VALLEN EN GENEESMIDDELEN

VALLEN EN
GENEESMIDDELEN
Wist u dat één op de drie thuiswonende ouderen
minstens eenmaal per jaar valt? Zo’n val kan
serieuze gevolgen hebben. Bijna een derde van
de ouderen is na een val minder goed in het
uitvoeren van de dagelijkse dingen, 17 procent
is sociaal minder actief en 15 procent is
lichamelijk minder actief. Ongeveer 10 procent
van de valincidenten bij ouderen leidt tot
serieuze letsels, waaronder in 1 tot 2 procent
van de gevallen een gebroken heup. Jaarlijks
worden 36.000 senioren in het ziekenhuis
behandeld aan de gevolgen van een val. Het is
belangrijk om te voorkomen dat (oudere)
mensen vallen. Geneesmiddelen spelen hierbij
een belangrijke rol.
34
REUMA
magazine.nl
Er zijn meerdere oorzaken waardoor vooral oudere mensen vallen.
Een val kan worden veroorzaakt door lichamelijk klachten zoals
spierzwakte, slecht zien, acute ziektes en duizeligheid. Ook mensen
met chronische ziektes zoals suikerziekte (door schommelingen van
de bloedsuikerspiegel), de ziekte van Parkinson (de spieren worden
minder goed aangestuurd) en reumatische aandoeningen (minder
goed kunnen bewegen) hebben een grotere kans op vallen. Maar
vaak (naar schatting bij 41 procent van de patiënten) is een valpartij
niet het gevolg van lichamelijke klachten. Bekend zijn omgevingsfactoren zoals slechte verlichting, losse kleedjes en een glad zeil, maar
ook geneesmiddelen spelen een rol in valpartijen.
Geneesmiddelen die de kans op vallen
vergroten
De belangrijkste geneesmiddelen die de kans op vallen vergroten
zijn:
• slaap- en kalmeringsmiddelen;
• middelen bij hoge bloeddruk/klachten aan het hart;
• middelen tegen depressie;
• middelen tegen epilepsie.
Het lichaam van oudere mensen reageert gevoeliger op geneesmiddelen. Ook werken de lever en de nieren trager, waardoor het geneesmiddel minder snel wordt afgebroken in of uitgescheiden uit het
GENEESMIDDELEN
KALMERINGSMIDDELEN HEBBEN EEN
SPIERVERSLAPPENDE WERKING, WAT DE
KANS OP VALLEN VERGROOT
lichaam. Vaak gebruiken mensen jarenlang
dezelfde tabletten in dezelfde dosering. Als
je ouder wordt, kan het soms nodig zijn de
dosering van geneesmiddelen te verlagen.
Slaap- en
kalmeringsmiddelen
Slaap- en kalmeringsmiddelen (zoals temazepam, diazepam, oxazepam, zoplicon en
zolpidem) werken versuffend en zorgen er
voor dat je beter kunt slapen. Ook geven
ze het lichaam rust. Maar soms blijft dat
versuffend effect ook overdag bestaan en
wordt de kans op vallen groter. Daar komt
bij dat deze middelen vaak ook spierontspannend werken. Met ‘slappere’ spieren
is de kans op vallen ook groter. Tot slot zijn
mensen die slaapmiddelen gebruiken, ‘s
nachts minder goed ter been als ze moeten
opstaan om bijvoorbeeld te plassen.
Middelen bij hoge bloeddruk/
klachten aan het hart
Heel veel Nederlanders gebruiken middelen tegen hoge bloeddruk of middelen om
het hart wat minder hard te laten werken.
Vaak worden hiervoor plastabletten (zoals
hydrochloorthiazide, chloortalidon of furosemide), beta-blokkers (zoals metoprolol of
atenolol), calciumantagonisten (zoals nifedi-
pine of amlodipine) of zogenaamde RASremmers (zoals lisinopril, enalapril) gebruikt.
Al deze middelen verlagen de bloeddruk,
op zich een gunstig effect om hart- en vaatziekten te voorkomen. Als gevolg van deze
verlaagde bloeddruk kan het (zeker bij het
begin) wel eens voorkomen dat mensen
duizelig worden bij het opstaan uit bed of
het opstaan uit een stoel. Op dat moment
is de bloeddruk in de hersenen even te
laag. Het lichaam probeert dit te herstellen.
In de tussentijd geeft je lichaam een kort
alarm af: duizeligheid. Meestal wordt de
duizeligheid minder als de bloeddrukverlager een tijdje wordt geslikt en het lichaam
gewend is aan de lagere bloeddruk.
Middelen tegen depressie en
epilepsie
Sommige middelen tegen depressies hebben als bijwerking dat je er wat suffig van
wordt. Zeker als je deze middelen nog niet
zo lang gebruikt. Door die sufheid kan de
kans op vallen toenemen. Soms helpt het
om antidepressiva voor de nacht in te nemen, zodat de meeste suffigheid ‘s nachts
optreedt wanneer je toch in je bed ligt.
Ook middelen tegen epilepsie kunnen sufheid, duizeligheid en evenwichtsstoornissen
veroorzaken, waardoor de kans op vallen
Bart van den Bemt is apotheker van de Maartensapotheek, de
poliklinische apotheek van de Maartenskliniek in Nijmegen.
De Maartensapotheek is de enige openbare apotheek in
Nederland, die in reumatologie, orthopedie en revalidatie is
gespecialiseerd. Kijk voor meer informatie op www.maartenskliniek.nl.
toeneemt. Ook dan kan het helpen om het
tijdstip van inname aan te passen. Omdat
het instellen van deze middelen erg nauw
luistert, is het sterk te adviseren nooit iets
aan je geneesmiddelgebruik te veranderen
zonder dit eerst met de behandelend arts te
overleggen.
Wat kun je doen?
Allereerst is het goed om altijd kritisch te
kijken naar de geneesmiddelen die je gebruikt. Sommige geneesmiddelen moet je
blijven gebruiken. Maar het gebeurt wel
eens dat iemand een geneesmiddel slikt
dat eigenlijk helemaal niet meer nodig is.
Het is daarom raadzaam om regelmatig
(bijvoorbeeld één keer per jaar) het nut en
de noodzaak van de verschillende geneesmiddelen die je gebruikt door te nemen met
jouw arts of apotheker. Samen kun je dan,
mede aan de hand van je ervaringen ermee, kijken of de geneesmiddelen nog
nodig zijn en of je ze nog op de juiste
wijze gebruikt.
Tot slot nog drie praktische adviezen: blijf
in beweging, zorg dat je goed kunt zien
en verwijder mogelijke struikelblokken. Het
is goed om de spieren te blijven trainen.
Hoe beter de spieren getraind zijn, des te
kleiner is de kans op vallen. Probeer daarom zelf regelmatig te wandelen, bijvoorbeeld door een boodschap te doen. Zorg
voor een goed zicht, eventueel met een
goede bril. Heldere verlichting is ook belangrijk. Wees daarnaast attent op losliggende kleedjes en lange snoeren van elektrische apparaten. Dit zijn beruchte struikelblokken voor mensen die niet goed ter
been zijn. Het is zinvol om samen met iemand anders het huis eens door te lopen
en de snoeren zo veel mogelijk langs de
plint te leiden en de kleedjes vast te leggen
of te verwijderen.
BART VAN DEN BEMT
REUMA
magazine.nl
35

Download Report