Het juryrapport

Vertaalwedstrijd Nederland Vertaalt 2015
Juryrapport Scholierenprijsvraag
Dames en heren,
Het is mij een grote eer u namens de jury van de Scholierenvertaalprijsvraag Nederland
Vertaalt 2015 op dit podium verslag te doen van de scholierenprijsvraag.
De jury bestond dit jaar (behalve ikzelf) uit Buffi Duberman, de vrouw die Personal English
Coach tot een nieuw niveau tilde door haar werk voor onder andere Idols, X-factor en De beste
Singer-songwriter van Nederland. Spinvis, winnaar van de Popprijs, de Johnny van Doornprijs,
Cultural Professor aan de TU Delft in 2013, en met talloze succesvolle albums op zijn naam. En
tot slot Paulien Wiersema, winnares van de Scholierenvertaalprijsvraag van vorig jaar.
Vertaalopgave Engels-Nederlands: ‘Happy’ van Pharell Williams
Er is veel gezegd en geschreven over het ‘Stonecoal English’ van voetbalcoach Louis van Gaal.
Uitdrukkingen als ‘cat in the bakkie’, ‘that’s another cook’, ‘it’s again the same song’ hebben
geleid tot een stortvloed aan materiaal voor een aansprekende les Engels. Dat het ook
andersom kan, zoals bij de vertaalopgave van ‘Happy’ van Pharell Williams, is iets wat wij
Nederlanders misschien minder vaak belichten. ‘Don’t hold back’, bijvoorbeeld: vertaald door
leerlingen als ‘houd je niet terug’. ‘Talking this and that’, vertaald als ‘praten van dit en dat.’
En de vele, vele varianten op ‘Bring me down’. Zoals:
‘Breng me laag’
‘Breng me ten val’
‘Haal me neer’
‘Naar benee’
‘Haal me omlaag’
‘Me slecht voelen’
‘Onderuit’
‘Kleineer me maar’
En het ietwat alarmerende: ‘Sla me maar’ (Zo haal je meteen die jeugd eruit die ‘50 Shades of
Grey’ gezien hebben…)
Het was soms moeilijk onderscheid maken tussen verschillende vertalingen. Qua kwaliteit
lagen ze erg dicht bij elkaar. De tekst van Williams is er niet een waar je het verschil maakt
door letterlijke vertaling. Je moet ‘tussen de regels door vertalen’; het ‘ware vertalen’ wellicht.
Of zoals jurylid Spinvis het omschreef, leerlingen moesten proberen “het levensgevoel van een
lied” te vertalen naar het Nederlands
We hebben uit 62 inzendingen vijf genomineerden gekozen. Daar zat heel wat moois tussen,
zoals een Leidse versie, very happy en erg creatief. Er zat een vertaling tussen met prachtig
rijm: vulkaan/bestaan/verslaan, maar die weer iets minder zingbaar was. De winnende
vertaling is een combinatie van artistieke vrijheid, goed rijm en mooie, correcte vertaalzinnen:
‘zing, spring en slaak een opgeluchte zucht’; ‘wees niet bang, geluk is geen gerucht’.
De winnaar kan nu zingen, springen en zuchten van geluk: Sanne van Pampus, uit
Helmond.
Vertaalopgave Nederlands-Engels: ‘Astronaut’ van Spinvis
De tekst van Astronaut was inhoudelijk een tikkie uitdagender om te vertalen dan ‘Happy’, een
lied dat ons docenten die aan de slag gaan met een klas en deze vertaalopdracht, vooral ook
1
‘heppie’ moet achterlaten. ‘Astronaut’, een prachtig lied van Spinvis, heeft toch minder de wens
ons ‘heppie’ achter te laten.
Dat zagen we terug in zowel de vertalingen van de leerlingen als de focus van de jury, die het er
over eens was dat niet alleen zingbaarheid en creativiteit hier van groot belang zijn, maar ook
de vertaling die het eerder genoemde ‘levensgevoel van het lied’ goed overneemt.
Sommige leerlingen namen dit wel heel letterlijk: zij lieten hun vertaling vergezeld gaan van
een ruime bijlage, met tekst en uitleg over de betekenis van de Astronaut (het kind), en de
spreker in het lied (de vader) die zijn kind de duisternis van de toekomst in moet sturen: de
ruimte. Gelukkig hadden we in ons midden de auteur zelve, Spinvis, die soms met grote
verbazing en ook vreugde, meelas met de interpretaties van leerlingen. Die zoals gezegd een
stuk verder gingen dan ‘the Stonecoal English of Mr. Louis van Gaal.’ Of…tja, vooruit, er was
er toch wel eentje. ‘Hou je haaks’, vertaald als ‘Hold Your Hook’. Louis zou er trots op zijn. Er
was een leerling die zich waagde aan de bard zelve, Spinvis. Twistfish. What’s in a name?
Misschien kan Spinvis hiermee de internationale bühnes veroveren.
Uit de 55 inzendingen heeft de jury vijf vertalingen genomineerd. Alle vijf goed zingbaar,
creatief en vol levensgevoel. Bovendien – voor een docent Engels niet onbelangrijk –
grammaticaal en verhaaltechnisch correct. In de tekst ‘en als je soms verdwaalt’, moet ‘als’
vertaald worden met ‘if’ en niet met ‘when (‘in het geval dat je verdwaalt’, en niet wanneer je
verdwaalt (als zekerheid). Er waren prachtige zinnen die deze vijf vertalingen boven de andere
liet uitstijgen:
‘If love asks, don’t fail to give. Take the fruits it bears and live…’
of ‘Let love be your guiding star. Reap it’s fruits right from the branch’.
En ‘Astraal verzilverd kind’, vertaald als ‘like tears crystalized child’.
Deze laatste mooie komt van de winnaar, die volgens de jury met kop en schouders boven de
andere vertalingen uitsteeg. Een vertaling die droef en plechtig van toon en taal was:
‘Travel safe, no gravity in flight. Astronaut, defy the speed of light. Quietly the planets hum, of
the miracle to come, Don’t look back, just go along…’
De winnaar is: Louise van der Vlugt uit Veenendaal.
2

Download Report