The making off… boekje Bestuurskracht

The making off… boekje Bestuurskracht
AANLEIDING EN AUTEURS
Eind 2013 verscheen het boekje ‘Bestuurskracht’, over de inrichting van de raad van bestuur
van een ziekenhuis. Ik schreef het met concollega’s bestuursadviseurs Hanke Lange en Hein
Abeln. We spraken onderling al regelmatig over bestuurskwesties in de gezondheidszorg. Als
gelegenheidstrio hebben we in 2012 een aantal bestuurders en toezichthouders geïnterviewd
over hun kijk op de inrichting van het bestuur van een ziekenhuis. In 2013 hebben we de
uitkomsten, met onze ervaringen, verwerkt tot het boekje bestuurskracht.
De kunst van elke vorm van schriftelijk communiceren is je weten te beperken. Dat viel ons
niet mee. We hebben wel gekozen voor een focus, namelijk ‘het gaat alleen over de inrichting,
en dan ook nog alleen van ziekenhuizen’. En we hebben met een journalist (Willem Wansink)
de teksten die we hadden met een derde ingekort. Wat we terug horen is: het is een prettig
leesbaar boekje geworden, vol nuttige informatie, en ook voor andere organisaties dan alleen
ziekenhuizen bruikbaar.
Bepalende factoren voor de effectiviteit van de raad van bestuur
Lang hebben gestoeid met wat we verstaan onder de inrichting. Onderstaand schema is de
uitkomst geworden.
Vervolgens is de werking van de raad van bestuur een gezamenlijke verantwoordelijkheid van
de raad van toezicht en de raad van bestuur. Formeel is de raad van toezicht verantwoordelijk
voor omvang van de raad van bestuur, voor de invulling van het voorzitterschap en de
taakverdeling. De toezichthouder is tevens verantwoordelijk voor de beoordeling van de
individuele bestuurlijke kwaliteiten en hun match met de ambities van het ziekenhuis. De raad
van toezicht ziet er verder op toe dat bestuurders elkaar zoveel mogelijk aanvullen, dus
complementair zijn. En of de bestuurders karakterologisch bij elkaar passen.
Deze punten vormen noodzakelijke maar onvoldoende voorwaarden voor een effectief
bestuur. Want het is dan aan de raad van bestuur zélf om de complementariteit te verzilveren
door goede collegiale verhoudingen te creëren. De raad van bestuur hoort er ook voor te
zorgen dat de bestuurlijke kwaliteiten op peil worden gehouden.
Van de vier factoren onder in het schema lijkt de collegialiteit doorslaggevend te zijn. In onze
praktijk constateren wij namelijk dat bestuurders ‘een imperfecte structuur die goed werkt’
verkiezen boven ‘een perfecte structuur die niet goed werkt’. Het gaat dus met voorrang om
de verstandhouding tussen de betrokken bestuurders. Dus om de mate waarin ze elkaar
verstaan en respecteren.
Overigens zal geen enkele bestuurder voor langere tijd de weeffouten van een inadequate
structuur accepteren. Daarom dienen de belangrijkste determinanten als de compositie, de
bestuurlijke kwaliteiten, de complementariteit en de collegialiteit altijd in samenhang bezien
te worden.
Weinig aandacht voor de continuïteit van het bestuur
De raad van bestuur doet ertoe, zo zeiden ook veel geïnterviewden. Een van de
gesprekspartners formuleert dit als volgt: ‘De raad van bestuur is van doorslaggevend belang.
Hij kan een ziekenhuis maken of breken. Daar komt de visie vandaan, de uitstraling.’ Anders
gezegd: een ziekenhuis kan op de lange termijn niet gezonder zijn dan zijn bestuur. De werking
van het bestuur is cruciaal voor zowel het operationeel succes als het strategisch perspectief
van het ziekenhuis.
Daarom is het des te opmerkelijker dat er zo weinig systematisch en proactief aandacht wordt
besteed aan de werking van de raad van bestuur. Vaak staat het pas op de agenda als er
aanleiding toe is: een bestuurder vertrekt. Als dit gecontroleerd gebeurt is de continuïteit
meestal niet in gevaar. Maar hoe vaak komt het niet voor dat een bestuurder onverwachts
vertrekt, door een bestuurscrisis of omdat hij/zij ‘promoveert’ naar een andere organisatie? En
vooral: wat als het eigenlijk goed zou zijn voor de organisatie als de bestuurder zou
vertrekken?
In al deze gevallen is het aan te raden een opvolgingsplan te hebben. Ook voor topmanagers
want misschien zit daar wel een potentiële bestuurder bij.
De compositie van het topteam
Hoezeer ook verwacht mag worden dat de bestuurder van een ziekenhuis een alleskunner is,
het is vrijwel niemand gegeven om aan al deze voorwaarden te voldoen. Ook de bestuurder
die zich op het tweede echelon en in de raad van toezicht omringt met uiterst capabele
mensen is kwetsbaar. Daarom pleiten wij voor een meerhoofdig bestuursmodel. In
onderstaand schema is de kracht en de kwetsbaarheid van de verschillende constructies
samengevat.
PAGINA 2
Eenhoofdig
Tweehoofdig
Driehoofdig
Kracht
Duidelijke verantwoordelijkheid
Eenstemmigheid
Lage kosten
Minder overlegtijd
Daadkracht bij crisis of turnaround
Ondervangt nadelen solostructuur
Mogelijkheden complementariteit
Fundamentele rolverdeling
Sterke wederzijdse betrokkenheid
Representatie in huis
Meer complementariteit
Verdere rolverdeling
Sterkere representatie
Doorslaggevende stem in de besluitvorming
Continuïteit
Kwetsbaarheid
Beperkt competentiebereik
Kwaliteit besluiten
Zwakke countervailing power
Overbelasting
Eenzaamheid, vervanging
Tweespalt door fragmentatie
OF JUIST: groupthink
Overbelasting
Dubbel zo duur als solo
Duel als duet NIET MOGELIJK IS
Coalitievorming
Politieke processen
De helft duurder dan het duo
Voortgang besluitvorming
Complexere communicatie
Die meerhoofdigheid dwingt de betrokkenen na te denken over vragen als: Hoe bereiken we
de gewenste diversiteit? Hoe bewaren we de vereiste collegialiteit? En in hoeverre wordt de
voorzittersrol geprofileerd? Gevoelige onderwerpen in de bestuurskamer en met de
toezichthouder, maar noodzakelijk voor een gezonde bestuurlijke hygiëne.
Het goede gesprek
Met tien vuistregels voor de inrichting van het ziekenhuisbestuur wordt het boekje afgesloten.
We hopen dat voeding geeft aan ‘het goede gesprek’ tussen toezichthouders en bestuurders,
en tussen bestuurders onderling.
Graag praten ook wij met u verder over dit belangwekkende onderwerp. Geïnteresseerd? Even
een mailtje of telefoontje naar ons bureau (073-6124545).
Het boekje Bestuurskracht is te bestellen via de webshop van Bohn Stafleu en kost
€ 12,50.
PAGINA 3

Download Report