Èß◊-ËÛß◊∂ Ïæ«⁄¡ª
鱧 ’πfi „≈√ Á∂‰ Ò¬∆ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ’ßÏÒ
«ÁæÂ∂ ª ¿π‘Ȫ Á∆ ‘≈ÒÂ, «⁄‘∂ Á∂÷
’∂ ÓÀ∫ Ëπ ¡ßÁ Âæ’ «‘æÒ ◊¬∆Õ ⁄≈⁄∂
Á∆ Ô≈Á ”⁄ ¿π√Á∂ √Ì ÂØ∫ «Í¡≈∂ ÒØ’ª
鱧 ’πfi ¡≈√≈ Á∂ ’∂ „≈√ Ó«‘√±√
’∆Â≈Õ Ù≈«¬Á «Í¡≈∂ ⁄≈⁄∂ 鱧 Ô≈Á
’È Á≈ «¬‘∆ ÚË∆¡≈ „ß◊ √∆Õ «¬ß‹
◊π  «Á¡≈Ò «√ß ÿ ÷«‘≈ ¡Â∂ ÍÀ  ∆
Ó«‘Ò È∂ Ú∆ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â∂Õ
«Í¡≈∂ Èß È ∂ Ïæ « ⁄¡ª √≈«‘Ï
Íø Ë ∂  ¡Â∂ √«‘˜ Íø Ë ∂  È∂ √Ó≈‹ ”⁄
’π fi ω∆¡ª «Óʪ «‹È∑ ª Á≈ ’Ø ¬ ∆
√≈«¬ß‡∂«Î’ ¡Â∂ Â’Ù∆Ò ‹ª
ÓÀ ‚ ∆’Ò ◊≈¿± ∫ ‚ Â∂ ¡≈Ë≈ È‘∆∫
Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ √ªfi∆ ’∆Â∆Õ
‹√Úß Â «√ß ÿ √∂ ÷ Ø ∫ , ÏÒ«‹ß Á  «√ß ÿ
√ß ÿ ≈, ‡∆ȱ Ï≈Û, ’ÓÒ‹∆ ’Ω 
Ù∂«◊æÒ, √π÷«ÚßÁ «√ßÿ ±,
ÈÚ«’È ’Ω „πæ‚∆’∂, ¡Ú∆
‹√Ú≈Ò, ¡‹≈«¬Ï «√ßÿ √∂÷Ø∫,
‘È∂ ’ Ïæ Ë È∆ Ó≈√‡ ËÓ «√ß ÿ
⁄«Ûæ ’ ¡Â∂ ¡‹Ó∂  «√ß ÿ ß Ë ≈Ú≈
È∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ◊∆ ’«ÚÂ≈Úª
√π‰≈¬∆¡ªÕ √‡∂‹ √ß⁄≈ÒÈ Ó≈.
Ì‹È «√ß ÿ È∂ ’∆Â≈Õ Íz Ë ≈È √Ø ‘ ‰
Ó≈È È∂ √Ì Á≈ Ëß È Ú≈Á ’∆Â≈Õ
¡◊Ò∆ Ó∆«‡ß◊ D ‹ÈÚ∆ È±ß Í«‘Ò∂
¡À  Ú≈ ‘Ø Ú ∂ ◊ ∆Õ ÚË∂  ∂ ‹≈‰’≈∆
Ò¬∆ Ó≈. Ì‹È È± ß D@C-DEEDBB@, ◊ØÍ≈Ò «√ßÿ 鱧 D@CIG@-CEHH ”Â∂ √ß Í ’ ’Ø Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
16
“Óπ¯Â √¯” Á∆ √‘»Ò È∂ Í∆¡≈‡∆√∆ ˘ «Á÷≈¬∂ “Â≈∂”
«◊¡≈ ‘ÀÕ ’≈ÍØ∂ÙÈ È∂ √’≈ ˘
¡≈«÷¡≈ ‘À «’ ¿∞ È ∑ ª ˘ BE@ Ϻ √ ª
ÈÚ∆¡ª Í≈¿∞ ‰ «Úº ⁄ ÓÁÁ ’∆Â∆
‹≈Ú∂ Õ Í≥ ‹ ≈Ï Ïπ « È¡≈Á∆ „ª⁄≈
«Ú’≈√ ÏØ‚ È∂ ÈÚ∆¡ª Ϻ√ª Ú≈√Â∂
ÁØ «’Ùª «Úº⁄ BG ’ØÛ ∞ͬ∂ Á∂‰
Á∆ ‘≈Ó∆ Ì∆ ‘À Í ¡‹∂ ÍÀ√≈ «Ò∆˜
⁄È‹∆ Ì∞ºÒ
Í≥‹≈Ï √’≈ ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆
Óπ¯Â √¯ Á∆ √‘»Ò È∂ Í∆¡≈‡∆√∆
˘ Ïπ  ∂ «ÁÈ «Ú÷≈ «Áº  ∂ ‘ÈÕ ‘∞ ‰
‘≈¬∆ ’Ø‡ Á∂ ‘∞’Óª ˘ Ú∆ √’≈
«‡º ⁄ ’ ’∂ ‹≈‰È Òº ◊ ∆ ‘À Õ
Í∆¡≈‡∆√∆ È∂ √’≈ ÂØ∫ Óπ¯Â √¯
√‘»Ò Á∂ ÏÁÒ∂ EI.G@ ’ØÛ ∞ͬ∂
ÒÀ‰∂ ‘ÈÕ ‡ª√ÍØ‡ √’ºÂ Í≥‹≈Ï
È∂ ‘≈¬∆ ’Ø‡ «Úº⁄ ‘Ò¯∆¡≈ «Ï¡≈È
«Áº  ≈ √∆ «’ ¿∞ ‘ ÁØ «’Ùª «Úº ⁄
«¬‘ Ï’≈¬∂ Á∂ Á∂‰◊∂Õ ‘≈¬∆ ’Ø‡ Á≈
‘∞’Ó √∆ «’ ’≈ÍØ∂ÙÈ Á∆ DB.G@
’Ø Û Á∆ ≈Ù∆ ÁØ «’Ùª «Úº ⁄ G
Á√≥Ï Â’ Á∂ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂Õ
Íz≈Í Ú∂«Ú¡ª ¡È∞√≈ Í≥‹≈Ï
√’≈ È∂ «√¯ AB ’ØÛ ∞ͬ∂ «ÁºÂ∂
‘ÈÕ ’≈ÍØ  ∂ Ù È Á∂ ‘≈Ò∂ Ú∆ Óπ ¯ Â
√¯ √‘» Ò Â Á∂ C@ √Â≥ Ï  B@AD
Â’ Á∂ DG.G@ ’Ø Û ∞ Í ¬∂ √’≈
Úº Ò ÷Û∑ ∂ ‘ÈÕ √’≈ È∂ ‘ÒÎ∆¡≈
«Ï¡≈È «Úº ⁄ ¡≈«÷¡≈ √∆ «’ ¿∞ ‘
’≈ÍØ  ∂ Ù È ˘ Íz  ∆ Ó‘∆È≈ D.E@
’ØÛ ∞ͬ∂ Á∂‰◊∂ ¡Â∂ ‚∂„ √≈Ò «¬‘
≈Ù∆ «ÚºÂ∆ ÓÁÁ Ú‹Ø∫ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆
Í ¡’±Ï ÂØ∫ «¬√ ≈Ù∆ Á∆ Í«‘Ò∆
«’Ù Ú∆ È‘∆∫ «Áº  ∆ ◊¬∆ ‘À Õ
’≈ÍØ∂ÙÈ È∂ ‘≈¬∆ ’Ø‡ «Úº⁄ Â’
«Áº  ≈ √∆ «’ ¿∞ È ∑ ª Á∂ Úº ‚ ∂ Ï’≈¬∂
√’≈ ÚºÒ ÷Û∑∂ ‘ÈÕ √’≈ Ï’≈¬∂
Á∂ Á∂ Ú ∂ ª ¿∞ ‘ Óπ Ò ≈˜Óª Á∆¡ª
ÍÀÈÙȪ ¡≈«Á Á∂ Ï’≈¬∂ Â≈ Á∂‰◊∂Õ
‘≈¬∆ ’Ø  ‡ Á∂ ‘∞ ’ Óª Á≈ Ú∆
’Ø ¬ ∆ ¡√ È‘∆∫ ‘Ø √«’¡≈ ‘À Õ
Í∆¡≈‡∆√∆ ¡≈͉∂ Óπ Ò ≈˜Óª ˘ ÁØ
Ó‘∆È∂ ÂØ ∫ ÂÈ÷≈‘ È‘∆∫ Á∂ √’∆ ‘À
¡Â∂ ⁄≈ Ó‘∆È∂ ÂØ ∫ ÍÀ È ÙÈ È‘∆∫
«ÁºÂ∆ ‹≈ √’∆ ‘ÀÕ «¬º’ «ÚÙ∂Ù ’Ó∂‡∆
È∂ Í∆¡≈‡∆√∆ ˘ Í≥‹≈Ï Ø‚Ú∂˜ «Úº⁄
Ó˜ ’È Á∆ «√¯≈Ù ’∆Â∆ √∆Õ
ı˜≈È≈ Ó≥  ∆ Í≥ ‹ ≈Ï Á∆ ¡◊Ú≈¬∆
«Úº ⁄ BB √Â≥ Ï  B@AD ˘ Ó∆«‡≥ ◊
«Úº⁄ √’≈ È∂ ÷πÁ ’≈ÍØ∂ÙÈ Á∆
Ϫ‘ ÎÛÈ Á≈ ¯À√Ò≈ ’∆Â≈ √∆Õ «¬‘
Ú∆ ¯À√Ò≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ «’ «¬º’ √≈Ò
’≈ÍØ  ∂ Ù È ÂØ ∫ ’Ø ¬ ∆ ÈÚª Íπ  ≈‰≈
‡À’√ È≈ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬º’ √∆È∆¡
¡«Ë’≈∆ È∂ Áº « √¡≈ «’ √’≈
ÓÁÁ ª ’È≈ ⁄≈‘∞ ≥ Á ∆ ‘À Í
ı˜≈È≈ ÷≈Ò∆ ‘Ø ‰ ’’∂ ’Ø ¬ ∆ Ú≈‘
È‘∆∫ ⁄ºÒ ‘∆ ‘ÀÕ
Í≥ ‹ ≈Ï √’≈ È∂ ‘≈Ò∂ Â’
’≈ÍØ∂ÙÈ Á∆ ’∆Â∂ ’≈ ¡È∞√≈
’ج∆ «ÚºÂ∆ ÓÁÁ ª ’∆Â∆ È‘∆∫ Í
’≈ÍØ∂ÙÈ ˘ ‹≈«¬Á≈Áª Ú∂⁄‰ Á∆
Íz Ú ≈È◊∆ ˜»  Á∂ «Áº  ∆ ‘À Õ
’≈ÍØ  ∂ Ù È È∂ ⁄≈ ‹≈«¬Á≈Áª Á∆
ÙÈ≈ı ’∆Â∆ ‘À «‹È∑ ª ˘ «ÈÒ≈Ó
’È≈ ’≈ÍØ  ∂ Ù È Á∆ Ó‹Ï»  ∆ ω
È‘∆∫ ’∆Â≈ ‘ÀÕ Ïº√ª Á∆ ’Ó∆ ’’∂
’≈ÍØ  ∂ Ù È ¡≈͉∂ ωÁ∂ » ‡ ª ”Â∂
Ϻ √ ª ⁄Ò≈¿∞ ‰ ÂØ ∫ Ï∂ Ú º √ ‘À Õ «¬º ’
¡«Ë’≈∆ È∂ Áº«√¡≈ «’ ’≈ÍØ∂ÙÈ
Á≈ ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ÷⁄ «Ú⁄Ò≈ ÍzÂ∆
Ó‘∆È≈ ¯’ Í≥‹ ’ØÛ ∞ͬ∂ Á≈ ¡≈
«‘≈ ‘ÀÕ √’≈ È∂ Ϫ‘ È≈ ÎÛ∆ ª
«¬‘ ¯’ A@ ’ØÛ ∞ͬ∂ ÍzÂ∆ Ó‘∆È≈
Á≈ ‘Ø ‹≈Ú∂ ◊ ≈Õ ’≈ÍØ  ∂ Ù È ˘ «¬√
Ú∂Ò∂ ‘ Í≈√∂ Â≥◊∆ fiºÒ‰∆ ÍÀ ‘∆ ‘ÀÕ
ÓπÒ≈˜Óª ¡Â∂ ÍÀÈÙÈª È∂ ËÈ∂ Á∂‰∂
Ù∞  » ’ «Áº  ∂ ‘ÈÕ ’≈ÍØ  ∂ Ù È Á∂
¡«Ë’≈∆ ‘∞ ‰ √’≈ Á∂ «Íº ¤ ∂ ‘∆
⁄º’ ’º‡ ‘∂ ‘ÈÕ
‹ÈÚ∆ B@AE
17
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
18
«¬≈È Á∆ Ï‘≈Á ’πÛ∆ ∂‘≈È≈ È±ß Îª√∆
¡√±Òª Á∆ «‘Î≈˜Â Ò¬∆ ÓΩ (Ϊ√∆) ’ϱ҉∆ ÓȘ±
È«ÌßÁ
∂‘≈È≈ ‹ÏÏ≈È∆ «¬≈È Á∆ ¿π‘
’πÛ∆ ˛ «‹‘È∂ ¡≈͉∂ È≈Ò ‘؉ Ú≈Ò∂
ÏÒ≈Â’≈ ÂØ∫ Ï⁄≈˙ Ò¬∆ ‹Ø ’πfi ’∆Â≈
¿π‘ ‘ ¡≈͉∆ √ÚÀ √π«æ ÷¡≈ Ò¬∆ ‘
«¬È√≈È ’Á≈ ˛Õ Í «ÓÒ∆ ¿π‘ȱß
√˜≈-¬∂-ÓΩÂÕ Â∂‘≈È ”⁄ ¬∂‡∆∆¡
«‚˜≈¬∆È √∆ «‹√ 鱧 B@@G ”⁄ «¬≈È
√’≈ Á∂ «¬’ ÷π¯∆¡≈ ÓßÂ≈Ò∂ Á∂
¡«Ë’≈∆ Óπ˜≈ √Ïß‚∆ È∂ ¡≈͉∂
ÿ Á∆ √‹≈Ú‡ «‚˜≈«¬È ’È Ò¬∆
Ïπ Ò ≈«¬¡≈ ¡Â∂ «Í¤Ø ∫ ¿π ‘ Á∂ È≈Ò
ÏÒ≈Â’≈ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆Õ ¿π√
ÓΩ’∂ ∂‘ªÈ≈ Á∆ ¿πÓ Ó«‘‹ AI √≈Ò
Á∆ √∆Õ ∂‘≈È≈ È∂ «¬√ Á≈ «ÚØË ’∆Â≈
¡Â∂ ¡≈͉∂ Ï⁄≈¡ Ò¬∆ ‹∂Ï ”⁄Ø∫ «¬’
⁄≈’± ÈπÓ≈ ⁄∆˜ ‹Ø «ÓÒ∆ ¿π‘Á∂ È≈Ò
¿π‘È∂ ¡≈͉∆ √πæ«÷¡≈ «‘æÂ, √ÏßÁ∆
Á∆ «Íæ· ¿πÂ∂ Ú≈ ’∆Â≈Õ «¬√∂ ÁΩ≈È
«¬’ ‘Ø ¡≈ÁÓ∆ √ÏßÁ∆ Á∂ ’Ó∂ ”⁄
¡≈«¬¡≈ ÁØ‘ª Á«Ó¡≈È ÓΩ«÷’ fiæ͇
‘؉ Òæ◊∆ ª ¿π‘ ÓΩ’≈ Ú∂÷’∂ Ìæ‹ ◊¬∆
«Í¤Ø∫ √Ïß◊∆ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ ∂‘≈È≈
Á≈ Óæ √∆ «’ «¬√ Â∆√∂ ¡≈ÁÓ∆ È∂
√Ïß◊∆ 鱧 Ó≈«¡≈ ˛ Ó∂∂ ⁄≈’± Á≈ ˜ıÓ
¿π‘Á∆ ÓΩ Á≈ ’≈È È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ
Í ¡Á≈Ò ”⁄ ⁄Ò∂ ¶Ó∂ Óπ’Á
æ Ó∂ «Í¤Ø∫
¿π‘È±ß Îª√∆ Á∆ √˜≈ √π‰≈¬∆ ◊¬∆ ¡Â∂
¡ß BE ¡’±Ï B@AD ˘ Ϊ√∆ Á∂
«ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ «¬√ ’∂√ Á≈ ÁπÈ∆¡≈ Ì
«Ú⁄ «ÚØË ‘Ø«¬¡≈Õ ∂‘≈È≈ Á∂ ‘æ’ ”⁄
‹Ó‘±∆ ‘æ’ª Á∂ Í«‘∂Á≈ª È∂ ¡≈Ú≈˜
¿π·≈¬∆ Í «¬≈È Á∆ ‘’±Ó È∂ «¬√
Á∆ ÍzÚ≈‘ È‘∆∫ ’∆Â∆Õ Îª√∆ ÂØ∫ Í«‘Òª
¿π√È∂ «¬’ «⁄æ·∆ ¡≈͉∆ Óª 鱧 Ì∂‹∆Õ
«¬√ «⁄æ·∆ 鱧 ‘∂·ª ¡√∆∫ Á∂ ‘∂ ‘ªÕ
∂‘≈È≈ ÁπÈ∆¡≈ Ì Á∆¡ª ¡Ωª Ò¬∆
¡Ωª ¿πÂ∂ ‘Ø ‘∂ ˜Ïª ‹πÒÓª Á∆ «¬’
ÍzÂ∆’ ω ◊¬∆ ˛Õ
«Í¡≈∆ ÙØÒ‘
∂ ,
¡æ‹ ÓÀ鱧 ÍÂ≈ Òæ◊≈ ˛ «’ ‘π‰
“«’√≈√” («¬≈È∆ «È¡ª ÍzÏË
ß «Ú⁄ √˜≈
Á≈ ’≈ȱÈ
ß ) È≈Ò ±Ï± ‘؉ Á∆ Ó∂∆ Ú≈∆
¡≈ ◊¬∆ ˛Õ ÓÀÈß± √Ø⁄ ’∂ Áπ÷ ‘πÁ
ß ≈ ˛ «’
Âπ√∆∫ ÓÀÈß± «’™ «¬√ ◊æÒ Á∆ ‹≈‰’≈∆
È‘∆∫ «ÁæÂ∆ «’ ÓÀ∫ ¡≈͉∆ «˜ßÁ◊∆ Á∆
«’Â≈Ï Á∂ ¡≈÷∆ ÍøÈ∂ ¿πÂ∂ Í‘π⁄
ß ◊¬∆
‘ªÕ Âπ‘≈鱧 «¬‘ È‘∆∫ Òæ◊Á≈ «’ ÓÀȱß
«¬‘ ‹≈‰È≈ ⁄≈‘∆Á≈ √∆? Âπ‘≈鱧 ÍÂ≈
˛ «’ Âπ‘≈鱧 Áπ÷∆ Ú∂÷ ’∂ ÓÀ∫ «’ßÈ∆
Ù«ÓßÁ◊∆ Ó«‘√±√ ’ ‘∆ ‘ªÕ Âπ√∆∫
«’™ È‘∆∫ ÓÀÈß± ¿π‘ ÓΩ’≈ «ÁæÂ≈ «’ ÓÀ∫
Âπ‘≈‚≈ ¡Â∂ Í≈Í≈ Á≈ ‘æÊ ¸ßÓ √’ª?
ÁπÈ∆¡≈ È∂ ÓÀÈß± AI √≈Ò Âæ’ ‘∆ «‹™Á∂
«‘‰ Á∆ «¬‹≈˜Â «ÁæÂ∆ ˛Õ ¿π√ ÓÈ‘±√
≈ «Ú⁄ Ó∂∆ ‹≈È ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ √∆Õ
Ó∂≈ √∆ Ù«‘ Á∂ «’√∂ ’ØÈ∂ ”⁄ √πæ‡
‹ÈÚ∆ B@AE
«ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ¡Â∂ ’πfi «ÁÈ≈ «Í¤Ø∫ ‹ÁØ∫
Íπ«Ò√ ¿π‘鱧 Ï≈ÓÁ ’Á∆ ª Âπ‘≈ȱß
Ó∂∆ ÙÈ≈÷ ’È Ò¬∆ «Ò‹≈«¬¡≈
‹ªÁ≈, «‹Ê∂ Âπ‘≈鱧 ÍÂ≈ Òæ◊Á≈ «’ Ó∂∂
È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ Ú∆ ‘Ø « ¬¡≈ √∆Õ
‘æ«Â¡≈«¡ª Á≈ √π≈◊ «’√∂ 鱧 È≈ «ÓÒ
√’Á≈ «’™«’ È≈ ª √≈‚∆ Ó≈Ò∆
‘≈Ò ¡«‹‘∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ √≈‚∂ ’ØÒ
Â≈’ ‘∆ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «Í¤Ø∫ Âπ√∆∫ ¡≈͉∆
√Óπæ⁄∆ «˜ßÁ◊∆ ˜Ò≈ ¡Â∂ Ù«ÓßÁ◊∆
È≈Ò ◊π˜≈Á∂ «‘ßÁ∂ ¡Â∂ ’πfi √≈Òª «Í¤Ø∫
Âπ√∆∫ «¬√∂ Í∆Û Á∂ È≈Ò ◊π˜ ‹ªÁ∂ «’
Ï√ ‘π‰ √Ì ’πfi ÷ÂÓ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ
Í ¿π√ ÏÁ’πÙÈ Ì∂ ÒÓ‘∂ È∂
√≈∆ ’‘≈‰∆ ÏÁÒ «ÁæÂ∆Õ Ó∂≈ √∆
√Û’ ¿πÂ∂ È‘∆∫ √π櫇¡≈ «◊¡≈ √◊Ø∫
¿π‘鱧 ¬∂Ú∆È «Íz‹È Á∆ ’Ï «Ú⁄ ¡Â∂
¿π‘Á∂ Ú≈‚ Á∆ ÂÈ‘≈¬∆ «Ú⁄ √πæ‡
«ÁæÂ≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ‘π‰ ¿π‘È±ß Ù«‘-¬∂◊¬∂ Á∆ ’ÏÈπÓ≈ ‹∂Ò∑ «Ú⁄ æ÷ «ÁæÂ≈
«◊¡≈ ˛, Í «¬‘鱧 «’√Ó Á∆ ÷∂‚
ÓßÈ Ò˙ ¡Â∂ ’ج∆ «Ù’≈«¬Â È≈ ’«˙Õ
Âπ√∆∫ ÓÀÊ∫Ø Ï∂‘Â ‹≈‰Á∂ ‘Ø «’ ÓΩ ‘∆
«˜ßÁ◊∆ Á≈ ¡ß ‘πÁ
ß ≈ ˛Õ
Âπ √ ∆∫ ÓÀ ˘ «√÷≈«¬¡≈ √∆ «’
¡≈ÁÓ∆ «¬√ ÁπÈ∆¡≈ «Ú⁄ «¬√ Ò¬∆
¡≈™Á≈ ˛ ª «’ ¿π‘ ’πfi ‹Ï∂
‘≈√Ò ’ √’∂ ¡Â∂ ’ج∆ √Ï’ «√æ÷∂Õ
‘ ‹ÈÓ Á∂ È≈Ò ¡≈ÁÓ∆ Á∂ ÓØ«„¡ª
¿πÂ∂ ’πfi «˜ßÓÚ
∂ ≈∆¡ª Á≈ ÏØfi ¡≈ ‹ªÁ≈
˛Õ ÓÀ∫ «˜ßÁ◊∆ ”⁄ «¬‘ Ú∆ «√æ«÷¡≈ «’
’Á∆ ’Á∆ «˜ßÁ◊∆ ”⁄ ÒÛ≈¬∆ Ú∆ ÒÛÈ∆
ÍÀ∫Á∆ ˛Õ ÓÀ鱧 Ô≈Á ˛ ‹ÁØ∫ Âπ√∆∫ ÓÀȱß
Áæ«√¡≈ √∆ «’ «¬’ ◊æ‚∆ Ú≈Ò∂ È∂ ¿π√
√÷Ù Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ ‹ÁØ∫ ¿π‘ ÓÀȱß
Âπ‘≈鱧 ’ØÛ∂ Ó≈ «‘≈ √∆ Í ’ØÛ∂ Ó≈È
Ú≈Ò∂ ◊æ‚∆ Ú≈Ò∂ Á∂ «√ ¿πÂ∂ ¡«‹‘≈
⁄≈Ïπ’ Ó≈«¡≈ «’ ¿π‘Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ
«¬√ «√Ò«√Ò∂ «Ú⁄ Âπ√∆∫ ÓÀÈß± «¬‘ Ú∆
Áæ«√¡≈ √∆ «’ ¡√±Ò Á∆ «‘Î≈‹Â Á∂
Ò¬∆ ¡≈÷∆ ÁÓ Âæ’ ÒÛÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛ Ï∂Ù’
æ ÈÂ∆‹∂ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÓΩ ‘∆ «’™
È≈ «ÓÒ∂Õ
«‹È∑ª «ÁȪ ”⁄ ¡√∆∫ ÒØ’ √’±Ò
‹ªÁ∂ √ª Âπ√∆∫ √Ófi≈«¬¡≈ √∆ «’ ÒÛ≈¬∆
fi◊Û∂ ¡Â∂ «Ù’Ú∂ «Ù’≈«¬Â Á∂ √Ó∂∫ √≈ȱß
¡Ωª È≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ’∆ Âπ‘≈ȱß
Ô≈Á ˛ «’ √≈‚∂ ÂΩ Â∆’∂ ¿πÂ∂ Âπ√∆∫
«’ßÈ∆ Ú≈ ™◊Ò∆ ¿π·≈¬∆ √∆? Âπ‘≈ȱß
‹Ï≈ ◊Ò √∆Õ ‹ÁØ∫ «¬‘ ‘≈Á√≈
‘Ø«¬¡≈ «¬‘ √≈∆¡ª ‘Á≈«¬Âª Ó∂∂ ’ßÓ
È‘∆∫ ¡≈¬∆¡ªÕ ¡Á≈Ò «Ú⁄ ÓÀ˘ «¬ßfi
Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹Ú∂∫ ÓÀ∫ ’ج∆ Ï∂«‘Ó
‘æ«Â¡≈∆ ¡Â∂ «Ì¡≈È’ ¡Í≈Ë∆ ‘ªÕ
ÓÀ∫ ¡æÊ± È‘∆∫ Ú‘≈¬∂Õ ÓÀ∫ ‘æÊ È‘∆∫ ‹ØÛÕ∂
ÓÀ∫ ⁄∆’∆ «⁄Ò≈¬∆ È‘∆∫ «’™«’ ’≈ȱÈ
ß
¿πÂ∂ Ó∂≈ ÌØ√≈ √∆Õ
Í Ó∂∂ ¿πÂ∂ ¡ØÍ Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈
«’ ¡≈͉∂ ¡Í≈Ë ÍzÂ∆ ÓÀ∫ Ï∂ÍÚ
z ≈‘ ‘ªÕ
Âπ√∆∫ ª ‹≈‰Á∂ ‘Ø «’ ÓÀ∫ ª ’Á∂ «¬’
Óæ¤ Ú∆ È‘∆∫ Ó≈«¡≈ ¡Â∂ ‹∂ ’Á∂ ’ج∆
’≈’Ø⁄ «Á÷≈¬∆ «ÁßÁ≈ √∆ ª ÓÀ∫ ¿π‘Á∂
Íø÷ ÎÛ ’∂ Ï≈‘ √π‡
æ ¡≈™Á∆ √∆Õ ‘π‰
ÓÀ∫ «¬’ ¡«‹‘∂ ‘æ«Â¡≈∂ Á∂ ±Í «Ú⁄ Í∂Ù
’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ª «‹√È∂ ’≈¯∆ √Ø⁄ √Ófi
’∂ ‘æ«Â¡≈ ’∆Â∆ ˛Õ ‹≈ÈÚª Úª◊±ß Ó∂∂
È≈Ò «ÚÚ‘≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ó∂∂ Ï≈∂
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ÓÀ∫ Óπß«‚¡ª Úª◊±ß
ÚÂ≈¡ ’Á∆ ‘ª ¡Â∂ ¡Á≈Ò «Ú⁄
‹æ‹ È∂ «¬√ √æ⁄≈¬∆ È≈Ò ±-Ï-± ‘؉
Á∆ ‹‘Ó Ú∆ È‘∆∫ ¿π·≈¬∆ «’ «‹√
√Ó∂∫ «¬‘ ‘≈Á√≈ ‘Ø«¬¡≈ Ó∂∂ ‘æʪ Á∆¡ª
™◊Ò∆¡ª Á∂ Í≈«ÒÙ ’∆Â∂ ¶Ó∂ ¶Ó∂ Èπ‘
ß
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
19
√ÈÕ
‹æ‹ª ÂØ∫ «È¡ª Á∆ ¿πÓ∆Á ’Á∂
√Ó∂∫ ’ج∆ Ú∆ ¡≈ÁÓ∆ «’ßÈ≈ ¡≈√≈Ú≈Á∆
‘πßÁ≈ ˛Õ ‹æ‹ È∂ ’Á∂ «¬‘ √Ófi‰ Á∆
’Ø«ÙÙ È‘∆∫ ’∆Â∆ «’ Ó∂∂ ‘æÊ «’√∂
«÷‚≈∆ Á∂ Úª◊± ß «ÚÙ∂ Ù ’’∂ «’√∂
Ï≈’√ Á∂ Úª◊±ß √ı ȑ∆∫ √È ¡Â∂
«¬√ ÓπÒ’ È∂ «‹‘Á∂ √ÏßË∆ Âπ√∆∫ Ó∂∂
¡ßÁ Ï∂«¬ß‘≈ Óπ‘Ï
æ  Ì∆ ¿π√È∂ ÓÀÈß±
’Á∂ È‘∆∫ ⁄≈«‘¡≈ ¡Â∂ ¿π√ √Ó∂∫ Ú∆ ‹ÁØ∫
¡Á≈Ò «Ú⁄ Ï«‘√ Á∂ ÁΩ≈È ÓÀ∫ ⁄∆’
‘∆ √∆ ¡Â∂ Ï‘π √≈∆¡ª Ï∂‘Á
± ≈ ◊æÒª
ÓÀ∫ ¡≈͉∂ √ÏßË∆ √π‰ ‘∆ √ªÕ «’√∂ È∂
Ó∂∆ ‘Ó≈«¬Â È‘∆∫ ’∆Â∆ «‹√ √Ó∂∫ ÓÀ∫
¡≈͉∆ √π ‘ æ Í ‰ Á∆ √Ø ‘ ‰∆ «ÈÙ≈È∆
¡≈͉∂ ¶Ó∂ ¶Ó∂ Ú≈Òª 鱧 ’æ‡ «ÁæÂ≈,
ÓÀÈß± «¬’ «¬È≈Ó «Ó«Ò¡≈ «◊¡≈ª «ÁȪ
Á∆ ’ÀÁ-ÂÈ‘≈¬∆Õ
«Í¡≈∆ ÙØÒ∂‘ (Óª), «‹‘Û≈ ’πfi
ÓÀ∫ «Ï¡≈È ’ ‘∆ ‘ª ¿π‘鱧 √π‰ ’∂
Âπ√∆∫ Ø«¬¿π È≈Õ Íπ«Ò√ Á∂ Á¯Â «Ú⁄
Í«‘Ò∂ «ÁÈ ‘∆ «¬’ Ïπæ„∂ ¡‰«Ú¡≈‘∂
√’≈∆ ¬∂‹ß‡ (√≈‹ß‡) È∂ Ó∂∂ ¶Ï∂
√Ø‘‰∂ È‘ß¡
π ª È±ß Ú∂÷ ’∂ ÓÀÈß± ⁄؇ Í‘π⁄
ß ≈¬∆
¡Â∂ «Î ÓÀ∫ ¿πÁØ∫ √Ó«fi¡≈ «’ «¬√
˜Ó≈È∂ «Ú⁄ √π‘Í
æ ‰ Á∆ ’ج∆ ’Á È‘∆∫
˛Õ ’Ø ¬ ∆ È‘∆∫ ⁄≈‘π ß Á ≈ «È◊≈‘ª Á∆
√πßÁÂ≈, ‹˜Ï≈ª ¡Â∂ ÷π¡≈Ùª Á∆
√πÁ
ß Â≈, √πÁ
ß  «Ò÷≈Ú‡, ¡æ÷ª Á≈ √π‘‹
¡Â∂ «¬ÊØ∫ Âæ’ «’ ÷±Ï√± ¡≈Ú≈˜ Á∆
’«ÙÙÕ Ó∂∆ «Í¡≈∆ Óª, Ó∂∂ «Ú⁄≈
ÏÁÒ ◊¬∂ ‘È ¡Â∂ Âπ√∆∫ «¬‘Á∂ «˜ßÓÚ
∂ ≈
È‘∆∫ ‘ØÕ Ó∂∂ ÏØÒ ’Á∂ Ú∆ ÷ÂÓ È‘∆∫
‘؉ Ú≈Ò∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘ √Ì ÓÀ∫ «Ò÷’∂
«’√∂ ¡≈ÁÓ∆ 鱧 Á∂ ‘∆ ‘ª ª «’ Âπ√∆∫
◊À ‘≈˜∆ «Ú⁄ ¡Â∂ ‹≈‰’≈∆ «ÁæÂ∂
«ÏȪ ‹ÁØ∫ ÓÀÈß± Ϊ√∆ Á∂ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ‘ØÚ∂
¿πÁ∫Ø «¬‘ Âπ‘≈‚∂ Âæ’ Í‘π⁄
ß ≈ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
¡≈͉∆ Ú√∆‘ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÓÀ∫ ’≈¯∆ ’πfi
¡≈͉∆ «Ò÷≈Ú‡ Á∂ ±Í «Ú⁄ Âπ‘≈‚∂
Ò¬∆ ¤æ‚ æ«÷¡≈ ˛Õ
‹Ø Ú∆ ‘ØÚ∂, ÓΩ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÀ∫
Âπ‘≈ÊØ∫ ’πfi ⁄≈‘πÁ
ß ∆ ‘ª ¡Â∂ Âπ‘≈鱧 «’√∂
Ú∆ ‘≈Ò≈ «Ú⁄ Ó∂∆ ÷≈«‘٠ͱ∆ ’È∆
‘∆ ÍÚ∂◊∆Õ Á¡√Ò «¬‘Ø «¬’ÒΩÂ∆ ⁄∆˜
˛ «‹‘Û∆ ÓÀ∫ «¬√ ÁπÈ∆¡≈ ÂØ∫ «¬√ ÓπÒ’
ÂØ∫ ¡Â∂ Âπ‘≈ÊØ∫ Óß◊ ‘∆ ‘ªÕ ÓÀÈß± ÍÂ≈
˛ «’ Âπ‘≈鱧 «¬‘Á∂ Ò¬∆ ÊØÛ∑≈ √Óª
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ıÀ, ¡≈͉∆ Ú√∆‘ Á≈
«¬’ «‘æ√≈ ¤∂Â∆ ‘∆ ÓÀ∫ Âπ‘≈鱧 Áæ√Á∆ ‘ªÕ
ÍÒ∆˜ ؉≈ È‘∆∫ ¡Â∂ «Ë¡≈È È≈Ò
√π«‰˙Õ ÓÀ∫ ⁄≈‘πßÁ∆ ‘ª «’ Âπ√∆∫ ÷πÁ
¡Á≈Ò «Ú⁄ ‹≈˙ ¡Â∂ Ó∂  ∆ «¬√
÷≈«‘Ù È±ß ¿πÊ∂ æ÷ÕØ ÓÀ∫ ‹∂Ò∑ ÂØ∫ «’√∂ ÷Â
«Ú⁄ «¬‘ ◊æ Ò ª È‘∆∫ «Ò÷ √’Á∆
«’™«’ ‹∂Ò∑ Á∂ ‘π’Ó≈Ȫ ÂØ∫ «¬‘Á∆
«¬‹≈˜Â ÒÀ‰∆ ÍÚ∂◊∆Õ «¬√ Ò¬∆ Âπ‘≈ȱß
«¬’ Ú≈∆ Î∂ Ó∂∆ Ú‹∑≈ ’’∂ Â’Ò∆¯
¿π·≈¿π‰∆ ‘∆ ÍÚ∂◊∆Õ «¬‘ «¬’ ¡«‹‘∆
⁄∆˜ ˛ «’ ‹∂ Âπ√∆∫ «¬‘È±ß Í±≈ ’È
Ò¬∆ ‘æÊ Ú∆ ‹ØÛØ Âª ÓÀ∫ Ï∂⁄È
À ∆ Ó«‘√±√
È‘∆∫ ’‘ª◊∆ ‘≈Òª«’ ÓÀ∫ ’¬∆ Ú≈∆
Âπ‘≈鱧 «¬‘ ◊π‹≈«Ù ’∆Â∆ ˛ «’ Ϊ√∆
Á∂ ÎßÁ∂ ÂØ∫ ÓÀ鱧 Ï⁄≈¿π‰ Ò¬∆ Âπ√∆∫
«ÏÒ’πÒ ‘∆ «’√∂ Á∂ ¡æ◊∂ ‘æÊ È≈ ‹Ø«Û˙Õ
Ó∂∆ «Í¡≈∆ Óª √ØÒ‘
∂ , Âπ√∆∫ «‹‘Û∂
Ó∂∆ «˜ßÁ◊∆ ÂØ∫ Ú∆ «˜¡≈Á≈ Ó∂∂ Ò¬∆
«Í¡≈∂ ‘Ø, ÓÀ∫ ’«‘‰≈ ⁄≈‘πÁ
ß ∆ ‘ª «’ ÓÀ∫
«Óæ‡∆ Á∂ ‘∂·ª Á¯È ‘Ø ’∂ √ÛÈ≈ È‘∆∫
⁄≈‘πÁ
ß ∆Õ ÓÀ∫ È‘∆∫ ⁄≈‘πÁ
ß ∆ «’ Ó∂∆¡ª ¡æ÷ª
‹ª Ó∂≈ ‹Ú≈È «ÁÒ Ë±Û-«Óæ‡∆ «Ú⁄
«ÓÒ ‹≈Ú∂Õ Âπ√∆∫ ¿π‘鱧 ‘æÊ ‹ØÛ ’∂ ’‘Ø
«’ ’ج∆ ¡«‹‘≈ «¬ß‹≈Ó ’È «’
«‹™ ‘∆ ÓÀÈß± Ϊ√∆ Á∂ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ‘ØÚ,∂
Ó∂≈ «ÁÒ, ◊πÁ≈, ¡æ÷ª, ‘æ‚∆¡ª ¡Â∂
¡«‹‘≈ ‘Ø ’ج∆ Ú∆ ¡ß◊ «‹‘鱧 «’√∂
˜±ÂÓßÁ 鱧 «ÁæÂ≈ ‹≈ √’∂, Ó∂∂ √∆
«Ú⁄Ø∫ ’æ„ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¿π‘鱧 Á≈È
«Ú⁄ Á∂ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ ÓÀ∫ È‘∆∫ ⁄≈‘πÁ
ß ∆ «’
«‹‘鱧 «¬‘ «ÁæÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ØÚ∂ ¿π‘ Ó∂≈
Ȫ ‹≈‰∂ Ú∆, Ó∂∂ Ò¬∆ «¬’ ÎπæÒ Á≈
◊πÒÁ√Â≈ ÒÀ ‹ª «¬ÊØ∫ Âæ’ «’ Ó∂∂ Ò¬∆
Áπ¡≈ Ú∆ ’∂Õ «¬‘ ÓÀ∫ Âπ‘≈鱧 ¡≈͉∆ «ÁÒ
Á∆¡ª ◊«‘≈¬∆¡ª ”⁄Ø∫ ’«‘ ‘∆ ‘ª «’
ÓÀ∫ È‘∆∫ ⁄≈‘πÁ
ß ∆ «’ Ó∂∆ ’ج∆ ’Ï ‘ØÚ∂
«‹Ê∂ ¡≈ ’∂ Âπ √ ∆∫ √Ø ◊ ÓÈ≈˙ ¡Â∂
Â’Ò∆¯ ¿π·≈¿πÕ ÓÀ∫ È‘∆∫ ⁄≈‘πÁ
ß ∆ «’ Âπ√∆∫
Ó∂∂ Ò¬∆ ’≈Ò∆ ÍπÙ≈’ Í«‘ÈØÕ «˜¡≈Á≈
ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ’Ø«ÙÙ ’Ø «’ Ó∂∂ «¬È∑ª ¡Ω÷∂
«ÁȪ 鱧 Âπ√∆∫ ÌπÒ≈ √’Ø, ‘Ú≈ 鱧 ’‘Ø
«’ ¿π‘ ÓÀÈß± Á± Ú‘≈ ’∂ ÒÀ ‹≈Ú∂Õ
Áπ È ∆¡≈ È∂ √≈ȱ ß «Í¡≈ È‘∆∫
’∆Â≈Õ ¿π‘鱧 Ó∂∆ «’√Ó ȑ∆∫ Í√ßÁ
√∆ ¡Â∂ ‘π‰ ÓÀ∫ «¬‘Á∂ ¡æ◊∂ ‘≈∆ ‘ج∆
Ó«‘√π√ ’ ‘∆ ‘ª ¡Â∂ ÓΩÂ È±ß ◊Ò∂
Ò≈ ‘∆ ‘ªÕ ¡æÒ≈ Á∆ ¡Á≈Ò «Ú⁄ ÓÀ∫
¿πȪ∑ «¬ß√ÍÀ’‡ª ¿πÂ∂ «¬Ò˜≈Ó ÓÛ∑ª◊∆Õ
ÓÀ∫ «¬ß√ÍÀ’‡ Ù≈ÓÒ± 鱧 ’‡«‘∂ «Ú⁄ ÷Û∑≈
’ª◊∂Õ ÓÀ∫ ‹æ‹ 鱧 ÁØÙ Á∂ Á≈«¬∂ «Ú⁄
«Ò¡≈Úª◊∆ ¡Â∂ Á∂Ù Á∆ √πÍ∆Ó ’Ø‡
Á∂ ¿πȪ∑ ‹æ‹ª 鱧 Ú∆ «‹È∑ª È∂ ¿π√ √Ó∂∫
ÓÀ鱧 Â≈ÛÈ≈ «ÁæÂ∆ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ‹≈◊ ¸æ’∆
√∆ ¡Â∂ ÓÀÈß± ÂÏ≈‘ ’È ÂØ∫ Ï≈˜ È‘∆∫
¡≈¬∂Õ ¿π√ ¡Á≈Ò «Ú⁄ ÓÀ∫ ‚≈’‡
ÎÚß‚∆ ’‡«‘∂ ”⁄ ÷Û∑≈ ’ª◊∆Õ ÓÀ∫
’≈«√Ó ˜πÏ≈È∆ ¡Â∂ ¿πȪ∑ √≈∂ ÒØ’ª ¿πÂ∂
ÁØÙ Ò≈Úª◊∆ «‹‘Ȫ È∂ ¡≈͉∆ È≈
√Ófi∆ Á∂ ’’∂ Ì≈Ú ¡≈͉∂ fi±· ÏØÒ‰
Á∆ Ú‹∑≈ È≈Ò ÓÀÈß± ◊Ò ·«‘≈«¬¡≈
¡Â∂ Ó∂∂ ¡«Ë’≈ª 鱧 ÍÀª ‘∂·ª ØÒ«Á¡ª
‘Ø«¬¡ª «¬√ √æ⁄≈¬∆ ¿πÂ∂ ◊Ω È‘∆∫ ’∆Â≈
«’ ’Á∂ ’Á∂ «‹‘Û∆ √æ⁄≈¬∆ «Ú÷≈¬∆
«ÁßÁ∆ ˛, ¿π‘ ‘’∆’ ÂØ∫ ‹πÁ≈ ‘πÁ
ß ∆ ˛Õ
Ó∂∆ ÈÓ«ÁÒ ÙØÒ∂‘, ¿π√ Á±√∆
ÁπÈ∆¡≈ «Ú⁄ ¡√∆∫ (ÓÀ∫ ¡Â∂ Âπ√∆∫) ‘ØÚª◊∂
«‹‘Û∂ ÁØÙ Ò≈Úª◊∂ ¡Â∂ Á±√∂ ÒØ’
’‡«‘∂ «Ú⁄ ÷Û∑∂ ‘؉◊∂Õ Ú∂÷‰≈ ˛ «’
¡æÒ≈ Á∆ Ó˜∆ ’∆ ˛Õ Ó∂∆ ÷≈«‘Ù ˛
«’ ÓÁ∂ ÁÓ Âæ’ Âπ‘≈鱧 ◊Ò∂ Ò≈¬∆ æ÷ªÕ
ÓÀÈß± Âπ‘≈鱧 Ï∂‘Á
æ , Ï∂‘Á «Í¡≈ ’Á∆
‘ªÕ
∂‘≈È≈
A ¡ÍzÒ
À B@AD
«‹√ ‘¯Â∂ ∂‘≈È≈ È±ß Îª√∆ «ÁæÂ∆
◊¬∆ √∆Õ ¿π√ ‘¯Â∂ 鱧 ’≈Ò≈ √ÍÂ≈‘
¡ÀÒ≈«È¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ ‘¯Â∂ Á∆¡ª
Â≈∆’ª ”⁄ √Ì ÂØ∫ ÚË∂∂ ¡Ωª ¿πÂ∂
Â∂ ˜ ≈Ï∆ ‘ÓÒ∂ ‘Ø ¬ ∂ Õ ‘√ÍÂ≈Òª Á∂
«Ï√«¡ª ¿πÂ∂ «⁄‘«¡ª ¿πÂ∂ Íæ‡∆¡ª
ÏßÈ∆∑ ¡Ωª Á∆¡ª ÁÁÈ≈’ Â√Ú∆ªÕ
«¬‘ «¬√ ’’∂ «’ ¿π È ∑ ª ‘Á≈«¬Â
ÓπÂ≈Ï’ ÍØÙ≈’ È‘∆∫ Í≈¬∆ ¡Â∂ «ÈÔÓ
¡Èπ√≈ «√ È‘∆∫ „æ«’¡≈ ˛Õ «¬√Î≈‘È
È≈Ó∆ Ù«‘ «¬È∑ª Â∂˜≈Ï∆ ‘Ó«Ò¡ª
’’∂ ‘∆ ⁄⁄≈ ”⁄ ¡≈«¬¡≈Õ «Î
√∆∆¡≈ ¡Â∂ ‡’∆ Ï≈‚ ¿πÂ∂ Íz√
À ‡∆.
Ú∆. ⁄ÀÈÒ Á∆ «ÍØ‡ ÙØ∂È≈ «ÙÓ
‘æ√Ó¬∆ ‘≈Ò «Ú⁄ ’ÂÒ ’∆Â≈Õ
‘¯Â∂ Á∂ ¡≈÷∆ ”⁄ ∂‘≈È≈ ˜ÏÏ≈∆ ȱß
Ϊ√∆ Á∂ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ
Á∂Ù Á∆ √«ÊÂ≈ ω≈¬∆ æ÷‰ Á∂
Ï‘≈È∂ ¡Â∂ ¡Í≈Ë Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Á∂ Ȫ
‘∂· Ϊ√∆ Á≈ ‘«Ê¡≈ «¬≈È∆ ≈‹ Á∂
‘æ Ê ˛Õ ¡À Ó È∂ √ ‡∆ «¬ß ‡ ÈÀ Ù ÈÒ Á∆
«ÍØ  ‡ Óπ  ≈Ï’ «Í¤Ò∂ √≈Ò «¬√
«¬√Ò≈«Ó’ ◊‰≈‹ «Ú⁄ CFI ÒØ’ª
鱧 √Ú‹È’ (⁄Ω≈‘∂) ”⁄ Ϊ√∆ «ÁæÂ∆
◊¬∆Õ «¬È∑ª ”⁄ ¿π‘ ÒØ’ Ù≈ÓÒ È‘∆∫
‘È «‹È∑ª 鱧 ‹∂Ò∑ ”⁄ Ϊ√∆ «ÁæÂ∆ ◊¬∆
√∆Õ «¬√ ’≈Ò∂ ‘¯Â∂ «Ú⁄ ‘∆ ∂‘≈È≈
‹ÏÏ≈∆ (BF) 鱧 ÁπÈ∆¡≈ Á∂ ÒØ’ª Á∂
«ÚØË Á∂ Ï≈Ú‹±Á Ϊ√∆ ¿πÂ∂ Ò‡’≈
«ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ B@@G ÂØ∫ ⁄Ò ‘∂ «¬√
Óπ’Á
æ Ó∂ √ÏßË∆ ÷πÁ ¡ÀÓÈ∂√‡∆ È∂ √Ú∆’≈
’∆Â≈ ˛ «’ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Ú⁄ ’Á∂ Ú∆
◊«‘≈¬∆ È≈Ò ‹ª⁄ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
’ΩÓ∆ ¡Â∂ ’ΩÓªÂ∆ ÒØ’ª Á∆ Óß◊ Á∂
Ï≈Ú‹±Á, «¬≈È Á∆ «È¡ª «ÚÚ√Ê≈ È∂
«¬√ ’∂√ (∂‘≈È≈) 鱧 ÁπÏ≈≈ ‹ª⁄ ’’∂
⁄Ò≈¿π‰≈ ÍzÚ≈È È‘∆∫ ’∆Â≈Õ Ï‘π √≈∂
’ΩÓªÂ∆ ‹Ó‘±∆ ¡«Ë’≈ª Á∂ √ß◊·Èª
¡Â∂ Á∂Ù Á∂ ¡ßÁØ∫ ¿π·∆ ‹ÏÁ√Â
¡≈Ú≈˜ ȱ ß ¡‰◊Ω « Ò¡ª ’ «Áæ  ≈
«◊¡≈Õ «¬ÊØ∫ Âæ’ Î≈√∆ √ß◊∆ Á∂ ‹≈‰∂
ͤ≈‰∂ «ÚÁÚ≈È ¡Â∂ Ù≈√Â∆ √ß◊∆Â
Á∂ ◊≈«¬’ Óπ‘Ó
ß Á ≈‹≈ Ù≈‹≈«Ô≈È È∂
¡≈÷∆ ‘¯Â∂ «ÓzÂ’ √Ïß‚∆ Á∂ Í«Ú≈
鱧 «⁄æ·∆ «Ò÷’∂ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ √∆ «’
∂‘≈È≈ 鱧 Óπ¡≈¯∆ Á∂ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂Õ ¿π‘È∂
Òæ÷ª «¬≈È Ú≈√∆¡ª ÚÒØ∫ «Ò÷∆ «⁄æ·∆
”⁄ «’‘≈ «’, ““‹ÁØ ∫ ÒØ ’ ª Á∆¡ª
Ì≈ÚÈ≈Úª ¡≈͉∂ «√ı ¿πÂ∂ Í‘πß⁄
‹ªÁ∆¡ª ‘È Âª ‘ «Ú¡’Â∆ √Á«¬æ¤≈
¡Â∂ √‘∆ ’ßÓ Á∆ ¿πÓ∆Á ’Á≈ ˛....¡æ‹
‹ÈÂ≈ Á≈ «ÚÚ∂’ ‹≈◊ «Í¡≈ ˛ ¡Â∂
¿π‘ Âπ‘≈ÊØ∫ ¿πÓ∆Á ’Á∆ ˛ «’ Âπ√∆∫
∂‘≈È≈ 鱧 Óπ¡≈¯ ’ «Á˙....Ó∂≈ √πfi≈¡
¡Â∂ Ï∂ÈÂ∆ «¬‘Ø ˛ «’ «¬√ ’πÛ∆ Á∆
‘æ«Â¡≈ È≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ”” Í «¬≈È∆
≈‹ ¡Â∂ «È¡ª ÍzÏË
ß ¿πÂ∂ «¬√ Á≈ ’ج∆
¡√ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈Õ
∂‘≈È≈ ‹ÏÏ≈È∆ Á∆ Ϊ√∆ ¡≈͉∂
‘æ ’ ª ¡Â∂ √ÚÀ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ÒÛÈ
Ú≈Ò∆¡ª ¡Ω  ª ¡Â∂ È≈◊«’
¡«Ë’≈ª Ò¬∆ ÒÛ ‘∂ ÁπÈ∆¡≈ Á∂ ÒØ’ª
Ò¬∆ «¬’ «√ßÏÒ ‘ØÚ∂◊∆Õ «‹Ú∂∫ ÷πÁ
∂‘≈È≈ Á∆ «⁄æ‡∆ ”⁄Ø∫ fiÒ’Á≈ ˛Õ «¬√
Ï∂«‘Ó∆ ÍzÏË
ß ÂØ∫ Ì∆÷ È‘∆∫ Óß◊‰∆ √◊Ø∫
““¡√±Ò Á∆ «‘Î≈˜Â Ò¬∆ ¡≈÷∆ ÁÓ
Âæ’ ÒÛÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, Ï∂Ùæ’ ÈÂ∆‹≈
ÓΩ ‘∆ «’™ È≈ «ÓÒ∂Õ √Ò≈Ó ∂‘≈È≈
¡ÏÏ≈È∆ 鱧 √Ò≈ÓÕ
@ICEDD-C@BAA
ÙØ’ √ßÁ∂Ù
ÏÒÏ∆ «√ßÿ ≈¬∂ AC Á√ßÏ B@AD 鱧 ’ÀÈ∂‚≈
«Ú⁄ È≈Óπ≈Á «ÏÓ≈ ’À∫√ È≈Ò ‹±fiÁ∂ ‘ج∂ √Á∆Ú∆∫
«Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ ¿πÈ∑ª Á≈ ‹ÈÓ Ì◊Â◊Û∑, «˜Ò∑≈
ÏÈ≈Ò≈ «Ú⁄ AG ‹πÒ≈¬∆, AIEA «Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ
¿π‘ ¡≈͉∂ «Í¤∂ «¬’ ÍπæÂ, «¬’ ÍπæÂ∆ ◊πÍz∆Â
Ë≈Ò∆Ú≈Ò ¡Â∂ ÁØ ÍØÂ∂, «¬’ ÍØÂ∆ ¡Â∂ ÁØÂ≈
¤æ ‚ ◊¬∂ Õ ¡Á≈≈ “√Ø ’ ≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ¿π È ∑ ª
Á∂ «Ú¤ØÛ∂ ”Â∂ Áπæ÷ Á≈ «¬˜‘≈ ’«Á¡ª «¬È∑ª
Í«Ú≈ª, ¿π È ∑ ª Á∂ √’∂ - √Ïß Ë ∆¡ª Â∂ √ß ◊ ∆√≈Ê∆¡ª Á∂ Áπæ÷ ”⁄ Ù∆’ ‘ßπÁ≈ ˛Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√Ó’≈Ò∆ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á ”⁄
Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆ Ú≈Í√∆
√Ó∆ ¡Ó∆È
¡È∞Ú≈Á ÓÈÁ∆Í
IHGFD-DB@EB
Î≈Ù∆Ú≈Á ”⁄ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ¡È∂’Â≈
Á∂ º : «‹≥Ȫ∑ ≈‹È∆«Â’ √≥ÿÙª ˘
√‘∆ Ó≈¡«È¡ª ”⁄ Î≈Ù∆Ú≈Á «’‘≈ ‹≈
√’Á≈ ‘À, ¿∞‘ «ÚÙ∂Ù ÂΩ Â∂ AIC@ Á∂
Á‘≈’∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ AIDE «Ú⁄’≈ ’∞fi
Ô»Í∆ Á∂Ùª ¡Ë∆È √È ¡Â∂ «’Â∂-«’Â∂
√ºÂ≈ ”⁄ Ú∆ √ÈÕ «¬‘Á∂ «Úº⁄ «¬‡Ò∆
Á∂ Ï∂«È‡Ø Óπ√«Ø ÒÈ∆, ‹ÓÈ∆ Á∂ ¡‚ØÒ¯
«‘‡Ò, √Í∂È Á∂ Îª«√√’Ø Îª’Ø,
ÍπÂ◊≈Ò Á∂ ¡ÀÈÂØÈ∆˙ ‚∆ ˙Ò∆Ú∆¬∂≈
√≈Ò‹≈, Îª√ Á∂ «Î«ÒÍ Í∂Â≈«¬È,
‘≥◊∆ Á∂ Ó≈¬∆’Ò∆ ‘ØÊ∆, ØÓ≈È∆¡ª Á∂
¬∆¡≈È ¡≥Â≈È∂√’Ø ¡Â∂ ’Ø∆¬∂Ù∆¡≈ Á∂
¬∂∫Â∂ Í≈Ú∂Ò∆ ˘ «◊«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
‹Ø Ú∆ √Ó≈‹ Î≈Ù∆Ú≈Á Á≈ «Ù’≈ ‘∂
‘È, ⁄≈‘∂ ¿∞‘ Ô∞ºË ”⁄ «‹ºÂ∂ «‹¡≈Á≈
«Ú’«√ ͻ‹
≥ ∆Ú≈Á∆ √Ó≈‹ ‘∂ ‘؉ ‹ª
¿∞‘Ȫ Á∆ ¡Ë∆ÈÂ≈ ‘∂· «‹¿±‰ Ú≈Ò∂
‘≈∂ ‘ج∂ ’Ó‹Ø √Ó≈‹, √≈∂ ¡≈͉∂
⁄«ºÂ ”⁄ ¡ÀÈ∆¡ª ¡È∂’Â≈Úª Ú≈Ò∂
√È «’ ¿∞‘Ȫ ˘ Ï≈Ï º÷ ’∂ È‘∆∫
Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ ÓÀ∫ «¬√ «Ò‘≈‹ È≈Ò
«¬È∑ª Á∂Ùª ”⁄ ÓΩ‹Á
» „ª⁄≈◊ ¡È∂’Â≈
”⁄ Úº÷-Úº÷ ÍzÌ≈Úª ˘ ¡Òº◊-¡Òº◊
º÷’∂ Ú∂÷‰≈ ⁄≈‘ª◊≈Õ Ï≈ÚÔ»Á «¬√Á∂,
«¬√ ¡È∂’Â≈ Á∂ Í≈ «¬È∑ª Î≈Ù∆Ú≈Á∆
Ù≈ÙȪ ”⁄ ÁØ ⁄∆‹ª √Ó≈È √È :
º’≈Ò∆ √«ÊÂ∆¡ª ”⁄ «¬‘ √≈∂
Ù≈ÙÈ √’≈ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á≈ «¬√ „≥◊
È≈Ò ÍzÏ≥Ë ’È ˘ ≈‹∆ √È Âª «’
Í»‹
≥ ∆Ú≈Á Á∂ Ïπ«È¡≈Á∆ «√˪ª, ÷≈√’
«Èº ‹ ∆ ‹≈«¬Á≈Á ¡Â∂ ¡≈Ëπ « È’
«¬‹≈∂Á≈∆ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á Â∂ ’ج∆ √Ú≈Ò È≈
÷Û≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ «¬‘∆ ’≈È ‘À «’
ÓÀ∫ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂ «¬È∑ª ¡È∂’ª »Íª ˘
Í»‹
≥ ∆Ú≈Á Á∂ ÍzÏË
≥ È Á∂ «ÚÙ∂Ù „≥◊ª Á≈
È≈Ó «Á≥ Á ≈ ‘ª È≈ «’ ¿∞ √ Á∆
ÍzÓ≈«‰’Â≈ ˘ ⁄π‰ΩÂ∆ Á∂‰ Ú≈Ò∂ »Íª
Á≈, ÌÒ∂ ‘∆ «¬‘ ◊ºÒ ‹≈‘ ‘À «’
Î≈Ù∆Ú≈Á∆¡ª Á∂ Ì≈Ù‰≈ ”⁄ “Í»‹
≥ ∆Ú≈Á”
¡Â∂ “ËÈÂ≥Â” Á∆ «ÈßÁ≈ ”⁄ ÒßÓ∂ ÒßÓ∂
Óπ‘≈Ú∂ ¤º‚∂ ‹ªÁ∂ √ÈÕ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂
«¬È∑ª ¡È∂’ª »Íª Áπ¡≈≈ Í∂Ù “ÏÁÒ”
Á∆ ‹∂’ Â∞√∆∫ ÍÛÂ≈Ò ’Ø∫, ª «¬È∑ª
Á∂ Ì≈Ù‰ª ”⁄ ¤∞«Í¡≈ fi»· Â∞Â
≥ ¿∞‹≈◊
‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «Èº‹∆ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á∆ ‹≈«¬Á≈Á
˘ ÒÀ ’∂ «¬È∑ª Ì≈Ù‰≈ ”⁄ ‘Ó∂Ùª ‘∆
Â∞‘≈˘ «¬’ ⁄πÍ
º Ș ¡≈Ú∂◊∆Õ «¬√ÂØ∫
«¬’ ◊ºÒ √Ófi ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À «’ «¬’
Í»≥‹∆Ú≈Á∆ √Ó≈‹ Á∂ ≈‹È∆Â’ ÍzÏ≥Ë
Á∆¡ª ⁄π‰Â
Ω ∆¡ª Á≈ «¬’Ø-«¬’ ‹Ú≈Ï
Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆ ⁄؉ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ ’∂ÚÒ
Ï∂‘ºÁ ‚±≥ÿ∂ ¡Â∂ «‘≥√’ √≥’‡ Á∆¡ª
√«ÊÂ∆¡ª ”⁄ ‘∆ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ‘ºÒ Ù≈«¬Á
Í»≥‹∆ Á∆ ¡Ë∆ÈÂ≈ Á≈ √Ú¿∞µ⁄ Â∂
«¬’Ø-«¬’ ÏÁÒ √Ófi ÍÚ∂, «¬√ Ò¬∆
√≈‚≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ «¬√ √≥’‡ Â∂ ’∂∫Á«Â
‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
«¬º’ √≥’‡◊z√ ͻ‹
≥ ∆Ú≈Á∆ √Ó≈‹
‹ÈÚ∆ B@AE
20
Á≈ ÍzÏË
≥ ’È Ò¬∆ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆ ⁄؉
‘Ó∂Ùª (Íz∆Ì≈Ù≈ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò Ú∆)
“ÒØ’Â≥Â” ˘ √ͺه È≈ ÓÈ‹» ’È
¿∞Í «‡’∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ Î≈Ù∆Ú≈Á ‘Ó∂Ùª
¿∞Ȫ∑ «Ú¡≈Í’ «√˪ª Á∆ ʪ ÒÀ ÒÀ∫Á≈
‘À «‹È∑ª ”Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ÒØ’Â≥Âª Á≈
Á≈ØÓÁ≈ «‡«’¡≈ ‘∞≥Á≈ ‘À - «‹Ú∂∫,
«Ú⁄≈ª Á∆ ¡È∂’Â≈ ˘ Ó≈ÈÂ≈, Ï‘∞ÓÂ
√≈Ï ’È Ò¬∆, ⁄؉ «ÚË∆¡ª ˘
¡≥◊∆’≈ ’È≈, ÿº‡ «◊‰Â∆¡ª Á∂
¡«Ë’≈ª Á∆ ◊≥‡∆, ¡≈«ÁÕ È≈Ò ‘∆
√Ú¿∞ µ ⁄ È∂  ≈ ¡Â∂ ¿∞ √ Á∂ Íz Ó π º ÷
◊∞«◊¡ª Á∆ √ºÂ≈ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Áπ¡≈≈
ÊØÍ∂ ◊¬∂ √Ó»«‘’ ¡È∞Ù≈ÙÈ Á∆¡ª Ùª
Á∂ √≈‘Ó‰∂ fi∞’‰ Á∂ «ÚØË ˘ Ú∆ «¬√
«Ú⁄Ø∫ Á«’È≈ ’ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
«¬È∑ª ’Áª ˘ ¿∞Ò‡≈¬∂ ‹≈‰ Á∂ È≈ÒÈ≈Ò ‘∆ Íz  ∆◊≈Ó∆ «Ú⁄≈ª ˘
¿∞Â√≈«‘ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ‹Ø ÊØÍ∆ ◊¬∆
¡Ë∆ÈÂ≈ Á∂ Â∆«’¡ª ˘ ÍzÓ≈«‰’Â≈
Á∂ Í≈¿∞‰ Á∂ √ÓºÊ ‘ØÚ∂Õ Î≈Ù∆Ú≈Á∆
√ºÂ≈Úª «‹√ «’√Ó Á≈ «Ú⁄≈Ë≈≈¬∆
«ÚÚ≈Á ÷Û≈ ’Á∆¡ª ‘È, ¿∞√Á∂ Ïπ’∂
Á∂ ÂΩ Â∂ ¿∞‘ ¡Â∆ (Ӻ˒≈Ò∆È) ÚºÒ
Ú≈Í√ ÓπÛÈ Á∂ ’«Ê ‹»∆ √ºÁ,∂ ¡Â∂
≈‹’∆ ËÓ Ì≈Ú “È√Ò” ‹ª “≈Ù‡”
(‹≈Â∆) Á∂ «’√∂ ’≈’ Á∆ ÚÂØ ∫
’Á∆¡ª ‘ÈÕ
¡≈Ëπ«È’ Ô»Í∆ «¬«Â‘≈√ ”⁄ Í≈¬∂
‹≈‰ Ú≈Ò∂ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂ ¡È∂’ª »Íª
«Ú⁄’≈ ÁØ √Óº«√¡≈Úª ‘∞≥Á∆¡ª ‘È
¡Â∂ ¿∞‘ «ÈÓÈ«Ò÷ ⁄≈ Ú◊ª ⁄Ø∫
«’√∂ «¬’ ”⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È :
ÍzÓ÷
ºπ «Ú’«√ ͻ‹
≥ ∆Ú≈Á∆ Ù’Â∆¡ª
Á≈ Î≈Ù∆Ú≈Á, «‹√Á∆ ⁄Ω Ë  Í»  ∆
ÁπÈ∆¡ª ‹ª ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ ÷∂Â∆ Á≈«¬∂
”⁄ ¡Ë∆ÈÂ≈ ¡Â∂ «¬‹≈∂Á≈∆ ‘≈√Ò
’È Á∆ √∆Õ
«¬√ «’√Ó Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á Á≈ Ó≈‚Ò
È≈‹∆Ú≈Á ‘ÀÕ ‹ÓÈ∆ AHG@ Á∂ Ù∞» ”⁄
«¬’ ÍzÓ÷
ºπ ¿∞ÁÔØ«◊’ Ù’Â∆ Á∂ »Í ”⁄
¿∞ Ì «¡≈ Â∂ ¿∞ √ È∂ ¿∞ √ ÁΩ  Á∆¡ª
¡Ë∆È Â≈’ª (◊z‡
∂ «Ïz‡È
∂ ¡Â∂ Îª√)
¡Â∂ «¬‹≈∂Á≈∆ ¡Ë∆ÈÂ≈ Á∆ «¬º¤≈
º÷‰ Ú≈Ò∂ √≥Ô∞≥’ ≈‹ ¡Ó∆’≈ ˘
Óπ’≈ÏÒ≈ «ÁºÂ≈Õ AIAH Á∆ ‘≈ Á∂
Ï≈¡Á ¿∞‘Ȫ ˘ ¡≈͉∆¡ª Í√≈Ú≈Á∆
«¬¤≈Úª ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ ‘≈ Á∂
«√º«‡¡ª È≈Ò ‹»fi‰≈ «Í¡≈Õ «‘‡Ò È∂
«¬√ Ò¬∆ ¡≈͉∆ «¬’ √ͺه ÔØ‹È≈
«Â¡≈ ’∆Â∆ : »√ ¡Â∂ ¿∞√Á∂ Í≈ √Óπ⁄
º ∂
Ô»Í Â∂ “‹ÓÈ∆” Á≈ ¡Ë≈ ’≈«¬Ó
’È Á∆ ÔØ‹È≈ Ô≈«È ¿∞Ȫ∑ «¬‹≈∂Á≈
Â≈’ª Á≈ Í» ≥ ‹ ∆Ú≈Á «‹È∑ ª È∂
È≈‹∆Ú≈Á Á∂ ¿∞Ì≈ ˘ √«‘ÔØ◊ «ÁºÂ≈
√∆Õ ¡≈͉∂ ÍzÓ÷
ºπ «ÚØË∆¡ª È≈Ò ¿∞√˘
«¬’ √ÓfiΩÂ≈ ’È Ò¬∆ Әϻ ‘؉≈
«Í¡≈Õ √ÓfiΩÂ≈ «¬‘ √∆ «’ Ô»Í ¡Â∂
»√ ¿∞√Á∆ fiØÒ∆ ”⁄ ¡≈¿∞‰◊∂, ⁄∆È Á≈
«‹≥Ó≈ ‹Í≈È ˘ √≥Ì≈Ò «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈,
Ï≈’∆ ¡Î∆’≈ ¡Â∂ ¬∂Ù∆¡ª ◊z‡
∂ «Ïz‡È
∂
È∂ ¡Ë∆È «‘‰◊∂ ¡Â∂ Áº÷‰∆ ¡Ó∆’∆
Á∂Ù √≥Ô∞’ ¡Ó∆’≈ ’ØÒ «‘‰◊∂Õ
¿∞√È∂ «¬‘ √Ø⁄ ’∂ ‘∆ ◊ÒÂ∆ ’ Ò¬∆
«’ «¬√ «’√Ó Á≈ ’ج∆ √ÓfiΩÂ≈ ÓΩ‹Á
» ≈
√Ó∂∫ ”⁄ √≈’≈ ‘Ø √’Á≈ √∆Õ ◊z‡
∂ «Ïz‡È
∂
¡Â∂ ¡Ó∆’≈ È∂ «¬√˘ √Ú∆’≈ È‘∆∫
’∆Â≈ ‹Á«’ ‹Í≈È È∂ ¿∞√Á≈ √≈Ê
«ÁºÂ≈ √∆Õ
‹Í≈È∆ Î≈Ù∆Ú≈Á «¬√∂ Ùz∂‰∆ ”⁄
¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¡≈Ëπ«È’ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á∆ ‹Í≈È
È∂ AHIE Á∂ √Óπº⁄∂ Í»Ï∆ ¬∂Ù∆¡≈ Â∂
¡≈͉≈ ¡«Ë’≈ ’≈«¬Ó ’È Á∆ «¬º¤≈
Í≈Ò Ò¬∆Õ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆ «ÁÙ≈ ”⁄ «¬ºÊ∂
‹Ø «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈, ¿∞‘ ¿∞ÌÁ∂ ‘ج∂
≈Ù‡∆ Í»≥‹∆Ú≈Á ˘ Ø’‰ Ú≈Ò∂ «¬’
“√≈Ó≈‹Ú≈Á∆” √»Í-‹Ø ÍzÂ÷
º : “¿∞Á≈”
√≥ √ Ê≈Úª (⁄π ‰ ∆ ‘Ø ¬ ∆ ‚≈«¬‡) Â∂
¡≈Ë≈« √∆ ÓΩ‹Á
» ≈ √Ó∂∫ ”⁄ √Ó≈‡ ¡Â∂
¡≈Ëπ«È’Â≈ ”⁄ „Ò∆ ¿∞√Á∆ ≈‹≈Ù≈‘∆
Áπ¡≈≈ ’≥‡ØÒ √∆-ÂØ∫ «¬’ ¡«‹‘∂ ÏÏ
«⁄‘∂ ÚºÒ ”ÈÓ” ÂÏÁ∆Ò∆ √∆ «‹√Á≈
ÍzÏË
≥ «√ºË≈ ‘Ú≈¬∆ √ÀÈ≈ Á∂ ‘ºÊ ”⁄ √∆Õ
È≈‹∆ ‹ÓÈ∆ È∂ √≈Ó≈‹Ú≈Á∆/
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ‹Í≈È È≈Ò «¬’ ◊º·‹ØÛ
’∆Â≈ ‹Á«’ ◊z∂‡ «Ïz‡∂È √≥Ô∞’ ≈‹
¡Ó∆’≈ Á≈ ‡Ø’∆˙ È≈Ò √≥ÿÙ «¤Û
«◊¡≈ (AIDA ”⁄ ÍÒ ‘≈Ï Á∆
ÿ‡È≈ Á∂ Ï≈¡Á)Õ ·∆’ «¬‘∆ «ÚØË
⁄∆È ”⁄ Ú∆ «‘≈ «‹ºÊ∂ ’Ω«ÓȪ◊
Á∆¡ª ’Ó∆¡ª Á∆ ÌÍ≈¬∆ Ó≈˙Ú≈Á∆
’«Ó¿±«È√‡ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò Í»∆
’∆Â∆ ◊¬∆Õ
Á»‹∂ Á‹∂ Á∆¡ª Í»‹
≥ ∆Ú≈Á∆ Â≈’ª
Á≈ Î≈Ù∆Ú≈Á : «¬√Á≈ Ïπ « È¡≈Á∆
¿∞ Á ≈‘È «¬‡Ò∆ Á≈ Óπ √ Ø « ÒÈ∆ ‘À
(«‹√È∂ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂ È≈Ó √Ó∂ «¬√Á∆
÷Ø‹ ’∆Â∆) Óπ√Ø«ÒÈ∆Ú≈Á AIB@ Á∂
√≥’‡ ¡Â∂ ’«Ó¿±«È√‡ª Á∂ ÚºËÁ∂ ÷Â∂
Â∂ «¬‡Ò∆ Á∂ Áº ÷ ‰Í≥ Ê (Íπ  ≈‰∆
≈‹≈Ù≈‘∆, ÈÚ∆∫ Ïπ‹»¡≈˜∆, ÓºË Ú◊)
Á∆ ÍzÂ∆«’«¡≈ ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, Í
È≈ ª «¬Â≈ÒÚ∆ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á ¡Â∂ È≈ ‘∆
¿∞√Á∂ ≈‹È∆«Â’ √≥Á Ô≈«È Óπ√«Ø ÒÈ∆
Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆ ¡«‹‘∆ ’ج∆ «¬º¤≈ √∆
«’ ¿∞‘ Ô»Í ”Â∂ ≈‹ ’∂, ÁπÈ∆¡ª Á∆
ª ◊ºÒ ‘∆ ¤º‚ØÕ ØÓÈ √≈Ó≈‹ ˘
ÍπÈ◊«·Â ’È √Ï≥Ë∆ «‚¿±’ Á∆¡ª
√≈∆¡ª ◊Â∆«ÚË∆¡ª Á∂ Ï≈ÚÔ» Á
Óπ√Ø«ÒÈ∆ «¬√ ◊ºÒ ˘ √ÓfiÁ≈ √∆ «’
¿∞ √ Á∂ Íz Ï ≥ Ë Á∆ √«ÊÂ≈ Á¡√Ò
¿∞√Á∂ «¬√ ◊º·‹ØÛ ”Â∂ «‡’∆ ‘ج∆ ‘À
«’ ¿∞‘ ◊z∂‡ «Ïz‡∂È Á≈ √∂Ú≈Á≈ ‘؉≈
√Ú∆’≈ ’Á≈ ‘À (‹Ø ÓÀ‚∆‡∂‡È∆¡È
Á≈ Ó≈Ò’ √∆) ‹ª «Î È≈‹∆ ‹ÓÈ∆
Á≈Õ ÁØ √≥Ì≈«Ú ◊º·‹ØÛª ˘ ÒÀ ’∂
Óπ√«Ø ÒÈ∆ Á≈ «¬‘ ÁÚ≥Á Á»‹∂ «ÚÙÚ Ô∞Ë
º
Á∆ √Ú∂ º’ Ï’≈ «‘≈Õ
√≈Ò≈‹≈ ¡Â∂ Îª’Ø Á≈
Î≈Ù∆Ú≈Á «¬√ Ùz‰
∂ ∆ ”⁄ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¬‘
ÁØ È Ø ∫
Â≈È≈Ù≈‘
«ÍÏ«Ò’È
¿∞ Á ≈Ú≈Á∆¡ª ‹ª √Ó≈‹Ú≈Á∆
«ÍϫҒȪ Á∂ ÷Â∂ Á∂ ‹Ú≈Ï ”⁄
Áº÷‰Í≥Ê∆¡ª ¡Â∂ ’ÀÊ«Ø Ò’ ⁄⁄ Áπ¡≈≈
÷Û∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ √ÈÕ ’∂ÚÒ «¬‘∆ ’≈È
‘∂ ‘È «’ «¬‘ ÁØÚ∫∂ ¡≈͉∆ ÌÍ≈¬∆
«‘≥√≈ (’«Ó¿±«È˜Ó «ÚØË Á∂ È≈Ó) Á∂
Ï≈ÚÔ»Á ÍzÓ÷
ºπ √≈Ó≈‹Ú≈Á∆ Â≈’ª Á∂
‘ÓÒ∂ ÂØ∫ Ï⁄∂ ‘∂Õ Í«‘Òª ¡Ó∆’≈ È∂
AIDE Á∂ Ï≈¡Á «¬È∑ª ˘ ÍÈ≈‘ «ÁºÂ∆
(√≈Ò≈‹≈ È≈‡Ø Á≈ √≥√Ê≈Í’ ÓÀ∫Ï
Ï«‰¡≈ ¡Â∂ √Í∂È ¡≈͉∂ «¬ºÊ∂ ¡Ó∆’∆
√ÀÈ≈ Ï∂√ √Ê≈«Í ’È Ò¬∆ ≈‹∆ ‘Ø
«◊¡≈Õ ¡Â∂ Ï≈¡Á ”⁄ Ô»Í∆ √Ó»‘ È∂
Ú∆ «¬‘∆ π÷ ¡Í‰≈«¬¡≈, ‹Ø ¡≈͉∂
√πÌ≈¡ ÂØ∫ ‘∆ «Í¤≈÷Û∆ Í»≥‹∆Ú≈Á Á≈
Í≈Ò’ «‘≈ ‘À Õ ’≈È∂ Ù È ’ªz  ∆
(AIGD) ¡Â∂ Îª’Ø Á∆ ÓΩ (AIH@) Á∂
Ï≈¡Á «¬È∑ª ÁØȪ ÍzÏ≥˪ È∂ √≈‚∂ ÁΩ
Á∂ «¬’ ÈÚ∂∫ “ÒØ’Â≥Â” Á≈ ÷∂Ó≈ ÎÛ
«Ò¡≈Õ
‘≈∆¡ª √ºÂ≈Úª Á≈ Î≈Ù∆Ú≈Á : «¬√
«Ú⁄ Îª√ Á∆ «Ú⁄∆ √’≈, ÏÀÒ‹∆¡Ó
Á∂ «Ò˙È Á∂◊∂Ò∂ ¡Â∂ “ÎÒ∂«ÓÙ” ’͇∆
√’≈ Ù≈«ÓÒ √∆ «‹√È∂ È≈‹∆¡ª Á≈
√ÓºÊÈ ‘≈√Ò ’∆Â≈Õ Îª√ ”⁄ ¿∞µ⁄
Ú◊ È∂ Í≈Í»Ò Î≥‡ Á∆ ‹◊∑≈ «‘‡Ò
˘ ⁄π « ‰¡≈” («¬√ «ÚÙ∂ Â∂ ¬∂ È ∆
ÒÀ’≈∆¡≈-«‹ Á∆ Íπ√Â’ Ú∂÷Ø) «¬√
«’√Ó Á≈ Î≈Ù∆Ú≈Á ‹Ø «’ “‹ÓÈ
¡«Ë’≈ Ú≈Ò∂ Ô»Í” Á∂ ‘ºÊ∫Ø ‘≈ ¡Â∂
◊∞Ò≈Ó∆ È≈Ò √Ï≥«Ë √∆, ¿∞‘ È≈‹∆¡ª
Á∆ ‘≈ Á∂ Ï≈¡Á «Íº¤∂ ‘‡‰ Ò¬∆ Әϻ
‘Ø «◊¡≈Õ Îª√ ”⁄ ¿∞ √ Á∆ ‹◊∑ ≈
«‹√‡À∫√ ’≈¿±√Òª Á≈ ¿∞Ì≈ ‘Ø«¬¡≈
‹Ø ’∞fi √Ó∂∫ º’ ¬∂’∆«’z ’«Ó¿±«È√‡ª
¡Â∂ ‘Ø «ÚØË∆ √≥ÿÙÙ∆Ò Â≈’ª ˘
«¬’‹∞‡ ’È Á≈ Ó≥⁄ ω∆ (÷≈√’
⁄≈Ò√ ‚∆ ◊≈Ò)Õ ¿∞√ √Ó∂∫ Ô»Í Á∂
«ÈÓ≈‰ Á≈ ’≥Ó Ù∞» ‘Ø ⁄㮧 ’¡≈ √∆ ¡Â∂
Îª√ È≈‡Ø ¡Â∂ Ó≈ÙÒ ÍÒ≈È Á≈ «‘º√≈
ω ⁄π « ’¡≈ √∆ Ô≈«È ¡Ó∆’∆
«¬‹≈∂Á≈∆ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ¿∞√È∂ √ÚÀ-«¬º¤≈
◊Ø‚∂ ‡∂’ «ÁºÂ∂ √ÈÕ «Ò‘≈‹≈ «‹√‡À∫√
’≈¿±√Òª ˘ ¡≈͉∂ ¡◊≈Ó∆ «Ú√Ê≈
Ò¬∆ ÂÁ º’ ¿∞‚∆’ ’È∆ ͬ∆ ‹Á
º’ «’ ¿∞√Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á Â∂ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á∆
«ÚØ Ë ∆ √÷ «ÚØ Ë ”⁄ ÂÍ ’∂
«¬È’Ò≈Ï∆ ÷ºÏ∆ Ë≈≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆
¡Â∂ Áº÷
º ‰Í≥Ê∆, ’«Ó¿±«È√‡ «ÚØË∆ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ Òؒͺ÷∆ Â≈’ª ¿∞√ È≈ÒØ∫ Í»∆
Â∑ª ’º‡∆¡ª È‘∆∫ ◊¬∆¡ªÕ
Í»Ï∆ Ô»Í Á∂ «ÈÌ √Ó≈‹ª ”⁄
Î≈Ù∆Ú≈Á : Í»Ï∆ Ô»Í Á∂ Í»≥‹∆Ú≈Á∆
√Ó≈‹ª (ÍØ Ò À ∫ ‚, Ï≈Ò«‡’ Á∂ Ù ,
ØÓ≈«È¡≈, ‘≥◊∆, Ô∞◊√
Ø Ò≈Ú∆¡≈, ◊z∆√
¡Â∂ ÍØ«ÒÙ ÁΩ Á≈ ͺ¤Ó∆ ˙’∂È) Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’Á∂ √Ó∂∫ ¡√∆∫ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆
ÍΩÛ∆ Â∂ ’¬∆ ‚≥‚∂ ‘∂·ª ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ªÕ
«¬ºÊ∂ ¡√∆∫ «¬’ ͺ¤Û∂ ¡Â∂ ÈÂ∆‹È
«ÈÌ Í»≥‹∆Ú≈Á Á∆ ◊ºÒ ’Á∂ ‘ªÕ
«¬È∑ ª Á∂ Ù ª Á∂ «Í¤≈÷Û∆ √º  ≈Ë≈∆
Ú◊ª È∂ Ô∞Ë
º «Ú⁄’≈Ò∂ √Ó∂∫ ”⁄ È≈‹∆
‹ÓÈ∆ Á≈ √≈Ê «ÁºÂ≈ √∆Õ «¬’-«¬’
’’∂ «¬‘ ‹ª⁄‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¡≈÷
«¬È∑ª Á∂Ùª Á≈ «‘‡Ò Á∂ Íz‹
Ø ’
À ‡ È≈Ò
«ÚÙ∂Ù ≈‹È∆«Â’ ‹ØÛ ’∆ √∆Õ
ÍØÒ∫À ‚ »√∆ ¡«Ë’≈ (˜≈ Ù≈ÙÈ
Á≈ »√) Á∂ ÍzÂ∆ Íπ≈‰∆ ÈÎÂ- ‹Ø «’
Ï≈¡Á ”⁄ ’«Ó¿±«È√‡ √ØÚ∆¡Â √≥ÿ
ÍzÂ∆ ÈÎ ”⁄ ÏÁÒ ◊¬∆-¡Â∂ È≈Ò
‘∆ ’ÀÊØ«Ò’ ÍØÍ Á∆ ‘ÓÈ«Í¡≈Â≈
È≈Ò ¿∞√˘ «ÓÒ∂ ‘∞◊
≥ ≈∂ È∂ √πÌ≈«Ú’ ÂΩ
Â∂ «¬√ Á∂Ù ˘ ‹ÓÈ∆ Á∂ «ÚæÂ∆ Ó≈‚Ò
Á≈ ‘≈Ó∆ ω≈«¬¡≈ ‘∞ ≥ Á ≈Õ «‘‡Ò
‘ªÒ≈«’ «¬√ Á∂Ù ˘ «¬Ú∂∫ È‘∆∫ Ú∂÷Á≈
√∆Õ ¿∞ √ Á≈ Ó≥ È ‰≈ √∆ «’» √ ∆¡ª,
˙’∂È∆¡ª, √Ϫ, Ô‘»Á∆¡ª, ØÓȪ Â∂
‘Øª Á∆ Â∑ª ‘∆ ÍØ«ÒÙ ÒØ’ª Á∆ ‘؉∆
Ú∆ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈‰≈ √∆Õ ‹≈‘ ‘À, «Î
‹ÓÈ∆ È≈Ò ÍØ«ÒÙ Î≈Ù∆Ú≈Á Á≈ ’ج∆
Ú∆ ◊º·‹ØÛ Ï‰È≈ È≈ÓπÓ«’È √∆Õ
«¬√Á∂ ¿∞Ò‡ ‘≈Ê∆ Á∂ ‘≥◊∆ ¡Â∂
¡≥È√
∂ ’» Á∂ ØÓ≈È∆¡≈ ˘ È≈‹∆ ‹ÓÈ∆
Á∂ √∂Ú≈Á≈ Á∂ ÂΩ Â∂ Ú«Â¡≈ «◊¡≈Õ
«¬È∑ª ÁØ Á∂Ùª ”⁄ ¡Òº◊ Î≈Ù∆Ú≈Á ‘∂’
Á∂ «ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’ √≥’‡ Á∆ ¿∞Í‹ √∆
: ‘≥◊∆ ”⁄ Ï∂Ò≈ ’∞È ÁΩ Á∂ Ï≈¡Á
’«Ó¿±«È˜Ó Á≈ ‚ ¡Â∂ ØÓ≈È∆¡≈ ”⁄
‘≥◊∆¡Èª Â∂ »√∆¡Èª Á∂ «÷Ò≈Î ’º‡Û
≈Ù‡Ú≈Á∆ ¿∞Ì≈Õ
Ô»◊√
Ø Ò≈Ú∆¡≈ ”⁄ Óπ√«Ø ÒÈ∆ Ù≈√Â
«¬‡Ò∆ Á∂ Ï≈¡Á «‘‡Ò Ù≈√ ‹ÓÈ∆
È∂ Ú∆ «¬’ √πÂ≥Â “’Ø∆¬∂Ù∆¡≈” Á≈
√ÓºÊÈ ’∆Â≈ «‹√Á∂ ÍzÏ≥ËÈ Á≈ ’≥Ó
’À Ê Ø « Ò’ ⁄⁄ Á∂ √Óº Ê È Á∂ √Ï
«ÚØË∆ ¿∞Â≈Ù∆ Á∂ ‘ºÊ ”⁄ ‘؉≈ √∆Õ Á»‹∂
Í≈√∂ √Ϫ ˘ ÏÏ≈Á∆ Ò¬∆ «‡’ «Ò¡≈
«◊¡≈ √∆Õ
Ó˜Á»  ‹Ó≈ Á∂ √≥ ÿ Ù ¡Â∂
«Í¤≈÷Û∆ ’∞Ò∆È ÂÏ«’¡ª Á∂ ÍÒ‡Ú≈
Á∂ √≥ÁÌ ”⁄ »√∆ «¬È’Ò≈Ï È∂ È≈
«√Î AICI ÂØ∫ Í«‘Òª Á∂ √ØÚ∆¡Â
÷∂Â ÏÒ«’ ‘≈∂ ‹≈ ⁄πº’∂ «¬Ò≈«’¡ª
Ô≈«È Ï≈Ò«‡’ Á∂Ùª Â∂ ÍØÒÀ∫‚ ”⁄ Ú∆
√«ÊÂ∆¡ª ˘ ‹≈‘≈ ÂΩ Â∂ ÏÁÒ ’∂
º÷ «ÁºÂ≈ √∆Õ AIBA ”⁄ ‘ج∆ «◊≈ √≥Ë∆
Á∂ Ï≈¡Á ÍØÒÀ∫‚ È∂ Ï∂Ò≈»√ Á∂ ͺ¤Ó∆
«‘º√∂ (ÏØÒ∆«È¡≈) ¡Â∂ ˙’∂È (Áº÷‰∆
◊ÀÒ∆«Ù¡≈, ‹Ø Í«‘Òª ¡≈√‡∆¡≈ ”⁄
√∆, ¡Â∂ ¿∞µÂ∆ ◊ÀÒÙ∆¡≈, ‹Ø ˜≈ Á∂
√≈Ó≈‹ Á≈ «‘º√≈ √∆) ˘ ¡≈͉∂ ”⁄
«ÓÒ≈ «Ò¡≈Õ
«¬√ √Óπ⁄
º ∂ ÷∂Â ”⁄ AIAG (ÏÒ«’
Í«‘Ò∂ »√∆ «¬È’Ò≈Ï È≈Ò AI@E ÂØ∫
‘∆) ÂØ∫ ÁØ ÷∂«Ó¡ª È∂ Ù’Ò ÒÀ Ò¬∆ √∆ :
«¬’ √Ó≈‹Ú≈Á √Óº Ê ’ ÷∂ Ó ≈ (‹Ø
Ï≈ÒÙ«Ú’ √Óº  Ê’ ω «◊¡≈) ‹Ø
«’√≈Ȫ (‹Ø ¡≈͉∂ Ò≈Ì Ò¬∆
«¬È’Ò≈Ï∆ ÷∂Â∆ √πË≈ Á∆ «¬º¤≈ º÷Á∂
√È) ¡Â∂ ÏΩ«Ë’ª (÷≈√’ Ô‘»Á∆¡ª)
Á∂ Úº‚∂ ÂÏ’∂ ”⁄ ’≈Î∆ ‘ÓÈ«Í¡≈≈
√∆Õ Á»√≈ ÷∂Ó≈ √Ó≈‹Ú≈Á «ÚØË∆ √∆
(ÈÂ∆‹È Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ÍzÌ≈Ú Ú≈Ò∆¡ª
ÒØ’Â≥Â «ÚØË∆ √’≈ª ÍzÂ∆ ÈÓ)
«‹√ «Ú⁄ √≈∂ ̱-Ó≈Ò’ ¡≈¿∞∫Á∂ √ÈÕ
AICI ”⁄ √ØÚ∆¡Â √≥ÿ È≈Ò Ï≈Ò«‡’
Á∂Ùª, Ï∂Ò≈»√ ¡Â∂ ˙’∂È Á∂ ¬∂’∆’È
È∂ «¬√ Ì∞ºÒ ‹ª ◊ÒÂ∆ ˘ Íz’≈«ÙÂ
’∆Â≈Õ
Í»  Ï∆ Ô»  Í Á∂ «¬√ «‘º √ ∂ ”⁄
Î≈Ù∆Ú≈Á √ÓÊ’ª Â∂ Î≈Ù∆Ú≈Á
«ÚØ Ë ∆¡ª «Ú⁄’≈ √≥ ÿ Ùª Á≈
≈‹È∆«Â’ È’Ù≈ «¬’ Í≈√∂ ’º ‡ Û
ÍØ « ÒÙ ≈Ù‡Ú≈Á (‹Ø «ÓÒ≈¬∂ ◊¬∂
Ï∂Ò≈»√ ¡Â∂ ˙’∂È Á∂ ÷∂Âª ˘ ÍØ«ÒÙ
Ù≈√È Á∂ «‘ «Ò¡≈¿∞‰ Ò¬∆ ¿∞µÊ∂
Ï√Â∆¡ª Ú√≈ «‘≈ √∆) Â∂ ¿∞√Á∂ «Ù’≈
ÒØ’ª «Ú⁄ √≥ÿÙ Á∂ ⁄ÒÁ∂ Ëπ≥ÁÒ≈ ‘Ø
«◊¡≈ ; Á»√≈, «¬√˘ ËπÁ
≥ Ò≈ ’È Á≈
’≥ Ó ˙’∂ È ∆ “≈Ù‡Ú≈Á∆¡ª” (‹Ø Ø
√≈ÓÚ≈Á «ÚØË Á∂ ⁄ÒÁ∂ ÍØÒ∫À ‚ «ÚØË∆
¡Â∂ »√ «ÚØË∆ ÁØÈ∫Ø ‘∆ √È) Â∂ «‘‡Ò
Á∂ ¿∞√ Íz‹
Ø ’
À ‡ «Ú⁄’≈ ⁄ºÒ∂ √≥ÿÙ È∂
’∆Â≈ ‹Ø «’√∂ Ú∆ ˙’∂ È ∆ ≈‹ ˘
¡≈͉≈ √∂Ú≈Á≈ √«‘ÔØ◊∆ È‘∆∫ Ó≥ÈÁ≈
√∆ «’¿∞∫«’ ¿∞µÊØ∫ Á∂ ÒØ’ª Á∆ Í«‘⁄≈‰
«√Î ÂÏ≈‘∆ Ò¬∆ ‘∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ
ÓÀ ∫ «¬√ √≥ Á Ì ”⁄ Í≈·’ª ˘
√π fi ≈¡ Á∂ Ú ª◊≈ «’ ¿∞ ‘ ˙Ò≈
¡≈√Â⁄π ’ Á∆ Íπ √ Â’ Les
Ukrainiens face a leur passe ˘
‹ÈÚ∆ B@AE
ÍÛ∑ È Õ «¬√ ÷∂   (¡≈√‡∆¡È
◊À Ò Ù∆¡≈, ÍØ « ÒÙ, ˙’∂ È , «Ò«‡Ò
«Ù¡≈, ‹Ø Ï≈¡Á ”⁄ √ØÚ∆¡Â ˙’∂È
Á∂ È≈Ó È≈Ò ‹≈«‰¡≈ «◊¡≈) Á∂
√Ó’≈Ò∆ «¬«Â‘≈√ Á≈ ˙Ò≈ Áπ¡≈≈
’∆Â≈ «◊¡≈ ‚±≥ÿ≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ Í≈·’ª
˘ ¡º‹ Ú∆ ‹≈∆ √≥ÿÙª ”⁄ Á≈¡ Â∂
Òº◊∂ Ó√«Ò¡ª Á∆ √ÓfiÁ≈∆ Óπº‘¬∆¡≈
’≈¿∞ ‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √Ê≈È’
Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆ ̱«Ó’≈ È≈Ò Ú∆ ‹≈‰»
’Ú≈¬∂◊≈Õ
¡Â∆ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á
ÍzÂ∆ ͺ¤Ó∆ Áº÷‰Í≥Ê Á≈ «ÚÙ∂Ù È‹∆¡≈
: ÁØ «ÚÙÚ Ô∞Ë
º ª «Ú⁄’≈ Ô»Í∆ √ª√Áª
Á∂ ¡≥ Á  ÓΩ ‹ » Á Áº ÷ ‰Í≥ Ê ‘Ó∂ Ù ª ‘∆
Î≈Ù∆Ú≈Á ÍzÂ∆ ’∞fi ¡≈«◊¡≈’≈ ¡Â∂
«¬ºÊ∫Ø Âº’ «’ «’Â∂ «‹¡≈Á≈ «ÿz‰≈Í√≥Á
È≈‹∆Ú≈Á ÍzÂ∆ ÈÓ Ï«‰¡≈ «‘≈ √∆Õ
¡≈͉∆ ¡ºÂÚ≈Á∆ “¡≥◊∂‹∆¡Â” Á∂
Ï≈ÚÔ»Á ÷πÁ ⁄«⁄Ò È∂ Óπ√«Ø ÒÈ∆ ÍzÂ∆
¡≈͉∆ ‘ÓÁÁ∆ ˘ ’Á∆ È‘∆∫
Ò∞ ’ Ø « ¬¡≈Õ ’≈Î∆ Ï≈¡Á ”⁄ ‹≈ ’∂
¡Ó∆’∆ ≈Ù‡ÍÂ∆¡ª ¡Â∂ ‚ÀÓ’
Ø ∂‡ª
Â∂ «ÍÏ«Ò’È Í≈‡∆¡ª ˘ «‘‡Ò Á∆
‹ÓÈ∆ È≈Ò ‹∞Û∂ ‘؉ Ú≈Ò≈ ÷Â≈ ¡Â∂
«’Â∂ «‹¡≈Á≈ √≈Ó≈‹Ú≈Á∆/ Î≈Ù∆Ú≈Á
‹Í≈È È≈Ò ÍÀ Á ≈ ÷Â≈ √Ófi ”⁄
¡≈«¬¡≈Õ ‡»ÓÈ
À È∂ ¡Ó∆’∆ √ºÂ≈ Ó»Ò
Á∂ ¿∞√ «È≈Ù≈Ú≈Á ˘ ÷πÒ
º ∂∑ ÂΩ Â∂ Í∂Ù
’∆Â≈ «‹√˘ Áπ √ ∂ È∂  ≈ ⁄π º Í ⁄≈Í
√Ú∆’≈ ’Á∂ √È : ¿∞√Á≈ ÷πºÒ∑∂ ÂΩ
Â∂ Ó≥ȉ≈ √∆ «’ Ô∞Ë
º ‘؉ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂
ª «’ ‹ÓÈ∆, √ØÚ∆¡Â »√ ¡Â∂ ‘≈∂
‘ج∂ Ô»Í∆¡ª Á≈ √Î≈«¬¡≈ ‘Ø √’∂ ¡Â∂
Á≈÷Ò ‘؉ ”⁄ «‹¡≈Á≈ ÂØ∫ «‹¡≈Á≈
Á∂∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, ª «’ Ô∞Ë
º Á∂ Ò≈̪
˘ Â∞ Û ≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂ Õ «¬‘ «¬’
Î≈Ù∆Ú≈Á «ÚØ Ë ∆ ͺ ÷ Á≈ «√˪’
Íz ◊ ‡≈Ú≈ ª ’Á∂ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ
√≈Ò≈‹≈ ¡Â∂ Îª’Ø Á∂ AIDE ”⁄
ÍπÈÚ≈√ ”⁄ ’ج∆ √≥’⁄
Ø È‘∆∫ Ú«Â¡≈
«◊¡≈Õ «¬È∑ª ‘∆ È‘∆∫, ’ÀÊ«Ø Ò’ ⁄⁄
Á∆¡ª È∆Â∆¡ª ”⁄ Ô»Í∆ Î≈Ù∆Ú≈Á
È≈Ò ◊º·‹ØÛ «¬’ √Ê≈¬∆ ’≈’ ‘ÀÕ
Óπ √ Ø « ÒÈ∆ ¡Â∂ «‘‡Ò È≈Ò AB
¡‘∞«Á¡ª Á∂ √«‘ÔØ◊ Á≈ ¡ÀÒ≈È ¿∞√Á∆
ÌØ√Ô
∂ ◊
Ø Â≈ ˘ ’ج∆ ⁄؇ È‘∆∫ Í‘∞⁄
≥ ≈¿∞∫Á≈
√∆Õ
«‘‡Ò Á≈ Ô‘»Á∆ «ÚØË Ï‘∞Â
Ï≈¡Á ”⁄ ‹≈ ’∂ ¿∞√Á∆ ÏÁÈ≈Ó∆ Á≈
√Ϻ Ï Ï«‰¡≈ ‹Á ¿∞ ‘ √È’Í»  È
‘º«Â¡≈Úª º’ Í‘∞⁄
≥ «◊¡≈Õ «‘‡Ò Á∂
√≥ÏË
Ø Èª ”⁄ Ô‘»Á∆¡ª ¡Â∂ Ï≈ÒÙ«Ú’ª
ÍzÂ∆ ÈÎ ”Â∂ «ÁºÂ≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ‹Ø
’¬∆ ≈‹È∂Â≈Úª Á∂ Ì≈Ù‰≈ ”⁄ «Á÷Á≈
√∆Õ ¿∞ √ Á≈ È≈‹∆Ú≈Á Á∆ ‘≈ Á∂
Ï≈¡Á ‘∆ Ô‘»Á∆ «ÚØË Á∆ «ÈßÁ≈ ’È≈
«√˪’ ÂΩ Â∂ Ò≈˜Ó∆ ω «◊¡≈Õ «¬‘
’≥Ó «¬√ Ò¬∆ Ú∆ √Ω÷≈ ‘Ø «◊¡≈ «’¿∞∫«’
“ÙØ¡≈ Á∂ «Ù’≈” ’‘∂ ‹≈‰ Ú≈«Ò¡ª Á∂
¿∞Â≈«Ë’≈∆ «¬√≈«¬Ò Á∂ «˜¿±«È√‡
ω ◊¬∂ √È ‹Ø ÎÒ√Â∆È ¡Â∂ ¡Ï
ÒØ’ª Á∂ «÷Ò≈Πͺ¤Ó∆ √≈Ó≈‹Ú≈Á Á≈
√«‘ÔØ ◊ ∆ √∆-‘≈Òª«’ ¿∞ ‘ ’Á∂ Ú∆
Ô»Í∆ Ô‘»Á∆ «ÚØ˪ Á∆ ¡≈Â≥’Â≈ ”⁄
«ÒÍ ȑ∆∫ √∆Õ
‹≈‘≈ ÂΩ  Â∂ È≈‹∆¡ª ¡Â∂
Óπ√«Ø ÒÈ∆ Á∂ «¬‡Ò∆ Á∂ ÍÂÈ È∂ ͺ¤Ó∆
Ô»Í Á∆ Áº÷‰Í≥Ê∆ ≈‹È∆«Â’ Â≈’ª
˘ «’‘≈ √∆ «’ ¿∞‘ ¿∞È∑ª ÒØ’ª È≈ÒØ∫
÷πÁ ˘ Úº÷ ’ ÒÀ‰ ‹Ø ¡≈͉∂ ‘∆ √Ó»‘
Á∂ ¡≥Á Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂ √«‘ÔØ◊∆ ¡Â∂
«‘º√Á
∂ ≈ √ÈÕ «¬√Á∂ Ï≈ÚÔ»Á, Î≈Ù∆Ú≈Á
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
21
√≥ÿÙ ÍÁ∂ ÂØ∫ ◊≈«¬Ï È‘∆∫ ‘ج∂ ÏÒ«’
«Íº·Ì±Ó∆ ”⁄ «√Î Ò∞’ ‹≈‰ ˘ Әϻ
‘Ø ◊¬∂Õ
ͺ¤Ó∆ ‹ÓÈ∆ ”⁄ ÓπÛ-√Ê≈ÍÈ≈
Á∂ È≈Ó Â∂ √Ê≈È’ √’≈ ¡Â∂ ¿∞√Á∂
º«÷¡’ª È∂ (√≥Ô’
∞  ≈‹ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂
¿∞√Á∂ Ï≈¡Á Á»√∂ ÈßÏ Â∂ ◊z‡
∂ «Ïz‡È
∂
¡Â∂ Îª√) ¿∞Ȫ∑ √≈«¡ª ˘ ω∂ «‘‰
«ÁºÂ≈ «‹È∑ª È∂ Ô∞Ë
º ¡Í≈Ë ¡Â∂ ÓÈ∞÷
º
«ÚØË∆ ¡Í≈˪ ˘ ¡≥‹≈Ó «ÁºÂ≈Õ Îª√
”⁄ ¡≥ Â Ø È «ÍÈ≈¬∆ Á∂ » Í ”⁄
«Ú⁄∆Ú≈Á∆¡ª Á∂ ≈‹È∆«Â’ «ÁzÙ Â∂
¿∞ Ì È Á∂ È≈Ò ‘∆ “◊º · ‹Ø Û Ò¬∆
«Èß Á ≈Ó¬∆ ‘º « ¡≈Úª” Á∂ ÁØ Ù ”⁄
«‹√‡À∫√ Á∂ «÷Ò≈Î ’≈˘È∆ ’≈Ú≈¬∆
Ù∞» ’ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ «¬‡Ò∆ ”⁄ Î≈Ù∆Ú≈Á
Ï√ ·ß ‚ ≈ ÍÀ «◊¡≈Õ ¿∞ ‘ «¬√≈¬∆
ÒØ’Â≥Â ¡Â∂ ’ÀÊ«Ø Ò’ ⁄⁄ Á∂ ¡≥Á
‘∞‰ Ú∆ ÓΩ‹Á
» √∆Õ √Í∂È ”⁄ Ô»Í∆ √Ó»‘
(‹Ø Ï≈¡Á ”⁄ Ô»  Í∆ √≥ ÿ Ï«‰¡≈)
Áπ¡≈≈ AIH@ ”⁄ “ÓπÛ-√Ê≈ÍÈ≈” Ò¬∆
ÊØÍ∂ ◊¬∂ √ÓfiΩÂ∂ È∂ Îª’Ø ≈‹ Ò¬∆ ’∆Â∂
◊¬∂ ¡Í≈˪ Á∂ «’√∂ Ú∆ «√ÓÈ ˘
«√ºË∂ ÂΩ Ú‹ «ÁºÂ≈Õ
Ï≈¡Á ”⁄ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆ Ú≈Í√∆
Ò¬∆ √ªfi∂ ÂΩ Â∂ «‹≥ÓÚ
∂ ≈ ͺ¤Ó∆ ¡Â∂
ÓºË Ô»Í Á∆¡ª ¿∞‘ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ÒØ’Ú≈Á∆ Í≈‡∆¡ª ‘∆¡ª
«‹≥È≈∑ È∂ √π«º ÷¡≈Ú≈Á∆ Áº÷‰Í≥Ê Áπ¡≈≈
⁄Ò≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª √≈ÓÚ≈Á «ÚØË∆
Óπ « ‘≥ Ó ª ˘ √ÓÊÈ «Áº  ≈Õ «¬È∑ ª
Í≈‡∆¡ª ˘ ÷ºÏÍ
∂ Ê
≥ Á≈ “ÈÓÍ≥Ê∆” ËÛ≈
Ó≥«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆, ÚÀ√∂ «¬‘ Í≈‡∆¡ª
«ÚÙÚ«Ú¡≈Í∆ ÂΩ Â∂ Î≈Ù∆Ú≈Á «ÚØË∆
√ÈÕ «¬√Á∂ Ï≈ÚÔ»Á «¬‘ √Ì ’∞fi Ì∞Ò≈
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ √Ó≈«‹’ ¿∞Á≈Ú≈Á ”⁄
«¬È∑ª Í≈‡∆¡ª Á∂ πͪÂÈ, Ô»Í∆
«ÈÓ≈‰ (‹Ø «Í¤≈÷Û∆ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á∆ Â≥Â
Á∆ ◊≥‡∆ Á≈ «¬’ √π«ÈÙ«⁄ ¤ÛÔ≥Â
√∆) Ò¬∆ «¬√Á∂ Ï∂Ù √ÓÊÈ ¡Â∂
¡Ó∆’∆ ¬∂’≈«Ë’≈ Á∂ Â∞Ò Ï∂Ù ◊Ø‚∂
‡∂’ Á∂‰ (È≈‡Ø Â∂ ‘Ø Ó≈«Ë¡Óª È≈Ò)
Á∂ ⁄ÒÁ∂ «¬’ ¡«‹‘≈ «Í¤≈÷Û∆ ÷∂Ó≈
‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈«¬¡≈ «‹√ «Ú⁄ ’Ò≈«√’∆
Áº÷‰Í≥Ê∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ¿∞Á≈Ú≈Á∆¡ª
Á≈ «ÓÒ◊ØÌ≈ √∆Õ «¬√ «Ú⁄ «¬‘ ◊∞‹≈«¬≥√
Ú∆ √∆ «’ ‹» ÍÀ‰ Â∂ «¬‘ ÈÚ∂∫
Áº÷‰Í≥Ê∆ ’º‡ÛÍ≥Ê ˘ ÷πÁ ”⁄ Ù≈ÓÒ
’ √’Á≈ √∆Õ
«¬√ Íz«’«¡≈ Á≈ «√º‡≈ √∆ «’
AII@ ÂØ ∫ ‘∆ Ô»  Í∆ Î≈Ù∆Ú≈Á ˘
ÍπÈ√Ê≈Í ’È Á≈ «¬’ ’≥Ó ⁄≈Ò»
‘Ø « ¬¡≈Õ «¬È∑ ª √≈«¡ª Á∂ Ù ª Á∂
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ √≥ÿÙ Úº÷-Úº÷ ͺËª Â∂
«‘‡ÒÚ≈Á Á∂ √ÓÊ’ ‹ª √«‘ÔØ◊∆
‘∂ √ÈÕ ‘≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á∆ Ú∂÷ ¿∞Ȫ∑
Á∂ ’¬∆ √◊Ó È∂Â≈Úª ˘ ͺ¤Ó ”⁄
ÒÀ ‹≈ ’∂ ÂÀÈ≈ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ¡Â∂
«¬√ Ò¬∆ «¬‘ ‹»  ∆ √∆ «’ ¿∞ ‘
¡Ó∆’∆ √À È ≈ ÏÒª Á∂ √≈‘Ó‰∂
“¡≈ÂÓ√Ó͉” ’Á∂Õ «¬√ «Ú⁄ «’√∂
˘ Ú∆ ÁπÏ≈≈ ÈÚ∂∫ ÒØ’Â≥Âª ”⁄ ’≈«¬Ó
‘Ø ¬ ∆ √Ø Ú ∆¡Â, Ô» ◊ Ø √ Ò≈Ú ‹ª ‘Ø 
√’≈ª Á≈ «‘º√≈ ω≈’∂ ¿∞Ȫ∑ Â∂ Ô∞Ë
º
¡Í≈Ë Ò¬∆ («¬Ò≈«¬‚ √≥Ë∆¡ª Á∂
¿∞Òÿ
ß ‰ Á∂ ÁØÙ ”⁄) Óπ’ÁÓª ⁄Ò≈¿∞‰
Ò¬∆ È‘∆∫ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈Õ «¬È∑ª √≈«¡ª
˘ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ ’ÀÈ∂‚≈ ”⁄ ÍÈ≈‘ Á∂
«Áº  ∆ ◊¬∆ «‹º Ê ∂ ¿∞ È ∑ ª Á∂ ’º ‡ Û
√≈ÓÚ≈Á «ÚØË Á∂ È≈Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ Í»∆
Áπ◊ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
¡≈͉∆ Íπ√Â’ Les Ukrainiens
face a leur pass ”⁄ ¡≈√Â⁄π’ ‘
¿∞‘ ÂºÊ «Á≥Á≈ ‘À ‹Ø ¡Ó∆’∆ È∆Â∆
(¡Â∂ ¿∞√Á∂ «Íº¤∂ ÷Û∆ Ô»Í∆ È∆Â∆) Á∂
¿∞Á∂Ùª ¡Â∂ Í»Ï∆ Ô»Í Á∂ √Ê≈«È’
Î≈Ù∆Ú≈Á∆¡ª («ÚÙ∂ Ù ’ ˙’∂ È )
«Ú⁄’≈ ¤ÛÔ≥  ’≈∆ ◊º · ‹Ø Û ˘
√Ê≈«Í ’ √’∂Õ Ó√ÒÈ, “ÍzØÎÀ√”
Á«ÓÂ∆ ÁØ√Â√ØÚ È∂ ¡≈͉∆ ÓΩ º’
(AIGE) ¡≈͉∂ √≈∂ ’≥Ó ’ÀÈ∂‚≈ ”⁄
Íz’≈«Ù ’∆Â∂ ‹Ø È≈ «√Î «‘≥√’ „≥◊
È≈Ò √≈ÓÚ≈Á «ÚØË∆ ‘È (“‹∞«‚ÔØÏ≈ÒÙ«Ú’” ÍÁÚ∆ Á≈ ¿∞ÍÔØ◊ ¿∞‘
Í≥Í«’ „≥◊ È≈Ò ¡≈͉∂ «Ò÷∂ ”⁄
’Á≈ ‘À) ÏÒ«’ Ïπ«È¡≈Á∆ ÂΩ Â∂
ÒØ ’ Â≥   «ÚØ Ë ∆ Ú∆ ‘À Õ Íº ¤ Ó Á∂
ÂÊ≈’«Ê ÒØ’Â≥«’ ≈‹ª Á∆¡ª
√’≈ª È∂ ˙’∂È Á∆ È≈≥◊∆ ’ªzÂ∆
˘ È≈ «√Î √«‘ÔØ◊ «ÁºÂ≈ ÏÒ«’ «ÚºÂ∆
√‘≈«¬Â≈ ¡Â∂ √≥◊«·Â Ú∆ ’∆Â≈Õ «¬‘
√Ì ’∞fi ‘∞‰ º’ ‹≈∆ ‘ÀÕ «¬√ÂØ∫ Í«‘Òª
Ô» ◊ Ø √ Ò≈Ú∆¡≈ ”⁄ ’À È ∂ ‚ ≈ È∂ ‘∆
’Ø  ∆¬∂ Ù È ¿∞  ≈Ù∆¡ª Á≈ ≈‘ √Ω ÷ ≈
ω≈«¬¡≈ √∆Õ
«‹√ ⁄Ò≈’ „≥◊ È≈Ò “ÓºËÚ◊∆”
Ó∆‚∆¡≈ (‹Ø ÷π º Ò ∑ ∂ ÂΩ  Â∂ ÿØ « ÙÂ
Î≈Ù∆Ú≈Á∆¡ª ˘ ¡≈͉≈ √«‘ÔØ ◊
√Ú∆’≈ È‘∆∫ ’ √’Á≈) «¬È∑ ª
Î≈Ù∆Ú≈Á∆¡ª ˘ ¡≈͉≈ √ÓÊÈ Ò∞’∫Ø Á≈
‘À ¿∞√˘ √ÓfiÈ≈ ’≈Î∆ √Ω÷≈ ‘À : ¿∞‘
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ Á∆ ‹◊∑ª “≈Ù‡Ú≈Á∆” ÙÏÁ
Á≈ ÍzÔØ◊ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ÍzØÎÀ√
Á«ÓÂ√ØÚ ‘∞‰ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ È‘∆∫ ‘∂
ÏÒ«’ ˙’∂È “≈Ù‡Ú≈Á∆” ‘Ø ◊¬∂
‘ÈÕ «ÏÒ’∞Ò ¿∞Ú∫∂ ‘∆ «‹Ú∂∫ Ó∆È∂ Ò≈
Í∂ È ‘∞ ‰ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ È‘∆∫ ÏÒ«’
≈Ù‡Ú≈Á∆ ’‘∂ ‹ªÁ∂ ‘È («‹Ú∂∫ Ò≈
ÓØÁ∂ È∂ ¿∞Ȫ∑ Ï≈∂ «Ò«÷¡≈ ‘À)Õ
’∆ «¬‘ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ¡√Ò ”⁄
“≈Ù‡Ú≈Á∆” ‘È, «√Î «¬√ Ò¬∆ «’
¿∞Ȫ∑ ˘ ¡«‹‘≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À ? «¬√
«Ú⁄ Ù≥’≈ ‘ÀÕ ≈Ù‡Ú≈Á∆¡ª Ò¬∆ «¬‘
È≈Ó ¡º‹ ÂÁ ª ¿∞ÍÔØ◊∆ ‘Ø √’Á≈
‘À ‹∂’ ¿∞‘ √Ó’≈Ò∆ ÁπÈ∆¡≈ ”⁄ ¡√Ò
Í√≈Ú≈Á∆ Â≈’ª Á∆ √ºÂ≈ ˘ ⁄π‰Â
Ω ∆
«Á≥Á∂ ‘؉ Ô≈«È ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ Ô»Í Á∂
¬∂ ’ ≈«Ë’≈Ú≈Á ˘Õ «¬‘ ’«ÊÂ
“≈Ù‡Ú≈Á” Á≈ ¡Ê «‹¡≈Á≈Â
¡«‹‘∂ «ÈÁØÙ ◊Úª„∆¡ª ÍzÂ∆ ¿∞È∑ª
Á∆ ‹≈Â∆ ÈÎ ‘À ‹Ø ’Á∂ Ú∆ ¿∞È∑ª
Á∆ ÷≈Ï «’√Ó Ҭ∆ «‹≥ÓÚ
∂ ≈ È‘∆∫
‘∂ : Ó√ÒÈ ˙’∂È∆¡ª Ò¬∆ »√∆ (˜≈
È‘∆∫) (’Ø∆¬∂Ù∆¡≈ Á∂ ÒØ’ª Ò¬∆ √Ì
¡Â∂ Îª√, ¡≈√‡∆¡≈, √«Ú‡˜ÒÀ∫‚,
◊z∆√ Â∂ ‘Øª Ò¬∆ “ÍzÚ≈√∆)Õ
¡Ó∆’≈ («ÍÏ«Ò’ ¡Â∂ ‚ÀÓ’
Ø ∂‡)
¡Â∂ Ô»  Í (√≥ √ Á∆ Áº ÷ ‰Í≥ Ê ∆ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ¿∞ Á ≈Ú≈Á∆) Á∆ Íz Ó π º ÷
≈‹È∆«Â’ Â≈’ª «Ú⁄’≈ «¬’ Í≈√∂
◊º · ‹Ø Û ¡Â∂ Á» ‹ ∂ Í≈√∂ Í»  Ï Á∂
Î≈Ù∆Ú≈Á∆¡ª È≈Ò ¿∞Ȫ∑ Á∆ «¬’‹∞‡Â≈
˘ ÿº ‡ ’’∂ È‘∆∫ Ú∂ « ÷¡≈ ‹≈‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «‘Ò∂∆ ’«Òß‡È È∂ «¬√
◊º·‹ØÛ Á≈ ÷πÁ ˘ ÏπÒ≈≈ ω≈ «Ò¡≈
‘À ‹Ø ‹≥◊ Á∆ √È’ ˘ ¿∞√Á∂ ¡≈÷∆
Óπ’≈Ó Âº’ ˺’‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’ ‘∆
‘ÀÕ «¬ÊØ∫ º’ «’ ‹≈‹ ‚Ï«ÒÔ» ÏπÙ
È≈ÒØ∫ Ú∆ «’Â∂ ¡º◊∂ ‹≈ ’∂ ‹∂’ √≥ÌÚ
‘ØÚ∂ ª ¿∞‘ ÏÁÒ∂ Ò¬∆ »√ (Ù∆ Ô∞Ë
º
Á≈ Áπ‘≈¡ È‘∆∫), ⁄∆È ¡Â∂ ¬∂Ù∆¡≈,
¡Î∆’≈ Â∂ Ò≈Â∆È∆ ¡Ó∆’≈ Á∂ Ï≈◊∆
ÒØ’ª «÷Ò≈Î «¬’ º«÷¡≈ÂÓ’ Ô∞Ë
º Á≈
¡ÀÒ≈È ’Á∆ ‘À ‹Á«’ «’Â∂ «‹¡≈Á≈
÷πºÒ∑∂ ÂΩ Â∂ ˙’∂È, ‹≈˜∆¡≈ ¡Â∂
ÓØÒÁØÚ≈ √Ó∂ ‘Ø Ê≈Úª Â∂ ÷πÒ
º ∂∑ Á÷Ò
Á∆ ÍÀ’
Ø ≈∆ ª ’Á∆ ‘∆ ‘ÀÕ ‘Ø √’Á≈
‘À «’ ¡Ó∆’≈ Á∂ ÍÂÈ Á∂ ‹Ú≈Ï ”⁄
¿∞‘Ȫ Á∂ «¬‘ ‘Ú≈¬∆ ‘ÓÒ∂ ¿∞È∑ª ˘
“¡Ó∆’≈ Á∆ Í«‘Ò∆ ¡Ω ≈Ù‡ÍÂ∆”
Ï‰È Á∂ Ò≈«¬’ ¿∞Ê∫Ø Á∂ ÒØ’ª Á≈ ¿∞Ȫ∑
˘ √ÓÊÈ «ÁÚ≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ fi»·∂
È≈∆Ú≈Á Á∂ Ò∞’Ú∂∫ ÓÈ√»Ï∂ ’∆ ‘È,
√≈˘ «¬‘ È‘∆∫ Ì∞Ò‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ !
«¬√ «Ú⁄ ’ج∆ Ùº’ È‘∆∫ «’ «¬‘
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ÷Â≈ ¡º‹ Ú∆ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂
ͺ¤Ó∆ Ô»Í Á∆ “ÒØ’Â≥Â∆” «ÚÚ√Ê≈
Ò¬∆ ÷πÁ ”⁄ ’ج∆ ÷Â≈ È≈ Ș ¡≈¬∂Õ
’Ò≈√’∆ √≥√Á∆ Áº÷‰Í≥Ê ¡Â∂ √Ó≈«‹’
¿∞Á≈Ú≈Á∆¡ª «Ú⁄’≈Ò≈ ◊º·‹ØÛ
«¬‹≈∂ Á ≈ Í» ≥ ‹ ∆ Ò¬∆ «¬√ ◊º Ò ˘
Ò≈‹Ó∆∫ ω≈¿∞∫Á≈ ‘À «’ ¿∞‘ Áº÷‰Í≥Ê∆
’º ‡ ÛÍ≥ Ê Á∆¡ª √∂ Ú ≈Úª ÒÀ ‰ , ‹Ø
«¬«Â‘≈√’ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ Ù≥ÿÙª Á∆ √»Â
”⁄ ¿∞Ì≈Á≈ ‘ÀÕ ÂÁ √Ú≈Ò ¿∞·Á≈ ‘À
«’ ¡≈÷ «Í¤Ò∂ «¬’ Á‘≈’∂ ÁΩ≈È
Áº÷‰Í≥Ê∆ ’º‡ÛÍ≥Ê ⁄π‰≈Ú∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆
˘ ¡√∆∫ «’√ »Í ”⁄ Á∂÷∆¬∂? «¬‹≈∂Á≈
Í»‹
≥ ∆Ú≈Á Á∂ «Ù’≈ ª Ô»Í∆ Ú∆ √≈Î
ÂΩ Â∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ √≈˘ √Ófi ¡≈ √’Á≈
‘À «’ ‹Á ¿∞Ȫ∑ Á∂ √≈‘Ó‰∂ Áº÷‰Í≥Ê∆
Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ÷ºÏ∂ ËÛ∂ Á∂ ◊·‹ØÛ È≈Ò
«ÈÍ‡È Á≈ √Ú≈Ò ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À ª ¿∞‘
«’¿∞∫ ‹ª ª ⁄؉ª ”⁄ «‘º√≈ È‘∆∫ ÒÀ∫Á∂
‹ª «Î Áº÷‰∆ ’º‡ÛÍ≥Ê ˘ Ú؇ «Á≥Á∂
‘ÈÕ «¬√ √≥ÁÌ ”⁄ «¬È’Ò≈Ï∆ ÷º«Ï¡ª
Á∆ «‹≥ÓÚ
∂ ≈∆ Ï‘∞ ӑºÂÚÍ»È ‘Ø ‹ªÁ∆
‘À ; ‹∂’ «¬È∑ª ÷º«Ï¡ª ’ØÒ ÓΩ‹»Á≈
Í» ≥ ‹ ∆Ú≈Á ÂØ ∫ ¡º ◊ ∂ ‹≈ ’∂ ’∞ fi ’
«Ú÷≈¿∞‰ Á≈ √≈‘√ ‘∞Á
≥ ≈ ª ¿∞√ È≈Ò
¿∞‘ ÌØ√∂ÔØ◊Â≈ ‘≈√Ò ‘Ø ‹ªÁ∆ ‹Ø
«ÎÒ‘≈Ò ÈÁ≈Á ‘ÀÕ ¡º‹ ’ºÒ ¡≈Í
Óπ‘≈∂ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∂ √≥ÿÙª ¡Â∂
º«÷¡≈ÂÓ’ √≥ÿÙª ”⁄ «‹√Á∆ ÿ≈‡
«Á÷≈¬∆ «Á≥Á∆ ‘À, ¿∞√ Ò¬∆ «¬È’Ò≈Ï∆
÷ºÏ∂ͺ÷∆¡ª Á≈ √≈‘√∆ ‘؉≈ Ò≈˜Ó∆ ‘À
ª «’ ¿∞ ‘ «¬√ ’Ó∆ ˘ Í»  ≈ ’
√’‰Õ ª ‘∆ «¬‘ √≥ÌÚ ‘ØÚ◊
∂ ≈ «’ «¬‘
“√≥ÿÙ” √ºÂ≈ Á∂ √Ó≈«‹’ √≥Â∞ÒÈ ˘
«Ó‘ÈÂ’Ù ÂÏ’∂ ÚºÒ fi∞’≈ √’‰ ¡Â∂
¿∞√ Á∂ ¡Ë≈ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’Á∂ ‘ج∂
¡≈͉≈ «Ú√Ê≈ ’ √’‰Õ Áº÷‰∆
¡Ó∆’≈ Á∂ ‘ÓÈ«Í¡≈∂ √≥ÿÙª ÂØ∫
«ÓÒ∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆ «¬√ ◊ºÒ Á≈ √ϻ ‘ÀÕ
ÓΩ ‹ » Á ≈ ‘≈Òª ”⁄ Áº ÷ ‰Í≥ Ê ∆
’º‡ÛÍ≥Ê Á∆¡ª ⁄π‰≈Ú∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆¡ª
√Ó’≈Ò∆ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á Á∆ ‘∆ ¡≈͉∆ ¿∞Í‹
‘ÀÕ «¬È∑ª ’≈ÓÔ≈Ï∆¡ª Á∂ ⁄ÒÁ∂ Ó∆‚∆¡≈
˘ ÓΩ’≈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ‘À «’ ¿∞‘ «¬’ ‘∆
√≈‘ ”⁄ «¬’ Ï≈Ï «Âz√’≈ È≈Ò
“¡«Â Áº ÷ ‰∆ Â∂ ¡«Â ÷º Ï ∂ Á∂
ÒØ’≥‹Â≈Ú≈Á” ˘ ÚÂÁ≈ ‘À Â∂ «¬√
Â∑ª ¿∞√ Ú≥‚ ˘ Ëπ≥ÁÒ≈ ’ «Á≥Á≈ ‘À
«’ ¡«Â Áº÷‰Í≥Ê Í»≥‹∆Ú≈Á √ÓÊ’
(«‹Ú∂∫ «’ È≈Ó ÂØ∫ ‹≈‘ ‘À) Â∂ Í»≥‹∆
Á≈ √πÌ≈«Ú’ √∂Ú≈Á≈ ‘À ‹Á«’ ¡«Â
÷ºÏ∂ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á √ºÂ≈ Â≥Â Á≈ ÷ÂÈ≈’
ÁπÙÓ‰ ‘ÀÕ
¡Ó∆’≈ ”⁄ Ú∆ ¡«‹‘∆ ‘∆
«È¡Ë≈ ’ÒÍÈ≈ Á∂÷‰ ”⁄ ¡≈¿∞∫Á∆
‘À ‘≈Òª«’ ¿∞Ê∫Ø Á∂ Áº÷‰Í≥Ê∆ ’º‡ÛÍ≥Ê
˘ ’Á∂ Ú∆ Î≈Ù∆Ú≈Á È‘∆∫ «’‘≈ ‹ªÁ≈Õ
¡Â∆ Á≈ ÓÀ’≈Ê∆Ú≈Á ‘ØÚ∂ ‹ª ⁄≈‘
Í≈‡∆ Á∆ ÓΩ‹Á
» ≈ √È’Í»È ≈‹È∆Â∆
¡Â∂ Ô∞ º Ë Í√≥ Á ÒØ ’ («‹Ú∂ ∫ «‘Ò∂  ∆
’«Òß ‡ È), «¬‘ √≈∂ “√’≈” Á∂
Ï¡’√ ÷πÒ¡
∂∑ ≈Ó “«ÒÏ‡∆” Á≈ Ï⁄≈¡
’Á∂ ‘È «’¿∞∫«’ «¬È∑ª Ò¬∆ «ÒÏ‡∆
Á≈ ¡Ê «¬‹≈∂Á≈ Í»≥‹∆ Á∂ Ó≈Ò’ª
¡Â∂ ÍzÏ≥Ë’ª Á∆ ¡‹≈Á∆ ‘À ‹Á«’
√’≈ Â∂ «¬≥È∑ª ˘ √≥Á∂‘ ‘À «’ «’Â∂
¿∞‘ «¬√ ÍzÏË
≥ Á∂ «Ù’≈ ÒØ’ª Á∆ Ó≥◊
Á∂ ¡º◊∂ fi∞’ È≈ ‹≈¬∂Õ
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ √≥ ÿ Ùª Ï≈∂ «¬’
¡≈÷∆ ◊ºÒ : ¡«‹‘≈ Ò◊Á≈ ‘À «’ ¿∞‘
«¬‘ ‹≈‰È ”⁄ ¡√ÓºÊ ‘∞≥Á∂ ‹≈ ‘∂
‘È «’ ¡≈͉∆¡ª Ó≥◊ª Â∂ ’Á ¡Â∂
«’Ú∂∫ Ø’ Ò≈¬∆ ‹≈Ú∂Õ ¿∞Ȫ∑ Á∂ ¡≈◊»¡ª
Á≈ Ӻ Â∂ ¿∞√Á∂ ¡≥È∂ Ì◊Â, ’º‡ÛÂ≈
Á≈ √≥ ⁄ ≈ ’È Ú≈Ò∆¡ª ’͇∆
‹≈Â∆¡ª Â∂ ’͇∆ Ë≈«Ó’ «ÓÊ’
’Ó∂ ‡ ∆¡ª ˘ ÏÛ≈Ú≈ ¡Â∂ «‘≥ √ ’
’≈Ú≈¬∆¡ª Ò¬∆ È≈◊«’ √ÀÈ≈ Á∆
Ï‘≈Ò∆- «¬‘ √Ì «ÓÒ’∂ Î≈Ù∆Ú≈Á ˘
«¬’ ¡«‹‘∆ Â≈’ Á≈ »Í «Á≥Á∂ ‘È
«‹√Â∂ ’≥‡ØÒ ’≈«¬Ó ’È≈ ÓπÙ«’Ò
‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∂ ”⁄ ◊ÒÂ∆¡ª Á≈ ‘؉≈
Ò≈˜Ó∆ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∆¡ª ◊ÒÂ∆¡ª
’Á∂-’Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á∆¡ª Á∂ √Ó≈«‹’
«‘ºÂ Á∂ «Ò‘≈‹ È≈Ò «ÚÚ∂’‘∆‰Â≈
Á∆¡ª √∆Ó≈Úª ˘ Ú∆ Í≈ ’ ‹ªÁ∆¡ª
‘ÈÕ «‘‡Ò √º⁄∆∫ «ÁÓ≈◊∆ ÂΩ Â∂ «ÏÓ≈
Ï≥Á≈ √∆, «¬√Á∂ Ï≈ÚÔ»Á ¿∞√È∂ ¿∞È∑ª
Úº‚∂ Í»≥‹∆ÍÂ∆¡ª ˘ ¡≈͉∆ √È’ Á∆
‘ºÁ º’ ¡≈͉∂ È≈Ò ÷Û∂ «‘‰ Ò¬∆
Әϻ ’∆Â≈ ‹Ø ¿∞√˘ √ºÂ≈ ”⁄ ÒÀ ’∂
¡≈¬∂ √È ¡Â∂ «‹ÊØ∫ º’ Ú√Ø∫ Á∂ «¬’
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Úº‚∂ «‘º√∂ Á≈ √ÓÊÈ Ú∆ ¿∞√˘ ‘≈√Ò
‘Ø«¬¡≈Õ «¬‘ ‘≈Òª«’ ¡≈͉∂ «’√Ó Á≈
«¬’ÒΩÂ≈ ¡ºÂÚ≈Á∆ Ó≈ÓÒ≈ √∆, Í
Óπ √ Ø « ÒÈ∆, Îª’Ø , √≈Ò≈‹≈ ¡Â∂
Í∂Â≈¬∆È «ÁÓ≈◊∆ ÂΩ Â∂ «ÏÓ≈ ÒØ’
È‘∆∫ √È «Î Ú∆ ¿∞ È ∑ ª Á∂ ¡«‹‘∂
√«‘ÔØ◊∆¡ª ¡Â∂ ◊∞«◊¡ª Á∆ Úº‚∆
√≥ « ÷¡≈ √∆ «‹È∑ ª È∂ ¡Í≈«Ë’
ÿ‡È≈Úª ˘ ¡≥‹≈Ó Á∂‰ ”⁄ ’ج∆ √≥’⁄
Ø
È‘∆∫ ’∆Â≈Õ
Áº ÷ ‰∆ Á∂ Ù ª «Ú⁄ Î≈Ù∆Ú≈Á :¿∞È∆Ú∆∫ √Á∆ Á∂ «ÚÙÚ∆ Í»≥‹∆Ú≈Á Á∂
¡≥Á Ò≈Â∆È∆ ¡Ó∆’≈ Á≈ ¬∂’∆’È
«’√≈Ȫ Á∂ ÙØÙ‰ ¿∞µÂ∂ «‡«’¡≈ √∆ «‹≥Ȫ∑
˘ ”⁄ÍÛ≈√∆” Á∆ ‘≈Ò º’ È∆Úª √π‡
º
«ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆ ¡Â∂ Úº‚∂ ̱Ó∆ÍÂ∆¡ª
Á∆¡ª ’»Â≈Úª ¡º◊∂ ◊Ø‚∂ ‡∂’‰ Ò¬∆
«‹≥Ȫ∑ ˘ Әϻ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ
ÓÀ ’ √∆’Ø Á≈ Í≈Î∆Ø «‚¡≈˜ Ù≈ÙÈ
«¬√Á≈ ⁄≥◊≈ ¿∞Á≈‘È ‘ÀÕ Ú∆‘Ú∆∫ √Á∆
Á∂ «¬√ ¬∂’∆’È Á∂ «Ú√Ê≈ È∂ “◊∆Ï∆
Á∂ ¡≈ËπÈ∆’∆’È” ˘ ÍÀÁ≈ ’∆Â≈Õ
«Í≥‚ª ÂØ∫ Â∆Ï «Ú¿±∫ÂÏ≥Á∆ :- ‹Ø
«’ ¬∂Ù∆¡≈ ¡Â∂ ¡Î∆’≈ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂
Ò≈Â∆È∆ ¡Ó∆’≈ ”⁄ «’Â∂ «‹¡≈Á≈
Í«‘Òª Â∂ «‹¡≈Á≈ «◊‰Â∆ ”⁄ ‘Ø«¬¡≈
- ¿∞√È∂ √Ó’≈Ò∆È Ù«‘∆ ’∂∫Áª ”⁄
◊∆Ϫ Á∂ ¡«‹‘∂ ÈÚ∂∫ »Íª ˘ ÍÀÁ≈ ’∆Â≈
«‹√È∂ Í∂∫‚± ◊∆Ϫ Á∂ Íπ≈‰∂ »Íª Á∆
‹◊∑≈ ÒÀ Ò¬∆Õ «¬√Á∂ Ï≈¡Á ÒØ’ª Á∂
≈‹È∆«Â’ ’≥ ‡ Ø Ò Á∂ » Í ª Á≈ Ú∆
“¡≈Ëπ«È’∆’È” ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ Ò¬∆
⁄π‰≈Ú∆ ÒØ’Â≥Â ˘ ‘‡≈’∂, Í≈‡∆¡ª
Â∂ ‡∂ ‚ Ô» È ∆¡Èª ˘ ÷ÂÓ ’’∂
Â≈È≈Ù≈‘∆¡ª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆
¡Â∂ “¡≈Ëπ«È’” ◊∞ÍÂ⁄ √∂Ú≈Úª ˘
«¬≥‡ÀÒ∆‹À∫√ Á∆¡ª Â’È∆’ª Á∂ √‘≈∂
«‘≈√ ”⁄ ÒÀ ‰ ¡Â∂ ÈÍ∆ÛÈ Á∂
¡«Ë’≈ √Ω∫Í∂ ◊¬∂Õ ‹≈‘ ‘À, ≈‹È∆«Â’
ÍzÏ≥Ë Á∂ «¬‘ Â∆’∂ Í»Ï∆ Ô»Í Á∂
«ÈÌ Í»≥‹∆Ú≈Á Ú≈Ò∂ Á∂Ùª ”⁄ Í≈¬∂
‹≈‰ Ú≈Ò∂ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂ Â∞ Ò √ÈÕ
Ú∆‘Ú∆∫ √Á∆ ”⁄ Ò≈Â∆È∆ ¡Ó∆’≈
Á∆¡ª Â≈È≈Ù≈‘∆ √º  ≈Úª √Ê≈«È’
«Í¤≈÷Û∆ ÷∂«Ó¡ª Á∆ √∂Ú≈ ’ ‘∆¡ª
√È ( Úº‚∂ ̱Ó∆ÍÂ∆, ÁÒ≈Ò Ïπ‹»¡≈˜∆
¡Â∂ ‘Ø «¬√ «’√Ó Á∂ ÒßÍÈ «Ú’≈√
ÂØ∫ Ò≈Ì ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ ÓºËÚ◊)Õ «¬È∑ª
√≈«¡ª Á∂ ¿∞Í
∞  ‘≈Òª«’ «¬‘ √ºÂ≈Úª
Í√≈Ú≈Á∆ «ÚÁ∂Ù∆ Í»‹
≥ ∆ Á∆ ⁄≈’∆ ”⁄
Òº◊∆¡ª √È, ÷≈√’ ¡Ó∆’∆ Í»‹
≥ ∆ Á∆,
«‹√Á∂ ⁄ÒÁ∂ ¡Ó∆’≈ È∂ ‘ÓÈ«Í¡≈∂
Ù≥ÿÙª Á∂ ‘≈Ò∆¡≈ «Ú√Î؇ º’ «¬È∑ª
√º  ≈Úª Á≈ √Óʉ ’∆Â≈Õ «¬È∑ ª
√≥ÿÙª Á∆ Â≈’ ¡Â∂ «¬È∑ª Áπ¡≈≈
’∆Â∂ ◊¬∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ÒØ’Â≥ÂÂ∆
¡◊ª‘ÚË» «Ú’≈√ È∂ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ ¡ºË∂
√Ó∂∫ Ò¬∆ ‘∆ √‘∆ ¡Ë-Î≈Ù∆Ú≈Á∆
Â≈È≈Ù≈‘∆¡ª Á∆ Ú≈Í√∆ Á∆ ◊∞‹≈«¬≥Ù
˘ ÷ÂÓ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª Á≈ Ì«Úº÷
‘≈Òª«’ ¡«ÈÙ«⁄ ‘À : Ó˜Á» ‹Ó≈Â
¡Â∂ √Ê≈È’ Â∂ «ÚÙÚ∆ Í» ≥ ‹ ∆Ú≈Á
«Ú⁄’≈ √≥ÿÙ «¬ºÊ∂ ‘∞‰∂-‘∞‰∂ Ù∞»
‘Ø « ¬¡≈ ‘À Õ «‹Ú∂ ∫ «’ ‘ «’√Ó Á∂
Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂ È≈Ò ‘∞≥Á≈ ‘À, Ò≈Â∆È∆
¡Ó∆’≈ Á∆¡ª Â≈È≈Ù≈‘ √ºÂ≈Úª Ú∆
◊ÒÂ∆¡ª ÂØ∫ È‘∆∫ Ï⁄ √’∆¡ª, «‹√
«Ú⁄Ø∫ ’∞fi ª ¿∞È∑ª Ò¬∆ ¡≈ÂÓÿ≈Â∆
√≈Ï ‘جÕ∂ ¿∞Á≈‘È Ú‹Ø∫, ÓÀ˘ ‹≈‹
≈Î∂ Ò Ú∂ Á ∂ Ò ≈ Á≈ ¿∞ Á ≈‘È Ô≈Á
¡≈¿∞ ∫ Á≈ ‘À ‹Ø ¡≈‹È‡∆È≈ Á∆
≈Ù‡Ú≈Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ ’∞⁄Ò‰ Ò¬∆
Ó≈Ò «ÈÚ≈√ Á∆Í Á∂ Ó√Ò∂ Â∂ ÷πÁ ˘
‹ÈÚ∆ B@AE
22
Ò≈Ì Í‘∞≥⁄≈¿∞‰ Ò¬∆ ‹≥◊ «Ú⁄ ⁄Ò≈
«◊¡≈ √∆Õ
¡‹≈∂Á≈ Í»≥‹∆Ú≈Á Á∂ «Ú√Ê≈
Á∂ Òß͇ «Ú’≈√ Á∆ Íz«’Â∆ «Ú⁄ ÏÁÒ
‹≈‰≈ H@«Ú¡ª Á∂ Á‘≈’∂ ”⁄ Ù∞» ‘Ø«¬¡≈
«‹√ÂØ∫ Í«‘Ò≈ ¬∂Ù∆¡≈ ¡Â∂ ¡Î∆’≈
«Ú⁄ Ï≈‚∞◊
≥ ÁΩ Á∂ ‘ÓÈ«Í¡≈∂ ≈Ù‡∆
ÍzÏ≥˪ Á≈ Íz⁄Ò‰ «‘≈ √∆ (AIEEH@)Õ «¬√ Òß͇ «Ú’≈√ È∂ ◊∆Ï∆ ¡Â∂
ÁÓÈ’≈∆ «‘≥√≈ Á∂ ¡≈ËπÈ∆’∆’È Á∂
ÈÚ∂∫ √≥√’‰ª ˘ ÍÀÁ≈ ’∆Â≈Õ «¬√Á∆
ÚË∆¡≈ ¿∞Á≈‘‰ √≈˘ ¡Ï ‹◊Â
«Ú⁄ È≈«√ ¡Â∂ Ï≈Ê Ù≈ÙÈ Á∂ Ï≈¡Á
‘ج∆¡ª ÚË∆’∆¡ª «Ú⁄Ø∫ «ÓÒÁ∆ ‘ÀÕ ’∂ÚÒ
«¬√ Ò¬∆ «’ ÁØÈØ∫ ‘∆ “¡ÒØ’Â≥«’”
√∆, «¬√ ¡Ë≈ Â∂ √≈˘ Ï≈‚∞◊
≥ ÁΩ Á∂
‘ÓÈ«Í¡≈∂ ≈Ù‡∆ ÍzÏË
≥ ª ¡Â∂ ¿∞√Á∂
Ï≈¡Á Á∂ ¿∞È∑ª ÍzÏ≥˪ ˘ «¬’º·∂ º÷’∂
È‘∆∫ Ú∂÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ «‹È∑ª È∂ ¡º÷ª Ï≥Á
’’∂ «ÚÙÚ∆«’z ¿∞Á≈Ú≈Á Á≈ ͺÒ≈
ÎÛ «Ò¡≈ √∆Õ Ï≈‚∞◊
≥ ÁΩ Á∆¡ª √ºÂ≈Úª
˘ ¿∞È∑ª Á∂ ¬∂’≈«Ë’≈∆ ≈‹È∆«Â’
¡≈‘∞ « Á¡ª Á∂ Ï≈ÚÔ» Á ’∞ fi
‘ÓÈ«Í¡≈∆ ¿∞⁄ÂÂ≈ ‘≈√Ò √∆, «¬’
ª ¿∞Ȫ∑ Á∆¡ª Íz≈ÍÂ∆¡≈ ¡ÓÒ∆ ¡Â∂
Á»‹≈ ¿∞È∑ª Á∂ Ï‘∞«◊‰Â∆ ’≈«Ó¡ª ˘
Ò≈Ì Ú∆ «ÓÒÁ≈ √∆ ¡Â∂ «‹√Á∂ ⁄ºÒÁ∂
¿∞È∑ª Á∆ √≈Ó≈‹ «ÚØË∆ ¡ÀÒ≈È∆¡ª
√«ÊÂ∆ «√ºË ‘∞Á
≥ ∆ √∆Õ «¬È∑ª ÂØ∫ Ï≈¡Á
¡≈¬∆¡ª Â≈È≈Ù≈‘∆ √ºÂ≈Úª È∂ «‹Ú∂∫ ‘∆
«ÚÙÚ∆«’z  ¿∞ Á ≈Ú≈Á∆ Ó≈‚Ò Á∆
¡≈Ë∆ÈÂ≈ √Ú∆’≈∆ ¡Â∂ Òß͇ «Ú’≈√
Á≈ ͺÒ≈ Ϋۡ≈ ¿∞È∑ª È∂ Â∞≥ «¬‘
Íz Ó ≈«‰’Â≈ ◊Ú≈ «Áº  ∆Õ «¬È∑ ª
¡ÒØ’Â≥Â ‘ÓÈ«Í¡≈∆¡ª ≈Ù‡∆
√º  ≈Úª
È∂
ÈÚ¿∞ Á ≈Ú≈Á∆,
ÒØ’«Íz¡Â≈-«ÚØË∆ ¡Â∂ ≈Ù‡∆¡Â≈«ÚØË ÍzØ‹À’‡ Á∂ «‘ºÂ «Ú⁄ ÍπÒ√∆¡≈
«‘≥√≈ Á≈ ≈‘ ÷ØÒ «ÁºÂ≈Õ
‘∞ ‰ ∂ ‘∆ B@AA Á∂ Ù∞  » ‘Ø ¬ ∂
‘ÓÈ«Í¡≈∂ ¿∞Ì≈≈ È∂ Â≈È≈Ù≈‘∆¡ª
Â∂ √Ú≈Ò ¿∞·≈¬∂ ‘È, Í Ó≈ÓÒ≈ «√Î
√Ú≈Ò ¿∞·≈¿∞‰ º’ ‘∆ √∆Ó «‘≈
‘ÀÕ ’ج∆ Ú∆ ÏÁÒ √«ÊÂ≈ ‘≈√Ò ’’∂
≈‘ ÂÁ ‘∆ Á∂ Í≈¬∂◊≈ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ¿∞Ȫ∑
«Â≥È ¿∞ÁÙ
∂ ª ˘ «¬’º·≈ ’ Í≈¿∞‰ «Ú⁄
’≈ÓÔ≈Ï ‘ج∂ «‹È∑ª Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂
«¬È∑ª Ï◊≈Úª ˘ √≥◊«·Â ’∆Â≈ «◊¡≈
√∆ : √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆ Á∂
ÒØ ’ Â≥  ∆’È Á∆ «È≥  Â≈,
Íz ◊ Â∆Ù∆Ò √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ ¡Â∂
≈Ù‡∆ ¡«Ë’≈ Á∆ √’≈ÂÓ’ ÍπÙ‡∆Õ
¡√∆∫ ‘≈Ò∂ «¬√ Ó≥«‹Ò ÂØ∫ Á» ‘ªÕ
«¬√ Ò¬∆ È∂ÛÒ∂ Ì«Úº÷ «Ú⁄ «¬’ ÂØ∫
«‹¡≈Á≈ ÏÁÒ √≥ÌÚ «Ú÷≈¬∆ Á∂ ‘∂
‘ÈÕ ’∆ Ï≈‚∞≥◊ ÁΩ Á∂ ‘ÓÈ«Í¡≈∂
≈Ù‡∆ Ó≈‚Ò ÚºÒ √≥Ì≈«Ú Ú≈Í√∆
’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À, «‹√ «Ú⁄ ÒØ’Â≥Â
Á≈ Ú∆ «¬’ Á≈«¬≈ ‘ØÚ∂ ? ‹ª «Î
ÒØ ’ Â≥  «’, ÒØ ’ «Íz ¡ Â≈Ú≈Á∆ ¡Â∂
≈Ù‡ Á≈ «’Â∂ «‹¡≈Á≈ ·Ø√ ’ج∆ »Í
? ‹ª «Î «¬’ ÍzÂ∆◊≈Ó∆ ÌÓ Á∂ ÷»‘
«Ú⁄ ¤Òª◊, ‹Ø «¬√ √≥ÁÌ «Ú⁄,
≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ «¬√Ò≈Ó∆’È
Á≈ »Í ¡«÷«Â¡≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ‘À?
«¬È∑ª «Â≥È √≥Ì≈ÚÈ≈Úª Á∂ ÁÚ≥Á
«Ú⁄ ͺ¤Ó∆ Â≈’ª È∂ (¡Ó∆’≈ ¡Â∂
¿∞√Á∂ √∂Ú≈Á≈ Ô»Í∆ √«‘ÔØ◊∆) ¡≈͉∂
Ò¬∆ ⁄؉ ’ Ò¬∆ ‘À; ¿∞‘Ȫ È∂ ÓπÙ«ÒÓ
ÏzÁ‘∞‚
º ¡Â∂ ‹ª ≈‹È∆«Â’ «¬√Ò≈Ó
Á∂ ‘Ø “√Ò≈Î∆” √≥◊·Èª ˘ ¡≈͉≈
Â‹∆‘∆ √Óʉ Á∂ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬√Á∆
Ú‹∑≈ Ï‘∞ ‹≈‘ ¡Â∂ √«‘‹ ‘À; «¬‘
«Í¤≈÷Û∆ ≈‹È∆«Â’ Â≈’ª
«ÚÙÚ∆«’z ¿∞Á≈Ú≈Á Á∂ Á≈«¬∂ «Ú⁄
«‘≥Á∂ ‘ج∂ ‘∆ ¡≈͉∆ √ºÂ≈ ⁄Ò≈¿∞‰≈
√Ú∆’≈ ’Á∆¡ª ‘È («¬√ Â∑ ª
√Ó≈«‹’ «È¡ª Â∂ ≈Ù‡∆ ¡˜≈Á∆ Á∆
«’√∂ Ú∆ ◊∞ ‹ ≈«¬≥ Ù Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ’
«Á≥Á∆¡ª ‘È)Õ √≈Ó≈‹Ú≈Á∆ Â≈’ª
Á∂ ÎÀ√Ò∂ Á∂ «Íº¤∂ «¬’ºÒ≈ «¬‘∆ ¿∞ÁÙ
∂ ’≥Ó
’ «‘≈ ‘ÀÕ
«√º ‡ ∂ Á∂ ÂΩ  Â∂ , ≈‹È∆«Â’
«¬√Ò≈Ó Á≈ Íz‹
Ø ’
À ‡ «ÈÌ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á
«Ú⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Î≈Ù∆Ú≈Á «Ú⁄
¡≈¬∂◊≈Õ ¡√Ò «Ú⁄, «¬‘ ‘ «’√Ó
Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∂ È≈Ò ¿∞ È ∑ ª Á∂ ÁØ
Ïπ«È¡≈Á∆ ’≈’ª ˘ √ªfi≈ ’Á≈ ‘À ;
(A) Í»‹
≥ ∆Ú≈Á ÍzÏË
≥ Á∂ ‹»∆ «Ú√Ê≈ª
«÷Ò≈Î «’√∂ Ú∆ ⁄π‰ΩÂ∆ Á≈ È≈ ‘؉≈
(Â∂ «¬√ √≥ÁÌ «Ú⁄ «¬√ Á≈ ¡Ê
«¬‘ ‘À «’ «ÚÙÚ∆ ÈÚ¿∞ Á ≈Ú≈Á∆
Í»‹
≥ ∆Ú≈Á «Ú⁄ ‹∞Û∂ Òß͇ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò
˘ ’ج∆ ⁄π‰Â
Ω ∆ È≈ «ÁºÂ∂ ‹≈‰≈) ; ¡Â∂
(B) ≈‹È∆«Â’ ÍzÏ≥ËÈ Á∂ ÒØ’Â≥Â
«ÚØË∆, ÍπÒ√∆¡≈ ≈‹ «‹‘∂ »Í Á∆ ⁄؉
(«‹Ú∂∫ «’ Í≈‡∆¡ª ¡Â∂ √≥◊·Èª ¿∞µÂ∂
Í≈Ï≥Ë∆ ¡Â∂ «¬√Ò≈«Ó’ √≥«‘Â≈Úª ˘
‹Ï∆ Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹≈‰≈)Õ
«¬√ Â∑ª √≈Ó≈‹Ú≈Á∆ Â≈’ª
Áπ¡≈≈ ⁄π«‰¡≈ «◊¡≈ «¬‘ ÒØ’Â≥Â
«ÚØË∆ ÏÁÒ (‹Ø ¿∞È∑ª Á∂ ÒØ’Â≥Â
√ÓÊ’ Óπ‘≈Ú∂ ˘ √≈Î ÂΩ Â∂ ºÁ
’Á≈ ‘À ‹Ø ’»Û Íz⁄≈ Á∂ √ÀÒ≈Ï Âº’
√≈‚∂ º ’ Í‘∞ ≥ ⁄ ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À )
«¬√Ò≈Ó’ √ºÂ≈Úª Áπ¡≈≈ ’∆Â∆¡ª
‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª √≥Ì≈«Ú ÚË∆’∆¡ª ˘
√Ú∆’≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ Î≈Ù∆Ú≈Á Á∆¡ª
Á»‹∆¡ª «’√Óª Á∆ Â∑ª Â∂ «ÏÒ’∞Ò
¿∞ È ∑ ª ‘∆ ’≈Ȫ Á∂ ⁄º Ò Á∂ «¬‘
ÚË∆’∆¡ª Á¡√Ò ¿∞È∑ª Á∆ «Ú⁄≈
«ÚË∆ «Ú⁄ “¡È∞Ú≥Ù’” (Í∆Û∆-ÁÍ∆Û∆) ÂΩ Â∂ Í«Í»È ‘È : «‹Ú∂∫,
È∂Â≈ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ’ج∆ √Ú≈Ò ’∆Â∂ Ï◊À
√Ó͉ ’ Á∂‰≈, ≈‹’∆ ËÓ ÍzÂ∆
¡≈Ë∆ÈÂ≈ Á≈ √È’Í»È ¿∞ÂÙ≈‘ ¡Â∂
«¬√ ¡≈Ë∆ÈÂ≈ ˘ ÊØ͉ Ò¬∆ È≈◊«’
√ÀÈ≈ ‹º«Ê¡ª Á≈ ◊·ÈÕ ¡√Ò «Ú⁄,
«¬√ ◊ºÒ ˘ √Ófi‰ «Ú⁄ ¡Û⁄È È‘∆∫
‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ «’ “«¬√Ò≈«Ó’” Óπ«‘≥Ó Á∂
ÏÁÒ∂ ‘ج∂ «Ú’≈√ «¬’ ÿ∂Ò» Ô∞ºË Á∂
ÂΩ Â∂ ‘∆ ‘؉∆ ‘À (√πÈ
≥ ∆ ¡Â∂ Ù∆¡≈ √Ó∂Â
‘Øª «Ú⁄) ¡Â∂ «¬√Á≈ ÈÂ∆‹≈ «¬’
√Ê≈¬∆ ¡ÍzÏË
≥ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’∞fi Ú∆ È‘∆∫
«È’Ò‰≈ ‘À Õ «¬√ Á≈ ¡Ê «’
¡«‹‘∆¡ª «¬√Ò≈«Ó’ Â≈’ª «¬√ ◊ºÒ
Á∆ ◊≥ ‡ ∆ «Á≥ Á ∆¡ª ‘È «’ «¬√Á∂
¡≈Ë∆È ‹Ø √Ó≈‹ ‘ØÚ∂◊≈ ¿∞‘ «ÚÙÚ
ÍÁ∂ Â∂ ¡≈͉∆ ¡Ú≈˜ ¿∞·≈¿∞‰ ÂØ∫
«ÏÒ’∞ˇ ¡√ÓºÊ ‘؉◊∂Õ Ô≈«È «¬‘
√≈Î ‘À «’ ÍÂÈÓπ÷
º ¡Ó∆’≈ È∂ «¬’
√«Ê ¡Â∂ ’≥Ó‹Ø √Ê≈È’ √’≈ Á∂
»Í «Ú⁄ ’∞fi Ï∂‘Â Á∂‰ Á≈ ’≥Ó ‘∆
¤º‚ «ÁºÂ≈ ‘À «’¿∞∫«’ ¿∞√Á≈ √ÓÊÈ
“Á»√∂ «Ï‘Â” ˘ ‘ÀÕ
’∞fi ¡«‹‘∆ ◊Â∆ ¡Ï-Óπ√«ÒÓ
‹◊ Á∂ Ï≈‘ Ú∆ Ú∂÷‰ ˘ «ÓÒ ‘∆
‘À, «‹Ú∂∫ Ì≈ «Úº⁄Õ ‘≈Ò ‘∆ «Ú⁄ ¡≈Í
⁄؉ª «‹ºÂ∆ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ «¬’
«Í¤≈÷Û∆ «‘≥Á» Ë≈«Ó’ Í≈‡∆ ‘À ‹Ø
«ÚÙÚ∆ ÈÚ¿∞Á≈Ú≈Á Á∂ ¡≥Á ¡≈͉∆
√’≈ Á∂ Á÷Ò ˘ √Ú∆’≈ ’Á∆ ‘ÀÕ
¿∞‘ «¬√ ◊ºÒ Á∆ ◊≥‡∆ «Á≥Á∆ ‘À «’
¿∞ √ Á∆ √’≈ Á∂ ¡≥  ◊ Ì≈Â
¿∞ÌÁ∆ ‘ج∆ Â≈’Â Ï‰È Á∂ ¡≈͉∂
ÍzØ‹À’‡ ÂØ∫ «Íº¤∂ ‘‡ ‹≈¬∂◊≈Õ «¬√Á≈
ÓÂÒÏ «’ «¬√˘ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ’«‘‰≈
¡√Ò «Ú⁄ Ï‘∞ ◊Ò ȑ∆∫ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ
«√º‡∂ Á∂ ÂΩ Â∂ «’‘≈ ‹≈Ú∂ ª
ͺ¤Ó, Í»Ï ¡Â∂ Áº÷‰ «Ú⁄ Î≈Ù∆Ú≈Á
Ú≈Í√ ¡≈ «◊¡≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘ Ú≈Í√∆
√πÌ≈Ú’ ÂΩ Â∂ «ÚºÂ∆«’z «ÚÙÚ∆«’zÂ
¬∂’≈«Ë’≈∆ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á Á∂ ¡≥Á»È∆ √≥’‡ª
Á∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò ‹∞Û∆ ‘ÀÕ Ì≈∆ ÁÏ≈¡
‘∂· ’≥Ó ’ ‘∂ «¬√ ÍzÏË
≥ Í√≈Ú≈Á∆
’∂∫Áª Áπ¡≈≈ ¡√Ò «Ú⁄ ‹ª √πÌ≈«Ú’
ÂΩ  Â∂ Ú∆ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ¡≥ Á Ø Ò Èª Á∂
¡Ω‹≈ª ÚºÒ ’ج∆ Ú∆ Ú≈Í√∆ √≈‚∂ ÚºÒ∫Ø
√Ì ÂØ∫ «‹¡≈Á≈ ⁄π’≥È∂ ‘؉ Á∆ Ó≥◊
’Á∆ ‘ÀÕ «¬√ √≥’‡ Á∆ È∆Â∆ ‘À «’
«¬‘ ‘Ø  Ïπ  ≈ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈, ÚË∂ ◊ ≈ ¡Â∂
ÈÂ∆‹È Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ‘ºÒ Á∆ ÍÈ≈‘ ”⁄
‹≈‰ Á≈ ÌÀ¡ «¬’ ¡√Ò ÷Â≈ ωÁ≈
‹≈Ú∂◊≈Õ È∂ÛÒ∂ Ì«Úº÷ «Ú⁄ «ÎÒ‘≈Ò
¡Ó∆’≈ Áπ¡≈≈ Ô∞ºË ÊØ͉ Á∆ «¬¤≈
˘ «‘Ò∂∆ ’«Òß‡È Á≈ √ÓÊÈ Ïπ∆
÷Ï ÒÀ ’∂ ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ
“√Ó’≈Ò∆ Â∆√∆ ÁπÈ∆¡≈” ”⁄Ø∫ Ë≥ÈÚ≈Á
√«‘Â
√∂ÚÚ∂ ≈Ò≈ Á∆ Ù‘∆Á Ó≈Â≈ √Áª ’Ω Á≈ «¬«Â‘≈√ Í∂Ù≈Ú ”⁄ ÓπÛ Áπ‘≈«¬¡≈ «◊¡≈
‘«ßÁ ’πÓ≈ ‹∆Â
√∂Ú∂Ú≈Ò≈ Á∆ Á«Ò ËÓ√≈Ò≈
”⁄ ‹ÁØ ‹Ï ¡Â∂ «Î’≈Íz √ Â∆
«ÚØ Ë ∆ Îz ≥ ‡ Á∂ «¬’ √«Ì¡≈⁄≈’
ÍzØ◊z≈Ó ⁄ ‹∞Û∂ Ó∂‘ÈÂ’Ù ¡Â∂ ’Ó≈¿±
ÒØ’ª Â∂ ¬∂ ’∂ √≥Â≈Ò∆¡ª È≈Ò ÒÀ√
÷≈«Ò√Â≈È∆ Á«≥ « Á¡ª È∂ ∫ ‘ÓÒ≈
’’∂ ÒØ ’ ª Â∂ ¡≥ È ∂ ∑ Ú ≈‘ ÓΩ  Á∆
Ú≈¤Û ’È∆ Ù∞» ’∆Â∆ √∆ ª ÷∂Â
Ó‹Á»  Ò«‘ Á∆ «Úª◊È≈ Ó≈Â≈
√Áª ’Ω  È∂ ÷≈«Ò√Â≈È∆¡ª ˘
Ú≥◊≈Á∂ ‘ج∂ «‘º’ Â≈‰ ’∂ «’‘≈ √∆,
““Ó∂∂ ÍπºÂª ˘ Ó≈È ÂØ∫ ÍÀ‘Òª Ó∂∆
«‘º’ ⁄ ◊ØÒ∆ Ó≈Ø”” ¡Â∂ ¿∞‘ Í»∂ ‹Ø
È≈Ò ““÷≈«Ò√Â≈È∆ Á«‘ÙÂ◊Á Óπ  Á≈Ï≈Á”” Á∂ È≈‘∂ Ò≈¿∞ ‰ Ò◊
ͬ∆ √∆? ÚÀ«‘Ù∆ Á«≥«Á¡ª È∂∫ ¿∞‘Á∆
«‘º ’ ¬∂ ’∂ √≥  ≈Ò∆ Á∆¡ª ◊Ø Ò ∆¡ª
È≈Ò ¤≈‰È∆ ’ «ÁºÂ∆ √∆? ÓÁ∂
ÁÓ Â’ ¿∞ ‘ Á«‘Ù ◊Áª ˘
Ú≥◊≈Á∆ ‘∆ √∆ ?
«ÍÙ≈Ú Á∂ ¡≈Ó∆ ÍÏ«Ò’
√’»Ò Á∆ «¬º’ ¡«Ë¡≈Í’≈ - ¡ÎÙ≈
¡«‘ÓÁ, «‹√ Á∆ ¿∞Ó «√Î ⁄ΩÚ∆
√≈Ò √∆, È∂∫ Ú∆ Ïπ˜«ÁÒ Í Ú«‘Ù∆
’≈ÂÒª Á≈ ˙√∂ ËÛÒ∂ È≈Ò
√≈‘Ó‰≈ ’∆Â≈ «‹√ Âª Ó≈Â≈ √Áª
’Ω È∂∫ ’∆Â≈ √∆? ¿∞√È∂ ◊‹«Á¡ª
Á«‘ÙÂ◊Áª ˘ ⁄π È Ω  ∆ «Á≥ « Á¡ª
«’‘≈ “”Â∞ ‘ ≈˘ Í«‘Òª ÓÀ ˘ Ó≈È≈
ÍÚ∂◊≈ «’¿∞∫«’ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ Ϻ«⁄¡ª
Á∆¡ª Ò≈Ùª Á≈ „∂ √≈‘Ó‰∂ Òº«◊¡≈
È‘∆∫ Ú∂÷‰≈Õ”” Á«≥«Á¡ª È∂∫ ¿∞√ ˘
Ó≈ «ÁºÂ≈, «‹¿∞∫«Á¡ª √≈Û «ÁºÂ≈
Í ÓÈ∞º÷Â≈ Á∂ ÏÁÂ∆È Â∂ Ï∂‘Â∆È
‹‹«Ï¡ª «Ú⁄’≈ ‹≥ ◊ ‘≈Ò∂ Óπ º ’ ∆
È‘∆∫ √∆Õ Ï⁄ «◊¡≈ «¬º ’ ‹÷Ó∆
«Ú«Á¡≈Ê∆ Á√Á≈ ‘À, ““‹ÁØ∫ ¿∞‘ ÏÒ
‘∆ √∆, ¿∞ÁØ∫ Ú∆ ¿∞‘ √≈˘ ÁΩÛ ‹≈‰
¡Â∂ ¡≈√≈ ÂÒ≈Ù‰ Ò¬∆ ⁄∆÷ ‘∆
√∆Õ””
ÁØ√ √πÁ∆Í «√≥ÿ «ÏÒ’∞Ò ·∆’
’À‘∫Á≈ ‘À, ““¡ÎÙ≈ ¡«‘ÓÁ, ±≥ √≈‚∆
Ù‘∆Á ‘À∫Õ Â±≥ ÓÈ∞º÷Â≈ Á∆ Ù‘∆Á ‘À∫Õ
√≈˘ «¬‘ Áº √ ‰ Ò¬∆ Ù∞ ’ ∆¡≈ «’
ÓÈ∞º÷∆ «¬÷Ò≈’ ¬∂.’∂ DG Á∂ ◊» È≈ÒØ∫
ÚºË Â≈’ÂÚ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ””
√∂Ú∂Ú≈Ò≈ ⁄
Ú∆ «¬‘∆ ‘Ø«¬¡≈
√∆,
ÈΩ ‹ Ú≈È
‹◊Í≈Ò ’≈ÂÒª
ÂØ∫ Ï⁄ √’Á≈ √∆
Í ¿∞ ‘ È∂ Ó≈√» Ó
Ïæ«⁄¡ª ˘ ’≥Ë ÂØ∫
‡Í≈
’∂
Ï⁄≈¿∞∫«Á¡ª
Ù‘∆Á∆
‹≈Ó
Í∆Â≈ ? Ó∂ÿ ≈‹
Ì◊± ¡ ≈È≈ È∂ ∫ ÒØ ’ ª Á∆ ≈÷∆
’«Á¡ª ¡≈ÚÁ∆ ‹≈È ’∞  Ï≈È
’∆Â∆ ?
Í≥ ‹ ≈Ï, «Áº Ò ∆, ◊∞ ‹ ≈ ¡Â∂
Í∂Ù≈Ú ◊Ú≈‘ ‘È «¬√ ◊ºÒ Á∂ ’∂
«Î’» Î≈Ù∆ ‡Ø«Ò¡ª Á∆ ÷√Ò «¬’Ø
‹∂ ‘ ∆ ‘À , Ó≈√» Ó ª Íz  ∆ ¿∞ ‘ Ȫ Á∆
Á«≥Á◊∆ ¡Â∂ ÚÀ‘«Ù «¬º’Ø ‹∂‘∆ ‘À?
Í≥‹≈Ï ⁄ Ï√ª ◊‚∆¡ª ¡Â∂ Ï‹≈ª
¡≈Á ⁄ Ó≈∂ ÒØ ’ ª Á≈, «Áº Ò ∆ ⁄
◊Òª ⁄ ‡≈«¬ Í≈ ’∂ √≈Û∂ ÒØ’ª Á≈,
◊∞ ‹ ≈ Á∂ ÈØ Û ≈ ͇∆¡≈, Ï∂ √ ‡
Ï∂’∆ ¡Â∂ ◊∞ÒÏ◊ √π√≈¬∆‡∆ ¡≈Á
Ê≈Úª Â∂ Ó≈∂ ÒØ’ª Á∂ ÷»È Á≈ ≥◊
«¬º’Ø ‘À ?
¡≈˙ «ÈÁØÙ ¡Â∂ Ó≈√»Óª Á∂
«¬√ Í«ÚºÂ ÷»È Á∆ ’√Ó ÷≈ ’∂
«¬‘ Íz ‰ ’∆¬∂ , «’ ¡√∆∫ «Î’»
ÁÀ‘Ù ◊Á∆ - ⁄≈‘∂ ¿∞‘ «’√∂ Ú∆
Ú≥È◊∆ Á∆ ‘ØÚ∂, ˘ Òº’ ÂØÛÚ∆∫ ‘≈
Á∂Úª◊∂ ? ‘ ¿∞‘ «√¡≈√ ‹Ø ÒØ’ª
⁄ «Î’» Ú≥ ‚ ∆¡ª Í≈¿∞ ∫ Á∆ ‘Ø Ú ∂ ˘
̪‹ Á∂ Ú ª◊∂ , Í≥ ‹ ≈Ï, «Áº Ò ∆,
◊∞ ‹ ≈Â, ¡Â∂ Í∂ Ù ≈Ú ¡≈Á Óπ Û
Áπ‘≈¿∞‰ È‘∆∫ Á∂Úª◊∂Õ
‹ÈÚ∆ B@AE
23
¿±ËÓ «√≥ÿ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ Â∂ «ÚÙ∂Ù
Ì◊ «√≥ÿ Ó∂≈ √Ì ÂØ∫
ÚË∆¡≈ ÁØ√ : ¿±ËÓ «√≥ÿ
≈’∂Ù ’∞Ó≈
¿±ËÓ «√≥ÿ Ì◊ «√≥ÿ ˘ ¡≈͉≈ √Ì
ÂØ∫ ÚË∆¡≈ ÁØ√ √ÓfiÁ≈ √∆Õ ¿∞√ È∂ C@
Ó≈⁄ AID@ ˘ Ï«’√‡È ‹∂Ò∑ ⁄Ø∫ ¡Í‰∂
ÁØ√ ˜Ø‘Ò «√≥ÿ ˘ «Ò÷∂ ͺÂ ”⁄ «Ò«÷¡≈
√∆Õ
““ÓÀ∫ ÓÈ Â∫Ø ’Á∂ Ú∆ È‘∆∫ ‚«¡≈ √Ø ÓÀ∫
‹ÒÁ∆ ‘∆ ÓΩ È≈Ò «Ú¡≈‘ ’ÒÚª◊≈Õ ÓÀ˘
«¬√ Ï≈∂ ’ج∆ ¡Î√Ø√ È‘∆∫ «’¿π∫«’ ÓÀ∫ ¡Í‰∂
Á∂Ù Á≈ «√Í≈‘∆ ‘ª «¬√ ˘ A@ √≈Ò ‘Ø ◊¬∂
‘ÈÕ ‹ÁØ∫ Ó∂≈ √Ì ÂØ∫ ÚË∆¡ª ÁØ√ ÓÀ˘
«Íº¤∂ ¤º‚ ’∂ ⁄Ò≈ «◊¡≈ ¡Â∂ Ó∂≈ Ô’∆È ‘À
«’ Ó∂∂ ÓÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓÀ∫ ¿∞√ ˘ «ÓÒª◊≈
«’¿∞∫«’ ¿∞‘ Ó∂≈ «¬≥˜≈ ’ «‘≈ ‘À «¬‘
BC Â≈∆’ √∆ ¡Â∂ Ó∂∆ ¿∞Ó∆Á ‘À «’ «¬‘
ÓÀ˘ Ú∆ ¿∞√∂ Â≈∆’ ˘ Ϊ√∆ Á∂‰◊∂Õ””
¿± Ë Ó «√≥ ÿ È∂ E ¡Íz À Ò AID@ ˘
Ï«’√‡È ‹∂Ò∑ ”⁄Ø «Ò÷∂ «¬º’ ‘Ø ͺÂ ”⁄
Ì◊ «√≥ÿ √Ï≥Ë∆ «Ò«÷¡≈Õ
““Ó∂  ≈ «Í¡≈≈ ÁØ √  «√Î «¬º ’ ‘∆
«‹‘Û≈ ÓÀ∫ ω≈«¬¡≈ ÓÀ˘ «Íº¤∂ ¤º‚ «◊¡≈
‘ÀÕ ÓÀ∫ È‘∆∫ «’‘≈ Í ’«‘‰≈ ⁄≈‘ª◊≈ ¡Â∂
¡≈͉∆ «˜≥Á◊∆ «Úº⁄ ’Á∂ Ú∆ È‘∆∫ Áº«√¡≈
Í ¿∞√ ÂØ∫ «ÏÈ≈ «‹¿∞‰ Á≈ ’ج∆ Î≈«¬Á≈
È‘∆∫ ¿∞√ ˘ Ϊ√∆ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆ ¡Â∂ ¿∞‘
¡≈͉∂ ÚË∆¡ª ÁØ√ ˘ «Íº¤∂ ¤º‚ «◊¡≈Õ
«¬√ ’’∂ «‹Ú∂∫ ¿∞‘ «◊¡≈ ÓÀ∫ Ú∆ ¿∞Ú∂∫ ‘∆
ÓÈ≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘ª Í ¿∞√ ˘ ≈ ˘ Ϊ√∆
«Áº  ∆ ◊¬∆ √∆Õ ÓÀ ˘ ‘Ø √’Á≈ ‘À √Ú∂  ∂
«ÓÒ∂UÕ
¡√À∫ÏÒ∆ Ï≥Ï ’∂√ «Íº¤Ø∫ Ì◊ «√≥ÿ Â∂
Ï∆. ’∂.ÁºÂ ˘ ¿∞Ó ’ÀÁ Á∆ √˜≈ ‘؉ ÂØ
Ï≈¡Á Ì◊ «√≥ÿ ˘ Ó∆¡ªÚ≈Ò∆ ‹∂Ò∑ Â∂
Ï∆. ’∂. ÁºÂ ˘ ’∂∫Á∆ ‹∂Ò∑ Ò≈‘Ω «Úº⁄ ‘∆
«‘‰ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ‹∂Ò∑ ¡≥Á Ú∆ «¬‘Ȫ
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á≈ √≥ ÿ Ù ‹≈∆ «‘≈Õ
«√¡≈√∆ ’ÀÁ∆ Á∆¡ª √‘±Òª, ⁄≥◊∆ ÷π≈’,
‘ Â∑ ª Á≈ √≈«‘ («¬«Â‘≈√, ¡Ê
Ù≈√Â, ≈‹È∆Â’, «Ú«◊¡≈È, ’«ÚÂ≈
¡÷Ï≈) ¡≈«Á «ÓÒ‰ Á∆ Ó≥◊ ˘ ÒÀ ’∂ AE
‹»È AIBI ˘ Ì◊ «√≥ÿ È∂ Ì∞º÷ ‘ÛÂ≈Ò
Ù∞  » ’ «Áº  ∆ √∆Õ Ì◊ «√≥ ÿ Á∆ Ì∞ º ÷
‘ÛÂ≈Ò Á≈ ÍÂ≈ Òº◊‰ Â∂ Ï∆. ’∂. ÁºÂ È∂
Ú∆ ¡Í‰∆ Ì∞º÷ ‘ÛÂ≈Ò Ù∞» ’ «ÁºÂ∆, AC
‹∞ Ò ≈¬∆ AIBI ÂØ ∫ Ò≈‘Ω  √≈«˜√ ’∂ √ Á∂
Á»√∂ √≈Ê∆¡ª ‹Ø ÏØ√‡Ò ‹∂Ò∑ Ò≈‘Ω «Úº⁄
√È È∂ Ú∆ Ì∞º÷ ‘ÛÂ≈Ò Ù∞» ’ «ÁºÂ∆Õ
‹∂ Ò ∑ «Úº ⁄ ¿± Ë Ó «√≥ ÿ È∂ Ú∆ Ì◊Â
«√≥ÿ Á≈ ≈‘ ⁄π«‰¡≈Õ ¿∞√È∂ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ Ì∞º÷
‘ÛÂ≈Ò ’ «ÁºÂ∆ Ó≥◊≈ º÷∆¡ª «’ ¿∞√ È∞≥
A@ «ÁȪ Á∆ ʪ ‘ Ø ˜ È‘≈¿∞ ‰ Á∆
√‘»Ò «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂, ¿∞√ Á∂ ÁØ√ª ÚºÒØ∫
Ì∂ ‹ ∆¡ª «’Â≈Ϫ ¿∞ √ ˘ ÍÛ∑ È «Áº  ∆¡ª
‹≈‰, «Ò÷‰ Â∂ ÍÛ∑ È Ò¬∆ ¿∞ √ Á∆¡ª
¡À È ’ª Ú≈Í√ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ ¡≈«Á ¿∞ ‘
BF ¡ÍzÀÒ AID@ ÂØ∫ F ‹»È AID@ ( DB
«ÁÈ) Ì∞º÷ ‘ÛÂ≈Ò Â∂ «‘≈Õ F ‹»È AID@
˘ ‹∂Ò∑ ”⁄ ‚≈’‡ª ÚÒØ∫ ¿∞√ ˘ ‹ÏÁ√Â∆
ÌØ ‹ È ÈÒ∆ Ú≈Ò∆ Í≈¬∆Í
≈‘∆∫ ÷≈‰≈ Á∂‰≈ Ù∞» ’∆Â≈
«◊¡≈Õ
Ì◊ «√≥ ÿ Á∆ Ó≈Â≈
«Úº«Á¡≈ÚÂ∆ Á≈ ’«‘‰≈ √∆
«’ Ì◊ «√≥ÿ ÿ ’≥Ó ’Á≈
«¬Ë ¿∞ Ë  «Î«Á¡ª
’Â≈ «√≥ ÿ √≈Ì≈ Á∆¡ª
«¬‘ √Â≈
““√∂Ú≈ Á∂Ù Á∆ «‹≥ÁÛ∆¬∂ ÏÛ∆ ¡Ω÷∆
◊ºÒª ’È∆¡ª „∂ √π÷ºÒ∆¡ª È∂
«‹È∑ª Á∂Ù √∂Ú≈ «Úº⁄ ÍÀ Ë¬∂
¿∞È∑ª Òº÷ Óπ√∆Ϫ fiºÒ∆¡ª È∂U
◊≈¿∞ ∫ Á≈ √∆ Â∂ «Í¡≈
È≈Ò ’«‘≥Á≈ √∆ «’ Ï∂Ï∂ ‹∆
«¬‘ Ù∂ ¡  Ù‘∆Á ’Â≈
«√≥ÿ √≈Ì≈ Á≈ ‘ÀÕ ’Â≈
«√≥ÿ √≈Ì≈ ¿±ËÓ «√≥ÿ Á≈
Ú∆ ¡≈ÁÙ √∆Õ ¿±ËÓ «√≥ÿ
«‹‘Û∂ ’≈◊˜ E ‹»È AID@
˘ ¡Á≈Ò «Úº⁄ ÒÀ’∂ «◊¡≈
¿∞ √ «Úº ⁄ Ú∆ «¬‘ Ò≈¬∆Ȫ
◊∞  Óπ º ÷ ∆ ”⁄ ¿± Ë Ó «√≥ ÿ È∂
¡≈͉∂ ‘º Ê È≈Ò «Ò÷∆¡ª
√ÈÕ
√ß È AIC@ ”⁄ Ì◊Â
«√≥ÿ È∂ «ÙÚ ÚÓ≈ ˘ «’‘≈
√∆Õ
«¬È’Ò≈Ï ÂØ∫ √≈‚≈ ’∆
Ó≥ÂÚ ‘À, √ÍÙ‡ ‘ÀÕ «¬√ √Á∆ «Úº⁄ «¬√Á≈
«√Î «¬º’ ‘∆ ÓÂÒÏ ‘Ø √’Á≈ ‘À ‹ÈÂ≈
Ò¬∆, ‹ÈÂ≈ Á≈ ≈‹È∆Â’ Â≈’ Â∂
’Ϙ≈Õ ¡√Ò «Úº ⁄ «¬‘ ‘À “«¬È’Ò≈Ï”
Ï≈’∆ √Ì Ï◊≈Úª ª «√Î Ó≈Ò’ª Á∆
ÂÏÁ∆Ò∆ ’’∂ Í»≥‹∆Ú≈Á∆ √«Û¡ªÁ ˘ ‘∆
¡º◊∂ ÂØÁ∆¡ª ‘ÈÕ «Úº⁄ Ú∆ ¡√∆∫ Ì≈Â∆
«’Â∆ Á∂ ≈‹ ÂØ∫ ÿº‡ ’∞ºfi È‘∆∫ ⁄≈‘∞≥Á∂ ‘ª
Ì≈Â∆ «’Â∆ È∂ , Ì≈ ¡≥ Á 
√≈Ó≈‹∆Ú≈Á∆ ¡Â∂ ¿∞È∑ª ÓÁÁ◊≈ª ˘, ‹Ø
«’ ¿∞√ ¡≈«Ê’ «√√‡Ó «‹√ Á∆¡ª ‹Û∑ª
Ò∞º‡ ”Â∂ ¡≈Ë≈« ‘È, Á∂ ÍÀØ’≈ ‘È, ‘‡≈
’∂ ¡º◊∂ ¡≈¿∞‰≈ ‘ÀÕ √≈Ó≈‹Ú≈Á ˘ ◊ºÁ∆¿∞∫
Ò≈‘∞‰ Ò¬∆ Ì≈ Á≈ «¬º’Ø «¬º’ ‘«Ê¡≈
«’Â∆ «¬È’Ò≈Ï ‘ÀÕ ’ج∆ ‘Ø ⁄∆˜ ¿∞√
¿∞Á∂Ù Á∆ Í»Â∆ È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ
«¬È’Ò≈Ï «Ó‘ÈÂ∆ «Ú⁄≈’ª ¡Â∂
«Ó‘ÈÂ∆’≈’∞ È ª Á∆ ÍÀ Á ≈«¬Ù ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À
ÏÁ«’√ÓÂ∆ ˘ Ì≈Â∆ «¬È’Ò≈Ï Á≈ ÏΩ«Ë’
ͺ ÷ ‘Ó∂ Ù ≈ ’Ó˜Ø  «‘≈ ‘À «¬√ Ò¬∆
«¬È’Ò≈Ï Á∆¡ª ˜»∆ ◊ºÒª ¡Â∂ ’∆Â∂ ◊¬∂
’≈‹ Á∂ ÍzÌ≈Ú ÚºÒ «Ë¡≈È È‘∆∫ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ «¬√ Ú≈√Â∂ «¬º ’ «¬È’Ò≈Ï∆ ˘
¡«Ë¡À È ¡Â∂ «⁄≥ Â È ˘ ¡≈͉∆ Í«Úº  
«˜≥ Ó ∂ Ú ≈∆ ω≈ ÒÀ ‰ ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À Õ
Ì◊ «√≥ ÿ Â∂ ¿∞ √ Á∂ √≈Ê∆¡ª Á≈
’«‘‰≈ √∆ «’ ¡√∆ ÚÂÓ≈È „ª⁄∂ Á∂
√Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆Â’ ͺ ÷ ª
«Úº⁄ «¬È’Ò≈Ï∆ ÂÏÁ∆Ò∆¡ª «Ò¡≈¿∞‰ Á∂
‘º ’ «Úº ⁄ ‘ª ¡√∆ ⁄≈‘∞ ≥ Á ∂ ‘ª «’ ÚÂÓ≈È
√Ó≈‹ ˘ Í»  ∆ Â∑ ª «¬º ’ ÈÚ∂ È Ø Ò ∂ √Ó≈‹
«Úº ⁄ ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈Ú∂ Õ «¬√ Â∑ ª ÓÈ∞ º ÷ Á∂
‘º Ê Ø ∫ ÓÈ∞ º ÷ Á∆ Ò∞ º ‡ ¡√≥ Ì Ú Ï‰≈ ’∂ √≈∂
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹Á ÷Ï √π‰∆ «¬‘ ÌÀÛ∆ ª
√≈‚∆ ¡º÷≈ ⁄Ø È∆ ÏÀ‘ «◊¡≈
¿∞‘ Áπº÷ √∆ Úª◊ ÂÒÚ≈ Á∂
«ÁÒ √∆È∂ ⁄Ø ⁄∆ ÒÀ «◊¡≈
‘ºÊ Ì∂ √∆ √≈‚∂ ÷π√∆¡≈ Á∂
«’¿∞ ‘ºÊ ÷≈Ò∆ Ï≈‡≈ «‘ «◊¡≈
⁄’ ˘ ’Á∂ È≈ Í»≈ ‘؉ Ú≈Ò≈
«’¿∞ ºÏ≈ ÿ≈‡≈ ÍÀ «◊¡≈
«’¿∞ ºÏ≈ ÿ≈‡≈ ÍÀ «◊¡≈
(¡‹Ó∂ ¡’Ò ‹∆ Â∞√∆ ‘Ó∂√≈ √≈‚∂ «ÁÒ≈ ⁄ Úº√Á∂ ‘Ø◊∂
ÏÛ∂ ‘∆ Ì∂ ‘ج∂ ÓÈ È≈Ò Ï‘∞ ‘∆ ¡Î√Ø√ Ú≈Ò∆ ÷Ï
√ªfi∆ ’ «‘ª Ó∂∂ «Í≥‚ ⁄’ ÂØ∫ ¡≥’Ò ‹∆ √Á≈
¡‹Ó∂ «√≥ÿ «√ºË» «˜◊ Á∂ ’À∫√ Á∆ Ï∆Ó≈∆ ’≈È ¡º‹
√≈˘ ‘Ó∂Ùª Ò¬∆ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ «Í¤Ò∂ ’∞ºfi «ÁȪ ÂØ∫
˙‘Ȫ Á∂ ÁπÏ≈≈ «√‘ÂÓ≥Á ‘؉ Ò¬∆ «Í≥‚ Á∂ ‘ ¤Ø‡∂
Ϻ⁄∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘ Ϙ∞◊ È∂ ¡Á≈√ª ’∆Â∆¡ª Í ˙√
¿∞ÍÚ≈Ò∂ ˘ ¡‹Ó∂ ¡≥’Ò Á∆ «˜¡≈Á≈ ‘∆ ˜» √∆Õ
¿∞‘È≈ Á∆ ⁄Û∑Á∆ ’ˇ≈ Ú≈Ò∆ Ù÷Ù∆¡Â ‘Ó∂Ùª √≈‚∂ «ÁÒª
«Úº⁄ ‘∂◊∆Õ
- ’Ó‹∆ √ß˱
¡‹Ó∂ «√≥ÿ «√ºË» ⁄æ’ Á∆ ÓΩ ‘؉
È≈Ò Á∂Ùª-«ÚÁ∂Ùª ”⁄ √Ø◊ Á∆ Ò«‘
ÒØ ’ ª Ò¬∆ √Ì ÷∂  ª «Úº ⁄ Í»  ∆ ¡≈˜≈Á∆
Ô’∆È∆ ω≈¬∆ ‹≈Ú∂Õ
¿±ËÓ «√≥ÿ È∂ E ‹»È AID@ ˘
¡Á≈Ò «Úº ⁄ ÒÀ ’ ∂ ◊¬∂ ’≈◊‹ª ”⁄Ø ∫ «‹√
«Ú⁄Ø ∫ ¿∞ ‘ BE «Ó≥ ‡ ÏØ Ò Á≈ «‘≈Õ Á∂ Ù Á∆
¡≈˜≈Á∆ Ï≈∂ «Ò«÷¡≈ ÓÀ ∫ ÓΩ  Á∆ √˜≈
ÂØ ∫ È‘∆∫ ‚Á≈Õ «¬‘ Ó∂  ∂ Ú≈√Â∂ ’∞ fi Ú∆
È‘∆∫ ‘À Õ ÓÀ ˘ Ó ‹≈‰ Á∆ Ú∆ ’Ø ¬ ∆ Íz Ú ≈‘
È‘∆∫ «¬√ Ï≈∂ ÓÀ ˘ «Î’ È‘∆∫ ÓÀ ∫ «’√∂
Ó’√Á Ò¬∆ Ó «‘≈ ‘ª ¡√∆∫ «Ïz « ‡Ù
√≈Ó≈‹ Á∂ ‘º Ê Ø ∫ √Â≈¬∂ ‘Ø ¬ ∂ ‘ª ÓÀ ˘ ÓÈ
Â∂ Ó≈‰ ‘∂ À ¡≈͉∆ ‹ÈÓ Ì± Ó ∆ ˘ ¡≈˜≈Á
’Ú≈¿∞ ‰ Ò¬∆ ÓÀ ˘ ¡≈͉∂ ÓÈ Â∂ Ú∆
Ó≈‰ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ ÓÀ ˘ ¿∞ Ó ∆Á ‘∂ À «’ ‹ÁØ ∫ ÓÀ ∫
⁄Ò≈ «◊¡≈ ª Ó∂  ∂ ‘˜≈ª Á∂ Ù Ú≈√∆
Â∞ ‘ ≈˘ ◊≥ Á ∂ ’∞ º « ¡ª ˘ Ï≈‘ ˺ ’ ‰◊∂ ¡Â∂
Ó∂  ∂ Á∂ Ù ˘ ¡≈˜≈Á ’Ú≈¿∞ ‰ Ò¬∆ ¡º ◊ ∂
¡≈¿∞ ‰ ◊∂ Õ
Úº ‚ ∂ «˜≥ Ó ∆Á≈ ¡Â∂ Ì≈ Á∂ Ó≈Ò’
¡√Ò «Úº ⁄ «‹‘Û∂ Ó∂  ∂ Á∂ Ù Á∂ ˜»  ∆
¿∞ Á ÔØ ◊ Á∂ Ó≈Ò’ ‘È ¡Â∂ ¿∞ È ∑ ª Á≈
¿∞ Á ÔØ ◊ Â∂ ’Ϙ≈ ‘À «¬‘ ¡≈͉∆ Ò≈Ò√≈
¡Â∂ Ò≈Ò⁄ Ò¬∆ Ó∂  ∂ Á∂ Ù Á∆ ¿∞ Í ‹ ÒÀ
‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ’≈«Ó¡ª ˘ «‹¿∞ ‰ Á∂ ‘º’
ÂØ ∫ Ú≈fiª ’ «Á≥ Á ∂ ‘È ¡Â∂ ¿∞ È ∑ ª Á∆
˜Ó∆È∆ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ ¡≈ÈßÁ Ó≈‰Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ Ó∂∂ Á∂Ù Ú≈√∆¡≈ Ò¬∆ ÈÎ ÔØ◊ ‘ÀÕ
¡≈÷∆ ”⁄ ¿∞‘ «Â≥È Ú≈ ÏØ«Ò¡≈Õ
«¬È’Ò≈Ï «¬È’Ò≈Ï «¬È’Ò≈Ï ¡Â∂
Î∂  ¿∞ µ ⁄∆ ¡≈Ú≈˜ ”⁄ ÏØ « Ò¡≈ «Ïz « ‡√
√≈Ó≈‹Ú≈Á Óπ  Á≈Ï≈Á, ¡≥ ◊ ∂ ˜ ’∞ º  ∂
ÓπÁ≈Ï≈Á, Ì≈ ¡Ó ‘∂Õ
ÓØÏ≈: IGGIB-CBBGF
- ‘«Ú≥Á «√≥ÿ √º◊»
Í≥‹≈Ï «Úº⁄Ø∫ ‹◊≈˙∫ Á∂ Ò≈◊∂ «Í≥‚ ⁄’ ˘ ¡≈͉∂
ͺË ”Â∂ «¬’ Ó≈‚Ò ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ √‘»Òª È≈Ò ÒÀµ√
¡≈ÁÙ «Í≥‚ ω≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ¿∞µÿ∂ √Ó≈‹√∂Ú∆ ¡‹Ó∂
«√≥ÿ «√ºË» Á∆ √ØÓÚ≈ ˘ ’ÀÈ∂‚≈ «Úº⁄ ¡⁄≈È’ ÓΩ Á∆
÷Ï ¡≈¿∞‰ È≈Ò Í≥‹≈Ï
‘∆ È‘∆ ÏÒ«’ «ÚÁ∂Ùª «Úº⁄
Ú∆ ¿∞È≈∑∫ Á∂ √πÈ∂‘∆¡ª «Úº⁄
Ì≈∆ √Ø◊ Á∆ Ò«‘ ¯ÀÒ
◊¬∆ ‘ÀÕ «¬‘ Í«‘Ò≈ ÓΩ’≈
Á∂ ÷ ‰ «Ú⁄ √≈‘Ó‰∂ ¡≈
«‘≈ ‘À ‹ÁØ∫ «¬’ «Ú¡’Â∆
Á∆ ÓΩ ‘؉ ”Â∂ √≈∂ «Í≥‚
Á∆¡ª √º Ê ª «Ú⁄ Á∆¡ª
«Ú¤ ‹≈‰ ¡Â∂ √Óπº⁄≈ «Í≥‚
¿∞√ Ò¬∆ √Ø◊Ó¬∆ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ
«˜’ÔØ ◊ ‘À «’ ¡‹Ó∂ 
«√≥ÿ «√ºË» (F@√≈Ò) È∂ ‹Ø
Ï‘∞  ‘∆ ÊØ Û ∑ ∂ √Ó∂ ∫ ¡≥ Á 
«Í≥‚ Á∂ Úº‚∂ «Ú’≈√ ’≈‹ª ˘ È∂Í∂ ⁄≈«Û∑¡≈ ‘À, ¿∞‘
¡≈͉∂ ¡≈Í «Ú⁄ «¬’ «Ó√≈Ò ‘ÀÕ «Í≥‚ Á∂ «Ú’≈√ «Ú⁄
¡‹Ó∂ «√≥ÿ ÚÒØ∫ √Óπ⁄
º ∂ «Í≥‚ «Ú⁄ √∆Ú∂‹ Í≈¿∞‰≈, «Í≥‚
Á∂ ¤ºÍÛª Á≈ ¡≈ËπÈ∆’È ’’∂ Ú≈‡ ‡∆‡ÓÀ∫‡ ÍÒª‡
√Ê≈Í ’È∂Õ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬Ò≈’∂ Á∂ ÈΩ‹Ú≈È Ú◊
˘ ÈÙ∂ ÂØ∫ Á» ’È Ò¬∆ «Í≥‚ «Ú⁄ ÚÒ‚ ’Ò≈√ Îπ‡
º Ï≈Ò
¡Â∂ Ï≈√’‡Ï≈Ò Á∆ ¡’À‚Ó∆ «Â¡≈ ’Ú≈¿∞‰∆ ¡«‘Ó
‘ÈÕ «¬√ ¡ÀÈ. ¡≈. ¡≈¬∆. ÚÒØ∫ «Í≥‚ ˘ «ÏȪ √’≈ Á∆
«’√∂ Ú∆ Â∑ª È≈Ò √‘≈«¬Â≈ Íz≈Í ’∆Â∂ ¡≈͉∂ ͺË ”Â∂
’ØÛª ∞ͬ∂ ÷⁄ ’’∂ ÏÁÒ∆ ◊¬∆ È∞‘≈ Á∆¡ª ËπÓ
≥ ≈ Í≥‹≈Ï
‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ Ì≈ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù «Ú⁄ Ú∆ ͬ∆¡ªÕ «¬√
«Í≥‚ ˘ Á∂÷‰ Ò¬∆ Í≥‹≈Ï ¡Â∂ Ì≈ √’≈ Á∂ È∞Ó≈«¬≥Á∂
¡Â∂ ¡Î√Ù≈‘∆ ¡’√ Á∂÷‰ Ò¬∆ «Í≥‚ Í‘∞⁄
≥ Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ
¡‹Ó∂ «√≥ÿ «√ºË» Á∆ ¡⁄≈È’ ÓΩ ”Â∂ Ù∂∂ Í≥‹≈Ï ¡’À‚Ó∆
Á∂ √≥⁄≈Ò’ Íz.Ø ÏÒÚ≥ «√≥ÿ √≥Ë,» Ó≈. «ÈÓÒ «√≥ÿ «’≥◊≈,
√Í≥⁄ Ó∂‹ «√≥ÿ, ‹Ê∂.ÁÒ∆Í «√≥ÿ ⁄æ’, √»ÏÁ
∂ ≈ ◊∞Ó∂Ò
«√≥ÿ, ⁄Ó’Ω «√≥ÿ ⁄’ ¡Â∂ √≈Ï’≈ √Í≥⁄ ‘⁄≥Á «√≥ÿ
È∂ «’‘≈ «’ √z∆ «√ºË» «Í≥‚ Á∂ ¿∞‘ ¡ÈÓØÒ ‘∆∂ √È, «‹È∑ª
È∂ ¡≈͉∂ ͺ«Ò˙ Òº÷ª-’ØÛª ∞ͬ∂ ÷⁄ ’∂ «Í≥‚ «Úº⁄
√∆Ú∂‹ «√√‡Ó Í≈«¬¡≈, ◊Ò∆¡ª ͺ’∆¡ª ’Ú≈¬∆¡ª,
√ºÊª, fi∆Òª ¡Â∂ «Í≥‚ Á∂ ¤ºÍÛª ˘ ‡∆‡ÓÀ∫‡ ÍÒª‡ ω≈«¬¡≈
¡Â∂ «Í≥‚ Á∂ ÈΩ‹Ú≈È Ú◊ Ò¬∆ √∂-¬∂-Í≥‹≈Ï √ÍØ‡√
¡’À‚Ó∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’’∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄Ø∫ «¬º’ ÈÓ»È∂ Á≈
«Í≥‚ ωÚ≈«¬¡≈Õ ¡º‹ ¿∞È∑ª Á≈ È≈Ó √≈∆¡ª ÁπÈ∆¡ª
«Úº⁄ ¡Ó ‘∂◊≈ ¡Â∂ √≈‚∆ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ Ò¬∆ ‘Ó∂Ù≈
¿∞‘ Íz∂ ‰≈ √Ø «‘‰◊∂Õ ¿πȪ∑ 鱧 √∂‹Ò ¡æ÷ª È≈Ò ¡≈÷∆
Ù˪‹Ò∆ ÏÀ∫Í‡È «Ú⁄ √À∫’Û∂ ¡æ÷ª È∂ Ì∂‡ ’∆Â∆Õ ¡Á≈≈
“√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ¿πȪ∑ Á∂ «Ú¤ØÛ∂ ”Â∂ Áπ÷
æ Á≈ «¬˜‘≈
’«Á¡ª «¬È∑ª Í«Ú≈ª, ¿πȪ∑ Á∂ √’∂-√ÏßË∆¡ª Â∂ √ß◊∆√≈Ê∆¡ª Á∂ Áπ÷
æ ”⁄ Ù∆’ ‘ßÁ
π ≈ ˛Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
24
Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ 鱧 √ØË ’∂ «Ò÷‰ Á∆ ÒØÛ?
«¬«Â‘≈√ 鱧 √Ó≈‹ Á≈ √∆√≈ «’‘≈
‹ªÁ≈ ˛ «’™«’ «¬«Â‘≈√ «Ú⁄Ø∫ √Ó≈‹
Á∂ ‘±-Ï-‘± ÁÙÈ ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ
«’√∂ Á∂Ù, Ú◊ ¡Â∂ Á∂Ù Á∆ Âæ’∆
¡Â∂ «◊≈Ú‡ Á≈ Óπ æ ÷ ’≈È Ú∆
«¬«Â‘≈√ ‘∆ ˛ «’™«’ «¬‘ ¡≈¿π‰
Ú≈Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª Ò¬∆ ⁄≈ȉ ÓπÈ≈∂
Á≈ ’ßÓ ’Á≈ ˛Õ «¬«Â‘≈√ ’∂ÚÒ ¿π⁄
Ú◊ª ‹ª ≈‹∂ Ó‘ª≈«‹¡ª Á≈ ‹∆ÚÈ
«Ïª ‘∆ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ≈ √◊Ø∫ ¡≈Ó ÒØ’ª
Á∂ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ¿π√ 鱧 Ï∂‘Â ω≈¿π‰
Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ¡Â∂ √ßÿÙÙ∆Ò Ï‘≈Áª
¡Â∂ Ù‘∆Áª ÚÒØ∫ ≈‹∂ Ó‘ª≈«‹¡ª Á∂
◊À ÓÈπ÷
æ ∆ ‹πÒÓª «ÚπË
æ ‚‡‰ Á≈ Ú∆
‘πßÁ≈ ˛, «‹È∑ª Á∂ ‹∆ÚÈ √ßÿÙª ÂØ∫
Íz∂ ‰≈ ÒÀ ’∂ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª
÷π Á √ß ÿ Ù ’’∂ √ÈÓ≈È‹È’ ‘Ø
‹ªÁ∆¡ª ‘È «‹√ Ú◊ √Ó≈‹ Á≈
«¬«Â‘≈√ ÈÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¿π √ ȱ ß
«‹™Á∂ È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ
Íz≈⁄∆È ’≈Ò ¡Â∂ ÓæË ’≈Ò «Ú⁄
«Ò÷∂ ◊¬∂ «¬«Â‘≈√’ ◊z ß Ê Ò◊Ì◊
Ïz≈‘Ó‰ Íz«Ø ‘ª Áπ¡≈≈ ‘∆ «Ò÷∂ ◊¬∂ ‘È
‹Ø «’ ’≈ÒÍ«È’ ’Ê≈Úª («Ó«Ê‘≈√)
ÂØ∫ «√Ú≈¬∂ ’πfi Ú∆ È‘∆∫ ‘ÈÕ «¬È∑ª
«Ó«Ê‘≈√’ ◊zÊ
ß ª «Ú⁄ Ì≈ Á∂ ¡≈«Á
Ú≈√∆ Á«Òª Á∆ √«Ì¡Â≈, ËÓ,
≈‹È∆Â∆, ÔØ«Ë¡ª ¡Â∂ Ó‘≈È ÍπÙª
Á∆¡ª ÓÈπ÷
æ ∆ ’Áª ’∆Óª Â∂ √Á≈⁄≈
鱧 ‹ª ª «Ó‡≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛ ‹ª «Î
ÂØÛ ÓØÛ’∂ ¡≈͉≈ ω≈ «Ò¡≈ «◊¡≈
˛Õ ӘϱÈ ‹∂ «’Ë∂ ¿πȪ∑ Á≈ «˜’
˜±∆ ‘Ø ‘∆ «◊¡≈ ª ¿πȪ∑ 鱧 ¡¤±Â,
È∆⁄, ⁄ß ‚ ≈Ò, ◊π Ò ≈Ó, «Ú¡ß ◊ Â∂
’≈‡±È ω≈ ’∂ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ
Á«Ò «¬«Â‘≈√, √«Ì¡Â≈ ¡≈«Á ȱß
√≈«˜Ùª ¡Â∂ ‹Ï ‹πÒÓ È≈Ò ÈÙ‡ ’
«ÁæÂ≈ «◊¡≈, ‹ÁØ∫ «’ «¬«Â‘≈√ È≈Ò
‘∆ √«Ì¡≈⁄≈’ «Ú√∂ ωÁ∂ ¡Â∂
„«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «◊¡≈È Â∂ ¡ÈπÓ≈È ≈‘∆∫
Íz≈Í ÷Ø‹ª ÂØ∫ «¬‘ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛ «’
Ë≈ÛÚ∆ ¡≈∆¡≈ ÒØ’ª È∂ Ì≈ Á∆
√æÂ≈ ‘«Ê¡≈¿π‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á, «¬ÊØ∫ Á∂
¡≈«ÁÚ≈√∆ ¡Â∂ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ √Ó∂∫ √Ó∂∫ ω∂
Óπ √ ÒÓ≈È «√æ ÷ , «¬√≈¬∆, ÏØ Ë ∆ ¡Â∂
¡Ω  ª ȱ ß ¡‰«◊‰Â Ïß Ë Èª «Ú⁄
‹’Û’∂ ¡Â∂ √Ó≈‹ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ’æ„’∂
Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√, √Ó≈‹ ¡Â∂ √«Ì¡Â≈
Á∆ Ï∂‘Á
æ ‘≈È∆ ’∆Â∆Õ
Óß È ± Ú ≈Á∆ Ïz ≈ ‘Ó‰Ú≈Á∆¡ª Á≈
√Ê≈Í √≈«‘Â-«¬«Â‘≈√-ËÓ√«Ì¡Â≈-≈‹È∆Â∆-¡≈«Ê’Â≈
Á«Ò ÙØ « Ù ӘÁ±  ª ȱ ß ¡Í≈Ë∆
ÿØ « Ù ’Á≈ ˛Õ «¬È∑ ª ÚÒØ ∫
(Óȱ ß Ú ≈Á∆¡ª) Ì≈ Á∂ ¡≈«ÁÚ≈√∆
ÔØ«Ë¡ª, √±Ï∆ª ¡Â∂ Ó‘ªÍπÙª 鱧 ⁄Ø,
‚≈’±, È∆⁄, Á≈√, ⁄ß‚≈Ò ¡Â∂ ≈÷«ÙÙ
¡ÀÒ≈«È¡ª ˛, ‹Á«’ ¡≈∆¡≈ ¡÷ΩÂ∆
¿π⁄ ‹≈Â∆¡ª, ’πÙæÂ∆ Â∂ Ïz≈‘Ó‰ ȱß
◊π± Â∂ Á∂Ú ¡ÀÒ≈«È¡≈ ˛Õ ¡≈∆¡≈ È∂
√Ú√z∆ ⁄«⁄∆ ÚßÂ, √ßÌ, «√Ë ÏÒ∆
⁄≈ÈØ , ¸Ó∆, Ùπ ’ ≈⁄≈∆¡≈, ≈‹≈
¡ÙØ’, ≈‹≈ Ó«¶Á, ÌßÂ∂, È≈◊√ÀÈ,
≈‹≈ ’«ÈÙ’, «ÚÁÚ≈È ¡√ß ◊ Â∂
Ú√±ÏË
ß ,± ’«ÍÒ «ÎÒ≈√Î, «√’ßÁ Á≈
ӱߑ ÓØÛÈ Ú≈Ò∂ «Ì÷Ù± √≈˱, ≈Ú‰,
Ó∂ÿÈ≈Ê, Á∂ÚÔ≈È∆, ‹≈√ßË, ‘È≈÷√,
ÙßÏ’
± , «¬’Òæ«Ú¡≈, ÏÏ∆’, ÷π√Ø ¡≈«Á
È±ß Ù‘∆Á ’∆Â≈ Í √≈«‘ «¬«Â‘≈√
«Ú⁄ ¿π‘ «’Ë∂ «Ú÷≈¬∆ È‘∆∫ «ÁßÁÕ∂ ‹∂
«’Ë∂ «¬’ ÁØ Á≈ «˜’ ˛ ª ¿π√ Á∂
‹∆ÚÈ È±ß ÂØÛ ÓØÛ ’∂ ¡≈͉∂ ¡Èπ√≈
Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ
«¬√∂ Â∑ª ÏπË
æ È±ß Í‘≈Û∆ ÂØ∫ ÍæÊ
√π‡
æ ’∂ Ó≈È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ÒØ’
«‘ÂÀÙ∆ ≈‹≈ ‘ÙÚËÈ Á∆ ÒÛ’∆ Á∆
Ù≈Á∆ ÓΩ’∂ Íø‚≈Ò È±ß ¡æ◊ Ò≈ ’∂ ‘æ«Â¡≈
’È Á∆ √≈«˜Ù ⁄∆ ◊¬∆Õ Â’ÙÒ≈
¡Â∂ È≈¶Á≈ «ÚÙÚ «Ú«Á¡≈«Ò¡ª ȱß
Ï∂«‘Ó∆ È≈Ò √≈«Û¡≈ «◊¡≈, √ß Âπ’
æ ≈
≈Ó È±ß Ù‘∆Á ’’∂ «¬‘ Íz⁄≈ ’∆Â≈
«◊¡≈ «’ ¿π ‘ Ï∂ ’ π ß · (’≈ÒÍ«È’
√Ú◊) ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ ◊π± Ú∆Á≈√ ȱß
Ù‘∆Á ’’∂ «¬‘ Íz⁄≈«¡≈ «◊¡≈ «’
¿π‘ ËÂ∆ «Ú⁄ √Ó≈ ◊¬∂Õ Ó∆≈ Ï≈¬∆
鱧 ‹ÏÈ ˜«‘ «Í¡≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √ßÂ
Èß È≈ 鱧 «⁄ßÁÏÈ ÓßÁ √≈‘Ó‰∂
«‹ßÁ≈ ‹Ò≈’∂ Ù‘∆Á ’∆Â≈ «◊¡≈Õ √ßÂ
⁄Ø÷≈ ÓÀÒ≈ 鱧 Íø‚Íπ Á∆¡ª ◊Ò∆¡ª
«Ú⁄ ◊æ‚∂ «Í¤∂ ÏßÈ∑ ’∂ Ù‘∆Á ’∆Â≈
«◊¡≈Õ ÿ≈√∆ Á≈√, ÓπÈ∆Ú≈È, ◊Ø≈,
ÍøÈ≈ Á≈¬∆, √πÒÂ≈È≈ Ìß±, √ÀÈ≈ÍÂ∆
˜Ø≈Ú «√ßÿ, «Ú√≈ Óπ‚
ß ≈ ¡Â∂ ‹ØËÍπ
Á∂ «’Ò∑ ∂ Á∆¡ª È∆‘ª «Ú⁄ «‹ß Á ≈
¸‰Ú≈¬∆ ◊¬∆ ‹∆¡≈ ÏßÏ∆, fiÒ’≈∆
Ï≈¬∆, Ó≈Â≈ Á∆È, ≈ÓÍÂ∆ Â∂ √ÓÍÂ∆,
Ó‘ªÚ∆∆ Á∂Ú∆ ¡≈«Á √Ó∂ ‹«Ò¡ª
Ú≈Ò∂ Ï≈◊ Á∂ Ù‘∆Á ÁπÈ∆¡≈ ¡Â∂ Èæʱ
‹≈È’∆ Ï≈¬∆ ¡≈«Á Á≈ √Ê≈Í √≈«‘Â
«¬«Â‘≈√ «Ú⁄ «’Ë∂ «˜’ È‘∆∫
«ÓÒÁ≈Õ «¬√∂ Â∑ª Ì≈¬∆ «◊‹≈ «√ßÿ
«‹È∑ª ‘«ÓßÁ √≈«‘Ï È±ß ÓȱÚ
ß ≈Á∆¡ª
ÂØ∫ ¡≈˜≈Á ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ Óæ√≈ ß◊Û
Á≈ «√ Úæ„’∂ «Ò¡≈¬∂, Ì≈¬∆ «ÈÌ≈‘±
«√ßÿ ‹Ø Á∆Ú≈È ‹√Í ≈¬∂ Á≈ «√
’æ ‡ ’∂ «Ò¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ ⁄≈ Ú≈
‘«ÓßÁ √≈«‘Ï Á∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ Ï∂¡ÁÏ∆
Á≈ ÏÁÒ≈ «Ò¡≈ ¡≈«Á Á«Ò ÔØ«Ë¡ª
Á∆¡ª Ù≈È≈Óæ  ∆ ’π  Ï≈È∆¡ª ȱ ß
¤πÍ≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ
«¬ßÈ≈ ‘∆ È‘∆∫, ¿πÈ∑ª ¡‰«◊‰Â
ÓÈπæ÷ª Á≈, «‹È∑ª ¡≈͉∂ ÷±È Á∂ ◊≈∂
È≈Ò Â≈‹ Ó‘æÒ, Ò≈Ò «’Ò≈, ‹ÀÍπ Á≈
‘Ú≈ Ó«‘Ò, ‘≈ÚÛ≈ Ï«‹, ’π æ Â Ï
Ó∆È≈ ¡Â∂ „≈’∂ Á∆ Ó÷ÓÒ Ï‰≈¿π‰
Ú≈Ò∂ Ó˜Á±ª Â∂ ’≈∆◊ª, «‹È∑ª Á∂
ω≈¿π‰ ¿πÍß ‘æÊ ÍÀ ’æ‡ «ÁæÂ∂ ◊¬∂,
¿πÈ∑ª Á∆¡ª Ù‘∆Á∆¡ª Á∆ ◊≈Ê≈ «¬√
√Ê≈Í √≈«‘ «¬«Â‘≈√ «Ú⁄ «Á÷≈¬∆
È‘∆∫ «ÁßÁ∆Õ
«ÍzÊÚ∆ ≈‹ ‹ß◊ Á∂ ÓÀÁ≈È «Ú⁄Ø∫
Ìæ‹«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª √√ÚÂ∆ ÈÁ∆ Á∂ ’ß„∂
¿πÂ∂ Ó≈«¡≈ ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ «‘ßÁ± «¬«Â‘≈√
«Ú⁄ ‘∆Ø ˛Õ ‹Á«’ ‹À ⁄ßÁ ¡‰÷ ÷≈Â
¡≈͉∆ Óπ·
æ ’π Ì ÎΩ‹ È≈Ò ¡æ√∆ √≈Ò
Á∂ Ïπ„≈Í∂ «Ú⁄ ⁄ßÁ≈Ú Á∂ ÓÀÁ≈È «Ú⁄
Ù‘∆Á ‘Ø ’∂ Ú∆ «‘ßÁ± «¬«Â‘≈√ «Ú⁄
’≈«¬ Â∂ Á∂Ù ËØ‘∆ Á≈ ÍzÂ∆’ Ï«‰¡≈
‘Ø«¬¡≈ ˛ «’™«’ ¿π‘ «‘ßÁ± È‘∆∫, ¿π‘
ÏØË «ÓæÂ Í≈Á 鱧 ¡≈͉≈ ◊π± ÓßÈÁ≈
√∆, «¬√ ’’∂ ¿π‘ ◊Á≈ ˛Õ ≈‰≈
√ª◊≈, «‹√ È∂ Ï≈Ï 鱧 Ì≈ ¿πÂ∂
‘ÓÒ≈ ’È Ò¬∆ ÍæÂ «Ò«÷¡≈, ¿π‘
«¬√ ’’∂ Ó‘≈È ˛ «’™«’ ¿π ‘
ÓȱßÚ≈Á∆ Á∆ Ú‰-«ÚÚ√Ê≈ Â∂ ‹≈Â
Í≈ Á≈ Ë≈È∆ √∆Õ Á«Òª Áπ¡≈≈
¤Ø‘∂ ‹≈‰ ¿πÂ∂ √‰∂ ’æÍÛ∆∫ È‘≈¿π‰
Ú≈Ò≈ ≈‹≈ ≈Ó ÓØ‘È ≈¬∂ ¡≈Ëπ«È’
Ì≈ Á≈ È≈«¬’ ˛, Á«Òª Á∂ ÓÈπ÷
æ ∆
¡«Ë’≈ ‘Ûæ Í ‰ Ú≈Ò≈ ÓØ ‘ È Á≈√
◊ªË∆ ≈Ù‡«ÍÂ≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ Á«Òª
¡Â∂ ¡Ωª Ò¬∆ «√æ«÷¡≈ Á∂ ÁÚ≈˜∂
÷ØÒ∑‰ Ú≈Ò∂ ‹ØÂ∆ ≈˙ αÒ∂ «¬«Â‘≈√
«Ú⁄ «’Ë∂ «Á÷≈¬∆ È‘∆∫ «ÁßÁÕ∂
AIDH «Ú⁄ ‹ÁØ ∫ Ó≈’√ È∂
Áπ È ∆¡≈ ȱ ß ¡≈͉≈ ’«Ó¿± « È√‡
ÓÀÈ∆ÎÀ√‡Ø «ÁÒ≈ ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄
¡Ωª Á∂ ¡«Ë’≈ª Ò¬∆ Í«‘Ò∆ ’≈ÈÎß√
‘ج∆ ª ¿π√ √Ó∂∫ ‘∆ ‹ØÂ∆ ≈˙ αÒ∂ È∂
Ì≈Â∆ ¡Ω ¡Â∂ Á«Òª 鱧 ‹≈Â∆Ú≈Á∆
ÍzÏË
ß «Ú⁄Ø∫ ’愉 Ò¬∆ ¡≈͉≈ Ï‘π‹È
«‘Â≈«¬ ÁÙÈ «ÁæÂ≈Õ ¿πȪ∑ Ïz≈‘Ó‰Ú≈Á∆
◊zÊ
ß ª Á∂ «ÚπË
æ “◊πÒ≈Ó«◊∆” È≈Ó Á≈ ◊zÊ
ß
«Ò÷’∂ Ó˜Á± √Ó≈‹ 鱧 «ÁæÂ≈Õ «‹√ «Ú⁄
«√¯ ⁄∂ÂÈ≈ ‘∆ ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ’∆Â∆, √◊Ø∫
Ï‘π‹È √«Ì¡Â≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Ò¬∆
“√«Â¡≈ √ØË’ √Ó≈‹” Á∆ «√‹‰≈ ’’∂
ÓȱÚ
ß ≈Á∆¡ª 鱧 Ï÷ Í≈ «ÁæÂ≈Õ Î±Ò∂ Á∂
√«Ì¡≈⁄≈’ «¬È’Ò≈Ï È±ß Î∂Ò∑ ’È Ò¬∆
√π¡≈Ó∆ ÁÔ≈ÈßÁ È∂ Í«‘Òª “◊πÒ≈Ó«◊∆”
鱧 ÍzÌ≈Ú‘∆‰ ’È Ò¬∆ “√«Ì¡≈Ê
Íz’≈Ù” Â∂ Î∂ “√«Â¡≈ √ØË’ √Ó≈‹” ȱß
¡√¯Ò ’È Ò¬∆ “¡≈∆¡≈ √Ó≈‹” Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ ’’∂ Ú‰ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ÍπÈ
‹ÈÓ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆Õ ÍzÂ
ß ± αÒ∂ Á∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ 鱧 ¡ÓÒ∆‹≈Ó≈ Í«‘È≈™Á∂
‘ج∂ Ù≈‘± Ó‘≈≈‹∂ È∂ ¡≈͉∂ ≈‹ «Ú⁄
Á«Òª ȱ ß E@% Ì≈◊∆Á≈∆ Á∂ ’∂
Ïz≈‘Ó‰Ú≈Á ͱ‹
ß ∆Ú≈Á Á∆ «¬‹≈∂Á≈∆ ȱß
¡Ëß◊ ’ «ÁæÂ≈Õ ¡«‹‘∆¡ª ÿ‡È≈Úª
Á≈ ÓȱÚ
ß ≈Á∆¡ª Á∂ √≈«‘ «¬«Â‘≈√ «Ú⁄
«˜’ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈Õ
DEE ¬∆. ÂØ∫ AHEG Âæ’ Úæ÷-Úæ÷
Ë≈ÛÚ∆¡ª È∂ Ì≈ ¿πÍ ’∆Ï D@ Úæ‚∂
‘ÓÒ∂ ’∆Â∂Õ «¬√ ÁΩ≈È «‘ßÁ± ≈‹∂ Ú≈Ú≈ Ïπ∆ Â∑ª ¡≈Í«‰¡ª Á∆ ‘∆ Ï∂ÎÚ≈¬∆
’≈È ‘≈Á∂ ‘∂ Â∂ Á∂Ù ◊πÒ≈Ó ‘πÁ
ß ≈ «‘≈Õ
«¬√ ’ΩÛ∆ √«⁄¡≈¬∆ 鱧 «‘ßÁ± √≈«‘«¬«Â‘≈√ ”⁄ «’™ È‘∆∫ Á√≈«¬¡≈
«◊¡≈? Á∂Ù Ú≈-Ú≈ ◊πÒ≈Ó «’™
‘Ø«¬¡≈? √≈鱧 «¬ßÈ∆ ¶Ï∆ «ÚÁ∂Ù∆ ≈‹
Á∆ ◊πÒ≈Ó∆ «Ú⁄ «’™ «‘‰≈ «Í¡≈?
«¬√ Á∂ ‹Ú≈Ï «Ú⁄ ‚≈. ¡ßÏ‚
∂ ’ ’«‘ßÁ∂
‘È «’ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ «¬‘
Á∂Ù ÁπÙÓ‰ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ’Á∂ «¬’æ·≈ ‘Ø
’∂ Ò«Û¡≈ ‘∆ È‘∆∫Õ ‘Ó∂Ù≈ √Ó≈‹ Á∂ «¬’
Ì≈◊ ¡Ê≈ C% ’ÙæÂ∆ ‹≈ È∂ ‘∆
ÁπÙÓ‰ Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’∆Â≈Õ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫
Ú∆ ¡æË∆¡ª ¡Ωª, Ïπ„
æ ∂ Â∂ Ïæ⁄∂ ‹ß◊ «Ú⁄
Ì≈◊ È‘∆∫ ÒÀ∫Á∂ √ÈÕ «√æ‡∂ Ú‹Ø∫ ¿π‘ Ú≈
Ú≈ ‘≈Á∂ ‘∂Õ «’™«’ ‹≈Â-Í≈Â
«√√‡Ó √ªfi∆ √◊Ó∆ 鱧 Ø’Á≈ ˛Õ
Ïz‘Ó‰Ú≈Á È∂ «¬√ √ªfi∆ √◊Ó∆ ȱß
Ø’’∂ Ì≈Â∆¡ª ˘ «¬’ ¡«‹‘≈ √Ó≈‹
Ï‰È ÂØ∫ Ø’ «ÁæÂ≈ «‹È∑ª Á≈ ¬∂’Â≈
Ì«¡≈ ‹∆ÚÈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿πȪ∑ 鱧 ¡≈͉∂
√ß◊·È ¡Â∂ Ù’Â∆ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘ØÚÕ∂
«Í¤Ò∂ AB √Ω √≈Ò Á∂ «¬«Â‘≈√ 鱧 ‘∆
Ò¬∆¬∂ ª ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ˛ «’ «‘ßÁ√
Ø Â≈È∆
ÒØ’ «ÚÁ∂Ù∆¡ª Á∂ ÍÀª ‘∂· Ú≈ Ú≈
«¬√ Ò¬∆ ÁÛ∂ ‹ªÁ∂ ‘∂ ¡Â∂ Á∂Ù Ú≈
Ú≈ «¬√ Ò¬∆ ◊πÒ≈Ó ‘πÁ
ß ≈ «‘≈ «’™«’
«¬È∑ª ”⁄ ‹≈Â∆-Í≈Â∆ Ì∂Á Ì≈Ú √∆ ‹Ø
¿πȪ∑ 鱧 «¬’æ·∂ È‘∆∫ ‘؉ «ÁßÁ≈Õ ÓȱÚ
ß ≈Á∆
⁄≈Ú‰∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ’≈È ¿π‘ ’ج∆
«Ú«Á¡≈ ◊z«‘‰ È‘∆∫ ’ √’Á∂ √È ¡Â∂
«¬√ ”⁄Ø∫ Ï⁄ «È’Ò‰ Á≈ ≈‘ È≈ «ÓÒ‰
’’∂ ¡Â∂ Ï⁄ «È’Ò‰ Á∂ √≈ËÈ È≈
‘؉ ’≈È ¿πȪ∑ È∂ √Á∆Ú∆ ◊πÒ≈Ó∆ È≈Ò
√ÓfiΩÂ≈ ’ «Ò¡≈ ¡Â∂ «¬√ ◊πÒ≈Ó∆ ȱß
¿πȪ∑ È∂ ¡≈͉∆ «’√Ó ÓßÈ «Ò¡≈ «‹√
ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ È≈ ‘ØÚÕ∂
«‘‡Ò È≈‹∆¡≈ Á≈ «¬‘ ¡÷≈‰
ÓÙ‘± ˛ «’ ‹∂’ «¬’ fi±· 鱧 √æ⁄ ω≈
’∂ IIÚ∂∫ Ú≈ ÏØÒ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ª ¿π‘
A@@Ú∆∫ Ú≈ √æ⁄ ω ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª
‹∂’ «¬’ √æ⁄ 鱧 fi±· ω≈’∂ IIÚ∂∫ Ú≈
ÏØÒ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ª A@@Ú∆∫ Ú≈ ¿π‘
fi±· ω ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ √Ø⁄ Á∂ ¡≈Ë≈
”Â∂ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ÓȱÚ
ß ≈Á∆ Ò∂÷’ ¡Â∂
«¬«Â‘≈√’≈ Ì≈ Á∂ ¡√Ò∆ «¬«Â‘≈√
˘ Íπ·
æ ≈ ◊∂Û≈ Á∂ ’∂ «¬‘ ÌÓ ÎÀÒ≈ ‘∂
‘È «’ ¿πȪ∑ Á∂ ≈‹∂ ÏÛ∂ Ï‘≈Á √È
Â∂ ¿π È ∑ ª AB@F ¬∆∫ Âæ ’ Óπ √ «ÒÓ
‘ÓÒ≈Úª 鱧 «ÁæÒ∆ È‘∆∫ «‹æ‰ «ÁæÂ∆
«‹√ ’’∂ Óπ√ÒÓ≈È «√¯ E@@ √≈Ò
‘∆ Ì≈ ¿πÂ∂ ≈‹ ’ √’∂Õ «’ßÈ∆
‘≈√Ø‘∆‰∆ ◊æÒ ˛ «’ E-G √Ω √≈Ò Á∆
◊πÒ≈Ó∆ ”Â∂ Ú∆ ¡√∆∫ ¯÷ ’Á∂ ‘ªÕ ‹ÁØ∫
«’ √æ⁄≈¬∆ «¬‘ ˛ «’ GAB ¬∆√Ú∆ ÂØ∫
AHEG Âæ’ Ì≈ Â∂ Óπ√ÒÓ≈È ≈‹
’Á∂ ‘∂Õ ‘∆ ≈«‹¡ª Á∆ Ï‘≈Á∆ Á∆,
¿π‘ Ú∆ ¿πÍØ’Â ‘ج∂ ‘Ó«Ò¡ª ”⁄ ‘ج∆
Ú≈ Ú≈ ‘≈ «¬‘ √≈Ï ’Á∆ ˛ «’
«¬‘ Ï‘≈Á∆ È‘∆∫ ’≈«¬Â≈ √∆Õ
«ÚÁ∂ Ù ∆ ‘ÓÒ≈Ú ¡≈∆¡≈ È∂
¡≈͉∆ Â≈È≈Ù≈‘∆ Â∂ ÁÏ ÁÏ≈¡ ‹≈∆
æ÷‰ Ò¬∆ Ïz‘Ó≈ 鱧 «¬√ «√zÙ‡∆ Á≈
⁄‰‘≈≈ Áæ√’∂, ÌØÒ∂ Ì≈Ò∂ ÒØ’ª Á∂ ÓÈ
«Ú⁄ Ïz‘Ó≈ Á≈ ‚ Â∂ ÷ΩÎ ÍÀÁ≈ ’ «ÁæÂ≈
«’ Ïz‘Óª È∂ Ïz≈‘Ó‰ Ó±‘
ß «Ú⁄Ø∫, ’ÙæÂ∆
Ï≈‘ª «Ú⁄Ø∫, ÚÀÙ Í∂‡ «Ú⁄Ø∫ ¡Â∂ Ù±Á ÍÀª
«Ú⁄Ø∫ ÍÀÁ≈ ’∆Â∂ ‘ÈÕ √æÂ≈, √ßÓÂ∆ ¡Â∂
√Ó≈‹ Â∂ ¡≈͉∆ √Á≈∆ ’≈«¬Ó æ÷‰
Ò¬∆ «Î ¿πȪ∑ ’Ó-’ª‚ Á≈ «√˪Â
«⁄¡≈ ¡Â∂ ÍπÈ ‹ÈÓ Á∂ «√˪ ≈‘∆∫
«¬‘ Íz⁄≈«¡≈ «’ ÓÈπ÷
æ Á≈ ‘ ’ßÓ, ‘
√◊Ó∆ Í«‘Ò∂ ‘∆ «ÈÙ«⁄ ˛Õ ÓÈπ÷
æ
Á∂ Áπ÷
æ √π÷
æ , ¿π√ Á∂ «Í¤Ò∂ ‹ÈÓ Á∂ Í≈Í
ÍπÈ
ß Á∂ ’≈È ‘ÈÕ Úæ÷-Úæ÷ ‹≈ª Ò¬∆
Úæ÷-Úæ÷ ∆Â∆ «Ú≈‹ª, «ÈÔÓ ¡Â∂ ’ßÓ
«Í¤Ø∫ ‘∆ “«Ï‘πÓ≈Â≈” È∂ «Ò÷∂ ‘ÈÕ Ú∂Á,
Ù≈√Âª, «√ÓÂ∆¡ª ”⁄ «¬‘ Ú∆ √ÍÙ‡
’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ «’ «¬‘ Úß‚ ◊π‰≈ Á∂
¡≈Ë≈ ¿π  ∂ È‘∆∫, «√¯ ‹ÈÓ Á∂
¡≈Ë≈ ”Â∂ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ Ì≈Ú ¡÷ΩÂ∆
È∆Ú∆∫ ‹≈ ”⁄ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò≈ ÓÈπæ÷
Ì≈Ú∂∫ «’ßÈ≈ Ú∆ ◊π‰Ú≈È «’™ È≈ ‘ØÚ,∂
«Î Ú∆ ¿π√ Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ È∆Ú∆∫
‘∆ ‘∂◊∆Õ «¬√ Á∆ Í≈Ò‰≈ ˜±∆ ˛Õ
¡≈∆¡≈ Ïz≈‘Ó‰Ú≈Á∆¡ª (≈‹≈ ¡Â∂
ÍzØ«‘Â) È∂ ¡≈͉∂ Â≈ÈÙ≈‘∆ ≈‹ ȱß
Ï’≈ æ÷‰ Ò¬∆ Á«Ò √ث٠ӘÁ±,
«’√≈È ¡Â∂ ¡Ωª 鱧 «√æ«÷¡≈ ÂØ∫ Óȱß
«√ÓÂ∆ ≈‘∆∫ ’≈ȱÈ
ß È Úß«⁄ ’ «ÁæÂ≈
¡Â∂ ¡≈͉∂ Ò¬∆ «√æ«÷¡≈ 鱧 «˜Ú ’
«Ò¡≈Õ «√æ«÷¡≈ Íz≈Í ’È≈ «√¯
Ïz≈‘Ó‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ω≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ
◊ΩÂÓ ÏπæË È∂ «¬√ È≈ Ï≈ÏÂ≈
¡Â∂ Ï∂ « ¬È√≈¯∆ Ú≈Ò∆ √Ó≈«‹’
«ÚÚ√Ê≈ È±ß È’≈ ’∂ Ó≈ÈÚ Óπ’Â∆ Ò¬∆
¡≈˜≈Á∆, √Ó≈ÈÂ≈, Ì≈¬∆⁄≈≈ Â∂ «È¡ª
Ú≈Ò∆ ÈÚ∆∫ Â∑ ª Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Á≈
√ß ’ ÒÍ ‘∆ È‘∆∫ ¿π Ì ≈«¡≈, ÏÒ«’
√Ê≈Í Ïz ≈ ‘Ó‰Ú≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆
α‘Û∆ ω∂Õ «Ó«Ê‘≈√’ «’√ÓÂ, ’Ó
’ª‚, È’-√Ú◊, ¡≈ÂÓ≈-ÍzÓ≈ÂÓ≈,
Ú‰-Ú◊ Â∂ «¬È∑ª Á∆ ÍØÙ’ «¬’
«ÚÙ∂Ù Ú◊ Á∆ Ì≈Ù≈ “√ß√«¥Â” 鱧 Ú∆
¡√Ú∆’≈ ’ «ÁæÂ≈ √∆Õ «√æ‡∂ Ú‹Ø∫
¡≈˜≈Á∆, √Ó≈ÈÂ≈, Ì≈¬∆⁄≈≈ ¡Â∂
‹ÈÚ∆ B@AE
«È¡ª ¡≈Ë≈ ‹≈Â∆-‹Ó≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆
«√‹È≈ ‘ج∆ ¡Â∂ Ì≈ √ØÈ∂ Á∆ «⁄Û∆
Ï«‰¡≈Õ ÏπË
æ Á∂ «¬√ «√ËªÂ È±ß Â«‘√È«‘√
’È
Ò¬∆
Í«‘Òª
Ïz≈‘Ó‰Ú≈Á∆¡ª È∂ ◊ΩÂÓ ÏπË
æ 鱧 «ÚÙȱß
Á∂ Á√ ¡ÚÂ≈ª «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ’’∂ ¿πȪ∑
Á∂ Â’ È±ß Í±∆ Â∑ª «Ó‡≈ Á∂‰ Á≈ Ìͱ
ÔÂÈ ’∆Â≈Õ «Î Óß鱧 «√ÓÂ∆ ≈‘∆∫
’·Ø «ÈÔÓ Ï‰≈¬∂Õ Á«Ò √Ó≈‹ ȱß
¤±Â ¡Â∂ ¡¤±Â «Ú⁄ Úß‚ «ÁæÂ≈Õ ¡¤±Â
ÏØË∆¡ª Á∂ «Ú’≈√ ¿πÂ∂ ‘ Íz’≈ Á∆¡ª
Í≈ÏßÁ∆¡ª Ò≈ «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ ¿πȪ∑
鱧 È◊ª Â∂ «Íø‚ª «Ú⁄Ø∫ Ï≈‘ ’æ„ «ÁæÂ≈
«◊¡≈Õ ¿πÈ∑ª ¡≈Í√∆ Ó∂Ò «ÓÒ≈Í Â∂
√÷ Í≈ÏßÁ∆¡ª Ò◊≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ
«√æ«÷¡≈, √ß◊·È Â∂ √ßÿÙ ’È È±ß
Ï◊≈Ú ◊Á≈«È¡ª «◊¡≈Õ
«‘ßÁ¡
± ª 鱧 ‘≈’∂ Óπ√ÒÓ≈È «¬ÊØ∫ Á∂
√≈Ù’ ω∂Õ Óπ√ÒÓ≈È Ï≈ÁÙ≈‘ª È≈Ò
«¬ÊØ∫ Á∂ «‘ßÁ± ≈‹ ÿ≈«‰¡ª Á∂ Ù≈‘∆
√ÏßË, Ù≈Á∆-«Ú¡≈‘, Ë∆¡ª Á∂ ‚ØÒ∂,
ÒÛ’∂ ÒÛ’∆¡ª Á∂ Íz ∂ Ó Ïß Ë È,
Ïz≈‘Ó‰Ú≈Á ÂØ∫ Í∆Û Á«Òª ”⁄Ø∫ ω∂
Óπ√ÒÓ≈È, «‘ßÁ¡
± ª ”⁄Ø∫ Ò≈Ò⁄ ”⁄ ω∂
Óπ√ÒÓ≈È ¡≈«Á Á∂ √ÏßË ’πfi «Ò«÷¡≈
‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ √∆, ‹Ø «’ È‘∆∫ «Ò«÷¡≈
«ÓÒÁ≈Õ
«Î ¡ß◊∂˜ ¡≈¬∂, ¿π‘ «‘ßÁ± ¡Â∂
Óπ √ ÒÓ≈Ȫ ÁØ ‘ ª ȱ ß ‘≈’∂ «¬ÊØ ∫ Á∂
√æÂ≈Ë≈∆ ω∂Õ ¿πȪ∑ È∂ ’≈ȱÈ
ß Á≈ ≈‹
√Ê≈Í ’∆Â≈Õ ¿πÈ∑ª Á≈ «◊¡≈È Â∂
«Ú«◊¡≈È ¡≈«¬¡≈Õ «¬È∑ª Á∂ ≈‹ ÁΩ≈È
Í«‘Ò∂ «ÚÙÚ ÔπæË ÂØ∫ Ï≈¡Á Ó‘≈ÂÓ≈
◊ªË∆ È∂ ͱ‹
ß ∆ÍÂ∆¡ª, √ÓßÂ≈, Íz«Ø ‘ª Â∂
ËÈ∆ «’√≈Ȫ 鱧 ¡≈˜≈Á∆ Á∂ ¡ßÁØÒÈ
«Ú⁄ È≈«¬’ÂÚ≈ Á∂ ’∂ «Ïz«‡Ù √≈Ó≈‹
Á∂ «÷Ò≈¯ ¿π·∂ ˆÁ Â∂ Ì◊ «√ßÿ ‘π‰ª
Á∂ «¬È’Ò≈Ï È±ß ¶◊Û≈ ’ «ÁæÂ≈Õ
‚≈’‡ ¡ßÏ∂‚’ «Ïz«‡Ù √≈Ó≈‹ Â∂
◊ªË∆Ú≈Á∆ Ïz≈‘Ó‰Ú≈Á∆¡ª Á∂ √ßÿÙ
ÁΩ≈È, √ßͱÈ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ¡≈͉≈
¡Òæ◊ √ßÿÙ ¡ß«Ì¡≈Õ «¬√∂ Á«Ó¡≈È
¿π·∆ ¥ªÂ∆’≈∆ Íz◊Â∆Ù∆Ò Ò«‘ Á∂
¡≈◊±¡ª È∂ ´æ‡Ó¬∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ÏÁÒ
”⁄ Ú◊ «‘ √Ó≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ȱß
¡≈͉≈ Ò’Ù ÿث٠’∆Â≈Õ Ò≈Ò≈
‘«Á¡≈Ò ¡Â∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ È∂
Á«Ò √Óæ«√¡≈ 鱧 √Ó«fi¡≈ ‘∆ È‘∆∫,
√◊Ø ∫ «¬√ Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Ò¬∆ ¿π È ∑ ª È∂
“◊πÒ≈Ó∆ Á≈ ‹«‘” ¡Â∂ “¡¤±Â Á≈
√Ú≈Ò” ˜Ø ÙØ È≈Ò ÓπæÁ∂ Ú∆ ¿π·≈¬∂Õ
Í Á«Ò √Óæ«√¡≈ 鱧 ‹ÒÁ∆ ‘∆ Ϊ√∆
´¡≈ «ÁæÂ≈ ◊¬∆Õ Ì≈Â∆ ͱ‹
ß ∆ÍÂ∆¡ª
¡Â∂ ¡ß◊∂˜ª Á«Ó¡≈È √æÂ≈ ÂÏÁ∆Ò∆
Á∆ ‹Ø ¡ßÁ÷≈Â∂ ◊æÒÏ≈ ⁄Ò ‘∆ √∆
¿π√ È±ß Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ È∂ ¡≈͉∆¡ª
«Ò÷ª «Ú⁄ √ÍÙ‡ ’«Á¡ª «’‘≈ «’
¡ß◊∂˜ Ì≈Ú∂∫ «¬ÊØ∫ ⁄Ò∂ ‹≈‰◊∂ Í ¿πȪ∑
Á∆ ʪ ¿π√ ’π√∆ ”Â∂ ‹Ø Ì≈Â∆ ‘≈’Ó
ÏÀ·‰◊∂, ¿π‘ ¡ß◊∂˜ª Á∂ ‘∆ ÍÁ «⁄ßȪ∑
”Â∂ ⁄æ Ò ‰◊∂ «‹√ È≈Ò Ì≈Â∆
«Ó‘ÈÂ’Ùª 鱧 ’ج∆ Î’ È‘∆∫ ͬ∂◊≈Õ
√Ø ¡æ‹ Âæ’ ¿π√∂ Â∑ª ‘πÁ
ß ≈ ¡≈ «‘≈ ˛
«‹√ 鱧 Ì≈Â∆ ‹È √Ó±‘ Ò¬∆ √Ófi‰≈
Ï∂‘Á
æ ˜±∆ ˛Õ ÓΩ‹Á
± ≈ ‘π’Ó≈È≈ ÚÒØ∫
≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈ Á≈ Ì◊Úª’È
’È Á∂ «Ó«Ê‘≈√’ ¬∂‹‚
ß ∂ 鱧 ·æÒ Í≈¿π‰
Á≈ «¬‘Ø «¬’Ø «¬’ ‘æÒ ˛Õ
‹√Úß ‹∆÷
√Ø : Á«Ò ّ∆Áª Á≈
«¬«Â‘≈√ ”⁄Ø∫ ËßÈÚ≈Á √«‘Â
Ò∂÷’ ¡À√. ¡ÀÒ. «ÚÁ∆
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
25
‘ Ï≈◊∆ ‹◊Â≈«‡º«Ï‰∂
≈....
Ï¡ª◊”⁄Ø
∫ ÒßÿÁ∆ fiȪ!
«¬«Â‘≈√ Á∂ ͺÂ∂ ÎØÒ«Á¡ª AB
Á√≥Ï,AIFH Á≈ «ÁÈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈
«◊¡≈ ‘ÀÕ ÓÈ ¡≈Í Óπ‘≈∂ ‘∆ Ù‘∆Á
‹◊Â≈ ˘ √Ò≈Ó ’«‘ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√
È∂ Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√ Ô» È ∆¡È Á∂
«¬«Â‘≈√ Á∂ Í«‘Ò∂ ͺ«¡ª ˘ ¡≈͉∂
√»‘∂ ºÂ È≈Ò ≥◊ ’∂ Ò≈Ò √»‘≈ ’∆Â≈
√∆Õ «¬‘ ¿∞‘ √Óª √∆ ‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√
Ô»È∆¡È Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄, ¿∞√ √Ó∂∫
Á∂ ‘≈’Óª Á∂ ‹≈Ï Ú≈ª Á∂ «÷Ò≈¯,
¡≈͉∆ ‹Ê∂Ï≥Á Ù’Â∆ È≈Ò ‡≈’≈
Á≈ ‘Ø ’ ≈ «Á≥ « Á¡ª “‹À √≥ ÿ Ù” Á≈
È≈‘≈ «ÁºÂ≈ √∆Õ ‹Ï «ÚØË∆ «¬√
ÿØÒ ÁΩ≈È Íπ«Ò√ È∂ ÂÈ Â≈È Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¿∞Í ◊ØÒ∆¡ª ⁄Ò≈ ’∂
’¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ˜ıÓ∆ ’
«ÁºÂ≈ √∆Õ ¿∞√ ÂØ∫ ’∞fi «ÁÈ Ï≈¡Á
√πË≈ ’≈Ò‹ Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¿∞Í
◊ØÒ∆¡ª ⁄Ò≈ ’∂ Ù‘∆Á ‹◊Â≈ ˘
Ù‘∆Á ’ «ÁºÂ≈ √∆Õ
Ù‘∆Á ‹◊Â≈ Á∆ Ù‘∆Á∆ ”Â∂
Ó‘» Ó ’≈. ‘Ì‹È «√≥ ÿ √Ø ‘ ∆ È∂ ,
¿∞√ Ú∂Ò∂ Á∂ ‹≈Ïª ˘ ÒÒ’≈«Á¡ª
«¬º’ Ì≈ÚÍ»È ’«ÚÂ≈ «Ò÷∆ √∆:
‹Ï È’≈Ó∆ ‘Ø ‹Ï
‹ÁØ∫ Í∆’ È≈ «ÓÒ∂ ’Ï
‘ ‹≈Ï Á∆ «¬‘Ø ’‘≈‰∆
’È≈ ‹Ï Â∂ Ó»≥‘ Á∆ ÷≈‰∆
÷πÙ∆ ’Ø ◊ØÒ∆ Á∆ Ï≈¤Û
÷πÙ∆ √≥◊∆Ȫ ˘ Ò«‘≈˙
÷πÙ∆ ⁄Ø ÙÏÁª Á∆ Ó≈Ò≈
÷πÙ∆ Ù∂ª ˘ «Í≥‹∂ Í≈˙
‘ «Óº‡∆ Á∆ ¡≈͉∆ ÷√ÒÂ
‘ «Óº‡∆ ’∞º«‡¡ª È‘∆∫ Ì∞Á∆
‘ κ‡Û ÓºÊ≈ È‘∆∫ fi∞’Á≈
Ï≥È∑ Ò≈«¬¡≈ ‘ ¤ºÒ È‘∆∫ ∞º’Á∆
‘ ◊»≥◊∂ κ‡ È≈∑≈ Îπº‡»
‘ È≈‘≈ ÒÒ’≈ ω∂◊≈
‘ «‹¿∞∫Á≈ «ÁÒ Ï≈◊∆ ‘Ø¿±
‘ Ï≈◊∆ ‹◊Â≈ ω∂◊≈Õ
‹◊Â≈ Á∆ Ù‘∆Á∆ Á∂ Ø√ Ú‹Ø∫
Í≥‹≈Ï Ì Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ”⁄ Ø‘
ÌÛ’ «Í¡≈ √∆Õ AI Á√≥Ï, AIFH
È Í≥ ‹ ≈Ï Ì ”⁄ «¬º ’ Ò≈«Ó√≈Ò
‘ÛÂ≈Ò ‘ج∆ √∆Õ ¿π √∂ «ÁÈ ‘∆ ¿∞√
Ú∂Ò∂ Á∂ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È Á∂
‹ÈÒ √’ºÂ ÁÙÈ «√≥ÿ Ï≈◊∆ ˘
Í∆ ‚∆ ¡À’‡ ¡Ë∆È «◊zÎÂ ’’∂ ‹∂Ò∑
”⁄ √πº‡ «ÁºÂ≈ √∆Õ ÁÙÈ «√≥ÿ Ï≈◊∆
Á∆ ȘÏ≥ Á ∆ «ıÒ≈Î BG ¡◊√Â,
AIFH ˘ Í≥‹≈Ï Ì”⁄ «¬º’ Ò≈«Ó√≈Ò
‘ÛÂ≈Ò ‘ج∆ √∆Õ
«¬‘ Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√ Ô» È ∆¡È
Ú∆‘Ú∆∫ √Á∆ Á∂ √º  Ú∂ ∫ «Á‘≈’∂ Á∂
Ù∞»¡≈Â∆ √≈Òª, ‹≈‰∆’∂ AIFC-FD
”⁄ ⁄≥ ‚ ∆◊Û∑ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª
√≥ÿÙ∆ √◊Ó∆¡ª È≈Ò Ï‰È∆ Ù∞»
‘ج∆Õ Ó≈⁄ AIFD ”⁄ ⁄≥‚∆◊Û∑ Á∂ √≈∂
’≈Ò‹ª Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ «¬º’
’ÈÚÀÈÙÈ ‹È«Ò˜Ó Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆
ÁÒÏ∆ «√≥ÿ ¡Â∂ ÁÙÈ «√≥ÿ Ï≈◊∆
Á∂ ¿∞ÁÓ È≈Ò ÏπÒ≈¬∆ ◊¬∆ «‹√ Á∆
ÍzË≈È◊∆ Ùz∆ÓÂ∆ ¿∞»È≈ ¡≈«√¯ ¡Ò∆
È∂ ’∆Â∆ Â∂ Í≥‹≈Ï Ô»È∆Ú«√‡∆ ’À∫Í√
Á∂ ‚∆È Ùz∆ ¡⁄≈∆¡≈ ‘˜≈∆ ÍzÙ≈Á
«ÁÚ∂ Á ∆ È∂ «¬√ ’ÈÚÀ È ÙÈ Á≈
¿∞Áÿ≈‡È ’∆Â≈Õ ¿∞√ √Ó∂∫ Á≈ Í≥‹≈Ï
«ÚË≈È √Ì≈ Á≈ √Í∆’ ÍzÏØË ⁄≥Á
ÍzÓπº÷ Íz≈‘∞«‰¡ª ”⁄Ø∫ «¬º’ √∆Õ «¬√
’ÈÚÀ È ÙÈ ”⁄ ⁄≥ ‚ ∆◊Û∑ √‡» ‚ À ∫ ‡√
Ô»È∆¡È Á∆ È∆∫‘ º÷∆ ◊¬∆Õ «‹√ Á∂
Í«‘Ò∂ Íz Ë ≈È ÁÒÏ∆ «√≥ ÿ , Ó∆Â
ÍzË≈È ÁÙÈ «√≥ÿ Ï≈◊∆ Â∂ ‹ÈÒ
√’º   ÓØ ‘ È «√≥ ÿ ⁄π ‰ ∂ ◊¬∂ Õ «¬º ’
Ú«’≥◊ ’Ó∂‡∆ Ú∆ ⁄π‰∆ ◊¬∆Õ
ÎÚ∆ AIFE ”⁄ ⁄≥ ‚ ∆◊Û∑
√‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È Á∆ ¡Àˆ‹À’«‡Ú È∂
¯À √ Ò≈ ’∆Â≈ «’ Í≥ ‹ ≈Ï Íº Ë  Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ «¬º’ ’ÈÚÀÈÙÈ
ÏπÒ≈’∂ Í≥‹≈Ï ÍºË Á∆ ‹Ê∂Ï≥Á∆ Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ Õ «¬√ ¯À √ Ò∂
Óπ  ≈«Ï’ BH ÎÚ∆, AIFE ˘
⁄≥‚∆◊Û∑ ”⁄ «¬º’ ’ÈÚÀÈÙÈ ’∆Â∆
◊¬∆ «‹√ Á∆ ÍzË≈Ȉ∆ ‚≈. ≈Ó ÓÈØ‘
ÒØ‘∆¡≈ È∂ ’∆Â∆Õ «‹√ ’ÈÚÀÈÙÈ ”⁄
Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È Á∆ √ÊÍÈ≈
’∆Â∆ ◊¬∆Õ ¡Àˆ‹À’«‡Ú Á∆ ⁄؉ «Í¤Ø∫
¿∞√ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ «’zÙÈ Óπ≈∆ ˘ ÍzË≈È
Â∂ ‹ÈÒ √’ºÂ ÁÙÈ «√≥ÿ Ï≈ˆ∆
˘ ⁄π « ‰¡≈ «◊¡≈Õ Í∆ ¡À √ Ô» Á∂
«ÚË≈È Á≈ ÷Û≈ «Â¡≈ ’∆Â≈ «◊¡≈
¡Â∂ ’∞fi Ó≥◊ª «‹Ú∂∫: ÍÛ∑≈¬∆ √√Â∆
’È, «‚◊∆ «Íº¤Ø∫ ∞‹ˆ≈ Á∆ ◊≥‡∆
¡Â∂ «Ú«Á¡’ ÷∂Â ”⁄Ø∫ ’∞ºÍÙÈ ıÂÓ
’È Á∆ Ó≥◊ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
√À Ù È
AIFF-FG
Á∆¡ª
√◊Ó∆¡ª «‘ BF ¡◊√Â,
AIFG ˘ AF@@@ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂
Á√ı ’Ú≈’∂ «¬º ’ Ó≈√ Íπ ‡ ∆ÙÈ
¿∞√ Ú∂Ò∂ Á∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ √.
◊∞  È≈Ó «√≥ ÿ ˘ «Áº  ∆ ◊¬∆Õ «‹√
«Ú⁄ :-(A) ÚË∆¡ª Î∆√ª Ú≈Í√
Ò¬∆¡ª ‹≈‰; (B) «‚◊∆ º ’
√≈∆¡ª Íπ√Â’ª ’ΩÓ∆ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰;
(C) C@@ ÂØ ∫ ÿº ‡ ¡≈ÓÁÈ Ú≈Ò∂
Ó≈«Í¡ª Á∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ Ô»È∆Ú«√‡∆
º’ Óπ¯Â «Ú«Á¡≈ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂; (D)
‹Ó‘»∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ Ô»È∆¡Èª Ï‘≈Ò
’∆Â∆¡≈ ‹≈‰; (E) «‚◊∆ Ó◊Ø ∫
∞‹ˆ≈ Á∆ ◊≥‡∆ ‘ØÚ∂; (F) ͺ¤Ó∆∫
Á∂ Ù ª ı≈√ ’’∂ ¡Ó∆’≈ ÂØ ∫
√«Ì¡≈⁄≈’ ‘ÓÒ≈ Ø«’¡≈ ‹≈Ú∂; (G)
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª Â’Ò∆¯ª √πȉ
Ò¬∆ √Ê≈¬∆ ’«ÓÙÈ «ÈÔ∞’ ’∆Â≈
‹≈Ú∂, ¡≈«Á’ Ó≥◊ª º÷∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ
¿∞ √ ÂØ ∫ Ï≈¡Á Í∆ ¡À √ Ô» Á∆
¿∞ √ ≈∆ Ò¬∆ «˜Ò∑ ≈ ’ÈÚÀ È ÙȪ
’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «‹È∑ª «Ú⁄ ‹ÒßË
ÂØ∫ ’∞ÒÏ∆ «√≥ÿ ‘∞≥ÁÒ, ¡≥«ÓzÂ√ ÂØ∫
Ù∂ «√≥ÿ Ù∂∆, Ò∞«Ë¡≈‰∂ ÂØ∫ ‘Ì‹È
‘ÒÚ≈Ú∆ ¡Â∂ Í«‡¡≈Ò∂ ÂØ∫ «¬≥Á‹∆Â
«Ú‡» √’º   ⁄π ‰ ∂ ◊¬∂ Õ «˜Ò∑ ≈
’ÈÚÀÈÙȪ ÂØ∫ Ï≈¡Á BG ¡’±Ï,
AIFG ˘ Í≥ ‹ ≈Ï Íº Ë  Á∆ «¬º ’
’≈ÈÎ≥√ Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ ‘ج∆ «‹√
«Ú⁄ √»Ï∂ ͺË Á∆ ÈÚ∆∫ ⁄؉ ‘ج∆Õ
¡‘∞ Á ∂ Á ≈ «¬√ Íz ’ ≈ √È-Íz Ë ≈ÈÏÒÁ∂ Ú «’z Ù È «ÓÂÒ, ‹ÈÒ
√’º  -ÁÙÈ «√≥ ÿ Ï≈◊∆, Íz ⁄ ≈
√’ºÂ Ù∂ «√≥ÿ Ù∂∆, ¡Àˆ‹À’«‡Ú
ÓÀ∫Ï «¬≥Á‹∆ «Ïº‡», ’∞ÒÏ∆ ‘∞≥ÁÒ,
‘Ì‹È ‘ÒÚ≈Ú∆, ÓÒ’∆ «√≥ ÿ
¡≈«Á’ √ÈÕ ’≈ÈÎ≥ √ «Ú⁄ Ó≈√
͇∆ÙÈ Ú≈Ò∆¡ª Ó≥◊ª Á∂ ‘º’ «Ú⁄
ÓÂ∂ Í≈√ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È Í≥‹≈Ï ÍºË
”Â∂ √◊Ó ‘∆Õ «Ú«Á¡≈Ê∆ Ò«‘
Ȫ Á≈ «¬º’ Í⁄≈ Ú∆ Íz’≈Ù ’È≈
Ù∞» ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
ÁÙÈ «√≥ ÿ Á∆ ȘÏ≥ Á ∆ ÂØ ∫
Ï≈¡Á Ù∂  «√≥ ÿ Ù∂  ∆ ˘ ¡À ’ «‡≥ ◊
‹ÈÒ √’º   ⁄π « ‰¡≈ «◊¡≈Õ C
‹∞ Ò ≈¬∆, AIFI ˘ Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√
Ô» È ∆¡È Á≈ «¬˜Ò≈√ ÷∂  ∆
Ô»È∆Ú«√‡∆ Ò∞«Ë¡≈‰≈ «Ú÷∂ ‘Ø«¬¡≈Õ
«‹√ «Ú⁄ Ù∂  «√≥ ÿ Ù∂  ∆ ‹ÈÒ
√’º  , Ï«‹≥ Á  «√≥ ÿ Íz Ë ≈È Â∂
«¬≥Á‹∆ «Ïº‡» ı‹≈È⁄∆ ⁄π‰∂ ◊¬∂Õ
Ô» È ∆¡È Á≈ ÿØ Ù È≈ ͺ   ¡Â∂
√«ÚË≈È Ú∆ Í≈√ ’∆Â∂ ◊¬∂ Õ BG
¡◊√ ˘ ÁÙÈ «√≥ ÿ Ï≈◊∆ Á∆
«‘≈¬∆ Ò¬∆ Í≥ ‹ ≈Ï Ì ”⁄ «¬º ’
Ò≈«Ó√≈Ò ‘ÛÂ≈Ò ‘ج∆Õ
‹ÈÚ∆ AIG@ ”⁄ Í≥‹≈Ï ÍºË
«¬º’ ’ÈÚÀÈÙÈ È≈Ì∂ «Ú÷∂ ‘ج∆Õ «‹√
«Ú⁄ ◊∞«Á¡≈Ò «√≥ÿ Í‘≈ÛÍπ∆ ˘
‹ÈÒ √’º  , Ï«‹≥ Á  «√≥ ÿ ˘
Íz Ë ≈È Â∂ «È≥ ‹ È «√≥ ÿ „∂ √ ∆ ˘
√∆È∆¡ Ó∆ ÍzË≈È Ï‰≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
Í ¿∞ √ ∂ ‘∆ √Ó∂ ∫ ”⁄ Ô» È ∆¡È
Ó≈¡’∂Ï≈˜∆ Á≈ «Ù’ ‘Ø ’∂ «Ïı
◊¬∆Õ Ù∂ «Ù≥ÿ Ù∂∆, ◊∞«Á¡≈Ò «√≥ÿ
Í‘≈ÛÍπ  ∆ Ú◊∂ ¡≥ ‚ ◊≈¿∞ ∫ ‚ ‘Ø
◊¬∂ Õ ÁÙÈ «√≥ ÿ Ï≈ˆ∆ ¡≈͉∆
«‘≈¬∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÚÁ∂Ù ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ
Î∂  Áπ Ï ≈≈ ‹∞ Ò ≈¬∆, AIGA Á∂
¡÷∆Ò∂ ‘¯Â∂, ≈ÓÍπ∂ ’≈Ò‹ ”⁄ ’∞fi
’∞ «Ú«Á¡≈Ê∆: «‹Ú∂∫ ◊∞⁄È ⁄≥È≈,
«ÈÌÀ «√≥ÿ „∞º‚∆’∂, ÏÒ‹∆ ϺÒ∆,
√π‹∆ √≥Ë» ¡≈«Á «¬’º·∂ ‘ج∂Õ «¬È∑ª
È∂ F ¡◊√Â, AIGA ˘ „∞º‚∆’∂ ’≈Ò‹
”⁄ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È ˘ ÓπÛ
‹Ê∂Ï≥Á ’È Ò¬∆ «¬º’ Úº‚∆ Ó∆«‡≥◊
’È Á≈ ¯À √ Ò≈ ’∆Â≈Õ F ¡◊√Â
Ú≈Ò∆ Ó∆«‡≥◊ ”⁄ AB √Â≥Ï, AIGA
˘ ‹◊≈¿∞∫ «Ú÷∂ «¬‹Ò≈√ ’È Á≈
¯À√Ò≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ◊∞⁄È ⁄≥È≈
˘ ’ÈÚ∆È Ê≈Í ’∂ «¬º’ ¡À‚‘≈’
’Ó∂ ‡ ∆ ω≈¬∆ ◊¬∆Õ «‹√ Á∂ ÓÀ ∫ Ï
«ÍzÊ∆Í≈Ò «√≥ÿ ≥Ë≈Ú≈, ÏÒ‹∆ ϺÒ∆,
√π‹∆ «√≥ÿ √≥Ë» ¡Â∂ «ÈÌÀ «√≥ÿ
„∞º‚∆’∂ ω∂Õ
AB √Â≥Ï, AIGA ˘ ‹◊≈¿∞∫
«Ú÷∂ «¬‹Ò≈√ «Ú⁄ «¬º’ √»Ï≈ ’Ó∂‡∆
ω≈¬∆ ◊¬∆Õ «‹√ Á∂ ÍzË≈È «ÍzÊ∆Í≈Ò
«√≥ ÿ ≥ Ë ≈Ú≈, √π  ‹∆ «√≥ ÿ √≥ Ë »
√’ºÂ, ÏÒ‹∆ ϺÒ∆ Íz⁄≈ √’ºÂ,
Íz«Ú≥Á «√≥ÿ ‹ÀÒÁ≈ ı‹≈È⁄∆ ¡Â∂
√Ø‘‰ «√≥ÿ, Ó∂‹ «√≥ÿ, «Ï≥Á «√≥ÿ,
◊∞Ò˜≈ «√≥ÿ, Â≈≈ «√≥ÿ, ◊∞Á∂Ú
«√≥ ÿ , ‘Ï≥ √ «√≥ ÿ , Â√Ú∆ «√≥ ÿ
’Ó∂ ‡ ∆ ÓÀ ∫ Ï ω∂ Õ Ô» È ∆¡È Á∂
¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ ¡Â∂ √ß«ÚË≈È Á∂ ÷Û∂ Ú∆
Í≈√ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ
Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√ Ô» È ∆¡È Á∂
ÓπÛ-‹Ê∂Ï≥Á ‘؉ ÂØ∫ ’∞fi «⁄ Ï≈¡Á
‘∆ ÓØ ◊ ≈ ◊Ø Ò ∆ ’ª‚ Ú≈Í «◊¡≈Õ
Í≥‹≈Ï Íπ«Ò√ È∂ «¬º’ √È∂Ó∂ Á∆ ≈÷∆
’«Á¡ª E Â∂ G ¡’±Ï, AIGB ˘
¡ßÈ∑ ∂ Ú ≈‘ ◊Ø Ò ∆¡ª ⁄Ò≈ ’∂ ’¬∆
ÈΩ‹Ú≈È √‘∆Á ’ «ÁºÂ∂Õ «¬√ ◊ØÒ∆
’ª‚ Á∂ «ÚØË ”⁄ ¿∞µ·∆ Í≥‹≈Ï Ì
”⁄ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»  ∆ Ò«‘ ”⁄Ø ∫
Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È «¬º’ ӘϻÂ
‹Ê∂Ï≥Á∆ Ú‹Ø∫ ¿∞Ì ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆Õ
«ÍzÊ∆Í≈Ò «√≥ÿ ≥Ë≈Ú≈ Í≥‹≈Ï Ì Á∂
ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∂ È≈«¬’ ω’∂ ¿∞Ì∂Õ ¿∞√
Á∂ È≈Ò È«≥Á ⁄≈«‘Ò, «ÈÌÀ «√≥ÿ
„∞ º ‚ ∆’∂ , Íz ∂ Ó «√≥ ÿ ⁄≥ Á » Ó ≈˜≈,
Óπ÷«Â¡≈ Í»‘Ò≈, ÌØÒ≈ «√≥ÿ «√Ë≈È≈,
ÁÙÈ «ÍºÊØ, «Ïº’ ¡ÀÙ∆, «’æ’ «√≥ÿ,
‹◊»Í fiÈ∆, Óºÿ ’»Ò∆¡ª Ú◊∂
¡È∂ ’ ª ‘Ø  «Ú«Á¡≈Ê∆ Ò∆‚ Ú∆
¿∞ µ Ì ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ Õ «¬‘ «¬º ’
¡‹∂‘≈ √Óª √∆ ‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï Á≈ ‘
«Ú«Á¡≈Ê∆ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È
”⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉≈ «¬º’ Ó≈‰ √ÓfiÁ≈ √∆Õ
«¬√ √≥ ÿ Ù ”⁄Ø ∫ Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√
Ô» È ∆¡È Á∆ √«‘ÔØ◊∆ ‹Ê∂ Ï ≥ Á ∆
ÈΩ‹Ú≈È √Ì≈ Ú∆ √Ê≈«Í ‘ج∆Õ
ÓØ◊≈ ◊ØÒ∆ ’ª‚ ÂØ∫ Â’«ÏÈ ÁØ
√≈Ò Ï≈¡Á Á∂Ù Ì ”⁄ ‹ÁØ∫ ‹∂ Í∆
Ò«‘ ⁄Ò∆ ª Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√
Ô»È∆¡È È∂ ÓØ◊≈ «Ú÷∂ «¬º’ «ÚÙ≈Ò
√≥ ◊ ≈Ó À Ò ∆ ’∆Â∆Õ «‹√ «Ú⁄
Ó˜Á»  ª, «’√≈Ȫ, Óπ Ò ≈˜Óª,
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¡Â∂ ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ Á≈
√ªfi≈ ÓØ⁄≈ ω≈ ’∂, ÒßÓ∂ Â∂ ÷≈Û’»
√≥ ÿ Ùª ≈‘∆∫, ⁄Ø  ◊∞ Ò ≈Ó∆ Á∆¡ª
‹≥ ˜ ∆ª ˘ ÂØ Û ’∂ ¡≈͉∆ Â’Á∆
¡≈Í Ï‰≈¿∞ ‰ Á≈ ¡À Ò ≈È ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «¬‘ √≥◊≈Ó ÀÒ∆ Ò∞º‡-ÿ√πº‡
Ú≈Ò∂ «È˜≈Ó ˘ ÂÏ≈‘ ’’∂ , ÈÚ∂ ∫
¡Â∂ ⁄≥◊∂∂ √Ó≈‹ Á∆ «√‹‰≈ Ò¬∆
«¬º’ ÍÀˆ≈Ó √∆Õ
Î∂ ‹»È AIGE Á∆ ¡ÀÓ‹À∫√∆ Á∂
¡À Ò ≈È È≈Ò ‘∆ «Íz Ê ∆Í≈Ò «√≥ ÿ
≥Ë≈Ú≈ ¡Â∂ ‘Ø √À∫’Û∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘
ȘÏ≥ Á ’ «Áº  ≈ «◊¡≈Õ Í
¡ÀÓ‹À∫√∆ Á∂ ıÂÓ ‘Ø ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Í≥ ‹ ≈Ï √‡» ‚ À ∫ ‡√ Ô» È ∆¡È È∂ Óπ Û
¡≈͉≈ Í⁄Ó Ò«‘≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ÒßÓ∂
Â∂ ÷≈Û’» √≥ÿÙ ÒÛ∂Õ
Í √≈Ò AIGI Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√
Ô»È∆¡È Ò¬∆ «¬º’ ÓÈ‘»√ √≈Ò √∆Õ
«¬√ √≈Ò ¿∞√ √Ó∂∫ Á∆ √’≈ ÚÒØ∫,
◊∞≥«‚¡ª ÂØ∫ «ÍzÊ∆Í≈Ò «√≥ÿ ≥Ë≈Ú≈ ˘
Ù‘∆Á ’Ú≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ’∞fi √Ó∂∫
Ï≈¡Á Í∆ ¬∂ Ô» Á∂ «¬º’ ‘Ø Ô»È∆¡È
Á∂ ’≈’∞ ß È «Í¡≈≈ «√≥ ÿ ˘ Ú∆
◊∞≥«‚¡ª È∂ ’ÂÒ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
Ù‘∆Á ≥ Ë ≈Ú≈ Á∂ ’≈ÂÒª ˘ √˜≈
«ÁÚ≈¿∞‰ Ò¬∆ «¬º’ ÒßÓª Â∂ ÷≈Û’»
ÿØÒ ⁄º«Ò¡≈Õ ¿∞√ ÿØÒ ”⁄Ø∫ Ó≈Ò«Ú≥Á
«√≥ÿ Ó≈Ò∆ «‹‘Û∂ ≥Ë≈Ú≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Ô»È∆¡È Á∂ ‹ÈÒ √’ºÂ ω∂ √È,
«¬º’ ‘ÓÈ «Í¡≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ È∂Â≈
ω∂Õ ¿∞√ Á∂ È≈Ò √π÷Á∂Ú Í‡Ú≈∆,
Ó«‘≥ Á  «√≥ ÿ ÔØ ◊ ∆, Ï«⁄Â «√≥ ÿ ,
«¬Ù‡Í≈Ò, ‘Â∂‹ Ó«‘Â≈, ÏÒÁ∂Ú
«√Ú∆¡ª ‰Ë∆ «◊º Ò Íº  ∆ Ú◊∂
¡È∂ ’ ª ‘Ø  ‘Ø ‰ ‘≈ «Ú«Á¡≈Ê∆
È∂Â≈Úª Á∂ Í»ª Á∂ Í» ¡≈¬∂Õ ’∞fi ’∞
√¯ØÙª È∂ ≥Ë≈Ú≈ ¡Â∂ «Í¡≈∂ Á∂
’≈ÂÒª ÂØ∫ Ú∆ ÏÁÒ≈ ÒÀ «Ò¡≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
ÁØ√ÂØ,
«Í¤Ò∂ Ó‘∆È∂ Á∆ ¡◊√ Á∆ B@
Â≈∆’ ÂØ ∫ Ó‘ª≈Ù‡ Á∆ Íπ « Ò√
Áπ¡≈≈ Ó∂∆ «◊zÎÂ≈∆ ’∆Â∂ ˘ «¬’
√≈Ò Í»≈ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬’ ≥◊’Ó∆
¡Â∂ «ÁºÒ∆ Á∆ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘»
Ô»È∆Ú«√‡∆ Á≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‘؉ Á∂
Ï≈Ú‹»Á Ó∂∂ Â∂ Ô». ¬∂. Í∆. ¬∂. (◊À
’≈˘È∆ ◊Â∆«ÚË∆¡ª Ø ’ » ¡À ’ ‡)
Á∆¡ª Úº ÷ -Úº ÷ Ë≈Úª Ò≈¬∆¡ª
◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ¡Â∂ È≈◊Íπ  √À ∫ ‡Ò
‹∂Ò∑ Á∂ ¡Â∆ √πº«÷¡≈ «ÚÌ≈◊ (High
Security Cell) “¡ª‚≈ √À µ Ò” Á∆
«¬’º Ò Â≈ ”⁄ º « ÷¡≈ «◊¡≈ ‘À Õ
Ó‘ª≈Ù‡ Á∆ ◊Û«⁄ΩÒ∆ ¡Á≈Ò È∂
F √Â≥Ï B@AD ˘ Ó∂∆ ‹Ó≈È Á∆
¡‹∆ Ú∆ ÷≈‹ ’ «Áº  ∆ ‘À Õ
È≈◊Íπ √À∫‡Ò ‹∂Ò∑ Á∆¡ª «¬È∑ª Ï≥Á
Á∆Ú≈ª «Ú⁄ ÓÀ˘ ¡Á≈Ò Á∂ «È¡ª
Á∆ «’È ‹≈◊‰ Á∆ ¿∞Ó∆Á √∆Õ Í
¡Á≈Ò È∂ Ó∂  ∆ ‹Ó≈È ‹≈«⁄’≈
÷≈«‹ ’’∂ Ó∂∆¡ª «¬È∑ª ¿∞Ó∆Áª ”Â∂
Ø’ Ò≈ «ÁºÂ∆Õ
¡Á≈Ò Á≈ «¬‘ ‘∞’Ó ’∞ÁÂ
Áπ¡≈≈ ÓÀ˘ ÷πÒ∑∆ ‘Ú≈ ”⁄ «‹¿±‰ Á∂
«ÁºÂ∂ ◊¬∂ ¡«Ë’≈ Á∂ «÷Ò≈Î ‹ªÁ≈
‘ÀÕ ¡º‹ ÒØ’Â≥Â Â∂ «È¡ªÍ√≥Á ÒØ’ª
Á∂ √≥ÿÙ Á∆ ÏÁΩÒ √ºÂ≈ Á∂ «Ù’≈
‹∂Ò∑ª ”⁄ Ï≥Á ‘˜≈ª ÒØ’ª Á∆ ˜Ó≈ÈÂ
‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ √π«ÈÙ⁄ ’∆Â∂ ‹≈‰
Á∂ ¡«Ë’≈ Á≈ √Ú≈Ò «¬’ Ì÷Á≈
ÓπºÁ≈ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «‹√Á∂ ⁄ºÒÁ∂
√Ú¿∞µ⁄ ¡Á≈Ò Ú∆ «¬√ ÈÂ∆‹∂ Â∂
Í‘∞≥⁄∆ ‘À «’ √≈∂ «È¡ª ¡Ë∆È Ï≥Á∆¡ª
Á∆ ‹Ó≈È Á∂ «¬√ ¡«Ë’≈ ˘
√π«ÈÙ«⁄ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
¡Â∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ Â∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ¡Ë∆È
¡Á≈Òª ˘ «¬√ √Ï≥ Ë ”⁄ «ÁÙ≈«ÈÁ∂ Ù Ú∆ «Á≥ Á ∆ ‘∆ ‘À Õ «¬√ Á∂
Ï≈ÚÔ»Á Ú∆ ‘∂·Ò∆ ¡Á≈Ò È∂ ÓÀ˘
‹Ó≈È Á∂‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’’∂ ÓÀÊØ∫
«¬‘ ¡«Ë’≈ ÷Ø‘ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ¡Â∂ Ó∂∂
Ú◊∂ ≥◊’Ó∆ ˘ ‹∂Ò∑ Á∆¡ª «¬È∑ª
Ï≥ Á Á∆Ú≈ª Á∆¡ª ÂÈ‘≈¬∆¡ª
«Ú⁄’≈ «‘‰ Ò¬∆ Әϻ ’ «ÁºÂ≈
‘ÀÕ
«Í¤Ò∂ √≈Ò ¡◊√ ӑ∆È∂ ”⁄
¡≈͉∆ «◊zÎÂ≈∆ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÀ∫ ÈÚ∆∫
«Áº Ò ∆ √«Ê ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘»
Ô» È ∆Ú«√‡∆ Á≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ √∆Õ
Ô» È ∆Ú«√‡∆ Á∆ ÍÛ∑ ≈ ¬∆ Á∂ È≈ÒÈ≈Ò, Á∂Ù-ÁπÈ∆¡≈ Á∂ Ì÷Á∂ «Ú«Ù¡ª
Â∂ ‘Ø ‰ Ú≈Ò∂ √À Ó ∆È≈ª, ‹ÈÂ’
Ó∆«‡≥◊ª, ⁄⁄≈Úª, «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂
‹Ó‘»∆ ¡«Ë’≈ª Ò¬∆ √≥ÿÙ Â∂ ‹≈Â∆
Á≈Ï∂, ’≈÷≈È∂ ”⁄ Ó˜Á»ª Á∂ √ØÙ‰,
‹Ó∆È ¡«Ë◊z«‘‰ ’’∂ «’√≈Ȫ ˘
¿∞‘Ȫ Á∆¡ª ‹Ó∆Ȫ ÂØ∫ Ï∂Á÷Ò ’∆Â∂
‹≈‰, ¡Ωª Â∂ ‘Ø ‘∂ ¡º«Â¡≈⁄≈,
ÒØ ’ ͺ ÷ ∆ √≥ ÿ Ùª ”Â∂ ÁÓÈ ¡Â∂
√≈Ó≈‹ Áπ¡≈≈ ÒØ’ª Â∂ ÊØÍ∆ ‹≈ ‘∆
‹≥ ◊ «÷Ò≈Î ‘Ø ‰ Ú≈Ò∂ √≥ ÿ Ùª ”⁄
«‘º√∂Á≈∆ Ó∂∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹∆ÚÈ Á≈
«‘º √ ≈ √∆Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ «¬È∑ ª
√≥ ÿ Ùª ”⁄ √º « Ì¡≈⁄≈’ «ÚØ Ë ˘
Ò≈‹Ó∆ Ó≥ÈÁ∂ ‘ج∂ «¬’ ≥◊’Ó∆ Á∂
»Í ”⁄ ÒØ’ª Á∂ √≥ÿÙ ”⁄ ◊∆ª Â∂
È≈‡’ª ≈‘∆∫ Ó∂∆ «‘º√∂Á≈∆ «‘≥Á∆ √∆Õ
«¬’ ≥◊’Ó∆ Á∂ »Í ”⁄ Ó∂∂ «¬√
√Î Á∆ Ù∞»¡≈ ¿∞Â≈÷≥‚ ≈‹ Á∂
¡ÒÓØÛ≈ Ù«‘ ÂØ∫ ‘ج∆Õ ÓÀ˘ Ô≈Á ‘À
«’ ‹Á ÓÀ∫ ¡ÒÓØÛ≈ ÂØ∫ Â’∆ÏÈ C@
«’ÒØÓ∆‡ Á» «¬’ ¡Â∆¡≥ ͺ¤Û∂ ‘ج∂
‹ÈÚ∆ B@AE
26
«√¡≈√∆ ≥◊’Ó∆ ‘؉ Á∆ √˜≈
È≈◊Íπ √À∫‡Ò ‹∂Ò∑ ÂØ∫ ‘∂Ó «ÓÙ≈ Á≈ ÷Â
(È؇ :- «ÁºÒ∆ Á∆ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» Ô»È∆Ú«√‡∆ Á∂ ‘؉‘≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ Â∂ ¿∞µÿ∂ ÈΩ‹Ú≈È ≥◊’Ó∆ ‘∂Ó
«ÓÙ≈ ˘ Ó‘ª≈Ù‡ Íπ«Ò√ ÚºÒØ∫ ◊À-’≈˘È∆ „≥◊ È≈Ò ¡◊Ú≈ ’’∂, «Â≥È «ÁÈ Âº’ Íπ«Ò√ «‘≈√ ”⁄ ¡≥È∑≈
ÂÙºÁÁ „≈‘ ’∂ ¡Â∂ Ô». ¬∂. Í∆. ¬∂. Ú◊∆¡ª √≥◊∆È Ë≈Úª Ò≈ ’∂ «¬’ Ú≈ Î∂ «¬‘ «Á÷≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘À «’
«¬‘ ÓΩ‹»Á≈ ÍzÏ≥Ë «¬√ ’Á ÷Ø÷Ò≈ ‘Ø ⁄π«’¡≈ ‘À «’ ¿∞‘ Òؒͺ÷∆ √º«Ì¡≈⁄≈ ˘ ÏÁ≈√ ’È Á∆ Ú∆ √ÓºÊ≈
È‘∆∫ º÷Á≈Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª ÒØ’ √≥ÿÙª Á∂ «’√∂ È≈ «’√∂ »Í ”⁄ √ÓÊ’ ‘∂ ’Ï∆ ’Ò≈ Ó≥⁄ Á∂ ’Ò≈’≈
‹«ÂÈ Óª‚∆, Ù∆ÂÒ √≈·∂, ¿∞µÿ∂ ͺÂ’≈ ÍzÎπÒ fi≈¡, ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∂ ¡ÒßÏÁ≈ ‚≈. «ÏÈ≈«¬’ √∂È,
Íz٪ ≈‘∆, √∆Ó≈ ¡‹≈Á, ÍzØ. ‹∆ ¡ÀÈ √≈¬∆Ï≈Ï≈, √πË∆ ‚ÚÒ∂, ¡π‰ Î∂≈ ¡≈«Á ¡È∂’ª ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Ò¬∆
ÒÛ∑È Ú≈Ò∂ ’≈’∞≥Ȫ ¿∞Í fi»·∂ ’∂√ ÓÛ∑È, ‹∂Ò∑ª ”⁄ √πº‡‰ Â∂ Ó≈È«√’ Â∂ √∆’ ÂÙºÁÁ ’’∂ ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á∆
¡Ú≈‹ ˘ Ï≥Á ’È Á∂ Ò◊≈Â≈ ÔÂÈ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ì≈ Á∂ Úº÷-Úº÷ «‘º«√¡ª ”⁄ ‹Ò, ‹≥◊Ò, ‹Ó∆È Â∂
‘Ø √Ó≈«‹’ Ò∞º‡-‹Ï Â∂ Á≈Ï∂ «÷Ò≈Î ⁄ºÒ ‘∂ ‘º’∆ Â∂ ‹≈«¬‹ √≥ÿÙª Á∂ È≈Ò-È≈Ò ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á∆ ¡Ú≈‹ ˘
Ï≥Á ’È Ú≈Ò∂ ’≈Ò∂ ’≈˘Èª Â∂ ◊À’≈˘È∆ „≥◊ È≈Ò ÒØ’ Ò«‘ª ”⁄ √◊Ó ’≈’∞≥Ȫ ˘ ‹∂Ò∑∆∫ Ï≥Á ’È Á∆
‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∆ ‘ ’≈Ú≈¬∆ Á≈ ‹ØÁ≈ «ÚØË ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √Ó≈«‹’ ‹Ó‘»∆ ’≈’∞≥Ȫ ˘ «’Ú∂∫ fi»·∂ ’∂√ª
«Ú⁄ Î√≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «¬√Á≈ ÷πÒ≈√≈ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ÈΩ‹Ú≈È ≥◊’Ó∆ ‘∂Ó «ÓÙ≈ Á≈ È≈◊Íπ Á∆ ‹∂Ò∑ ”⁄Ø∫
«Ò«÷¡≈ ÷ Í≈·’ª È≈Ò √ªfi≈ ’ ‘∂ ‘ª - ¡È∞Ú≈Á’)
¡≈͉∂ «Í≥‚ ÂØ∫ √’»Ò Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ Ò¬∆
Ù«‘ ”⁄ ¡≈«¬¡≈ √∆, ÂÁ ¡Òº ◊
¿∞Â≈÷≥‚ ≈‹ ω≈¿∞‰ Ò¬∆ √≥ÿÙ
⁄º Ò «‘≈ √∆Õ √≥ ÿ Ù ”⁄ Ù≈ÓÒ
ÈΩ ‹ Ú≈È ¡’√ √’» Ò ª ˘ Ú∆ Ï≥ Á
’Ú≈ ’∂ ‘˜≈ª Á∆ «◊‰Â∆ ”⁄
√’»Ò∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª ≈‹’∆
¡≥ÁØÒȪ Á∆¡ª ÀÒ∆¡ª ”⁄ «‘º√∂Á≈∆
’Ú≈¿∞∫Á∂ √ÈÕ «¬√ Â∑ª ÓÀ∫ Úº÷≈
≈‹ ω≈¿∞ ‰ Ò¬∆ ⁄º Ò ‘∆ «¬√
ÒÛ≈¬∆ Á≈ ¡≥«ÂÓ ÁΩ ”⁄ ¡≥◊ ω
«◊¡≈Õ ¿∞√ ¡≥ÁØÒÈ ”⁄ √Ó≈‹ Á∂ ‘
ÂÏ’∂ Á∂ ÒØ ’ Ù≈ÓÒ √ÈÕ
«Ú«Á¡≈Ê∆, ¡«Ë¡≈Í’, ’Ó⁄≈∆,
¡Ω  ª, Ó˜Á»  , «’√≈È, Ò∂ ÷ ’,
ͺÂ’≈, Ú’∆Ò ¡Â∂ ≥◊’Ó∆ «¬√
¡≥ÁØÒÈ ”⁄ ÚºË ⁄Û∑’∂ Ì≈◊ ÒÀ ‘∂
√ÈÕ «Ú’≈√ ÂØ∫ ’Ø‘ª Á» ¿∞Â≈÷≥‚
Á∆¡ª ¡Ωª Á∂ ÁÁ, ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∆
Ï∂π‹◊≈∆ Á∆ Í∆Û≈, ÍzÚ≈√, Ï≈Ï∆
”Â∂ ¡Ë≈« √Ó≈‹ Á∂ √π Í È∂ ¡Â∂
Òؒͺ÷∆ ¿∞µÂ≈÷≥‚ Á∂ «ÈÓ≈‰ Á∆
»Í∂÷≈ ˘ ¡≈͉∂ ◊∆ª ”⁄ √Óج∂ ‘ج∂
ÓÙ‘» ≥◊’Ó∆ «◊∆Ù «ÂÚ≈Û∆ «◊zË≈
˘ ‘˜≈ª ÒØ’ª «Ú⁄’≈ ◊≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂
Ú∂ ÷ ‰≈ ÓÀ ˘ «¬È∑ ª √º « Ì¡≈⁄≈’
◊Â∆«ÚË∆¡ª ÚºÒ «÷º⁄ «Ò¡≈«¬¡≈Õ
√’»Ò∆ ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ Ï≈¡Á ‹Á ÓÀ∫
¿∞µ⁄ «√º«÷¡≈ Ò¬∆ ’≈Ò‹ ”⁄ ¡≈«¬¡≈
ÓÀ∫ Ú∂«÷¡≈ «’ ’≈Ò‹ ”⁄ ¿∞µÂ≈÷≥‚
≈‹ ¡≥ÁØÒÈ ÂØ∫ Íz∂« ’¬∆ ÈΩ‹Ú≈È
¡≈͉∆ ÍÛ∑ ≈ ¬∆ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ ‘º’ Á∆ ÒÛ∑≈¬∆ Â∂
«¬’ ÒØ’Â≥Â∆ ¿∞Â≈÷≥‚ Á∂ «ÈÓ≈‰
Á∆ ÒÛ∑≈¬∆ ”⁄ «‘º√∂Á≈∆ ’ ‘∂ √ÈÕ
Ï≈ÏÂ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« Ò∞ º ‡ «‘Â
√Ó≈‹ Á≈ √π Í È≈ ÒÀ ’∂ , «¬È∑ ª
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È≈Ò ÓÀ ∫ Ú∆ ¿∞ È ∑ ª
√≥ ÿ Ùª ”⁄ «‘º √ ≈ ÒÀ ‰ Òº « ◊¡≈Õ
ÒØ’◊∆Â, È≈‡’ Â∂ ‘Ø √º«Ì¡≈⁄≈’
◊Â∆«ÚË∆¡ª «¬È∑ª √≥ÿÙª Á≈ Óπº÷
«‘º√≈ ω ◊¬∆¡ª √È, «‹√Á∂ ≈‘∆∫
¡√∆∫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ¿∞È∑ª Á∂ ‘º’ª
Â∂ √Ó≈‹ Á∂ ⁄≈∂ Í≈√∂ ‘Ø ‘∂ ÙØÙ‰,
¡«È¡ª Â∂ Á≈Ï∂ Ï≈∂ ⁄∂Â≥È ’Á∂ √ªÕ
Úº÷∂ ≈‹ ω ‹≈‰ Á∂ Ï≈¡Á
Ú∆ ¿∞Â≈÷≥‚ Á∂ Í‘≈Ûª ”⁄ ’∞fi Ú∆
È‘∆∫ ÏÁ«Ò¡≈Õ Úº ‚ ∆¡ª-Úº ‚ ∆¡ª
ÓπÈ≈Î≈÷Ø ’≥ÍÈ∆¡ª Áπ¡≈≈ «¬ºÊØ∫ Á∂
’∞ÁÂ∆ √≈ËȪ Á∆ Ò∞º‡-÷√πº‡, ÒØ’ª
˘ ¿∞È∑ª Á∆ ‹Ó∆È ÂØ∫ Ï∂Á÷Ò ’∆Â≈
‹≈‰≈, √’≈ª Áπ ¡ ≈≈ Úº ‚ ∆¡ªÚº ‚ ∆¡ª ÔØ ‹ È≈Úª «Â¡≈ ’’∂
ÈÁ∆¡ª ˘ Á∂√∆-«ÏÁ∂Ù∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Á∂
‘Ú≈Ò∂ ’ Á∂‰≈, Ú≈Â≈ÚÈ Á∂ È≈Ó
Â∂ Úº‚∂ Í≈’ ω≈’∂ ÒØ’ª ˘ ¿∞È∑ª
Á∂ ‹≥◊Òª Â∂ ¡«Ë’≈ª ÂØ∫ ÒªÌ∂ ’∆Â≈
‹≈‰≈, ÍÛ∑ ∂ - «Ò÷∂ ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ Á≈
Ï∂π‹◊≈∆ Á∂ ⁄ºÒÁ∂ ÍzÚ≈√, ¡Ωª ”Â∂
¡º«Â¡≈⁄≈, ‹≈Â∆ Á≈Ï≈, Íz≈¬∆Ú∂‡
’≥ÍÈ∆¡ª ”⁄ Ó˜Á»ª Á∆ «’ Á∆
Ò∞º‡, «¬‘ √Ì ’∞fi Í«‘Òª Á∆ Â∑ª
‹≈∆ «‘≈Õ ≈‹ª ”⁄ Úº‚∂-Úº‚∂ ÌØ∫Ó≈Î∆¡≈, Ù≈Ï Á∂ Â√’, «ÁÈ Á»‰∆
Â∂ ≈ ⁄Ω◊∞‰∆ Â∂‹∆ È≈Ò ÍÀÁ≈ ‘؉
Òº◊∂Õ √ºÂ≈ Á∂ ÈÙ∂ ”⁄ ⁄» √’≈ª
ÒØ’ª Á∂ Áπº÷-ÁÁª ÂØ∫ Á» Ï∂÷Ï ‘∆
‘∆¡ªÕ ¿∞Â≈÷≥‚ ≈‹ √≥ÿÙ ÁΩ≈È
÷‡∆Ó≈, Ó≈√»  ∆ Â∂ Óπ ‹ º Î ≈È◊ ”⁄
¡≥ÁØÒÈ’≈∆¡ª ”Â∂ ◊ØÒ∆¡ª ⁄Ò≈¿∞‰
Â∂ ¡Ωª È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ ’Ú≈¿∞‰
Ú≈Ò∂ «‹≥Ó∂Ú≈ ¡«Ë’≈∆¡ª Á≈ ’∞fi
È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈ ÏÒ«’ ¿∞È∑ª ˘ Âº’∆
«ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ
«¬√ √Ì ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ ¡≥√≥ÂØÙ Á∂
’≈È «¬È∑ª √Ú≈Òª ˘ ÒÀ ’∂ «Î ÂØ∫
Úº÷-Úº÷ √≥ÿÙ ‘؉ Òº◊∂Õ Ó∂≈ Ú∆
«¬È∑ª √≥ÿÙª ”⁄ «‘º√≈ ÒÀ‰≈ ‹≈∆
«‘≈Õ ¿∞È∑ª ‘∆ √≥ÿÙª ÁΩ≈È ’¬∆
«Ú«Á¡≈Ê∆ √≈Ê∆¡ª Â∂ √Ó≈«‹’
’≈’∞≥È≈, Ï∂‹Ó∆È∂ «’√≈Ȫ, Ó˜Á»≈
Â∂ ¡Ω  ª ˘ ≈‹ Ëz Ø ‘ «‹‘∂ ’≈Ò∂
’≈˘Èª «‘ «◊zÎÂ≈ ’’∂ ‹∂Ò∑
Ì∂‹ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬È∑ª √≈Ê∆¡ª Á∆
«‘≈¬∆ Ò¬∆ ‘ج∂ √≥ÿÙª ”⁄ Ú∆ ÓÀ∫
Ï≈Ï Ì≈◊ «Ò¡≈Õ
¿∞Â≈÷≥‚ Á∂ ’∞Ó≈¿± Ô»È∆Ú«√‡∆
Á∂ ◊«‰Â «ÚÙ∂ È≈Ò √Ïß Ë Â Â∂
ͺÂ’≈Â≈ ¡Â∂ ‹È√≥⁄≈ ”⁄ Í∆.
‹∆. «‚ÍÒØÓ≈ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓÀ∫ √≈Ò
B@A@ ”⁄ ⁄∆È∆ Ì≈Ù≈ Á∆ ÍÛ∑ ≈ ¬∆
’È Ò¬∆ «Áº Ò ∆ Á∆ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò
È«‘» Ô»È∆Ú«√‡∆ ¡≈ «◊¡≈Õ ‹∂.
¡ÀÈ. Ô». ”⁄ ÍÛ∑≈¬∆ ÁΩ≈È ÓÀ˘ ÓÙ‘»
⁄«’«√’ ‚≈. Íz ’ ≈Ù ¡≈Ó‡∂ Ï≈∂
ÍÂ≈ Òº « ◊¡≈Õ Ó‘ª≈Ù‡ Á∂
Ì≥Ú≈◊Û∑ ”⁄ Ï∂‘ºÁ ͺ¤Û∂ «¬Ò≈«’¡ª
”⁄ ¡≈Á∆Ú≈√∆¡ª «Ú⁄’≈ ¿∞È∑ª Á∆
«√‘ Á∂ ÷∂Â «Ú⁄ ’∆Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂
’≥Óª ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘Ø ’∂ ÓÀ∫ ¿∞‘Ȫ ˘
«ÓÒ‰ Ò¬∆ Ï‘∞ ¿∞Â√π’ √∆Õ
¡≈͉∆ «¬√ ¿∞Â√π’Â≈ Á∂ ⁄ºÒÁ∂
ÓÀ ∫ AI ¡◊√ B@AC ˘ ¿∞ È ∑ ª ˘
«ÓÒ‰ Ò¬∆ «Áº Ò ∆ ⁄Ò≈ ¡≈«¬¡≈Õ
¡◊Ò∂ «ÁÈ Ô≈«È B@ ¡◊√ B@AC
˘ ’∆Ï √Ú∂∂ I.C@ Ú‹∂ ϺÒÙ≈‘
∂ÒÚ∂ Ù‡∂ÙÈ ”Â∂ ∂Ò ÂØ∫ ¿∞ÂÈ Ï≈¡Á
ÓÀ∫ Ì≥Ú≈◊Û∑ Á∂ ‘∂ÓÒ’√≈ ”⁄ √«ÊÂ
‚≈. ¡≈Ó‡∂ Á∂ ‘√ÍÂ≈Ò ‹≈‰ Ò¬∆
√≈ËÈ ÒºÌ‰ Ò¬∆ √‡∂ÙÈ ÂØ∫ Ï≈‘
‹≈‰ ‘∆ Ú≈Ò≈ √∆ ÂÁ ‘∆ «’√∂ È∂
¡⁄≈È’ Ó∂  ∂ «Íº ¤ Ø ∫ Á∆ ¡≈ ’∂ ÓÀ ˘
¡≈͉∂ ‘ºÊª È≈Ò Ó˜Ï»Â∆ È≈Ò ÎÛ
«Ò¡≈ «¬√ÂØ∫ Í«‘Òª «’ ÓÀ∫ ’∞fi √Ófi
Í≈¿∞∫Á≈ «’ ÓÀ˘ ’ج∆ «¬√ Â∑ª «’¿∞∫
ÎÛ «‘≈ ‘À «¬’ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬’ Á√Ï≈∑ª ‘Ø ÒØ’ ¡≈ ’∂ Ó∂∂ ”Â∂ fi͇ ͬ∂Õ
«¬√∂ ‘≈Ò ”⁄ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ È≈Ò ’∞fi
Ïπ≈ ‘؉ Ú≈Ò≈ √Ø⁄’∂ ÓÀ∫ ‹Ø-‹Ø È≈Ò
ΩÒ≈ Í≈¿∞‰ Òº«◊¡≈ ª «’ ¡≈Ò∂Áπ¡≈Ò∂ ÂØ∫ ’ج∆ Ó∂∆ ÓÁÁ Ò¬∆ ¡≈
‹≈Ú∂ Õ Ó∂  ∂ Ω Ò ≈ Í≈¿∞ ‰ ÂØ ∫ ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ ÷Â≈ √Ófi ’∂ «¬È∑ª ÒØ’ª È∂
¡≈͉∂ ‘ºÊª È≈Ò Ó∂≈ Ó»≥‘ Ï≥Á ’
«ÁºÂ≈ Â∂ ÓÀ˘ ’∞fi ’ÁÓª Á∆ Á»∆ Â∂
÷Û∆ ‡≈‡≈ √»ÓØ ”⁄ √πº‡’∂ ¿∞ÊØ∫ ÒÀ ◊¬∂Õ
ÓÀ˘ ÍÂ≈ È‘∆∫ √∆ «’ «¬‘ ÒØ’ ’Ω‰
‘È ¡Â∂ ÓÀ˘ «¬√ Â∑ª ¡◊Ú≈ ’’∂
«’ºÊ∂ ÒÀ ’∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ’∞fi ‘∆ Á∂
”⁄ Ó∂∆¡ª ¡º÷ª √Ó∂ Ó∂∂ Í»∂ «⁄‘∂
˘ «¬’ ’≈Ò∂ ’ºÍÛ∂ È≈Ò Ï≥È∑ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ ¿∞È∑ª ”⁄Ø∫ «¬’ È∂ Ó∂∂ ÁØÚ∂∫ ‘ºÊª
˘ ÿ∞º‡ ’∂ ÎÛ «Ò¡≈ ª «’ È≈ ÓÀ∫
Ú∂÷ √’ª «’ ÓÀ˘ «’ºÊ∂ ÒÀ ’∂ ‹≈ ‘∂
‘È Â∂ È≈ ‘∆ ¡≈͉∂ ‘ºÊª È≈Ò ¿∞È∑ª
Á∆¡ª Òº  ª-Óπ º ’ ∆¡ª Á≈ Ï⁄≈ ’
Í≈ÚªÕ ⁄ÒÁ∂ ‘ج∂ Ú≈‘È ”⁄ ÓÀ˘ «¬√
Â∑ª ÎÛ Ò¬∂ ‹≈‰ ¡Â∂ «’ºÊ∂ ÒÀ ’∂
‹≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «¬‘ ‹≈‰È Á∆
’Ø « ÙÙ ’È Â∂ ‹Ú≈Ï ”⁄ ◊≈Òª,
ËÓ’∆¡ª ¡Â∂ ÿ√π≥È-Óπº«’¡ª È≈Ò ’∞º‡
ÍÀ∫Á∆Õ
«¬√∂ Â∑ ª Ò◊Ì◊ «¬’ ÿ≥ ‡ ∂
Ï≈¡Á «¬’ È∂ Ó∂  ∂ «⁄‘∂ ÂØ ∫ ’≈Ò∂
’ºÍÛ∂ ˘ ‘‡≈ ’∂ ¡≈͉≈ ¡≈¬∆ ’≈‚
«Ú÷≈«¬¡≈ ÂÁ ÓÀ˘ ÍÂ≈ Ò«◊¡≈ «’
ÓÀ ˘ «¬√ Â∑ ª ¡◊Ú≈ ’È Ú≈Ò∂
◊Û«⁄Ω Ò ∆ Íπ « Ò√ √‡∂ Ù È Ïª⁄ Á∂
ÒØ’ √ÈÕ ÓÀ˘ «’ºÊ∂ ÒÀ ’∂ ‹≈«¬¡≈ ‹≈
«‘≈ ‘À ÓÀ˘ ‘≈Ò∂ Ú∆ «¬√Á∆ ‹≈‰’≈∆
È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ «¬√Á∂ Ò◊Ì◊ ÁØ
ÿ≥«‡¡ª Ï≈¡Á ◊º‚∆ ÂØ∫ Ò≈‘ ’∂ ’≈Ò∆
ͺ‡∆ ¿∞Â≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ
’≈Ò∆ ͺ ‡ ∆ ‘‡≈ «ÁÂ∂ ‹≈‰
Ï≈¡Á ÓÀ Ú∂«÷¡≈ Ó∂∂ ÷ºÏ∂ Í≈√∂ Úº‚∂
ÓÀÁ≈È ”⁄ «¬’ ‘ÀÒ∆’≈͇ ÷Û≈ ‘À
Â∂ ¿∞√Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ’∞fi Íπ«Ò√ Á∂
‹ÈÚ∆ B@AE
«√Í≈‘∆ ◊Ù ’ ‘∂ ‘ÈÕ Ó∂∂ √º‹∂
Í≈√∂ ’∞ fi √’≈∆ «¬Ó≈ª Â∂ Ó∂  ∂
√≈‘Ó‰∂ ÚºÒ Ú∆ ’∞fi «¬Ó≈ª √ÈÕ
¿∞È∑ª «Ú⁄Ø∫ «¬’ «¬Ó≈ Á∆ Í«‘Ò∆
Ó≥«‹Ò Â∂ ÓÀ˘ «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂
’Ó∂ ”⁄ ÊØÛ∆ Á∂ º÷‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
«¬’ ‘Ø ’Ó∂ «Ú⁄ «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
¿∞√ ’Ó∂ ”⁄ «Ò‹ªÁ∂ √Ó∂∫ Ó∂∆ Ș
¿∞√ ’Ó∂ Á∂ Ï≈‘ Òº◊∆ «¬’ È≈Ó
ÍÒ∂‡ Â∂ ͬ∆Õ Âª «’Â∂ ‹≈ ’∂ ÓÀ˘
ÍÂ≈ Òº « ◊¡≈ «’ ÓÀ ˘ ◊Û«⁄Ω Ò ∆
Íπ«Ò√ ‘À‚’∞¡≈‡ ”⁄ ÂÂ’≈Ò∆ ¡À√
Í∆ √πÚÀ‹ ‘º’ Á∂ ’À«ÏÈ ”⁄ «Ò‹≈«¬¡≈
‹≈ «‘≈ ‘À Õ ’À « ÏÈ «Ú⁄ «¬’
¡≈Ò∆Ù≈È ’∞√∆ Â∂ ÏÀ·∂ √πÚÀ‹ ‘º’ ˘
ÓÀ∫ ¡≈͉∆ Ï≈∂ Áº«√¡≈Õ ¡Â∂ ÓÀ˘ «ÏȪ
’≈È «¬√ Â∑ª ◊À-’≈˘È∆ Â∆’∂
È≈Ò ÎÛ∂ ‹≈‰ Á≈ ’≈È Íπº«¤¡≈Õ
√πÚÀ‹ ‘º’ Ú∆ ÷πÁ ÓÀ˘ ËÓ’∆¡ª Á∂‰
Òº « ◊¡≈Õ ÊØ Û ∆ ‘∆ Á∂  Ï≈¡Á ÁØ
√Ê≈È’ Í∂ ∫ ‚± ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ ˘ ¿∞ µ Ê∂
«Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ Á¡√Ò, «¬È∑ ª
ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ Ó∂∂ Úª◊ ‘∆ «’ÂØ∫ ÎÛ’∂
«¬ºÊ∂ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬‘ ¿∞‘∆
¡≈Á∆Ú≈√∆ ÈΩ ‹ Ú≈È ‘È «‹È∑ ª ˘
Íπ«Ò√ Ó∂∂ È≈Ò «◊zÎÂ≈ ’È Á≈
Á≈¡Ú≈ ’ ‘∆ ‘ÀÕ Ó∂∂∂ √≈‘Ó‰∂ ¿∞È∑ª
ÈΩ‹Ú≈Ȫ È≈Ò «‹√ Â∑ª Á≈ «ÚÚ‘≈
’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ √∆ ¿∞ √ ÂØ ∫ ÓÀ ∫ √Ófi
«◊¡≈ √∆ «’ Íπ«Ò√ Áπ¡≈≈ ÓÀ˘ «¬√
Â∑ª ÎÛÈ «Íº¤∂ ’∆ «¬≈Á∂ ‘ÈÕ
«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓÀ˘ Á»√∂ ’Ó∂
«Ú⁄ «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¿∞µÊ∂ ¡◊Ò∂
«Â≥ È «ÁȪ º ’ Ó∂  ∂ ¿∞ µ Â∂ Íπ Ò √∆
ÂÙº Á Á Á∂ √≈∂ Â∆’∂ ÚÂ∂ ◊¬∂ Õ
Ï≈‹∆≈Ú («‹√ ˘ Ó≈È È≈Ò √∆
Â∂ Ï‘∞ «‹¡≈Á≈ ⁄؇ Ò◊Á∆ ‘À Í
‹÷Ó «Á÷≈¬∆ È‘∆∫ «Á≥Á∂) È≈Ò Ó≈«¡≈
«◊¡≈Õ ÍÀª Á∆¡ª ÂÒ∆¡ª ˘ ‚≥«‚¡ª
È≈Ò ’∞ º « ‡¡≈ «◊¡≈Õ Òº  ª-ÿ√π ≥ È ª
È≈Ò ’∞º«‡¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ‘ºÊª È≈Ò
Í»  ∂ √∆ ˘ ÈØ « ⁄¡≈ ‹ªÁ≈Õ ¿∞ È ∑ ª
√≈«¡ª Â∆«’¡ª È≈Ò «Â≥È «ÁÈ
º ’ Ï∂ ‘ Ø Ù ∆ Á∆ ‘≈Ò º ’ ‘ Ø ‹
’∞º«‡¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬È∑ª «Â≥È≈ «ÁȪ
”⁄ «¬’ ÍÒ Ò¬∆ Ú∆ √Ω‰ È‘∆∫ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ «¬È∑ ª ’≈»  Â√∆«‘¡ª Ì∂
«Â≥È «ÁȪ º’ ◊À-’≈˘È∆ «‘≈√Â
”⁄ º÷‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓÀ˘ «ÓÂ∆ BC/H/
B@AC ˘ ¡≈‘∂  ∆ Íπ « Ò√ Ê≈‰∂ Á∆
‘≈Ú≈Ò≈ ”⁄ «Ò¡≈ √πº«‡¡≈Õ «¬√ Â∑ª
ÎÛ∂ ‹≈‰ Á∂ Ò◊Ì◊ ¡º√∆ ÿ≥«‡¡ª Á∂
Ï≈¡Á ¡≈‘∂∆ Á∂ Ó«‹√‡∂‡ ’Ø‡ ”⁄
Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ó∂∂ Áπ¡≈≈ Ú≈Ú≈ ’«‘‰ Á∂ Ï≈ÚÔ»Á Íπ«Ò√ È∂ ‘∞‰
º’ Ó∂∂ ÿ Ó∂∂ ÎÛ∂ ‹≈‰ Á∆ √»⁄È≈
Ú∆ È‘∆∫ «ÁºÂ∆ √∆Õ ‹ÁØ∫ ÓÀ ¡Á≈ÒÂ
”⁄ ‹º‹ ˘ ÷πÁ Ó∂∂ ÿ √»⁄È≈ Á∂‰
Á∆ ◊ºÒ ’‘∆ ª Íπ«Ò√ ˘ ¡Á≈ÒÂ
ÂØ∫ ‘∆ Ó∂∂ √Ï≥Ë∆¡ª ˘ √»⁄È≈ Á∂‰∆
ͬ∆Õ «¬√ «ÁÈ Ó«‹√‡∂‡ ¡Á≈ÒÂ
ÂØ∫ ÓÀ˘ Á√ «ÁÈ Ò¬∆ Íπ«Ò√ «‘≈√Â
«Ú⁄ ÒÀ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ ÓÀ ˘ B@
¡◊√ B@AC ˘ Ϻ Ò Ù≈‘≈ ∂ Ò Ú∂
√‡∂ Ù È ÂØ ∫ ÎÛ ’∂ «Â≥ È «ÁȪ º ’
◊À  ’≈˘È∆ ÂΩ  Â∂ Íπ « Ò√ «‘≈√Â
«Ú⁄ º÷‰ Ï≈¡Á Íπ«Ò√ È∂ ¡Á≈ÒÂ
¡Â∂ Ó∆‚∆¡≈ ˘ ÓÀ ˘ Ϻ Ò Ù≈‘ ÂØ ∫
Ò◊Ì◊ «Â≥È √Ω «’ÒØÓ∆‡ Á» ¡≈‘∂∆
Ϻ√ √‡À∫‚ ’ØÒØ∫ «◊zÎÂ≈ ’∆Â∂ ‹≈‰
Á≈ Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈Õ Á¡√Ò, Í»  ∆
Â∑ª È≈Ò fi»·∂ «¬√ Á≈¡Ú∂ Á≈ Ó’√Á
«Â≥ È «ÁÈ Âº ’ ÓÀ ˘ ◊À  ’≈˘È∆
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
27
«‘≈√ ”⁄ º÷∂ ‹≈‰ ˘ ¡Á≈Ò ¡Â∂
Ó∆‚∆¡≈ ≈‘∆∫ ÁπÈ∆¡ª √≈‘Ó‰∂ Ó∂∂
«◊zÎÂ≈∆ ˘ ’≈˘È∆ «Á÷≈¿∞‰≈ √∆Õ
B √Â≥ Ï  B@AC ˘ Íπ « Ò√
Áπ¡≈≈ ¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆ ”⁄ ‹º‹ È∂ Ó∂∆
Íπ«Ò√ «‘≈√ ˘ AD «ÁÈ Ò¬∆ ‘Ø
ÚË≈ «ÁºÂ≈Õ «¬√ Â∑ª ’∞Ò BD «ÁȪ
º’ ÓÀ˘ Íπ«Ò√ «‘≈√ «Ú⁄ º«÷¡≈
«◊¡≈Õ «¬È∑ ª BD «ÁȪ º ’ ÓÀ ˘
¡≈‘∂∆ Íπ«Ò√ Ê≈‰∂ Á∂ «¬’ Ï‘∞ ‘∆
ÏÁÏ» Ì∆ ‘≈Ú≈Ò≈ «Ú⁄ º « ÷¡≈
«◊¡≈Õ ‘≈Ú≈Ò≈ «Ú⁄ ÓÀ ˘ «√Î
«‹¿±∫Á≈ º÷‰ Ò¬∆ ÷≈‰≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈
√∆Õ Í«‘Ò∂ Á√ «ÁÈ Âº’ È≈ ª ÓÀ˘
È‘≈¿∞‰ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ Â∂ È≈ ‘∆ ÓÀ˘
ÏπÙ ’È «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Ó∂∂ ÂØ∫ Ó∂∂
’ºÍÛ∂, ÏπÙ, ÍÀ√∂, ¡≈¬∆ ’≈‚ √Ì
’∞fi «◊zÎÂ≈∆ Á∂ √Ó∂∫ ‘∆ ÷Ø‘ «Ò¡≈
«◊¡≈ √∆Õ B √Â≥Ï ˘ ¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆
Á∂ «ÁÈ Ó∂∂ «ÍÂ≈ ¡Â∂ ÁØ√ª Áπ¡≈≈
’º Í Û∂ , Ïπ  Ù, √≈ω ¡Â∂ Ø ˜ ≈È≈
‹» Á∆¡ª ⁄∆‹ª «ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª
ª «’Â∂ ‹≈ ’∂ È‘≈¿∞‰≈, ÏπÙ ’È≈
¡Â∂ ¡ÀÈ∂ «ÁȪ ÂØ∫ Í√∆È∂ È≈Ò «Ìº‹
⁄πº’∂ ◊≥Á∂ ’ºÍ«Û¡ª ˘ ÏÁÒ‰≈ È√∆Ï
‘Ø«¬¡≈Õ
Íπ « Ò√ «‘≈√ Á∂ BD «ÁȪ
«Ú⁄ Ó‘ª≈Ù‡ Íπ « Ò√, ¡À √ . ‡∆.
¡À√, ¡≈¬∆. Ï∆. ¡Â∂ «ÁºÒ∆, ¿∞Â≈÷≥‚,
Ô» . Í∆., ¤Â∆√◊Û∑ , ¡ªË≈ Íz Á ∂ Ù
Á∆¡ª «¬≥‡À∫Ò∆‹À∫√ ¬∂‹≥√∆¡ª ÓÀ˘ ·∆’
¿∞√ Â∑ª √∆’ Â∂ Ó≈È«√’ Â√∆‘∂
«Á≥Á∆¡ª ‘∆¡ª «‹√ Â∑ª «Â≥È «ÁȪ
Á∆ ◊À  -’≈˘È∆ «‘≈√ «Ú⁄
«ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ Íπ«Ò√ Áπ¡≈≈ Ó∂∂
Î∂√Ïπ’, ‹∆Ó∂Ò, À‚ÎÓ∂Ò Á∆ ¡≈¬∆ ‚∆
ÒÀ ’∂ «¬√Á≈ Í≈√Ú‚ Ú∆ ‡∂√ ’
«Ò¡≈ «◊¡≈Õ ÓÀ˘ Í»≈ Ô’∆È ‘À «’
Íπ«Ò√ Â∂ «¬≥‡À∫Ò∆‹À∫√ ¬∂‹≥√∆¡ª ‘∞‰ Ú∆
Ó∂  ∂ Î∂ √ Ïπ ’ Â∂ ¬∆Ó∂ Ò ¡’ª¿± ‡ Á≈
Áπ¿∞ÍÔØ◊ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Í»∂ Á∂Ù
Â∂ ÁπÈ∆¡ª ”⁄ Ó∂∆ «◊zÎÂ≈ Á≈ «ÚØË
‘Ø ‰ Á∂ Ï≈ÚÔ» Á Ú∆ ÓÀ ˘ Íπ « Ò√
«‘≈√ «Ú⁄ Â√∆‘∂ Á∂‰ Á≈ ’≥Ó
‹≈∆ «‘≈Õ «¬È∑ª ‘∆ È‘∆∫ Íπ«Ò√ Á∆
ÔØ ‹ È≈ «Ú⁄ ÓÀ ˘ ‘Ø  Ú∆ «‹¡≈Á≈
Íπ«Ò√ «‘≈√ «Ú⁄ º÷‰≈ √∆Õ ¡Â∂
«¬√ Ò¬∆ ¿∞È∑ª È∂ AF √Â≥Ï B@AC
˘ Ó∂∆ ¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆ ÁΩ≈È ’Ø«ÙÙ
Ú∆ ’∆Â∆ Í Ó∂∂ Ú’∆Ò Áπ¡≈≈ Á÷Ò
Á∂ ‰ Â∂ «’Â∂ ‹≈ ’∂ «¬È∑ ª Á∆ «¬‘
’Ø«ÙÙ √ÎÒ È‘∆∫ ‘ج∆Õ ¿∞√ «ÁÈ ‹º‹
È∂ ÓÀ ˘ «¬√ Â√∆‘≈ ’∂ ∫ Á (Íπ « Ò√
«‘≈√Â) ”⁄ È≈ Ì∂ ‹ ’∂ «È¡ª«¬’
«‘≈√ ”⁄ √À∫‡Ò ‹∂Ò∑ Ì∂‹ «ÁºÂ≈Õ
È≈◊Íπ √À∫‡Ò ‹∂Ò∑ Â∂ ÓÀ˘ ‹∂Ò∑
Á∆ ÏÀ  ’ √≥ « ÷¡≈-H ”⁄ Ì∂ ‹ «Áº  ≈
«◊¡≈Õ «¬‘ ¿∞‘∆ ÏÀ’ ‘À «‹ºÊ∂ Ó∂∂
Úª◊ ‘∆ Á∂Ù-ËzØ‘ ¡Â∂ Ô». ¬∂. Í∆. ¬∂.
Úª◊ ÒØ’ «ÚØË∆ ’≈˘Èª ”⁄ «◊zÎÂ≈
’∆Â∂ ◊¬∂ Ó‘ª≈Ù‡ Á∆¡ª
Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª ”⁄ ÍÛ∑ È Ú≈Ò∂
«Ú«Á¡≈Ê∆ ’≈’∞≥Ȫ, Á«Ò ¡Â∂
Ò◊Ì◊ D@ ¡≈Á∆Ú≈√∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘
º«÷¡≈ «◊¡≈ √∆Õ fi»·∂ Ó≈Ó«Ò¡ª ”⁄
Î√≈¬∂ ◊¬∂ «¬È∑ª ¡≈Á∆Ú≈√∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
Á∆ «◊‰Â∆ √Ó∂∫ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÿº‡Á∆ÚºËÁ∆ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ ‹∂Ò∑ «Ú⁄ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆
√Óª Ï∆‰ Â∂ ÓÀ˘ «¬È∑ª ¡≈Á∆Ú≈√∆
ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ È≈Ò ◊º Ò Ï≈ Á∂ ÁΩ  ≈È,
«¬È∑ ª ˘ Ó‘∆«È¡ª º ’ Íπ « Ò√
«‘≈√ «Ú⁄ ¡‰ÓÈ∞ º ÷ ∆ Â∂ ’≈» 
Â∆’∂ È≈Ò «ÁºÂ∂ ◊¬∂ Â√∆«‘¡ª Á∆
’‘≈‰∆ √π‰È ˘ «ÓÒ∆Õ
’≈˘È Á∆¡ª «’Â≈Ϫ «Ú⁄ Â∂‹
◊Â∆ È≈Ò ‡≈«¬Ò (Speedy Trial)
⁄Ò≈¬∂ ‹≈‰ Á≈ ¡«Ë’≈ «Áº  ≈
«◊¡≈ ‘À , Í «¬È∑ ª ¡≈Á∆Ú≈√∆¡ª
«Ú⁄Ø∫ ’ج∆ ÁØ, ’ج∆ «Â≥È ¡Â∂ ’ج∆
Í≥‹ª √≈Òª ÂØ∫ ‹∂Ò∑ «Ú⁄ Â√∆‘∂ fiºÒ‰
Ò¬∆ Әϻ ‘ÈÕ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ ¤∂ ÂØ∫
ÒÀ ’∂ ÚºË ÂØ∫ ÚºË D@ Ó≈Ó«Ò¡ª «Ú⁄
‹∂Ò∑ ”⁄ Ï≥Á ’∆Â∂ «¬È∑ª ÈΩ‹Ú≈Ȫ Ò¬∆
‹Ó≈È Á∆ ¡≈√ ’È∆ ª Ï∂¬∆Ó≈È∆
‘ØÚ∂◊∆Õ ¡Á≈Ò «Ú⁄ «¬È∑ª Á∆ ’¬∆
Ó‘∆«È¡ª º’ Í∂Ù∆ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆Õ ’Á∂
«¬’-ÁØ Í∂Ù∆¡ª √Ó∂∫ ”Â∂ ‘Ø Ú∆ ‹≈‰
¡◊Ò∆ Í∂Ù∆ ’ÁØ∫ ‘ØÚ∂◊∆ «¬√Á≈ ’∞fi
ÍÂ≈ È‘∆∫ Ò◊Á≈Õ «¬È∑ ª ”⁄Ø ∫
«‹¡≈Á≈Â ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ Á∂ ’∂ √
◊Û«⁄ΩÒ∆ ÙÀÙÈ ’Ø‡ «Ú⁄ ⁄ºÒ ‘∂
‘ÈÕ Ó∂≈ ’∂√ Ú∆ «¬√∂ ¡Á≈Ò «Ú⁄
⁄ºÒ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ¡Á≈Ò «Ú⁄ Ízº÷
¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆ Á∆ √π«ÚË≈ Ï≥Á ’
«ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ Ízº÷ ¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆
Á∆ ‹◊∑ ≈ Ú∆‚∆˙ ’≈ÈÎ≥ √ ‹∆¬∂
¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À «‹√Á∂
⁄ºÒÁ∂ ’ÀÁ∆¡ª ˘ È≈ ª ¡≈͉∂ ’∂√
Á∂ √Ï≥Ë «Úº⁄ ¡≈͉∂ Ú’∆Ò È≈Ò ◊ºÒ
’È Á≈ ÓΩ’≈ «ÓÒÁ≈ ‘À Â∂ È≈ ‘∆
‹º‹ È≈ÒÕ
«¬√ „≥ ◊ È≈Ò ‘Ø ‰ Ú≈Ò∆
¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆ È≈Ò ¡◊Ò∆ ‘؉ Ú≈Ò∆
¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆ Á∆ Â∆’ Á≈ ÍÂ≈ ‘∆
Òº◊Á≈ ‘ÀÕ ¡’√ Â’È∆’∆ ÷≈Ï∆
«‘‰ È≈Ò «¬‘ √≥Ì≈ÚÈ≈ Ú∆ ÷ÂÓ
‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Ú∆‚∆˙ ’≈ÈÎ≥√ ≈‘∆∫
«Èͺ÷ ‡≈«¬Ò (Fair Trial) √≥ÌÚ
È‘∆∫ ‘À «‹√Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ «¬≥È∑∆ «ÁÈ∆∫
ÁØ ¡≈Á∆Ú≈√∆¡ª ˘ √‹≈ Ú∆ ‘Ø ◊¬∆
‘ÀÕ
‹∂ Ò ∑ «Ú⁄ Ï≥ Á ’À Á ∆¡ª Ò¬∆
¡≈͉∂ √Ï≥Ë∆¡ª Â∂ ‹ª ¡≈͉∂ Ú’∆Ò
È≈Ò Óπ Ò ≈’≈ ‹≈Ò∆ Òº ◊ ∆ «÷Û’∆
≈‘∆∫ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À Õ ‹∂ Ò ∑ ¡≥ Á  ¡≈ ’∂
’À Á ∆¡ª È≈Ò Óπ Ò ≈’≈ Á∆ ’Ø ¬ ∆
√‘» Ò Â È≈ ‘Ø ‰ ’≈È ‹≈Ò∆ Òº ◊ ∆
«¬√ ¡Â∆¡≥ Ì∆Û-Ì≈Û Ú≈Ò∆ «¬√
«÷Û’∆ ≈‘∆∫ AE-B@ «Ó≥‡ Á∂ √Ó∂∫ «Ú⁄
’ÀÁ∆¡ª Á∆ Á»-Á» ÂØ∫ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂
√Ï≥Ë∆¡ª Â∂ ¡≈͉∂ Ú’∆Òª È≈Ò ’∂√
Á∂ √Ï≥Ë «Ú⁄ «Ú√Ê≈Í»Ú’ ⁄⁄≈
‘؉∆ «ÏÒ’∞Ò Ú∆ √≥ÌÚ È‘∆∫ ‘ÀÕ
«¬√ √≈Ò CA ‹ÈÚ∆ ÂØ∫ ‹∂Ò∑
«Úº⁄ Â∑∑ª-Â∑ª Á∂ Â√∆‘∂ fiºÒ ‘∂ AFI
‹∂Ò∑ ’ÀÁ∆¡ª È∂ ¡≈͉∆ ⁄≈ È∞’≈Â∆
Ó≥◊ª ˘ ÒÀ ’∂ ¡‰«ÓºÊ∂ √Ó∂∫ º’ Ì∞º÷
‘ÛÂ≈Ò ’∆Â∆Õ «¬√ √≥ÿÙ «Ú⁄ Ô».
¬∂. Í∆. ¬∂., Ó≈’Ø’≈, ¡Â∂ ’ÂÒ Á∂ ÁØÙ
«Ú⁄ ‹∂ Ò ∑ «Ú⁄ Ï≥ Á «Ú⁄≈ ¡Ë∆È
’ÀÁ∆ Ù≈ÓÒ √∆Õ «¬√ ¡≥ÁØÒÈ «Ú⁄
Ô». ¬∂. Í∆. ¬∂. Á∂ ’∂√ fiºÒ ‘∆¡ª √ºÂ
¡Ω  ª È∂ Ú∆ «‘º √ ≈ «Ò¡≈Õ √≥ ÿ Ù
Á∆¡ª Ó≥◊ª Â∂‹ ◊Â∆ È≈Ò ‡≈«¬Ò
⁄Ò≈¬∂ ‹≈‰, «Ú⁄≈ ¡Ë∆È ’ÀÁ∆¡ª
Á∆¡ª Ízº÷ ¡Á≈ÒÂ∆ Í∂Ù∆¡ª ’∆Â∂
‹≈‰, ‹Ó≈È Á∂ √≥ÁÌ «Ú⁄ √πÍ∆Ó
’Ø  ‡ Á∂ «ÁÙ≈-«ÈÁ∂ Ù ª “Ï∂ Ò È≈‡
‹∂ Ò ∑ ” ˘ Ò≈◊» ’’∂ √≈∂ «Ú⁄≈
¡Ë∆È ’À Á ∆¡ª ˘ ‹ÒÁ ÂØ ∫ ‹ÒÁ
‹Ó≈È «ÁºÂ∂ ‹≈‰ Á∆¡ª Ó≥◊ª Ù≈ÓÒ
√ÈÕ √≥ÿÙ Á∂ Í«‘Ò∂ «ÁÈ √≥ÿÙ
«Ú⁄ Ì≈◊ ÒÀ ‘∂ Ô». ¬∂. Í∆. ¬∂. Á∂
’∂ √ Ú≈Ò∂ ’À Á ∆¡ª ˘ ‹∂ Ò ∑ Á∂ ¡º Â
√πº«÷¡≈ «ÚÌ≈◊ ¡ª‚≈ √ÀµÒ «Ú⁄ Ì∂‹
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «‹È∑ª «Ú⁄ √ºÂ Ï≥Á∆¡ª
(«‹È∑ª «Ú⁄ «¬’ ÓÀ∫ Ú∆ ‘ª) ˘ √ºÂ
Ó‘∆È∂ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∞‰ º’
¡ª‚≈ √ÀµÒ «Ú⁄ ‘∆ º«÷¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
√≈‚∂ ’ØÒ ‹∂Ò∑ ¡≥Á ‘Ø ’ÀÁ∆¡ª ˘
«ÓÒ‰ Á≈ ’ج∆ √Óª È‘∆∫ ‘ÀÕ ¡ª‚≈
√ÀµÒ Á∂ ¡≥Á Ï≥Á Á∆Ú≈ª «Ú⁄ ω∂
¡Â∆¡≥ ¤Ø‡∂-¤Ø‡∂ ÏÀ’ ¡Â∂ ¿∞È∑ª
«Ú⁄ ⁄≈Ò∆ Ó∆‡ ÿ∞≥Ó‰ Á∆ ‹◊∑ª ‘∆
√≈‚≈ √≥√≈ ‘ÀÕ
«Í¤Ò∂ «¬’ √≈Ò ÂØ ∫ Íπ « Ò√
«‘≈√ Á∂ Â√∆‘∂ ¡Â∂ ‹∂ Ò ∑ Á∆
«¬’ºÒÂ≈ Á∂ ¡È∞ÌÚ ¡Â∂ Ó∂∆ Â∑ª
‹∂ Ò ∑ «Ú⁄ Ï≥ Á ‘Ø  ÒØ ’ ª Á∆¡ª
’‘≈‰∆¡ª ‹≈‰ ’∂ ÓÀ∫ «¬‘ Ó«‘√»√
’Á≈ ‘ª «’ ¿∞‘ √≈∆¡ª «√¡≈√∆
¡Â∂ √º«Ì¡≈⁄≈’ ◊Â∆«ÚË∆¡ª √Ó≈‹
¡Â∂ Ó∂  ∂ ‘∆ Â∑ ª ‹∂ Ò ∑ «Ú⁄ Ï≥ Á
’À Á ∆¡ª Á∆ «‘≈¬∆ Ò¬∆ «’≥ È ∆¡ª
‹»  ∆ ‘ÈÕ Ó∂  ∆ Â∞ ‘ ≈˘ √≈«¡ª ˘
Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ Â∞√∆∫ Ó∂∆ ¡Â∂ ‘Ø ‹∂Ò∑ª
”⁄ ‘‹≈ª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ Ï≥ Á
¡≈Á∆Ú≈√∆¡ª, Á«Òª, ¡Ωª, ◊∆Ï
Ó˜Á»-«’√≈Ȫ, ’≈’∞≥Ȫ Á∆ «‘≈¬∆
Ò¬∆ ¡Ú≈‹ ¿∞·≈ÚØ∫Õ
«¬√∂ «ÚÙÚ≈√ È≈Ò‘∂Ó «ÓÙ≈
Ô». ‡∆. ¡ÀÈ. EF,
¡Â∆ √πº«÷¡≈ «ÚÌ≈◊
¡ª‚≈ √ÀµÒ, È≈◊Íπ √À∫‡Ò ‹∂Ò∑,
È≈◊Íπ, Ó‘ª≈Ù‡Õ
“√Ó’≈Ò∆ Â∆√∆ ÁπÈ∆¡≈” ”⁄Ø∫
Ë≥ÈÚ≈Á √≈«‘Â
¡È∞Ú≈Á- ÓÈÁ∆Í, IHGFD-DB@EB
«ÁºÒ∆ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈¡Á
Í≥‹≈Ï ”⁄ ¡≈͉∂ ͺÂ∂ ÷ØÒ◊
∂∑ ∆ “¡≈Í”
“¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ «ÁºÒ∆ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≥‹≈Ï «Úº⁄
‘؉ Ú≈Ò∆¡ª È◊ «È◊Ó Â∂ ’Ω∫√Ò ⁄؉ª √Ï≥Ë∆ ¡≈͉∂ ͺÂ∂ ÷ØÒ∑∂◊∆Õ” «¬√
◊ºÒ Á≈ Íz◊‡≈Ú≈ Í≈‡∆ Á∂ √∆È∆¡ ¡≈◊» Â∂ Í«‡¡≈Ò≈ ÂØ∫ √≥√Á ÓÀ∫Ï ‚≈.
ËÓÚ∆ ◊ªË∆ È∂ «ÚÙ∂Ù ◊ºÒÏ≈ ÁΩ≈È ’∆Â≈Õ
«¬º’ √Ú≈Ò Á≈ ‹Ú≈Ï «Á≥«Á¡ª ‚≈. ◊ªË∆ È∂ «’‘≈ «’ «¬√ Ú∂Ò∂ Í≈‡∆
‘≈¬∆’Óª‚ Á≈ √≈≈ «Ë¡≈È «ÁºÒ∆ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï Á∆
√Óπº⁄∆ Ò∆‚«ÙÍ Ú∆ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ ⁄؉ Íz⁄≈ Óπ«‘≥Ó «Úº⁄ ‚‡∆ ‘ج∆ ‘À “¡≈Í”
¡ÀÂ’∆∫ «Î ÂØ∫ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ fi≈Û» Î∂È Á∆ ¡≈√ ÒÀ ’∂ ⁄؉ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ ¿∞Â∆
‘À Â∂ Í≈‡∆ ˘ Ì≈∆ √ÓÊÈ «ÓÒ «‘≈ ‘À «‹√ ’≈È ¡’≈Ò∆-Ì≈‹Í≈
◊º·‹ØÛ √Ó∂ ’ª◊√ Á∆ È∆∫Á ¿∞‚∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ
«√¡≈√∆ ◊º·‹ØÛ Ï≈∂ Íπº¤∂ ‹≈‰ ”Â∂ ‚≈. ◊ªË∆ È∂ «’‘≈ «’ «¯Ò‘≈Ò √»Ï∂
«Úº⁄ «È◊Ó ⁄؉ª √Ï≥Ë∆ «’√∂ Í≈‡∆ È≈Ò ◊º·‹ØÛ Á∆ √≥Ì≈ÚÈ≈ Ș È‘∆∫
¡≈¿∞∫Á∆Õ «¬√ √Ï≥Ë∆ ¡≥«ÂÓ ¯À√Ò≈ Í≈‡∆ Á∂ Óπ÷∆ ¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò Â∂
Í≥‹≈Ï Á∂ ÍzË≈È √πº⁄≈ «√≥ÿ ¤Ø‡∂Íπ ˘ ÒÀ‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‘ÀÕ ‘≈¬∆’Óª‚ Á≈
¡≈Á∂Ù √≈«¡ª ˘ Ó≥ȉÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ Í≥‹≈Ï Á∂ ÒØ’ ’ª◊√
¡Â∂ ¡’≈Ò∆-Ì≈‹Í≈ ◊º·‹ØÛ Á∆ √’≈ ˘ ⁄≥◊∆ Â∑ª Í÷ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª
Í≈‡∆¡ª È∂ Í≥‹≈Ï∆¡ª ˘ Áπº÷ª ÂØ∫ «ÏȪ ’∞fi È‘∆∫ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ú≈ ÒØ’
“¡≈Í” ˘ ÓΩ’≈ Á∂‰◊∂Õ «¬√ ÓΩ’∂ “¡≈Í” Á∂ ¡≈◊» ÏÒ«Ú≥Á «√≥ÿ ’∞≥ÌÛ≈,
’≈˘È∆ √Ò≈‘’≈ ÏÒÁ∂Ú «√≥ÿ «√ºË», ÍzØ. È≈È’ «√≥ÿ, ÁÒÍz∆ «√≥ÿ, ÓÈ‹∆Â
«√≥ÿ Ó∂Ú≈, ¡ÚÂ≈ «√≥ÿ, √π«≥Á «√≥ÿ Â∂ ‰‹∆ «√≥ÿ ÓΩ‹»Á √ÈÕ
ÂÒØ⁄È «√≥ÿ «◊ºÒ È‘∆∫ ‘∂
Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘ ˘ ÒßÓ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫
¡≈͉∆¡ª «Ò÷ª ¡Â∂
Íπ√Â’ª ÷πÁ Íz’≈Ù ’’∂
Í≈·’ª Á∂ √Íπ  Á ’È
Ú≈Ò∂ ÂÒØ⁄È «√≥ÿ «◊ºÒ
Î≈È∆ ÁπÈ∆¡≈ ˘ ¡Ò«ÚÁ≈
’ ◊¬∂ ‘ÈÕ √z. «◊ºÒ √≈‚∂
¡‹∆˜ ¡Â∂ ÙØ ¡ Íz Ó Ø ‡ 
‹√«Ú≥ Á  «√≥ ÿ ÷Ø √ ≈ Á∂
Ó≈Ó≈ ‹∆ √ÈÕ ÂÒØ ⁄ È
«√≥ÿ «◊ºÒ ¡ÍÀÒ AICE «Úº⁄ ÍÀÁ≈
‘ج∂ √È ¡Â∂ ¿∞‘ AI Á√≥Ï B@AD
˘ «¬√ √≥√≈ ˘ ¡Ò«ÚÁ≈ ’«‘ ’∂
⁄Ò∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ ¡≈͉∂ «Í¤∂ ÁØ
Ë∆¡ª √π‹Ø ’Ω «◊ºÒ ¡Â∂
√π⁄∂ ’Ω «◊ºÒ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
«Â≥È √ÍπºÂ √πÂ∂‹ «√≥ÿ,
√Ú◊Ú≈√∆ √π ‘ ∂ ‹ «√≥ ÿ
¡Â∂ √πÁ∆Í «√≥ÿ «◊ºÒ ¡Â∂
Íπ º Â ª ÁØ ‘ «Â¡ª Á≈ ‘≈
Ì«¡≈ Íz ∆ Ú≈ ¤º ‚ ◊¬∂
‘ÈÕ ¡Á≈≈ √Ø’≈≈ Á∆
¡Ú≈˜ ÚÒØ∫ ¡√∆∫ ÂÒØ⁄È
«√≥ÿ «◊ºÒ ¡Â∂ «◊ºÒ Íz∆Ú≈ Á∂ Áπº÷
«Úº⁄ Ù∆’ ‘∞≥Á∂ ‘ج∂ Áπ÷ ”⁄Ø «√’Â
’Á≈ ˛Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
28
«√º÷ √≥’ÒÍ ÏÈ≈Ó ‹≈Â-Í≈ Á≈ ÚÂ≈≈
‚≈. ËÓÚ∆ ◊ªË∆
√≥Í’: @I@ACH-FICCF
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ «Í≥ ‚ ª Á∂ ‹≈Â-Í≈Â
¡≈Ë≈« «Í¤ª‘-«÷º ⁄ » √Ó≈«‹’
Â≈‰∂-Ï≈‰∂ «Íº¤∂ FG √≈Òª ÂØ∫ ≈‹
’Á∆¡ª Í≈‡∆¡ª ¡Â∂ ¿∞È∑ª ÚºÒØ∫
¡≈Ó ÒØ’ª «Úº⁄ Ú≥‚∆¡ª Í≈ ’∂ √ºÂ≈
”Â∂ ’≈Ϙ «‘‰ Á∆ √Ω Û ∆ «√¡≈√∆
√Ø⁄ «˜≥Ó∂Ú≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ‹≈ÂÍ≈ Á∂ ⁄ÒÈ Á≈ ¡«‘√≈√ ª Í«‘Òª
Ú∆ √∆ Í «‹√ ’» »Í «Úº⁄ «¬‘
‘∞‰ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ «‘≈ ‘À ¿∞‘ ⁄π‰ΩÂ∆
ω ⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ √Ófi‰ Á∆ ˜»Â
‘À «’ ÚÈ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ÍÀÚ∆ ’È
Ú≈Ò∂ ËÓª ‹ª ÒØ’ª ’ØÒØ∫ ‹≈Â-Í≈Â
Á∂ ı≈ÂÓ∂ Á∆ ¡≈√ ’Á∂ È‘∆∫ ’∆Â∆
‹≈ √’Á∆ √∆Õ «‘≥Áπ√Â≈È/Í≥‹≈Ï Á∂
√≥ÁÌ «Úº⁄ «√º÷ ËÓ ‘∆ «¬º’ ¡«‹‘≈
Ë≈«Ó’ ¯Ò√¯≈ ‘À ‹Ø «¬√ ’Ø‘Û ˘
Óπ º „ Ø ∫ -√π º „ Ø ∫ ıÂÓ ’È Á∆ √Óº Ê ≈
º÷Á≈ ‘ÀÕ
«√º÷ ËÓ Á∂ ¡≈Ë≈ √z∆ ◊∞» ◊z≥Ê
√≈«‘Ï «Úº⁄ «√¯ ¿∞√ ËÓ Á∂ ◊∞»¡ª
‹ª Ó‘ªÍπÙª Á∆ Ï≈‰∆ ‘∆ Á‹ ’∆Â∆
È‘∆∫ «ÓÒÁ∆ √◊Ø∫ «¬√ «Úº⁄ CF ‘Ø
»‘≈È∆ Ó‘ªÍπÙª Á∆ Ï≈‰∆ Ú∆ Á‹
‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄ ¤∂ «√º÷ ◊∞» √≈«‘Ï≈È,
AE Ì◊ª («‹È∑ ª «Úº ⁄ Ì◊Â
«ÚÁ≈√, Ì◊ ’Ï∆, Ì◊Â
È≈ÓÁ∂Ú ¡≈«Á), AA ̺‡ª ¡Â∂ ◊∞»
ÿ Á∂ Íz∂Ó∆ ⁄≈ «√º÷ª Á∆ Ï≈‰∆ Á‹
‘ÀÕ «¬È∑ª «Úº⁄ ◊∞» È≈È’ √≈«‘Ï Á∂
Óπ º „ Ò∂ ¡Â∂ «⁄≥ ‹ ∆Ú √≈Ê∆ Ì≈¬∆
ÓÁ≈È≈, √º  ≈ ÏÒÚ≥ ‚ ¡≈«Á Á∆
Ï≈‰∆ Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ ÁπÈ∆¡ª Á∂ ÍÀˆ≥Ïª
¡Â∂ ËÓ ◊z≥ʪ Á∆ Â∞ÒÈ≈ «Úº⁄, √z∆
◊∞» ◊z≥Ê √≈«‘Ï Á∆ «√º«÷¡≈ «√¯ «√º÷
ËÓ Á∂ ÍÀØ’≈ª Ò¬∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ «¬‘
ª √Ï-√ªfi∆Ú≈ÒÂ≈, Ï≈Ï∆,
¡≈˜≈Á∆, ÓÈ∞º÷∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ √Ï
√ªfi≈ ◊z≥Ê ‘ÀÕ √z∆ ◊∞» ◊z≥Ê √≈«‘Ï «Úº⁄
Ïz ≈ ‘Ó‰ ¡Â∂ Ù» Á , «‘≥ Á » ¡Â∂
Óπ √ ÒÓ≈È, Ì≈ Á∂ Íz √ ≥ ◊ «Úº ⁄
¿∞µÂ/Áº÷‰ ‹ª Í»Ï ¡Â∂ ͺ¤Ó È≈Ò
Ï≈‰∆ ˘ ‹Ø Û «Á¡ª ‘ Íz ’ ≈ Á∂
«ÚÂ’∂ ˘ ıÂÓ ’«Á¡ª ““√Ì∂
√≈fi∆Ú≈Ò √Á≈«¬«È ± ≥ «’√∂ È≈
«Á√«‘ Ï≈‘≈ ‹∆˙”” ¡Â∂ ““Ó≈È√ ’∆
‹≈ √ÏÀ ¬∂’À Í«‘⁄≈ÈÏØ”” Á∆ Ó‘≈È
«√º«÷¡≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ
«‘≥ Á » ËÓ «Úº ⁄ ‹≈Â-Í≈ ˘
ÓÈ∞ º ÷ Á∂ ’Ó È≈Ò ‹Ø Û È Á∆ ʪ
ÓÈ∞ º ÷ Á∂ ‹ÈÓ È≈Ò ‹Ø Û È Á∆, ‹Ø
¡‰ÓÈ∞º÷∆ ∆ «¬√ ËÓ Á∂ ¡≈◊»¡ª
¡Â∂ Ó˘«√Ó«Â∆ Ú◊∂ ËÓ ◊z≥ʪ,
Íπ  ≈‰ª, Ù≈√Âª ≈‘∆∫ ͺ ’ ∆ ’∆Â∆
◊¬∆, «¬√ È≈Ò Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á≈ «¬º’
Úº‚≈ «‘º√≈ ¡ÈÍÛ∑Â≈, ¡«◊¡≈ÈÂ≈,
˜Ò≈Ò Â∂ ‹‘≈Ò Á≈ «Ù’≈
‘∞≥«Á¡ª, ‘ºÊ∆∫ «’ ’È Á∂ Ï≈Ú‹»Á
«¬º ’ ¡‰ÓÈ∞ º ÷ ∆ ‘∆‰ Ì≈ÚÈ≈ Á≈
«Ù’≈ ‘Ø «◊¡≈Õ «¬√ ËÓ È∂ ‹≈ÂÍ≈ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ √Ó≈‹ «Úº ⁄
Ú≥‚∆¡ª Í≈ ’∂ ¡Â∂ Íπ‹≈∆ Ùz∂‰∆ ¡Â∂
≈‹≈ Ùz∂‰∆ È∂ ¡≈͉∂ È≈Í≈’ ◊º·‹ØÛ
≈‘∆∫, √Á∆¡ª ÂØ∫ «’Â∆ ¡Â∂ ˆ∆Ï
ÒØ’ª Â∂ Ò≈Á» ‘Ø ’∂ ¿∞È∑ª Á∆ Ò∞º‡÷√πº‡ ‹≈∆ º÷∆Õ «¬√ Á∂ ¿∞Ò‡ ◊∞»
È≈È’ √≈«‘Ï È∂ ¡≈͉≈ Í«‘Ò≈
√≈Ê∆ ‘∆ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È∂ ˘ ⁄π«‰¡≈Õ
ÓÁ≈È≈ ËÓ ÂØ∫ Óπ√ÒÓ≈È √∆ ¡Â∂
¡º‹-’ºÒ∑ Á∆ ÏØÒ∆ «Úº⁄ ’«‘‰≈ ‘ØÚ∂
ª Á«Ò ÏÒ«’ Á«Òª È≈ÒØ∫ Ú∆
√Ó≈«‹’ ÍΩÛ∆ Á∂ √Ì ÂØ∫ ‘∂·Ò∂ ‚≥‚∂
¿∞µÂ∂ ÷Û∑≈ √∆Õ
◊∞» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ ¿∞√ Á∆
‹≈ ȑ∆∫ Ú∂ ÷ ∆Õ ¿∞ √ Á≈ ’Ó,
«Ú‘≈, «Ú⁄≈ ¡Â∂ «Í¡≈ Ú∂«÷¡≈Õ
√≈∆ ¿∞ Ó  ¿∞ √ ˘ ¡≈͉∂ È≈Ò
º«÷¡≈Õ ◊∞» √≈«‘Ï Á∆ √≈∆ ¿∞Ó
√≈∂ ËÓª «Úº⁄ ÎÀÒ∂ ¡≥Ë «ÚÙÚ≈√ª,
¯˜» Ò Ë≈«Ó’ ∆ª, Íπ ‹ ≈∆ Ùz ∂ ‰ ∆
ÚºÒØ∫ ’∆Â∆ Ò∞º‡ Á∂ «ÚØË «Úº⁄, ¿∞È∑ª
‘ ËÓ «Úº⁄ ÎÀÒ∆ Â’‘∆‰Â≈ ¡Â∂
Íz⁄«Ò ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ª ˘ ıÂÓ ’È
Ò¬∆ ‘ ËÓ Á∂ ’∂∫Á ”Â∂ ‹≈ ’∂ ¿∞È∑ª
ˆÒ √Óª ˘ Ú≥◊≈«¡≈, ‹Ø ÓÈ∞º÷Â≈
˘ ’∞≈‘∂ Í≈ ‘∆¡ª √ÈÕ «¬‘ √Ó
Ì≈Ú∂∫ ‘«Áπ¡≈ ‹≈ ’∂ √»‹ ˘ Í≈‰∆
Á∂‰ Á∆ √∆ ‹ª Óº’∂ «Úº⁄ ‘≈‹∆ Á∂ »Í
«Úº⁄ ‹≈ ’∂ ¿∞µÊ∂ Óº’∂ ÚºÒ ÍÀ Í√≈
’∂ √Ω‰ Á∆ ‹ª ’∞»’Ù∂Â «Úº⁄ √»‹
◊z«‘‰ Á∂ Ú∂Ò∂ Â∆Ê ¿∞µÍ ‹≈ ’∂ Ó≈√
«≥È∑‰ Á∆ √∆Õ ◊∞» √≈«‘Ï È∂ Â’
È≈Ò √Ú≈Ò-‹Ú≈Ï ’ ’∂ «ÏȪ «’√∂
Á∂ ËÓ Á∆ Ï∂¡ÁÏ∆ ’∆«Â¡ª, «ÏȪ
«’√∂ Ì∆Û ÚºÒØ∫ Á»«‹¡ª ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ‹ª
«‘≥√≈ ’∆«Â¡ª, ¡≈͉∆ ◊ºÒ ÓÈÚ≈¬∆
Í ¡√∆∫ ¡º ‹ Ú∆ ¿∞ È ∑ ª ¡≥ È ∑ ∆ ¡ª
◊Ò∆¡ª «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘ È‘∆∫ «È’Ò √’∂
√◊Ø∫ «¬‘ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ Í«‘Òª È≈ÒØ∫
Ú∆ Ì≈» ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ
◊∞  » È≈È’ Á≈ «◊¡≈È «√¯
¡≈͉∂ ËÓ Á∂ ÒØ ’ ª ‹ª ¡≈͉∂
ÍÀØ’≈ª Ò¬∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ «¬‘ ª √≈∆
ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄ ⁄≥◊∂ ÓÈ∞º÷ ¡Â∂ √Ó≈‹
Á∆ «√‹‰≈ Ò¬∆ √∆Õ «¬√∂ ’≈È
¡≈͉∆ Ó‘≈È Ï≈‰∆ ‹Íπ‹∆ √≈«‘Ï
«Úº⁄ ¿∞È∑ª ¡≈͉≈ «◊¡≈È Ù∞» ‘∆
«¬√ Íz Ù È È≈Ò ’∆Â≈ «’ ““«’Ú
√«⁄¡≈≈ ‘Ø ¬ ∆ ¡À «’«Ú ’» Û À Â∞ ‡ À
Í≈«Ò”” Ì≈Ú ÓÈ∞º÷ Á∂ Áπ¡≈ˇ∂ ¿∞√∆
’»Û ¡Â∂ Ó≈«¬¡≈ Á∆ ’≥Ë «’Ú∂∫ ÂØÛÈ∆
‘À ¡Â∂ ¿∞√ ˘ «¬º’ √«⁄¡≈ ÓÈ∞º÷
«’Ú∂∫ ω≈¿∞‰≈ ‘À? ¿∞È∑ª Á∆ √≈∆
Ï≈‰∆ «¬√ √Óº«√¡≈ Á∂ ‘ºÒ Ò¬∆ ‘∆
ÔÂÈÙ∆Ò ‘ÀÕ
◊∞» √≈«‘Ï Á∆ «⁄≥Â≈ «’√∂ «¬º’
ËÓ, «¬Ò≈’∂ , «¯’∂ ‹ª ÁΩ  Ò¬∆
È‘∆∫ √∆ √◊Ø∫ √≈∆ ÓÈ∞º÷Â≈ Ò¬∆ √∆Õ
«¬√∂ ’≈È ◊∞» È≈È’ √≈«‘Ï È∂ ‘
ËÓ Á∂ ¡≈◊»¡ª ¡Â∂ ÍÀØ’≈ª È≈Ò
√≥Ú≈Á ⁄≈«¬¡≈:
““‹«Ï Ò◊∞ ÁπÈ∆¡≈ ‘∆¡À
È≈È’ «’¤∞ √π‰∆¡À «’¤∞ ’‘∆¡À®””
¡‹Ø ’ ∂ √≥ √ ≈ «Úº ⁄ √Ó∂ Â
«‘≥ Á π √ Â≈È Á∂ , Úº ÷ -Úº ÷ ËÓª«¯«’¡ª «Úº ⁄ √≥ Ú ≈Á Á∆ ʪ
¡√«‘‰Ù∆ÒÂ≈ Â∂ ’∞ۺ‰ «Ú÷≈¬∆ Á∂
‘∆ ‘À Õ ˆ∆Ϫ ¡Â∂ «ÈÓÈ ‹≈ª
È≈Ò ◊∞  » È≈È’ √≈«‘Ï ˘ Ï∂ ‘ º Á
«Í¡≈ √∆Õ «¬√ ◊º Ò Á≈ ¡≥ Á ≈˜≈
«¬√ ÂºÊ ÂØ∫ Ú∆ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈
‘À «’ ◊∞» È≈È’ √≈«‘Ï È∂ ¬∂ÓÈ≈Ï≈Á
«Ú÷∂ Ó«Ò’ Ì≈◊Ø Á∂ Ù≈‘∆ Í’Ú≈Ȫ
˘ ·∞ ’ ≈ ’∂ «’Â∆ Í«Ú≈ ¡Â∂
Â÷≈‰ ‹≈Â∆ È≈Ò √Ï≥ « Ë Ì≈¬∆
Ò≈ÒØ Á∂ ÿ ÷≈‰≈ ÷≈Ë≈Õ ˆ∆Ï Ì≈¬∆
ÓÁ≈È∂ Á∆ Ï∂ ‡ ∆ Á∆ Ù≈Á∆ Á∆
«˜≥ Ó ∂ Ú ≈∆ ¡≈Í ‹∆ È∂ ¡≈͉∂ «¬º ’
«ÓºÂ Ì≈¬∆ Ì≈◊∆Ê ˘ ‘∞’Ó Á∂ ’∂
«ÈÌ≈¬∆Õ ◊∞  » È≈È’ √≈«‘Ï È∂
¡≈͉∆ Ï≈‰∆ «Úº⁄ È∆⁄ √Ófi∂ ‹≈‰
Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Ò¬∆ ¡≈͉≈ «Í¡≈ «¬È∑ª
ÙÏÁª ≈‘∆∫ Íz◊‡ ’∆Â≈ ‘À:
È∆⁄≈ ¡≥Á« È∆⁄ ‹≈«Â È∆⁄∆ ‘» ¡«Â
È∆⁄π®
È≈È’∞ «ÂÈ ’À √≥«◊ √≈«Ê Ú«‚¡≈ «√¿∞
«’¡≈ ∆√®
«‹ÊÀ È∆⁄ √Ó≈Ò∆¡«È «ÂÊÀ ÈÁ« Â∂∆
Ï÷√∆√®
«√º÷ Ò«‘ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ì◊Â∆
Ò«‘ È≈Ò ‹∞Û∂ Ì◊ª È∂ Ú∆, ‹≈ÂÍ≈ Íz Ï ≥ Ë ¿∞ µ Í Â≈ÏÛÂØ Û ‘ÓÒ∂
’∆Â∂Õ ’Ï∆ ‹∆ È∂ ª Ïz≈‘Ó‰ Á∆
‹≈Â-Í≈ ‘¿∞ Ó À ¿∞ µ Í ’≈∆ √º ‡
Ó≈«Á¡ª «¬ºÊØ∫ Â’ Íπº¤ «Ò¡≈ «’:
“‹Ω ±≥ Ïz≈‘Ó‰∞ Ïz≈‘Ó‰∆ ‹≈«¬¡≈®
¿∞ ¡≈È Ï≈‡ ’≈‘∂ È‘∆ ¡≈«¬¡≈®
Â∞Ó ’ Ïz≈‘Ó‰ ‘Ó ’ √»Á®
‘Ó ’ ÒØ‘» Â∞Ó ’ Á»Ë®”
◊∞» ◊z≥Ê √≈«‘Ï Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «’√∂
«¬º’ ‹≈Â, ÚÈ ‹ª «¯’∂ Ò¬∆ È‘∆∫
√∆Õ √z∆ ‘«Ó≥Á √≈«‘Ï Á≈ È∆Ú∆∫ ʪ
”Â∂ √«Ê ‘Ø ‰ ≈ «√º ÷ ËÓ «Úº ⁄
«ÈÓÂ≈ ¡Â∂ ‘Ò∆Ó∆ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆
«Ó√≈Ò ‘ÀÕ «‹ºÊ∂ ’∞ºÒ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ó≥Áª
«Úº⁄ ÍzÚ∂Ù ’È Ò¬∆ ÍΩÛ∆¡ª ⁄Û∑
’∂ ‘∂·Ø∫ ¿∞µÍ ˘ ‹≈‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘À ¿∞µÊ∂
«√º ÷ ËÓ Á∂ «¬√ ’∂ ∫ Á∆ ¡√Ê≈È,
«√º÷ª Á∂ Óº’∂ Á∂ ÁÙȪ Ò¬∆ ¿∞µÍØ∫
‘∂·ª ˘ È∆Ú∂∫ ‘Ø ’∂ ‹≈‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ
⁄≈∂ ÁÚ≈˜∂ ⁄≈ª ÚȪ Ò¬∆ ÷ØÒ∑
’∂ ◊∞» √≈«‘Ï≈È È∂ √≈∂ ÓÈ∞º÷ª ¡Â∂
ÚȪ Á∆ Ï≈Ï∆ Á≈ √≥Á∂Ù «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
«¬√ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË √z∆ ◊∞» ◊z≥Ê √≈«‘Ï
Á∆ Ï≈‰∆ √≈«¡ª ˘ ’∞ Á  ں Ò Ø ∫
Ï≈Ï Á∂ ÓÈ∞º÷ ‘؉ Á≈ Á‹≈ «ÁºÂ∂
‹≈‰ Á≈ Ó≈ÈÚÂ≈Ú≈Á∆ √≥Á∂Ù «Á≥Á∆
‘À:
““¡Ú«Ò ¡Ò‘ ȱ∞ ¿∞Í≈«¬¡≈ ’∞Á«Â
’∂ √Ì Ï≥Á∂®
¬∂’ ȱ Â∂ √Ì∞ ‹◊∞ ¿∞Í«‹¡≈ ’¿∞È
ÌÒ∂ ’Ø Ó≥Á∂®””
«√º ÷ ËÓ «Úº ⁄ ‹≈Â-Í≈ Á∂
«ÚÂ’∂ ˘ «’Â∂ Ú∆ ÍzÚ≈È È‘∆∫ ’∆Â≈
«◊¡≈ Í «‹‘Û∂ ÒØ’ Úº÷-Úº÷ ‹≈ª,
Ì◊ª Á∂ Ȫ ¿∞µÂ∂ ◊∞Áπ¡≈∂ ω≈ ‘∂
‘È ‹ª √Ó≈‹ «Úº⁄ «ÚÂ’∂ ÍÀÁ≈ ’
‘∂ ‘È, ◊∞Ï≈‰∆ ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∆ «√º«÷¡≈
Á∆ ØÙÈ∆ «Úº⁄ ¿∞È∑ª Á∂ «¬√ ’Ó ˘
Ï≈‰∆ ¡È∞√≈ ÍzÚ≈È È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈Õ ◊∞Ï≈‰∆ ¡È∞√≈ «’√∂ Ï≥Á∂
Á∂ «‘≥Á» ‹ª Óπ√ÒÓ≈È ‘؉ «Úº⁄ ’ج∆
Ú«‚¡≈¬∆ È‘∆∫ √◊Ø ∫ ¿∞ √ Á∂ ⁄≥ ◊ ∂
«¬È√≈È ¡Â∂ ÓÈ∞º÷ Ú‹Ø∫ ’∆Â∂ ⁄≥◊∂
’Óª «Úº⁄ ¿∞√ Á∆ Ú«‚¡≈¬∆ √Óج∆
‘Ø ¬ ∆ ‘À Õ «√º ÷ ËÓ Á≈ Úº ‚ ≈
«¬«Â‘≈√’ ÔØ◊Á≈È √Ó»‘ ÒØ’≈¬∆ ˘
»‘≈È∆ ¡◊Ú≈¬∆ Á∂‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
√Ó≈‹ «Úº ⁄ Í√∂ ‘ «ÚÂ’∂ ˘
√Ó≈Í ’È Ò¬∆ ÒØ’ª ˘ √Ó≈«‹’
‹ºÁØ-‹«‘Áª Á∂ ≈‘ Í≈¿∞‰ «Úº⁄ ‘ÀÕ
«¬√∂ Íz√≥◊ «Úº⁄ ◊∞» È≈È’ √≈«‘Ï
È∂ Ï≈Ï Ú◊∂ ‹≈Ï ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂
’≈ÂÒ ≈«‹¡ª ˘ ““Í≈Í ’∆ ‹≥fl ÒÀ
’≈ÏÒ‘∞ Ë≈«¬¡≈”” ≈‘∆∫ Óπ ı ≈ÂÏ
’∆Â≈Õ ≈«‹¡ª ˘ √∆∫‘ ¡Â∂ Óπ’ºÁÓª
˘ ’∞ºÂ∂ ’«‘‰ Á∆ «¬«Â‘≈√’ ÁÒ∂∆
Ú∆ «√¯ ◊∞» È≈È’ Í≈ÂÙ≈‘ È∂ ‘∆
’∆Â∆Õ Á√Ó ◊∞» √≈«‘Ï È∂:
““⁄»≥ ’≈ ¡˜ ‘Ó‘ ‘∆ÒÂ∂ Á ◊∞˜Ù®
‘Ò≈Ò ¡√ ÏπÁÈ Ï ÙÓÙ∆ Á√®””
Á≈ √≥ ’ ÒÍ Á∂ ’∂ , ı≈Ò√≈ Í≥ Ê
Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’«Á¡ª «ÚÒº÷‰ ÓÈ∞º÷
ı≈Ò√≈ «√‹ ’∂ ı∞Á Ù√Â Ë≈È
’∆Â∂ ¡Â∂ ◊∞∆Ò≈ ¯Ω‹∆ ’≈Ú≈¬∆ ≈‘∆∫
‘º ’ -√º ⁄ ˘ √Ê≈Í ’È Ò¬∆
¡Ω≥◊˜∂Ï Ú◊∂ √Ó∂∫ Á∂ ˜≈ÒÓ ‘≈’Óª
È≈Ò ‘«Ê¡≈Ï≥ Á ‡º ’  Ò¬∆Õ ◊∞  »
È≈È’ Á∂ Ú ‹∆ È∂ ¡≈Ó ÒØ ’ ≈¬∆ ˘
’∞≈‘∂ Í≈¿∞‰ «Úº⁄ Òº◊∆¡ª Úº÷-Úº÷
Â≈’ª Á∂ ¡√Ò∆ ⁄«º   ˘ Èß ◊ ≈
’«Á¡ª «¬ºÊØ Â’ «’‘≈:
“’≈˜∆ ’»Û∞ ÏØ«Ò ÓÒ∞ ÷≈«¬®
Ïz≈‘Ó‰∞ È≈ÚÀ ‹∆¡≈ ÿ≈«¬®
‹Ø◊∆ ‹∞◊«Â È ‹≈‰À ¡≥Ëπ®
Â∆È∂ ˙‹≈Û∂ ’≈ Ï≥Ëπ®”
«¬≥ ‹ ◊∞  » √≈«‘Ï È∂ ’≈˜∆,
Ïz ≈ ‘Ó‰ ¡Â∂ ‹Ø ◊ ∆ Á∆ Ë≈«Ó’/
√Ó≈«‹’ √ºÂ≈ ˘ Ú≥◊≈«¡≈ «’¿∞∫«’
«Â≥ÈØ∫ √Ó≈‹ ˘ «Ï‘Â ω≈¿∞‰ Á∆
ʪ Ò∞º‡‰ ¡Â∂ ◊∞Ó≈‘ ’È «Úº⁄ Òº◊∂
‘ج∂ √ÈÕ ‹≈Â-Í≈ ”Â∂ ’≈∆ ⁄؇
Ó≈«Á¡ª ◊∞  » √≈«‘Ï≈È È∂ √ÍÙ‡
ÙÏÁª «Úº⁄ √≈˘ «√º«÷¡≈ «ÁºÂ∆ √∆
«’ ‹≈Â-Í≈ Á∆ ¯Ø’∆ ‘À∫’Û «’√∂
’≥Ó Á∆ È‘∆∫:
““‹≈«Â ’≈ ◊Ïπ È≈ ’∆¡‘∞ ’ج∆®
Ïz‘Ó «Ï≥Á∂ √Ø Ïz≈‘Ó‰ ‘ج∆®1®
‹≈«Â ’≈ ◊Ïπ È≈ ’ Ó»÷ ◊Ú≈≈®
«¬√π ◊Ï Â∂ ⁄Ò«‘ Ï‘∞ «Ú’≈≈®””
«¬√ ÂØ∫ Ú∆ ¡º◊∂ ◊∞Ï≈‰∆ «’√∂
ÓÈ∞º÷ Á∆ ‹≈Â, ¿∞√ Á∂ «’√∂ «ÚÙ∂Ù
‹≈ «Úº⁄ ‹≥Ó‰ ˘ ÍzÚ≈È◊∆ È‘∆∫
«Á≥Á∆ √◊Ø∫ «¬√ Á∂ ¿∞Ò‡ ◊∞Ï≈‰∆ «’√∂
Ï≥Á∂ ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ ’≥Óª ˘ ¿∞√ Á∆ ‘؉∆
Ò¬∆ «˜≥Ó∂Ú≈ ÍzÚ≈È ’Á∆ ‘À:
““‹≈«Â ‹ÈÓ È‘∞ Í»¤∆¡À √⁄π ÿ∞ Ò∂‘∞ ÏÂ≈«¬®
√≈ ‹≈«Â √≈ Í«Â ‘À ‹∂‘∂ ’Ó ’Ó≈«¬®””
◊∞Ï≈‰∆ «Úº⁄ ““√Ø Í≥«‚ ‹Ø ÓÈ∞
ÍzÏØËÀ”” Á∆ «√º«÷¡≈ Á∂‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
¿∞√ ˘ Í≥‚ ÍzÚ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À
«‹‘Û≈ ‘ Íz’≈ Á∂ ‹≈Â-Í≈ Á∂
«ÚÂ’∂ ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø ’∂ ⁄≈ª ÚȪ
Á∂ ÒØ ’ ª ˘ √ªfi≈ ¿∞ Í Á∂ Ù Á∂ ‰ Á≈
ÔÂÈ ’Á≈ ‘ÀÕ «√º÷ ËÓ «Úº⁄ Òß◊
Á∆ ÍzÊ≈ È∂ ‹≈Â-Í≈ ˘ ÂØÛÈ «Úº⁄
¯À √ Ò≈’∞ È ¡Â∂ «¬«Â‘≈√’ ̱ « Ó’≈
«ÈÌ≈¬∆ ‘ÀÕ Òß◊ ÍzÊ≈ ◊∞» È≈È’ Á∂Ú
‹∆ Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∆ ¡≥Ì ‘Ø ◊¬∆ √∆ Í
«¬√ ˘ «¬º’ √≥√Ê≈ Á≈ »Í √z∆ ◊∞»
¡ÓÁ≈√ √≈«‘Ï ‹∆ È∂ «ÁºÂ≈Õ ¿∞È∑ª
Á∂ ÁÙȪ ˘ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ √≥◊ ˘
Ï≈’≈«¬Á≈ «¬‘ Â≈’∆Á ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆
«’, ““Í«‘Ò∂ Í≥ ◊  Í≈¤À √≥ ◊ ÂÕ””
‹≈ÂÍ≈ «Úº⁄ Ïπ∆ Â∑ª Î√∂ Ì≈Â∆
√Ó≈‹ «Úº ⁄ «¬‘ «¬º ’ Ï‘∞  ں ‚ ≈
«¬È’Ò≈Ï √∆Õ «¬√ ¿∞µÁÓ È∂ ‹≈ÂÍ≈ Á∂ ’Ø‘Û ˘ √Ó≈‹ «Úº⁄Ø∫ Í»∆ Â∑ª
ıÂÓ Âª Ì≈Ú∂∫ È≈ ’∆Â≈ Í «¬√ È≈Ò
’«Ê È∆Ú∆¡ª ‹≈ª È≈Ò ‘؉ Ú≈Ò∂
Ë≈«Ó’ «ÚÂ’∂ ˘ ◊∞Áπ¡≈«¡ª Á∆
Òß ◊  Á∆ √≥ √ Ê≈ «Úº ⁄ √Ó≈Í ’
‹ÈÚ∆ B@AE
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬ºÊØ∫ Â’ «’ ¡’Ï
Ú◊∂ Ï≈ÁÙ≈‘ ˘ Ú∆ ◊Ø«¬≥ÁÚ≈Ò «Ú÷∂
√z∆ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ Á∂ ÁÙÈ ’È
ÂØ∫ Í«‘Òª Í≥◊ «Úº⁄ ÏÀ· ’∂ ÍzÙ≈Á
¤’‰≈ «Í¡≈Õ «¬≥ ‹ «¬√ √≥ √ Ê≈ È∂
≈‹≈-≥’ Á∆ Ï≈Ï∆ Ò¬∆ ≈‘ ͺË≈
’∆Â≈Õ
√≈‚∂ Ò¬∆ «¬√ ÂØ∫ Úº‚∆ ÈÓØÙ∆
Á∆ ◊ºÒ ‘Ø ’ج∆ ‘Ø ‘∆ È‘∆∫ √’Á∆
«’ ◊∞» √≈«‘Ï≈Ȫ ÚºÒØ∫ ‹≈Â-Í≈ Á∂
’Ø‘Û Á≈ Óπº„Ø∫ ‘∆ Î≈‘≈ Úº„ Á∂‰ Ú≈Ò∆
«ÁºÂ∆ «√º«÷¡≈ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡√∆∫ «√º÷
ËÓ ¡Â∂ √z∆ ◊∞» ◊z≥Ê √≈«‘Ï Áπ¡≈≈
«ÁºÂ∆ Ó‘≈È «√º«÷¡≈ ˘ Ó»ÒØ∫ «ÂÒª‹Ò∆
Á∂ ’∂ ÓπÛ √Ó≈‹ ˘ Ú≥‚‰ ¡Â∂ ‡∞’Û∂‡∞’Û∂ ’È Ú≈Ò∆ «Í¤ª‘«÷º⁄» √Ø⁄ Á∂
≈‘ ÍÀ ⁄πº’∂ ‘ªÕ ◊∞» È≈È’ √≈«‘Ï
È∂ ⁄≈ ¿∞Á≈√∆¡ª ≈‘∆∫ ÓÈ∞º÷Â≈ ˘
‹◊≈¿∞‰ ¡Â∂ ËÓ, ‹≈Â, «¬Ò≈’∂,
ÏØÒ∆ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ È≈-Ï≈Ï∆ «Úº⁄
Î√∂ ÒØ ’ ª ˘ ÓÈ∞ º ÷ ∆ Ï≈Ï∆,
√ªfi∆Ú≈ÒÂ≈ ¡Â∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆
«‹‘Û∆ Ó‘≈È «√º « ÷¡≈ √≈∆ ¿∞ Ó 
«ÁºÂ∆ ¡Â∂ ◊∞» ◊Ø«Ï≥Á «√≥ÿ ‹∆ È∂
√Ï≥ √ Ú≈ ’∂ “ˆ∆Ï «√≥ ÿ ª” ˘
«‹‘Û∆ Í≈ÂÙ≈‘∆ «ÁºÂ∆ √∆, ¿∞√ ˘
¡√∆∫ Ì∞ºÒ∆ ÏÀ·∂ ‘ªÕ ◊∞» ◊Ø«Ï≥Á «√≥ÿ
‹∆ È∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ È∆Ú∆¡ª √Ófi∆¡ª
‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª ‹≈ª «Úº⁄Ø∫ Í≥‹ «√≥ÿª
˘ ⁄π‰ ’∂ È≈ ’∂ÚÒ ’∞ºÒ, ‹≈ Á∂
«ÚÂ’∂ ˘ ıÂÓ ’∆Â≈ √◊Ø ∫ «¬È∑ ª
È∆⁄ √Ófi∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ «√≥ÿª ÂØ∫ ı∞Á
Ó≥◊ ’∂ ¡≥«Óz ¤«’¡≈Õ «¬≥‹ ◊∞»-⁄∂Ò∂
«Ú⁄Ò∂ ¯’ ˘ √Ó≈Í ’«Á¡ª
““¡≈Í∂ ◊∞ ⁄∂Ò≈”” ω ’∂ «Ú÷≈«¬¡≈Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ ÒØ’ ’Ú∆ √≥ ≈Ó ¿∞Á≈√∆
È∂ ◊∞»-⁄∂Ò∂ «Ú⁄Ò∂ ¯’ ˘ ◊∞» ‹∆
ÚºÒØ∫ ıÂÓ ’ Á∂‰ Ï≈∂ «ÏÒ’∞Ò √‘∆
«Ò«÷¡≈ ‘À «’:
“ÓÀ∫ ¬∂√∂ Ò¬∆ √∆ ‹≥◊ ◊Û∑∆ ⁄Ó’Ω Á≈
Ò«Û¡≈,
«’ ’º⁄∂ ’Ø·∂ √≈‘Ú∂∫ Ó«‘Ò Â∂ Ó∆È≈
fi∞’ ‹≈Ú∂Õ
ÓÀ∫ «¬√∂ Ò¬∆ Í≥‹ª «Í¡≈«¡ª ˘ ¡≥«ÓzÂ
¤’≈«¬¡≈ √∆,
«’ «ÙÂ≈ ‹º◊ ÂØ∫ Ó≈Ò’ Â∂ √∂Ú≈Á≈
Á≈ Óπº’ ‹≈Ú∂Õ”
¡º‹ «¬≥È∆ Úº‚∆ ˆ∆Ï Íº÷∆ Â∂
‹≈Â-Í≈ «ÚØË∆ «Ú≈√ ˘ ¤º‚ ’∂
¡√∆∫ ÓπÛ ‹≈Â-Í≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
Ú≥‚ Á∆ ¿∞√∂ ÁÒÁÒ «Ú⁄ ÷πºÌ‰ Òº◊∂
‘ª «‹ºÊØ∫ ◊∞» √≈«‘Ï≈È ¡Â∂ Ì◊ª
È∂ √≈˘ ’º « „¡≈ √∆Õ «√º ÷ ◊∞  »
√≈«‘Ï≈È ¡Â∂ ◊∞  » ◊z ≥ Ê √≈«‘Ï Á∆
Ó‘≈È «√º«÷¡≈ ÂØ∫ Ó»≥‘ ÓØÛ«Á¡ª, ¡√∆∫
‹≈ª ”Â∂ ¡≈Ë≈« ◊∞Áπ¡≈∂ ω≈
Ò¬∂ ‘ÈÕ ËÓÙ≈Ò≈Úª Úº÷-Úº÷ ’
Ò¬∆¡ª ‘ÈÕ ¡√∆∫ «¬È∑ª Ó≈» ∆ª
¡Â∂ «ÚÂ’∂ ÍÀÁ≈ ’È Ú≈Ò∆ √Ø⁄
Á∂ «Ù’≈ ‘Ø ’∂ ‘∞‰ «√Ú∂ Ú∆ Úº÷-Úº÷
ω≈ Ò¬∂ ‘ÈÕ √≈∂ √≥√≈ «Úº⁄ ¡Â∂
Ì≈ Á∆ ≈‹Ë≈È∆ «Áº Ò ∆ ‹ª ‘Ø 
Ó‘ªÈ◊ª, «¬º Ê Ø ∫ Â’ «’ Í«‡¡≈Ò∂
«Úº⁄, Ï∆ ‹∆ Á√Ω∫Ë∆ ≈Ó Ô≈Á◊≈∆
ÙÓÙ≈È ÿ≈‡ √Ó∂ √≈∆¡ª ÙÓÙ≈È
ÿ≈‡ª «Úº ⁄ √≈∂ «Óz  ’ √∆ª Á≈
«ÏȪ «’√∂ «ÚÂ’∂ ÂØ∫ ÏÛ∂ ¡ÁÏ È≈Ò
√√’≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’Á∆ Ú∆ «’√∂
Áπ¡≈≈ «’√∂ Á∂ Á«ÒÂ, Ï≈ÒÓ∆’∆ ‹ª
‹≈ ¡≈Ë≈« «’√∂ ‘Ø «ÚÂ’∂ Á∆
’ج∆ ◊ºÒ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆Õ √Ø⁄‰
Ú≈Ò∆ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ ‹ÁØ∫ Ï≥Á≈ ⁄Ò≈
‘∆ «◊¡≈ ª √√’≈ ’È È≈Ò ¡ºË∂
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
29
ÿ≥‡∂ Ï≈¡Á ≈ı ÂØ∫ «ÏȪ ¿∞√ Á≈ ’∞fi
Ú∆ Ï≈’∆ È‘∆∫ Ï⁄Á≈Õ ’∆ ‹≈Â-Í≈Â
Á∂ ’Ø‘Û ˘ ¡√∆∫ “ÍÒØ’” «Úº⁄ Ú∆
È≈Ò ÒÀ ’∂ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∂ ‘ª? «¬√ ÂØ∫
Ú∆ ÚºË «⁄≥Â≈‹È’ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’
¤»  -¤≈ ”Â∂ ¡≈Ë≈«Â, ¡«‹‘∂
«ÚÂ’∂ Ì∂ √Ó≈«‹’ «Ú‘≈ ≈‘∆∫
¡≈͉∂ ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ ¡Â∂ ¡≈¿∞ ‰
Ú≈Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª Ò¬∆ ¡√∆∫ «√º÷∆ Á∂
«’‘Û∂ ¡≈ÁÙª Á∆ Â√Ú∆ Í∂Ù ’
‘∂ ‘ª? Ó∂  ∆ √≈∂ ËÓª, Ú◊ª,
‹≈ª Â∂ «¬Ò≈«’¡ª Á∂ ÒØ’ª ˘, «√º÷
ËÓ Á∂ Ë≈«Ó’ ¡≈◊»¡ª ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù
’’∂ √z ∆ ¡’≈Ò Âı √≈«‘Ï Á∂
√«Â’≈ÔØ ◊ ‹Ê∂ Á ≈ √≈«‘Ï ¡Â∂
«√º÷ª Á∂ Í≥‹ª Âıª Á∂ ‹Ê∂Á≈ª, «√º÷
√≥  ª, Ó‘ªÍπ  Ùª, Ïπ º Ë ‹∆Ú∆¡ª,
«⁄≥Â’ª, «√˪’≈ª ¡Â∂ «√º÷ ËÓ
«Úº⁄ √º⁄∆ ÙË≈ ¡Â∂ «ÚÙÚ≈√ º÷‰
Ú≈Ò∂ Ú∆ª-ÌÀ‰ª ˘ ¡Í∆Ò ‘À «’ ¡≈˙
¡≈ͪ √≈∂ «¬’º·∂ ‘Ø ’∂ «¬º’ Ӻ ¡Â∂
√ªfi∆ √«‘ÓÂ∆ È≈Ò «√º ÷ ËÓ Á∆
Ó‘≈È Ó≈ÈÚÚ≈Á∆ «Ú≈√ ¿∞µÍ ÓπÛ
ÂØ∫ ÒºÁ∆ ‹≈ ‘∆ ‹≈Â-Í≈ Á∆ «¬√
¡ÓÚ∂Ò ˘ Ò≈‘ Ó≈∆¬∂Õ √≈∂ √Ó≈‹
˘ È≈Ò ÒÀ ’∂ «¬º ’ Óπ º · ‘Ø ’∂
«Ú⁄≈Ë≈’, «√˪’, Ë≈«Ó’ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ÂΩ ”Â∂ √≥◊«·Â ‘Ø ’∂ «¬√
Ò≈‘È Á≈ “’∆ÂÈ √Ø«‘Ò≈” ÍÛ∑∆¬∂
¡Â∂ ‘ «Í≥‚ «Úº⁄ √≈∆¡ª ‹≈ª Ò¬∆
«¬º ’ Ø - «¬º ’ √ªfi≈ ◊∞  Áπ ¡ ≈≈,
ËÓÙ≈Ò≈Úª ¡Â∂ ÙÓÙ≈È ÿ≈‡
¿∞ √ ≈È Ò¬∆ √π ⁄ ∂  ÔÂÈ ¡≥ Ì
’∆¬∂Õ √Ó≈‹ ˘ ‹ØÛ∆¬∂ ¡Â∂ √Ó≈‹
«Úº ⁄ Ø ∫ «ÚÂ’∂ , ¤»  -¤≈ ˘ ıÂÓ
’∆¬∂ Õ ‹≥ Ó ‰, ÓÈ, «Ú¡≈‘ È≈Ò
‹∞Û∆¡ª ı⁄∆Ò∆¡ª √Óª ¡Â∂ ∆ª
˘ √Ó≈Í ’«Á¡ª, «¬º’ «√‘ÂÓ≥Á,
‹≈◊»’ ¡Â∂ √º⁄ ¿∞µÂ∂ Í«‘≈ Á∂‰
Ú≈Ò∂ Â∂ ˆ∆Ϫ Á∆ Ϫ‘ ÎÛÈ Ú≈Ò∂
√Ó≈‹ Á∆ «√‹‰≈ «Úº ⁄ ¡≈͉≈
ÔØ ◊ Á≈È Í≈¬∆¬∂ Õ «¬º Ê ∂ «¬‘ «˜’
’È≈ Ú≈‹Ï ‘ØÚ∂◊≈ «’ √z∆ ◊∞» Â∂ˆ
Ï‘≈Á √≈«‘Ï Á∆ Ù‘≈Á ÂØ∫ Ï≈¡Á
‘’»ÓÂ∆ ‹Ï ˘ Ú≥◊≈«Á¡ª «¬‘ Ì≈¬∆
‹ÀÂ≈ ‘∆ √∆, «‹√ È∂ ◊∞» √≈«‘Ï Á∂
√∆√ ˘ ¡≈͉∆ ‹≈È ÂÒ∆ ”Â∂ Ë ’∂
√z∆ ¡≈ÈßÁÍπ √≈«‘Ï «Ò¡≈ ’∂ ◊∞»
◊Ø « Ï≥ Á «√≥ ÿ ‹∆ ˘ ¡≥ « ÂÓ ÁÙÈ
’≈¬∂Õ ◊∞» √≈«‘Ï È∂ Ì≈¬∆ ‹ÀÂ∂ ˘
“≥ÿ∂‡∂ ◊∞» ’∂ Ï∂‡∂” Á≈ ∞ÂÏ≈ «ÁºÂ≈Õ
◊∞» Á∂ Ï∂«‡¡ª Á∂ «ÓzÂ’ √∆ Á≈
√√’≈ Ú∆ √ªfi∂ ÙÓÙ≈È ÿ≈‡ «Úº⁄
’È ÂØ∫ ‘∞‰ √≈‚∂ ÓȪ «Úº⁄ «ÚÂ’≈
«’¿∞∫ ÍÀÁ≈ ‘∞≥Á≈ ‘À? «¬‘ √Ú≈Ò √≈∂
√Ó≈‹ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù ’’∂ «√º÷ Ì≈¬∆⁄≈∂
Ò¬∆ «¬º’ ⁄π‰ΩÂ∆ ‘ÀÕ Á∂÷‰ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ
«¬‘ ‘À «’ «¬√ ⁄π‰ΩÂ∆ Á≈ ¿∞µÂ ¡√∆∫
◊∞Ï≈‰∆ Á∂ ⁄≈ȉ ≈‘∆∫ ◊∞Óπ÷Â≈
È≈Ò «Á≥Á∂ ‘ª ‹ª ‹≈Â-Í≈Â, ‘¿∞ÓÀ
«Úº⁄ ◊z√∆ ¡≈͉∆ ÓÈÓπ÷Â≈ È≈ÒÕ
«‹‘Û∂ ÒØ’ ¡º‹ “«√º÷ ËÓ ˘ ıÂ∂”
Á∆ Áπ‘≈¬∆ «Á≥Á∂ ‘È, ¿∞‘ «√º÷ ËÓ
¡Â∂ «√º÷∆ ˘, ¯Ò√¯∂ ¡Â∂ ¡ÓÒ Á∂
ͺË ”Â∂ «¬º’ √∆Ó Á≈«¬∂ «Úº⁄ º÷
’∂ Á∂÷Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ ‹≈‰Á∂ ‘∆ È‘∆∫
«’ «√º÷ ËÓ «√¯ «√º÷ª Ò¬∆ È‘∆∫
√◊Ø∫ √Ó»‘ ‹◊ ÒØ’≈¬∆ Ò¬∆ ‘ÀÕ ¿∞‘
È‘∆∫ ‹≈‰Á∂ «’ «√º ÷ ËÓ Ó«‘˜
‹∆ÚÈ ÁÙÈ ‘∆ È‘∆∫, «È¡≈≈
‹∆ÚÈ „≥◊ Â∂ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ Ú∆ ‘ÀÕ
¡‹Ø’∂ √≥√≈ «Úº⁄ ‹∂ «√º÷ ËÓ Á∂
√Ï-√ªfi∆Ú≈ÒÂ≈ ¡Â∂ “Ó≈È√ ’∆
‹≈ √ÏÀ ¬∂’À Í«‘⁄≈ÈÏØ” Ú◊∂ √Ó»‘
ÒØ’≈¬∆ ˘ ¡≈͉∂ ’Ò≈Ú∂ «Úº⁄ ÒÀ‰
¡Â∂ «ÈÓ≈«‰¡ª Á∂ Ó≈‰, «È˙«‡¡ª
Á∆ ˙‡, «È¡≈√«¡ª Á≈ ¡≈√≈
Ú◊∂ √Ó≈«‹’ «¬È’Ò≈Ï∆ ¿∞Á∂Ùª Â∂
¡≈ÁÙª ”Â∂ ⁄ºÒ ’∂ ÒØ’ª Á∆ ¡◊Ú≈¬∆
’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ª ıÂ≈ «√º÷ ËÓ ˘
È‘∆∫ √◊Ø ∫ «ÚÂ’«¡ª ”Â∂ ¿∞ µ √∆
√ºÂ≈-√Ê≈ÍÂ∆ ¡Â∂ ÓÈ∞º÷Â≈ «ÚØË∆
ËÓª ˘ ˜» ÷Û∑≈ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ
«¬‘ È‘∆∫ Ó≥«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ «’
«√º÷ ËÓ Á∂ ¡◊Ú≈È, «√º÷ «⁄≥Â’,
ÏπºË‹∆Ú∆ Â∂ «√˪’≈, «√º÷∆ Á∂ «¬√
ͺ÷ ÂØ∫ ¡‰‹≈‰ ‘ÈÕ ¡√Ò∆¡Â «¬‘
‘À «’ ¿∞‘ «√º÷∆ Á∂ «¬√ ͺ÷ ˘ ¿∞‹≈◊
’ ’∂ ¡≈͉∆ ¡≈≈ÓÍz√ «˜≥Á◊∆
«Úº⁄ ıÒÒ ÍÀ‰ Á∂ ‚Ø∫, ‹≈‰ Ïπºfi ’∂
¡º÷ª Ó∆‡∆ ÏÀ·∂ ‘ÈÕ «√º÷ ËÓ Á∆
«ÚÙ≈ÒÂ≈ ˘ ¡Ê Á∂‰ ¡Â∂ «Ï÷Û∂
ÍÀ∫«‚¡ª Á∂ ≈‘∆ Ï‰È ÂØ∫ Ï⁄Á∂, ¿∞‘
«¬√ ˘ ’∂ Ú Ò «√º ÷ ‹◊ ’ ‘∆
√∆Ó º÷‰ Á≈ ¡≈√≈È √Â≈ ⁄π‰∆
ÏÀ·∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ «¬√ ˘ «¬√ Á∂ Ï≈‘∆
» Í ‹ª √≈÷∆¡ª/√«Â√≥ ◊ ª/Á∆Ú≈Ȫ
Â’ ‘∆ √∆Ó ’ ’∂ º÷‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∂
‘ÈÕ «√º÷ ËÓ «Úº⁄ Ïπ∆ Â∑ª ÍÀ
Í√≈ ⁄π º ’ ∆ Ïz ≈ ‘Ó‰Ú≈Á∆ √Ø ⁄ Â∂
’Ó’ª‚∆ Ë≈«Ó’ ¡«Ì¡≈√ √Ï≥Ë∆
¿∞È∑ª ‹≈‰ Ïπºfi ’∂ √≈«˜Ù∆ ⁄πºÍ Ë≈∆
‘ج∆ ‘ÀÕ √≥◊ Â∂ Í≥◊ Ú◊∂ Ó‘≈È
√≥’Òͪ «Úº⁄ ¡≈¬∂ «Èÿ≈ ¡Â∂ Ízº÷
«Ú◊≈Ûª ÂØ∫ ¿∞‘ ¡º÷ª Óπ≥Á∆ ÏÀ·∂ ‘ÈÕ
«√º÷ ËÓ «Úº⁄ ÓπÛ ‹Û∑ª Í√≈ ⁄πº’∆
‹≈Â-Í≈ «ÚÚ√Ê≈ ’≈È È∆Ú∆¡ª
‹≈ª Á∂ «√º÷ ËÓ ÂØ∫ Á» ‘؉ ¡Â∂
Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ ÚË ‘∂ ‚∂  ≈Ú≈Á Á∂
«ÙÂ∂ ˘ Ú∆ ¿∞ ‘ ‹≈‰Ïπ º fi ’∂
¡‰◊Ω«Ò¡ª ’È Á∂ Ω∫¡ «Úº⁄ ‹≈ÍÁ∂
‘ÈÕ «¬‘∆ ’≈È ‘À «’ ‘Ωˇ∆-‘Ωˇ∆
«√º÷ ËÓ Á≈ Ïz≈‘Ó‰∆’È ‘∞≥Á≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ
«Î Ú∆ ÓÀ∫ ¡≈√ ’Á≈ ‘ª «’
«√º÷ √≥◊ Á≈ «ÚÙ≈Ò «‘º√≈, «√º÷∆
Â∂ «√º÷ ËÓ Á∂ Ó≈ÈÚÂ≈Ú≈Á∆ ¡Â∂
√Ϻ Á∂ ÌÒ∂ Ú≈Ò∂ «¬È’Ò≈Ï∆ «Ú√∂
˘ Ï⁄≈¿∞∂‰ Ò¬∆ «√º÷ ‹◊ «Úº⁄ ÍÀ
Í√≈ ⁄πº’∆ ‹≈Â-Í≈ «ÚÚ√Ê≈ Á∂
«ıÒ≈¯ Ù∞» ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‹≈◊»’Â≈
¡«Ì¡≈È «Úº⁄, ¿∞‘ Ó∂∂ Ú◊∂ ¡È∂’ª
‘Ø «ÈÓ≈‰∂ «‹‘∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ √≈Ê
˜» Á∂Ú∂◊≈Õ
May Peshawar refuse tears in eyes
’≈Ù, Í∂Ù≈Ú ¡º÷ª ”⁄ ‘≥fi» Ê≥Ó
ÒÚ∂Õ ‘ª, «¬‘ ’«‘ Ú«∑¡≈ ‘À Í
’≈Ù Í∂Ù≈Ú ¡≈͉∂ ÚÀ‰ Ê≥Ó ÒÚ∂Õ
’≈Ù, Í∂Ù≈Ú Á«‘Ù Á∂ Ú‰‹≈«¡ª
˘ ¿∞‘Ȫ Á∂ Ó’√Á ÂØ∫ Úªfi≈ ’ Á∂Ú∂
- ’≈Ù... Í∂Ù≈Ú Á«‘Ù Â∂ «È≈Ù≈
¡º◊∂ ◊Ø‚∂ ‡∂’‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’ Á∂Ú∂Õ
‘≈Òª«’ ÓÀ ∫ √ÓfiÁ≈ ‘ª «’ ‹Ø
ÎΩ‹∆¡ª Á∂ «¬‘Ȫ Ϻ«⁄¡ª È∂ fiº«Ò¡≈
¿∞‘ ‘ ؘ ÏÒØ«⁄√Â≈È Â∂ ¿∞µÂ∆
ͤÓ∆ √»Ï∂ Á∂ «√ÚÒ∆¡È Ϻ«⁄¡ª ˘
ÎΩ‹∆ ÏÒª ‘ºÊØ∫ Ú∆ fiºÒ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ÓÀ∫
√ÓfiÁ≈ ‘ª «’ Áº÷‰∆ ¬∂Ù∆¡≈ Á∆¡ª
√Ì∂ ‘’»Óª Ï≈◊∆ Ú√Ø∫ «÷Ò≈Î √Ó»‘’
√‹≈Úª, «ÚØ Ë ∆¡ª Á∂ Í«Ú≈ª ˘
Ó≈-Óπ’≈¿∞‰, ÏÒ≈Â’≈ª Á∆ È∆Â∆
¡Í‰≈ ‘∆¡ª ‘È Â∂ «¬‘ Í∂Ù≈Ú
”⁄ Ú≈Í∂ Áπ÷ªÂ È≈ÒØ∫ «’Â∂ Ú√∆‘
ÍÀÓ≈È∂ Â∂ Ú≈Í «‘≈ ‘ÀÕ
Í, Ë≈Ó’-Â≥◊È‹ «√¡≈√Â
Ú∆, ⁄≈‘∂ ¿∞‘ Ï≈◊∆ Í≈√∂ ‘∆ «’¿∞∫
È≈ ‘ØÚ∂, √Ó»‘’ √‹≈Úª Â∂ Á«‘ÙÂ
Á∆ «¬‘∆ È∆Â∆ ¡Í‰≈¿∞ ∫ Á∆ ‘À - ‘
«’Â∂ Â∂ ‘Ó∂Ù≈Õ
Í∂ Ù ≈Ú, ¿∞ ‘ Ȫ ÒØ ’ ª ˘
⁄∂  ≈ÚÈ∆ ‘À ‹Ø «’√∂ Ú∆ Â∑ ª Á∆
Ë≈Ó’ Â≥ ◊ È‹ «√¡≈√ Ú≈√Â∂
ÈÓ◊ØÙ≈ Í≈ÒÁ∂ ‘È ‹ª «‹‘Ȫ ˘
Â∆ Ì Ú∆ Ì∞Ò∂÷≈ ‘À «’ «’√∂ Ú∆
«Î’» «√¡≈√ Á∂ ÔØË∂ ¿∞‘Ȫ Ú≈√Â∂
’∆ ÒÀ ’∂ ¡≈¿∞ ‰ ◊∂ - «¬‘ ‘Ó∂ Ù ≈
Á«‘Ù Â∂ Ï∂  ‘≈Ù≈ Ï∂ Ó ÂÒÏ
’ÂÒØ◊≈Á ‘∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ
Í∂√≈Ú Á» È‘∆∫ Ú≈Í«¡≈ «¬‘ ÍÒ ÍÒ √≈‚∂ ÓȪ ¡≥ Á 
Ú≈ÍÁ≈ ‘À ‹ÁØ ∫ ’Á∂ ¡√∆∫ «’√∂
Ú≥ È ◊∆ Á∆ Ë≈Ó’ Â≥ ◊ È‹
«√¡≈√ Á≈ ͺ÷ Í»Á∂ ‘ªÕ
Sudeep Singh
May Peshawar refuse
tears in eyes! Yes, pain of
unbearable dimensions have
been inflicted but may
Peshawar refuse cries of
mourns! May Peshawar
deprive 'them' o...f what 'they'
have wanted to achieve terror, subjugation and
demoralization!
Yes, I understand what
those children of Military
personals have suffered is no
way different from what other
children of Blochistan or NWP
are suffering. I understand all
governments in South Asia are
implementing
policy
of
collective punishment towards
insurgent populations- killing,
raping, maiming families of
opponents and ordinary
civilians in insurgencies, revolts
and sectarian movements at
much larger scale than what
happened in Peshawar.
But religious sectarian
politics, even if on insurgent
side, also adopts same policy
of collective punishment and
terror on ordinary population. It
has always and everywhere.
Peshawar is reminder to
those who have iota of soft
corner for any brand of
sectarian religious politics, who
have any illusion about what
crusaders of any religion may
bring - it is terror always.
Peshawar
has
not
happened far away - it is
happening in our minds when
we take sides with this or that
sectarianism.
Chaman Lal Jnu : First
bowing my head in memory of
innocent
children
of
Pakhtunwa-Religious
fundamentalism and religion
oriented politics-armed or
parliamentary-both
are
dangerous and anti people,
rather enemy of the people.
What is happening around all
over the world is fast tolling the
bells of dangers of religious
politics. No word are enough to
express the anguish of
hundred plus innocent children
being butchered by religiously
maddened butchers. But what
USA has sowed early all over
the world-killings through
drone attacks-killing Saddam
and Gaddafi through so called
'democracy export' but really
arms industry and oil grab
politics, this is the fruition now
in Pakhtunwa or so called ISIS
formed stateless 'Islamic
State'. East Punjab suffered it
at the hands of Khalistanis
and West Punjab is now
suffering in the name of
Jihadis-Sydney or anywhere
else-violence and killings-Boko
Harm-Nigeria...Kenya,
Somalia...But be warned the
so called Hindutva forces are
no less than Pakistani grown
up terrorists-the so called
'Ghar Vapsi'-conversions to
Hinduism, the shrills of
Adityanaths are breeding
grounds for tomorrow is
violent killing fields in India!
Are we doomed for the same
fate as Pakistan has got
condemned?!
Malkeet Singh
Perpetrators
-Shocking reprehensible
barbaric insane act of
terrorism in Pakistan school
my heart aches and sheds
tears of blood .poor humanity
in the claws of vulture
capitalism
facing
the
onslaught of merchants of
destruction .no one dares to
name the real perpetrators ,the
creators of the Taliban the
bush administration in early
nineties to fight the Soviet
Peace Keeping Forces in
Afganistan .these days they
are everywhere in Iraq,Libya
,Syria ,Nigeria ,Mali ,Somalia
Uganda Kenia .in India why
only the school ,s .why
should,nt the entire nation
mourn the colossal loss for
three days. I will on my own.
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
‹ÈÚ∆ B@AE
30
÷πÙ∆ ÈÚ∂∫ √≈Ò Á∆
Í∂Ù≈Ú ”⁄ ’ÂÒ ‘ج∂ Ϻ«⁄¡ª Á∂ È≈Ó
«Ú¤Û∆¡ª »‘ª Á∂ √Ú≈Ò
ÈÚª Ú∑≈ ¡≈«¬¡≈ ÒØ’∆∫ ÷πÙ∆¡ª ”⁄ ÷∆Ú∂ È∂
Úß‚Á∂ «Ó·≈¬∆¡ª Ï≈Ò √Ëª Á∂ Á∆Ú∂ È∂
Í «ÓÒÁ∆ È∆ ÙπæË ⁄∆˜ «’√∂ Ú∆ √‡≈Ò Á∆
Î∂ Ú∆ ÓÈ≈™Á∂ ÒØ’∆∫ ÷πÙ∆ ÈÚ∂∫ √≈Ò Á∆Õ
‹Ø ¡º«Â¡≈⁄≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈
‹Ø È √≥ÿ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈
Ϻ⁄∂ ÓÈ ’∂ √º⁄,∂ ¬∂‘ √º⁄ «√¡≈‰∂ ’«‘ ◊¬∂ È∂...
’∆ «Ó«Ò¡≈ ..? √≈˘ Ó≈È Â∂, ’∆ È≈Ò Â∞√∆∫ Ú∆ ÒÀ ◊¬∂ Ú∂...
Ìπæ÷ Á∂ √Â≈¬∂ Ïæ⁄∂ ◊Ò∆¡ª ”⁄ πÒÁ∂
Èß◊∂ È∂ «‹√Ó «¬’ ’æÍÛ∂ Á∆ ˚Û Á∂
«’Ê∂ «◊¡≈ Ï≈Ò, Óª «ÎÁ∆ ¬∂ Ì≈ÒÁ∆
Î∂ Ú∆....
Ïπ≈ ‘ØÚ∂ «√¡≈√ Á≈ È≈ ÏıÙ∂ Ï≈Ò Ú∆ «‹√ È∂
‹Ø ’Øfi≈ Ú≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈
Ú∂⁄ ’∂ ÚÍ≈∆ ÷≈◊∂ Â∆‹∆ ¡æ÷ «Ú«Á¡≈
‘ ’ج∆ ‡π’Û∂ Ï∂◊≈«È¡ª Â∂ «◊æ«fi¡≈
«’‘Û∆ ◊æÒ ’Á∂ ˛ æ«÷¡≈ Ò¬∆ „≈Ò Á∆
Î∂ Ú∆....
ÁÚ≈¬∆ È≈ÒØ∫ ÚæË ‘πßÁ∆ ÒØÛ ’πfi ÷≈‰ Á∆
ÚæË ◊¬∆ Ó«‘ß◊≈¬∆ ‘ ¿πµÿ∆ ¡æ÷ ‹≈‰Á∆
È≈ Ó∆˜ª Â≈¬∆∫ «ÓÒ∂, ¡æ‹ ’悤∆ ’π Á≈Ò Á∆
Î∂ Ú∆....
≈‹È∆Â∆ Úß‚ «ÁæÂ∂ Ì≈¬∆ «Ú⁄ Ë«Û¡ª Á∂
√ªfi∂ È≈ «√Ú∂ ‘πßÁ∂, «¬’ Ú≈∆ Ò«Û¡ª Á∂
ÁÒÏ∆ √Ø⁄∂ √Ø⁄ ˛, È∂Â≈Úª Á∂ ’Ó≈Ò Á∆
Î∂ Ú∆ ÓÈ≈™Á∂ ÒØ’∆ ÷πÙ∆ ÈÚ∂∫ √≈Ò Á∆Õ
ÁÒÏ∆ Ï∆ ¡ΩÒ÷
IE@A@-AC@CF
Ï∂Ò⁄’
¿π‘ ª √≈鱧 ˙Ê∂ √π‡
æ Á∂ ‘È
«‹Ê∂ Ù‘∆Á «‚æ«◊¡≈ ’Á∂ È∂
¡Â∂ «‚æ◊Á∂ ¡≈¬∂ È∂
È«‘ª Á«¡≈Úª «Ú⁄ «‹‘Û∂,
¿π‘∆ √≈‚∂ ‘È
Â∂ ’≈ȱÈ
ß Á∂ «√«Ú¡ª «Ú⁄
«‹‘Û∂ ¿π‘∆,
¡ß◊∂˜ Ú≈Ò∂ ‘È
˙Ê∂ Òæ÷ª ’ØÛª
Á∂Ù Ì◊ª Á∆ ≈÷ ˛
¿πȪ∑ √Ó≈¬∂Á≈ ª
«¬’ Ú∆ È‘∆∫ ‹≈«Ò¡≈
¿πȪ∑ ª ‹æ‡ª √À‰∆¡ª Á∂ ÍπÂ
æ
Â∂ «fi¿± Í≈‰∆ „Ø∫Á∂ ‘∆ ‹Ò≈¬∂ È∂
Â∂ Ìæ«·¡ª ”⁄ ’ØÒ≈ Í≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’
’≈Ò∂ ’≈Ò∂ «Í¡≈∂ È’Ùª Ú≈Ò∂ ͱÏ∆
¿π‘ ª √≈˘ √π‡
æ Á∂ È∂
√≈Ú∆ Ò⁄’∆Ò∆ ’≈‘∆ «Ú⁄
‹ª Í‘≈Û∆ «’æ’ª Á∆ Ó«‘’ «Ú⁄
¡√∆∫ ¿πȪ∑ ȱß
«⁄‰∂ Á∆Ú≈ «Ú⁄ Ϻ«⁄¡ª Á≈ ˆÓ Ú∆ √∆ ÏÛ≈ «ÁÒ ˘
‹Ø ˆÓ «¬√ Ú≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈
Ò‘» Í∆∫Á≈ «‘≈ ‘À ¡≈ÁÓ∆ Á≈ ¡≈ÁÓ∆ ¡ÀÍ
‹Ø ¡º‹ ÷»÷
≥ ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈
ÍÙ» È≈ÒØ∫ Ú∆ ’Øfi∆ ‘Ø ◊¬∆ ’± Ó≈È√ Á∆
‹Ø ¡º‹ «’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈
‹˘È ¬∂È≈ ‘À Ó˜∑Ϫ Á≈ «’ ÁπÈ∆¡ª ‘Ø ◊¬∆ Í≈◊Ò
‹Ø ̱ ¡√Ú≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈
√π‰∂ ‹ªÁ∂ È‘∆∫ ؉∂ ◊Óª Ó≈∆ Ò∞’≈¬∆ Á∂
‹Ø «ÁÒ Ï∂˜≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À È≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ È≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ
-¿∞ү Ï≈‹Ú≈
’¬∆ √πÍÈ∂ √∆◊∂ √≈‚∂ Ú∆ ,
’∞fi
º Ï≈Ò ‘؉∂ Â∞‘≈‚∂ Ú∆....
√Ì ¿∞µ‹Û∑ «◊¡≈... ’∞fi
º ͺÒ∂ Ȭ∆, ‘Ø «ÁÒ Á∂ ⁄≈¡ ÏÏ≈Á ◊¬∂ È∂...
’∆ «Ó«Ò¡≈ ..? √≈˘ Ó≈È Â∂, ’∆ È≈Ò Â∞√∆∫ Ú∆ ÒÀ ◊¬∂ Ú∂....
ÊØ˘ ÒØ’ ’∆ Â≈‘È∂ Ó≈È◊∂,
«’≥fi..!!! Óª-Ï≈Í √≈‚∂ √‘≈‰◊∂...
’∞Ò
º ÁπÈ∆¡ª √Ø◊ ÓÈ≈«¬¡≈ ¬∂, ‘-«¬º’ Á∂ «ÁÒ ’∞Ò≈¡ ◊¬∂ È∂...
’∆ «Ó«Ò¡≈ ..? √≈˘ Ó≈È Â∂,’∆ È≈Ò Â∞√∆∫ Ú∆ ÒÀ ◊¬∂ Ú∂...
“‹∆«¬≥Á” Íπ¤
º ÁÀ ºÏ ’ØÒ∫Ø , ’∆.. ¬∂‘ ±≥ ’«‘ ’Ó≈«¬¡≈ ¬∂...
‘ »‘ .. Ú∂÷ Ï∂-Úº√ ‘ج∆, Â∂ ¿∞Ȫ∑ Á∂ ÓÈ ˘ ’≥ω Ò≈«¬¡≈ ¬∂...
‘∞‰ ’∆‘Á≈ √‘≈≈ º’ª◊∂, ¡≈ ÓÈ «Úº⁄ ¬∂‘ «÷¡≈Ò ◊¬∂ È∂......
’∆ «Ó«Ò¡≈ ..? √≈˘ Ó≈È Â∂, ’∆ È≈Ò Â∞√∆∫ Ú∆ ÒÀ ◊¬∂ Ú∂...
-‹∆«¬≥Á «√≥ÿ πÍ≈Ò
@IHGFA-IEFDD
«√ßÿØ √Á≈Ø!
È≈Ò∆¡ª ”⁄
◊Ø«‘¡ª ”⁄
’π«æ ¡ª Ê∆∫
ÒØ’ª Á∆¡ª ‹πÂ
æ ∆¡ª Á∂
‘∂·∫Ø Á∆ ÿÛ∆√ª◊∂
‚≈’± Ú∆ ‹Ø ◊∆Ϫ 鱧 ´æ‡Á∂ ‘È
¿π‘ √ßË≈∂ Íæ’‰ ÂØ∫ Í«‘Òª
؇∆¡ª ÷∂ª ÚæÒ ÂπÈ ÂØ∫
Í«‘Òª ´æ‡ ÒÀ∫Á∂ ‘È
Èæʪ, ’ß·∆¡ª Â∂ ÎπÒ
æ Ò≈‘π‰ Ú∂Ò∂ ¿π‘
¿πȪ∑ 鱧 «÷æ⁄Á∂ ‘È
Ïæ«⁄¡ª Á∂ ’πÛÂ∂
Ïπ«æ „¡ª Á∂ ⁄ØÒ∂
¸ßÈ∆¡ª Á∂ ⁄ØÒ∂
¸ßÈ∆¡ª ¿π‘ È‘∆∫ ¤æ‚Á∂
Ú∂÷Ø ◊Ø‚∂ ÌÈ∂,
Úæ‚∆ Á√Â≈ ÏßÈ∆∑
’Ω‰ ÏÀ·≈ ˛
«¬‘∆ ̱Ó∆¡ª ˛
‹Ø ‚≈’±¡ª ÂØ∫ ´‡∆∫Á∆ «’Â
’πfi È≈ ’πfi
ÓπÛ ÷Ø∫Á≈ ˛ Â∂ Úß‚ «ÁßÁ≈ ˛Õ
- Ò≈Ò «√ßÿ «ÁÒ
ˆ˜Ò
√πÈ‘
∂ ≈
√ß «√Í≈‘∆˙! «√ßÿØ √Á≈Ø ¿π«¬
¡À √±Ó∂∫ ‹πfi≈Ø! ’ج∆ ÏπÒ≈ «‘≈ ˛
Âπ√∆∫ ≈÷∂ «’ª Á∂, «‘ßÓ È≈ ‘≈Ø ¿π«¬
◊Ø«ÏßÁ Á≈ √πÈ‘
∂ ≈, ¿πµ·Ø! ‹◊≈ «‘≈ ˛Õ
‘π‰ “È≈È’” È∂ ÓπÛ’∂, ÈÈ’≈‰∂ ¡≈¿π‰≈ È‘∆∫Õ
Í∆ ÷±È Á∂ «Í¡≈Ò∂, Ï∂‘Ù
Ø ‘Ø«¬¡≈ √≈’∆,
“◊Ø«ÏßÁ” È∂ ͇È∂ Ú∆ ÓπÛ Î∂≈ Í≈¿π‰≈ È‘∆∫Õ
ˆÓª Â∂ È∑«∂ ¡ª Á∆, ‘≈Òª ˛ ≈ Ï≈’∆Õ
‘π‰ «’√ 鱧 ¿π‚∆’ ‘∂? ¿πµ·Ø ÏÒ Ë≈Ø ¿π«¬!
«’Â∆ Á∂ ÓπÛ’
∑ ∂ ¡ßÁ, «Ú‘ÒÛ È‘≈ «‘≈ ˛Õ
Âπ√∆∫ ≈÷∂ «’ª Á∂....
◊Ø«ÏßÁ Á≈ √πÈ‘
∂ ≈, ¿π·!Ø ‹◊≈ «‘≈ ˛Õ
’ج∆ “¡«‘ÓÁ” ¡≈Ú∂ È≈, ’ج∆ “ˆ˜ÈÚ∆” Ë≈™Á≈ È‘∆∫Õ
÷πÙ∆¡ª È∂ ‚∂∂ Ò≈¬∂, Ó«‘Òª ÓπÈ≈«¡ª «Ú⁄,
«ÁæÒ∆ 鱧 ´æ‡‰ Ò¬∆, ’ج∆ “È≈Á” ¡≈™Á≈ È‘∆∫Õ
¡≈¬∆ Ï‘≈ È≈‘∆, ’æ÷ª Á∂ „≈«¡ª «Ú⁄Õ
«¬Ê∂ ‘∆ ´‡∂∂ È∂, ˜≈ fi≈Â∆ Ó≈Ø ¿π«¬!
Ò≈ÒØ Á≈ ÷±È Ì≈◊Ø, ÏπÒ
æ ª∑ 鱧 Ò≈ «‘≈ ˛Õ
Âπ√∆∫ ≈÷∂ «’ª Á∂....
◊Ø«ÏßÁ Á≈ √πÈ‘
∂ ≈, ¿πµ·Ø! ‹◊≈ «‘≈ ˛Õ
“¡Ω◊
ß ˜∂Ï” Á∂ ‹≈¬∂ ‹Ø, ’ج∆ ÿæ‡ È≈ ’Á∂ È∂Õ
ÍÀ∫Á∂ È∂ ¡æ÷ª √≈‘Ú∂∫, «È栫ӑȪ Á∂ ‚≈’∂,
ÓπÒ
æ -«√ßÿ-«√ª Á∂ ª, «¬‘ ¡æ‹ Ú∆ ËÁ∂ È∂Õ
ÓÈπ÷
æ Â≈ Á∂ ’≈ÂÒ, Áπ‘≈¿π‰ ÷±È∆ √≈’∂Õ
ÁπÙÓ‰ È±ß Í¤≈˙ Ò˙, Ú∂Ò≈ È≈ Ú√≈Ø ¿π«¬Õ
«’ª Â∂ Ó≈ ¤≈Í∂, ’ج∆ ‹ÙÈ ÓÈ≈ «‘≈ ˛Õ
Âπ√∆∫ ≈÷∂ «’ª Á∂.....
◊Ø«ÏßÁ Á≈ √πÈ‘
∂ ≈, ¿πµ·Ø! ‹◊≈ «‘≈ ˛Õ
Ú≈√ ‘Ø Á∆Í «√ßÿ Á∂! √ßÂ≈È Ù‘∆Áª Á∆Õ
ÏÀ·∂ «’™ ¡‰÷ Ú∂⁄∆? ¿π·!Ø Âª ‹∂≈ ’’∂,
«’™ ∆ ÌπÒ≈ ÏÀ·?
∂ “ÏßÁ”∂ ‹‘∂ Óπ∆Áª Á∆Õ
¡À √±Ï∆∂ ‹±fi!∂ «√ 鱧 ÂÒ∆ Â∂ Ë ’∂Õ
«¬‘ ’À√∆ ¡æ◊ ȯ Á∆, «ÁÒª «Ú⁄ Ì ‘∂ È∂ ¿π‘,
«’ √≈‚∂ «Èæÿ 鱧 Ú∆, √∂’ Ú◊≈ ’ ‘∂ È∂ ¿π‘Õ
¿π«‘ Ú∆Ø ““Ì◊” «Á¿π, ÚÀ∆ 鱧 Ùßÿ≈Ø ¿π«¬!
ÓπÒ
æ «√ßÿª Á∂ «√ Á∂, ¡æ‹ Ú∆ ’ج∆ Í≈ «‘≈ ˛Õ
Âπ√∆∫ ≈÷∂ «’ª Á∂, «‘ßÓ È≈ ‘≈Ø ¿π«¬!
◊Ø«ÏßÁ Á≈ √πÈ‘
∂ ≈, ¿πµ·Ø! ‹◊≈ «‘≈ ˛Õ
““Âπ‘≈‚∂ «√ Ú∆ „æ’ª◊∂”” «¬‘ ‘≈Ó∆ Ì ‘∂ È∂ ¿π‘,
¡‹∂ ª ¡≈͉∂ ‘æÊ-ÍÀ «Èæÿ∂ ’ ‘∂ È∂ ¿π‘Õ
JJJ
·∑∆ ‘ج∆ ≈Â, Òج∆ ÒÀ ’∂ ¿πµÂ∂ ÍØ‘ Á∂ ⁄≈ȉ Á∆,
«’ √Á∆¡ª ÂØ∫ ‘∆ ¬∂Áª «‹√Ó «Èæÿ≈ ’ ‘∂ È∂ ¿π‘Õ
÷Ò≈ «Ú⁄ ̇’Á∂ «ÎÁ∂, Ó∂∂ ‹˜Ï≈ ‘≈Ò∂ Ú∆,
√˜≈ «’√ ˜πÓ Á∆ ¬∂‚∆, «ÈÓ≈‰∂ ‹ ‘∂ È∂ ¿π‘Õ
Í«ßÁ∂ Á∂Ù Ó∂∂ Á∂ È∂ «’ßÈ∂ ÏΩ÷Ò≈ ¸æ’∂
«ÏȪ √Ø⁄,Ø «ÏȪ √Ófi∂, ¿π‚≈∆ Ì ‘∂ È∂ ¿π‘Õ
Ïπfi≈ ’∂ ⁄ßÈ, √±‹ Â≈«¡ª Á∂ Á∆Í √Ì ‘æÊ∆∫,
◊◊È ¡ß◊≈«¡ª Á∂ È≈Ò √≈≈ Ì ‘∂ È∂ ¿π‘Õ
ω∂ È∂ ÒØ’ ’ß„∆ Á∂ «È∂ ‘∆ Ï¯ Á∂ ÍπÂÒ∂
Â∂ ‘؉≈ ±-Ï-± √±‹ Á∂ «‘ßÓ ’ ‘∂ È∂ ¿π‘Õ
- √ØÓ Áæ «ÁÒ◊∆
For advertisement and donations contact
DEVINDER TOOR 416-902-9372
HARBANS SINGH 416-817-7142
Email: [email protected]
Om Parkash Sharma
647-891-8500
Email : [email protected]
Pro-People Arts Project Media Group
“Sarokaran Di Awaz” Newspaper
29 Mapleview Ave Brampton Ontario
Canada L6R 1M2
Email: [email protected]
Website: www.ppapmg.com
- ‹ÀÓÒ Íæ‚≈
√ßÍ≈Á’ Óß‚Ò (¡≈È∂∆)
Ó≈. Ì‹È «√ßÿ ’ÀÒ◊∆, ¡ÒÏ‡≈
Ó≈√‡ ÏÒÏ∆ «√ßÿ «◊æÒ
D@C-DEE-DBB@
‘È∂’ Ë≈Ò∆Ú≈Ò, «ÚßÈ∆ÍÀ◊ Ó≈È∆‡ØÏ≈
‘Ïß√ «√ßÿ
B@D-DHH-FIF@
DAF-HAG-GADB
◊πÏ⁄È «√ßÿ Ï≈Û
Á∂«ÚßÁ ±
D@C-DG@-BFBH
DAF-I@B-ICGB
ÏÒ«‹ßÁ «√ßÿ
√π÷«ÚßÁ «√ßÿ «„æÒØ∫
◊z≈«Î’√ «‚˜≈«¬È
‹√Íz∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò
+IA-IBAFG-BIEIH
√π÷Á∂Ú «√ßÿ √ß˱
[email protected]
“√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ¡ıÏ≈ «Ú⁄ ¤Í∆¡ª ⁄È≈Úª È≈Ò √ßÍ≈Á’∆ ÏØ‚
Á≈ √«‘Ó ‘؉≈ ˜±∆ È‘∆∫Õ
‹ÈÚ∆ B@AE
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
31
̱◊«Ø Ò’ √«ÊÂ∆¡ª ¡Â∂
◊z«‘¡ª È≈Ò ‹∞Û∂ Ú«‘Ó
‹√Íz∆ ’Ω
√≈‚∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ √≈∂ Â∑ª Á∂ ÒØ’
‘∞ ≥ Á ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ ª ÒØ ’ ª «Úº ⁄ ‘∆ ’∞ fi
¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆ Ú∆ ‘∞≥Á∂ ‘È «‹‘Û∂
«¬Ó≈ÈÁ≈∆ È≈Ò ’Ó≈¬∆ ’È Á∆ ʪ
ÒØ ’ ª ˘ ¡≥ Ë -«ÚÙÚ≈Ùª, ¡÷Ω Â ∆
’≈Ó≈ª, Ú«‘Óª-ÌÓª ¡Â∂ ’«ÊÂ
ˆÀÏ∆ Ù’Â∆¡ª Á∂ ◊∞≥Ó≈‘’∞È Íz⁄≈
«Úº⁄ Î√≈ ’∂ Ï∂¬∆Ó≈È∆ ¡Â∂ ËØ÷∂ È≈Ò
¿∞ È ∑ ª Á≈ ¡≈«Ê’, √∆’ ¡Â∂
Ó≈È«√’ ÙØ Ù ‰ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂
¿∞Ò‡ ’∞fi ¡«‹‘∂ Ú∆ ‘∞≥Á∂ ‘È «‹‘Û∂
«Ú«◊¡≈È’ «Áz Ù ‡∆’Ø ‰ º ÷ Á∂ ‘Ø ¬ ∂
√Ó≈‹ ˘ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª, ⁄ÓÂ’≈ª
¡Â∂ √Ó≈«‹’ Ïπ  ≈¬∆¡ª «Ú∞ º Ë
Ò◊≈Â≈ ‹≈◊»’ ’Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ ÒØ ’ ª ˘ ◊∞ ≥ Ó ≈‘ ’’∂ Ò∞ º ‡ ‰
Ú≈Ò∆¡ª Í≈÷≥‚∆ Â≈’ª Á≈ ‹ÈÂ’
ͺË ¿∞µÂ∂ ÍÁ≈Î≈Ù Ú∆ ’Á∂ ‘ÈÕ
¡«‹‘∆ ‘∆ «Ú«◊¡≈È’ √Ø ⁄ º ÷ ‰
Ú≈Ò∂ ¿∞µÿ∂ «¬È’Ò≈Ï∆ «⁄≥Â’ ‚≈’‡
«¬Ï≈‘Ó Ê≈Ó√ ’≈Ú» √ÈÕ ‚≈’‡
’≈Ú» ÁπÈ∆¡ª Á∂ Íz«√ºË ÓÈØ⁄«’Â√’
Â∂ √π ⁄ ∂  «Ú«◊¡≈È∆ √È «‹È∑ ª È∂
Ò◊≈Â≈ E@ √≈Ò ‘ «’√Ó Á∂
Ó≈È«√’, ¡Ë Ó≈È«√’ ¡Â∂
¡≈«Ӓ ⁄ÓÂ’≈ª Á∆ ‚±≥ÿ≈¬∆ È≈Ò
÷Ø ‹ ’∆Â∆Õ ¿∞ ‘ ’∂ Ú Ò «¬º ’ Ø ‘∆
«Ú¡’Â∆ √È «‹È∑ª ˘ «¬√ ÷∂Â «Úº⁄
÷Ø‹ ’È ÏÁÒ∂ Í∆.¡Àµ⁄.‚∆. Á∆ «‚◊∆
Íz≈Í ‘ج∆Õ
‚≈. ’≈Ú» Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈ √∆ «’
«‹‘Û≈ ÓÈ∞º÷ ¡≈͉∂ ⁄ÓÂ’≈ª Á∆
ÍÛÂ≈Ò ’È Á∆ ¡≈«◊¡≈ È‘∆∫
«Á≥ Á ≈ ¿∞ ‘ ËØ ÷ ∂ Ï ≈˜ ˛, «‹√ «Úº ⁄
⁄ÓÂ’≈ª Á∆ ÍÛÂ≈Ò ’È Á≈
‘Ω∫√Ò≈ È‘∆∫ ‘∞≥Á≈ ¿∞‘ Ò≈¬∆Ò◊ ˛ ¡Â∂
«‹‘Û≈ ÍÛÂ≈Ò ’∆Â∂ ÂØ ∫ Ï◊À 
«ÚÙÚ≈√ ’Á≈ ‘À ¿∞‘ Ó»÷ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
¿∞È∑ª È∂ ÒØ’ª ˘ ¡÷ΩÂ∆ ⁄ÓÂ’≈ª,
¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√≈ ¡Â∂ ‹Ø«ÂÙ ≈Ù∆ÎÒ Á∂
⁄º ’ ª «Úº ⁄ Í≈ ’∂ Ò∞ º ‡ ‰ Ú≈Ò∂
«Ú¡’Â∆¡ª ˘ BC Ùª Ú≈Ò∆ ⁄π‰Â
Ω ∆
Ú∆ «ÁºÂ∆Õ «¬‘ ⁄π‰ΩÂ∆ √≥È AIFC «Úº⁄
«ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆ ¡º‹ Â’ «’√∂ È∂ Ú∆
«¬√ ⁄π‰ΩÂ∆ ˘ ’Ï»Ò ’È Á∆ ‹∞Â
È‘∆∫ ’∆Â∆Õ ‚≈. ’≈Ú» Á≈ ¡È∞√≈
ÍÁ≈ÊÚ≈Á ¡Â∂ È≈√«Â’Â≈ Á∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á Â∂
¡≈√«Â’Â≈ Á∂ Óπ ’ ≈ÏÒ∂ «˜¡≈Á≈
Ó≈ÈÚÂ≈Ú≈Á∆ ¡Â∂ «Ú’≈√ ͺ÷∆ ‘∞≥Á∆
‘ÀÕ «Ú«◊¡≈È’ «Áz Ù‡∆’؉ ¡Í‰≈¬∂
«ÏÈ≈ «’√∂ Á∂ Ù Á≈ ¡≈«Ê’ Â∂
√Ó≈«‹’ «Ú’≈√ ‘؉≈ √≥ÌÚ È‘∆∫ ‘ÀÕ
«¬‘ ¡’√ √π‰È ˘ «ÓÒÁ≈ ‘À
«’ √≈‚≈ ’≥Ó ◊z«‘¡ª Á∆ ÷≈Ï √«ÊÂ∆
’≈È ·∆’ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈ ‹ª Î∂ ’ج∆
◊z«‘ ÁØÙ √≈‚∂ ¿∞µÍ Ì≈∆ ⁄ºÒ ‘∂
‘ÈÕ ◊z«‘¡ª ¡Â∂ Â≈«¡ª ˘ ËÓ
È≈Ò «’Ú∂∫ ‹Ø«Û¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬√
È≈Ò «’√ Â∑ª Á∂ Ú«‘Ó ÌÓ Ì«Úº÷
√Ï≥Ë∆ ‹∞Û∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
¡‰«◊‰Â Â≈«¡ª Á≈ «¬º ’
√Ó»‘ «ÓÒ ’∂ Â≈≈Ó≥‚Ò ’‘≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ
«‹√ Â≈≈Ó≥‚Ò «Úº⁄ √≈‚≈ √»‹ ¡Â∂
«¬√ Á≈ Í«Ú≈ √«Ê ‘À, ¿∞√ Á≈
Ȫ ¡≈’≈Ù ◊≥◊≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∂ ¡È∂’ª
Â≈≈Ó≥‚Ò «¬√ Ïz«‘Ó≥‚ «Úº⁄ ‘ÈÕ
«Ú«◊¡≈È ¡È∞√≈ √»‹ Á∂ ¡≈Ò∂Áπ¡≈Ò∂ «¬√ Á∂ ÈΩ∫ ◊z«‘ ⁄º’ Ò◊≈¿∞∫Á∂
‘È Í ÍΩ  ≈«È’ Ù≈ÙÂª «Úº ⁄
Ïz«‘Ó≥‚ Á≈ »Í ’∞fi ‘Ø ‘ÀÕ ¿∞Ȫ∑ ¡È∞√≈
«ÍzÊÚ∆ ’∂∫Á ‘À ¡Â∂ √»‹, ⁄≥Á, Ó≥◊Ò,
Ïπ º Ë , ◊∞  ∞ , Ù∞ ’ , ÙÈ∆ Â∂ ÁØ ‘Ø 
’≈ÒÍ«È’ Ȫ Á∂ ≈‘» Â∂ ’∂± ◊z«‘
‘È Â∂ «¬‘ √≈∂ ËÂ∆ Á∆ Í’Ó≈
’Á∂ ‘ÈÕ √»‹ «¬º’ ◊ØÒ≈’≈ √Â∂
«Úº⁄ «¬√ Á∂ Áπ¡≈Ò∂ ⁄º’ Ò◊≈ «‘≈
‘ÀÕ √»‹ Á∂ «¬√ √≥’∂Â’ ˘ ’ªÂ∆ ÚzÂ
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ ’ªÂ∆ Úz  ˘ AB
Ï≈Ï «‘º«√¡ª «Úº⁄ Ú≥«‚¡≈ «◊¡≈
‘ÀÕ ‘ «‘º√≈ C@ Á≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «¬‘
Ï≈Ï «‘º√∂ ≈Ù∆¡ª ’‘≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ
‹ØÂÙ∆ Â≈«¡ª Á∂ √Ó»‘ ˘ ȤºÂ
’«‘≥Á∂ ‘ÈÕ ≈ ˘ ‹∂ Â≈«¡ª Á∂ fi∞≥‚
˘ ◊‘∞ È≈Ò Ú∂÷∆¬∂ ª ’ج∆ Ù’Ò
«‹‘∆ ωÁ∆ Ș ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À, «¬√∂
Ù’Ò ˘ ‘∆ ȤºÂ ’«‘≥Á∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂
HH Á∂ ’∆Ï È¤ºÂ ‘È, «‹Èª Á∂ Ȫ
‘ Á∂Ù ¡Â∂ Ì≈Ù≈ ”⁄ Úº÷-Úº÷ ‘ÈÕ
«¬È∑ª HH ȤºÂª ⁄Ø∫ ‘∆ AB ≈Ù∆¡ª
ω≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ AB
≈Ù∆¡ª Â≈«¡ª Á∂ fi∞ ≥ ‚ ª Á∆¡ª
’Ò«Í ’∆Â∆¡ª Ù’Òª ‘ÈÕ «¬√
≈Ù∆ «⁄≥È∑ª Á∂ ¡«◊¡≈È «Úº⁄ ¡º‹ Á≈
Í«Û∑¡≈ «Ò«÷¡≈ Ú◊ Ú∆ Ïπ∆ Â∑ª
Ϋ√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡√Ò «Úº⁄ «‹‘Û≈
¡≈ÁÓ∆ «’√∂ ˆÀ Ï ∆ Ù’Â∆ √‘≈∂
¡≈͉≈ Ì«Úº÷ ‹≈‰È Ò¬∆ ¿∞Â≈ÚÒ≈
‘À, ¿∞√ «Úº⁄ √ÚÀ «ÚÙÚ≈Ù Á∆ ÿ≈‡
‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ
≈Ù∆ ’∆ ‘À : ≈Ù∆ÎÒ ÷≈Ò∆
¡√Ó≈È Á∆ ¯˜∆ Ú≥‚ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª
‹ÈÓ ’∞≥‚Ò∆ Ú∆ ¡’≈Ù∆ ȤºÂª ¡Â∂
◊z«‘¡ª Á≈ «¬º’ È’Ù≈ ‘À «’ ‹ÁØ∫ Â∞√∆∫
‹ÈÓ «Ò¡≈, ¿∞ Á Ø ∫ ¡’≈Ù∆ ◊z « ‘ Â∂
ȤºÂ «’√ √«ÊÂ∆ «Úº⁄ ‘ÈÕ ËÂ∆
√»‹ Áπ¡≈Ò∂ ÿ∞Ó
≥ Á∆ ‘؉ ’≈È Â≈«¡ª
¡Â∂ ◊z«‘¡ª Á∆ √∂Ë ÏÁÒÁ∆ «‘≥Á∆
‘ÀÕ ‹ØÂÙ∆¡ª È∂ ÷≈Ò∆ ÍπÒ≈Û ˘ AB
«‘º«√¡ª «Úº⁄ Ú≥‚ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ‘ ≈Ù∆
÷≥‚ Á∂ ÈΩ∫ Ì≈◊ ’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
«¬√ Â∑ª ¡√Ó≈È ˘ A@H Ì≈◊ª ”⁄
Ú≥ « ‚¡≈ «◊¡≈ ‘À Õ «¬≥ È ∂ Ȫ º ÷ ‰∂
ÓπÙ«’Ò ‘؉ ’≈È ‘ Ì≈◊ Á∆ ͤ≈‰
º÷‰ Ò¬∆ √≥√«’z Á∆¡ª A@H ËπÈ∆¡ª
ÒÀ ’∂ ‘ Ì≈◊ Á∆ ͤ≈‰ «¬º’ ËπÈ∆
È≈Ò ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «Ó√≈Ò Á∂ ÂΩ ”Â∂
’∞≥Ì ≈Ù∆ Ò¬∆ ËπÈ∆ ◊», ◊∂, ◊Ø, √≈,
√∆, √π, √∂, √≈ ¡≈«ÁÕ ‹ØÂÙ∆¡ª È∂ «¬√∂
«‘√≈Ï È≈Ò ‹ÈÓ Á∂‰ Ú∂Ò∂ ËÂ∆
«‹√ Ì≈◊ ”⁄ ‘Ø Ú ∂ ¿∞ √ ∂ Ëπ È ∆ È≈Ò
√Ï≥Ë Ȫ º÷‰ Á∆ ‹Ú∆‹ ’∆Â∆Õ
Ì≈Ú ≈Ù∆ Í«‘Òª Ȫ Ï≈¡Á «Úº⁄Õ ‘∞‰
√≈‚∂ ≈Ù∆ÎÒ Á∂÷‰ Ú≈Ò∂ «¬‘ Ú∆ È‘∆∫
√ÓfiÁ∂ «’ ¿∞È∑ª Á≈ Ȫ ª Í«‘Òª
º«÷¡≈ ‘∞≥Á≈ ‘À Í ≈Ù∆ Ï≈¡Á ”⁄
ωÁ∆ ‘À Õ Ï‘∞  ∂ ≈Ù∆ÎÒ Á∂ ÷ ‰
Ú≈«Ò¡ª ˘ «¬‘ Ú∆ «◊¡≈È È‘∆∫ «’
≈Ù∆ ωÁ∆ «’Ú∂∫ ‘ÀÕ È¤ºÂª Á∆ Ù’Ò
«Ë¡≈È È≈Ò Á∂÷Ø Âª Â≈«¡ª Á∆¡ª
ωÁ∆¡ª Ù’Òª «¬√ Â∑ ª Ș
¡≈¿∞‰◊∆¡ª «‹Ú∂∫ Â∞Ò≈ ≈Ù∆ Á∂ Â≈∂
º’Û∆ Ú◊∆ Ù’Ò Ï‰≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «¬√
Â∑ª Á»‹∆¡ª ≈Ù∆¡ª ‡≈√-ϺÒÁ Â∂
Ϻ’∆, Ó∆È-Óº¤∆, «√≥ÿ ≈Ù∆ Á∂ Â≈∂
Ù∂ Ú◊∆ ¡Â∂ ’≥«È¡≈ ≈Ù∆ Á∂ Â≈∂
’∞Û∆ Ú◊∆ Ù’Ò Ï‰≈¿∞∫Á∂ Ò◊Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ ¡√∆∫ √≈∂ ‹≈‰Á∂ ‘∆ ‘ª «’ ËÂ∆
√»‹ Áπ¡≈Ò∂ ÿ∞Ó
≥ Á∆ ‘À Í ‹ØÂÙ∆ ’«‘≥Á∂
‘È «’ ËÂ∆ √«Ê ‘À ¡Â∂ √»‹ ËÂ∆
Áπ¡≈Ò∂ ⁄º’ ’º‡Á≈ ¡Â∂ AB Ó‘∆«È¡ª
”⁄ Úº÷-Úº÷ ≈Ù∆¡ª «Úº⁄ Á∆ ‘∞≥Á≈
‘Ø«¬¡≈ ¡≈͉≈ ⁄º’ Í»≈ ’Á≈ ‘ÀÕ
‹ØÂÙ∆¡ª ¡È∞√≈ «’√∂ Ú∆ ≈Ù∆ Á∂
Òº¤‰ ¿∞√ ≈Ù∆ Á∂ «⁄≥È È≈Ò «ÓÒÁ∂‹∞ÒÁ∂ ‘∞≥Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ Ó∆È ≈Ù∆ Ú≈Ò∂
«Úº⁄ Óº¤∆ Ú◊∆ ⁄≥⁄ÒÂ≈, «√≥ÿ Ù∂
Úª◊ ÁÒ∂ ‘∞≥Á≈ ‘À ¡≈«Á Í √≈∂ Â≈∂
«¬º’Ø ÂÒ «Úº⁄ È‘∆ ‘∞≥Á∂Õ «¬È∑ª «Úº⁄Ø∫
’¬∆ Â≈∂ ª √≈‚∂ √»  ‹ È≈ÒØ ∫ Ú∆
√À∫’Û∂ ◊∞‰ª Úº‚∂ ‘È ¡Â∂ Úº÷ Úº÷
Á»∆¡ª ”Â∂ √«Ê ‘ÈÕ Ï∂Ùº’ ËÂ∆ ÂØ∫
Á∂«÷¡ª «¬È∑ª ȤºÂª Á∆ «¬º’ ı≈√
Ù’Ò È˜ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À Í ÍπÒ≈Û ”⁄
‹≈ ’∂ Á∂÷‰ ”Â∂ «¬‘ Ù’Ò ıÂÓ ‘Ø
‹ªÁ∆ ‘À Õ Â≈«¡ª Á∆ ¿∞ Ó  ¡Ϫ
’Ø Û ª Ú∑ ∂ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À ¡Â∂ ‘ Â≈≈
«ÈÙ⁄ ◊Â∆ È≈Ò «’√∂ «ÁÙ≈ ÚºÒ
◊Â∆Ù∆Ò ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À Õ ¡º ‹ Á≈ Ô∞ º ◊
«Ú«◊¡≈È ¡Â∂ Â’ Á≈ Ô∞º◊ ‘À Í
Ò’∆ Á∂ ¯’∆ ¡º ÷ ª Ï≥ Á ’ ’∂
‘È∂«¡ª «Úº⁄ «‘ ’∂ ‘∆ ı∞Ù ‘ÈÕ
√≈‚∂ √Ó≈‹ Á∆ Â≈√Á∆ ‘À «’
ÒØ’ ºÏ ¡Â∂ ’∞Á ˘ «¬º’Ø ÙÏÁ
√Ófi ÒÀ∫Á∂ ‘È ‹ÁØ∫«’ ’∞Á «¬º’ ·Ø√
‘’∆’ ‘À ¡Â∂ ºÏ Ó«‘˜ ’ÒÍÈ≈Õ
’∞ Á  √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ Ú «‘≈
ÚÂ≈≈ ‘ÀÕ ΩÒ≈ ¿∞ÁØ∫ ÍÀ∫Á≈ ‘À ‹ÁØ∫
’∞ Á  Á∂ È≈Ò «¬º ’ ’≈Á «√‹
«Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ’«‘ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈
‘À «’ ºÏ Á∂ ‘∞’Ó «ÏÈ≈ ͺÂ≈ Ú∆ È‘∆∫
«‘ÒÁ≈Õ «Ú«◊¡≈È ¡È∞√≈ ÌΩ«Â’
Ïz « ‘Ó≥ ‚ «Úº ⁄ ÿ«‡Â ‘Ø ‘∆¡ª
ÿ‡È≈Úª Ò¬∆ ’ج∆ ºÏ ‹ª ‘Ø «˜≥ÓÚ
∂ ≈
È‘∆∫Õ ’∞ Á  ¡≈͉∂ - ¡≈Í «Úº ⁄
√≥Í»È ‘ÀÕ ’∞Á Á∂ «ÈÔÓ ¡≈͉∂
¡≈Í ÓΩ‹»Á ‘∞≥Á∂ ‘È ¡Â∂ ‘ Ú√± Á∂
¡≈͉∂ «ÈÔÓ ‘∞≥Á∂ ‘È Ì≈Ú «ÈÔÓ
Ú√±◊ ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ √»‹ Á∂ ÈΩ∫ ◊z«‘
◊∞»Â≈ «÷º⁄ ’≈È «¬º’ Á»‹∂ È≈Ò Ïºfi
’∂ ¡≈ÍØ-¡≈͉∂ Ó≈◊ª ”Â∂ ⁄ºÒ ‘∂
‘ÈÕ «¬È∑ ª ÈΩ ∫ ◊z « ∑ ‘ ¡ª Á∂ FC
¿∞Í◊z«‘¡ª Á≈ ◊z«‘¡ª Áπ¡≈Ò∂ ¡Â∂
AF@@ ÂØ∫ ÚºË Òÿ» ◊z«‘¡ª ¡Â∂ Í»¤Ò
Â≈«¡ª ¡≈«Á Á≈ √»‹∆ Í«Ú≈ ”⁄
ÿ∞≥Ó‰≈ ’ØÛª Ú∑∂ Íπ≈‰≈ ÚÂ≈≈ ‘ÀÕ
ËÂ∆ Á≈ ¡≈͉∆ Ëπ∆ Áπ¡≈Ò∂ ÿ∞≥Ó‰≈,
«ÁÈ ¡Â∂ ≈Â, ‘Ú≈ Á≈ ‘Ò’∂ Í≈√∂
ÚºÒ ˘ Ú◊‰≈ Â∂ ‹ÈÓ-ÓΩ ¡≈«Á
√Ì ’∞ Á Â∆ «ÈÔÓ ‘È ÁÀ Ú ∆ ‹ª
¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√ «Úº⁄ ’ج∆
‘ºÊ È‘∆∫Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
«ÍÙ≈Ú ”⁄ Ï≈Ò «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ ’ÂÒ∂¡≈Ó «÷Ò≈¯
Á∂Ù Ì◊ ’Ó∂‡∆ ÚæÒ∫Ø ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¿π‰ Á≈ √æÁ≈
‹¶Ë : Í≈«’√Â≈È Á∂ Í∂Ù≈Ú Ù«‘ ”⁄ «¬æ’ √À«È’ √’±Ò «Úæ⁄
«È‘æÊ,∂ Ï∂ÁÙ
Ø ∂ Ï≈Ò-«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¿πÍ ¡ßÈÚ
∑∂ ≈‘ ◊ØÒ∆¡ª Á∆ Ú≈¤Û ’’∂
Ú«‘Ù∆¡≈È≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó Ó⁄≈¿π‰ Á∆ ’≈Ú≈¬∆ Á≈ «Âæ÷≈ «ÚØË ’«Á¡ª Á∂Ù
Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆, ‹¶Ë È∂ «¬√˘ «√∂ Á∆ ¡‰ÓÈπ÷
æ ∆ ’≈Ú≈¬∆ ’≈
«Áß«Á¡ª «ÓzÂ’ª Á∂ Í«Ú≈ª ¡Â∂ √≈’-√ÏßË∆¡ª È≈Ò ¡√«‘ Áπ÷
æ Á∆ ÿÛ∆
¡ß◊-√ß◊ ÷Û∑∂ ‘؉ Á≈ ¡«‘Á ’∆Â≈ ˛Õ
Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ÍzË≈È ÁÏ≈≈ «√ßÿ «„æÒ∫Ø , ‹ÈÒ √’æÂ
‚≈. ÿÏ∆ ’Ω, √«Ì¡≈⁄≈’ «Úß◊ Á∂ ’ÈÚ∆È ¡ÓØÒ’ «√ßÿ È∂ ’Ó∂‡∆
ÂÎØ∫ «Ò÷Â∆ Íz√
À «Ï¡≈È ‹≈∆ ’«Á¡ª «’‘≈ ˛ «’ «√¯ Í∂Ù≈Ú ‘∆ È‘∆∫
ÏÒØ«⁄√Â≈È Á≈ ÷∂Â, ÎÒ√Â∆È ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù ’’∂ Áæ÷‰∆ ¬∂Ù∆¡≈ Á≈ ͱ≈
«÷æÂ≈ «¯’± Î≈Ù∆ Â≈’ª ¡Â∂ √≈Ó≈‹∆ Â≈’ª Á∂ «¬Ù≈«¡ª ”Â∂ ’ßÓ ’Á∆¡ª
‘’±Óª Á∆ ÁØÚæÒ∆ Á«‘ÙÂ◊Á∆ Á∂ ÂßÁ± ”⁄ Ìπæ‹ «‘≈ ˛Õ «¬√ Î√Ú∂∫
‡’≈¡ ”⁄ «¬‘ Â≈’ª ¡≈͉∂ √ΩÛ,∂ «√¡≈√∆, ÒØ’-ÁØ÷∆ ÓßÂÚª Á∆ ͱÂ∆
Ò¬∆ ¡≈Ó ÒØ’ª, ¡Ωª, Ïæ«⁄¡ª, Ï∂◊πÈ≈‘ ÒØ’ª ¡Â∂ ‹Ó‘±∆, Á∂Ù-Ì◊Â
Â≈’ª ˘ ¡≈͉∂ ‘ÓÒ∂ Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈¿π∫Á∆¡ª ‘ÈÕ
Á∂Ù Ì◊ ’Ó∂‡∆ È∂ Í∂Ù≈Ú √Ó∂ «’Â∂ Ú∆ «ÈÁØÙ ÒØ’ª ¿πÍ «’√∂
«Ë ÚæÒ∫Ø Ú∆ ¡‹∂‘≈ ’«‘ „≈‘π‰ «ÚπË
æ √Ó∂∫ √Ó∂∫ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¿π‰ Á∆ ÒØ’ª
˘ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ ˛Õ
32
‹ÈÚ∆ B@AE

PowerPoint プレゼンテーション

DMW/PATIALA Provisional Seniority list of Helpers of MW

PRG 25 October 2014

ライティング

9-PBC515-2008-CHA - Regional Office Chandigarh

Dr.Jitendra Singh, MoS, Personnel felicitated UPSC recommended

Class 2 - Punjab Education Foundation

Download Here

Zartaj Gul Wazir

REQUEST FOR PROPOSAL