W.o.-natuur • 5e leerjaar Lesfiche Dit raakt mijn koude kleren wel! ❙❙ Eindterm 1.12 De leerlingen kunnen het verband illustreren tussen de leefgewoonten van mensen en het klimaat waarin die mensen leven. In een notendop In deze les gaan we in op de invloed die het klimaat heeft op de leefgewoonten van mensen. We beperken ons tot de drie (overheersende) klimaattypes van Europa. ❙❙ Leerplandoelen ■■ VVKBaO 7.26 – 9.11 ■■ OVSG WO-NAT-01-6 WO-NAT-04-10 WO-NAT-06-14/15/16/17/18/19/20/21 ■■ GO! ❙❙ Didactische suggesties Inleiding Start met een natuurkundig experiment, waarin u aantoont dat het water van de zee aan de basis ligt van het stabielere (zee)klimaat. Als u het experiment door de leerlingen laat uitvoeren, geeft u hen de ontdekfiche bij het experiment (bijlage 1). Voor het experiment moet er voldoende tijd worden uitgetrokken, omdat de resultaten pas na enige tijd duidelijk worden. Wie het allemaal wat sneller wil zien evolueren, vervangt de zon door een stevige bureaulamp. Besluit Zand warmt het vlugst op, maar koelt ook het vlugst af. Water heeft meer tijd nodig om op te warmen, maar houdt de warmte langer vast. Het water van de zee warmt langzamer op dan het vasteland en het koelt ook langzamer af. Daardoor worden de gebieden aan zee gekenmerkt door een zeeklimaat: zacht in de winter en fris in de zomer. Gebieden ver van de zee hebben een landklimaat: koudere winters en warmere zomers. twee gelijkaardige schaaltjes, zand (of aarde), water, thermometer zelf (onderzoeks-) vragen stellen © Uitgeverij Averbode, 2009 131 W.o.-natuur • 5e leerjaar Lesfiche Kern ❙❙ De klimaatzones van Europa Neem een kaart van Europa of een atlas. Bespreek de volgende vragen met de leerlingen: Welke Europese landen liggen dicht bij de zee? Over welke zeeën hebben we het dan? Welke Europese landen liggen ver van de zee? Wellicht vindt u in de atlas ook een Europese kaart met de verschillende klimaatgebieden. Neem de klimatogrammen van een aantal geselecteerde Europese hoofdsteden (bijlage 2). Laat de leerlingen het werkblad in duo’s invullen. Bespreek de volgende vragen met de leerlingen: Hoe heten die grafieken? Wat kunnen we daaruit leren (aflezen)? Waar liggen die steden? Welke eigenschappen hebben de verschillende Europese klimaatzones? Wat leren we uit het eerste experiment over ons eigen klimaat? kaart van Europa, atlas Informatie voor de leerkracht Niet alleen de aanwezigheid van water (zee) zorgt voor lagere temperatuurverschillen (cf. inleidend experiment). Heel dikwijls is de wind ook een doorslaggevende factor (klimaatcurven van Marrakech en Barrow). In onze streken bijvoorbeeld zorgen de overheersende zuidwestenwinden voor zachtere temperaturen. Verder spelen ook de afstand tot de evenaar en de hoogteligging een grote rol (hoe hoger, hoe kouder en natter). Wijs de leerlingen op het verschil tussen het weer en het klimaat van een bepaald gebied (= de gemiddelde temperatuur, neerslag … in een bepaalde streek over een langere tijd). Neem nu de kaart van Europa uit bijlage 3 (deel 1). De leerlingen duiden de verschillende hoofdsteden van bijlage 2 aan. De kaart wordt ingekleurd aan de hand van de kleuren in de legende (drie verschillende klimaatzones). ❙❙ Aanpassing aan het klimaat (kledij) U staat even stil bij de inhoud van de kleerkast van de leerlingen. Welke kleren zijn allemaal nodig om ons klimaat de baas te kunnen? Breng wat structuur aan in de opgesomde kledij door het bord onder te verdelen in winter en zomer. Daarna laat u de leerlingen het tweede deel van bijlage 3 oplossen (de kleerkast van Boris, Alberto en Freja). Correctiesleutel: Boris – gematigd klimaat, Freja – gematigd klimaat, Alberto – Middellandse Zeeklimaat ❙❙ EXTRA Aanpassing aan het klimaat (eetgewoonten) Laat de leerlingen in (reis)tijdschriften op zoek gaan naar typische gerechten. Plaats die op de (klas)kaart van Europa. hoeken- of contractwerk (reis)tijdschriften, (klas)kaart van Europa collage 132 © Uitgeverij Averbode, 2009 W.o.-natuur • 5e leerjaar Lesfiche Informatie voor de leerkracht Zelfs bepaalde eetgewoonten zijn typisch voor de verschillende klimaatgebieden. Typische inlandse gerechten vertellen heel wat over landbouwactiviteit en klimaat: de pizza met olijven uit Italië, de moussaka uit Griekenland of de paella uit Spanje (Middellandse Zeeklimaat), de ‘fish and chips’ uit het Verenigd Koninkrijk of het smorrebrod uit Denemarken (gematigd zeeklimaat), de gehaktballen en worsten uit Duitsland of de goulash uit Hongarije (gematigd landklimaat). Slot ❙❙ De opwarming van de aarde U staat stil bij de klimaatveranderingen die ook in Europa onafwendbaar lijken. Wijs de leerlingen er wel op dat wijzigingen in het klimaat pas na geruime tijd kunnen worden vastgesteld (cf. kern van de les: verschil tussen weer en klimaat). Wat weten jullie over het broeikaseffect? Wat zijn de oorzaken? Wat zijn de gevolgen? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de opwarming van de aarde vertraagt? Met de lesfiche ‘De aarde warmt op’ kunt u hier dieper op ingaan. onderwijsleergesprek ❙❙ Ook bruikbaar in deze thema’s Gaat onze aarde naar de maan? – Vogels – De kleren maken de man ❙❙ Bijlagen Bijlage 1 – werkblad Lekker warm water Bijlage 2 – werkblad Het klimaat in Europa Bijlage 3 – werkblad De klimaatzones in Europa © Uitgeverij Averbode, 2009 133 W.o.-natuur • 5e leerjaar Bijlage 1 Werkblad • Dit raakt mijn koude kleren wel! Naam: ............................................................................................................................................................................. Datum: ................................................................ Lekker warm water Materi Probleemstelling Waarom is het in de winter aan zee warmer dan in de Ardennen en in de zomer vaak omgekeerd? aal • twee gelijke schaaltjes • zand (of aarde) • water • thermometer 1 Stap 2 Doe zand in het ene schaaltje en evenveel water in het andere. Laat de schaaltjes enkele uren in dezelfde ruimte staan. Meet de temperatuur in elk schaaltje. 3 Stap 134 4 Zet de twee schaaltjes in de koelkast. Meet elk kwartier de temperatuur. Wat merk je op? Zet de twee schaaltjes twee uur in de zon. Meet elk kwartier de temperatuur. Wat merk je op? © Uitgeverij Averbode, 2009 © Jan Tilley Stap © Jan Tilley © Jan Tilley Stap © Jan Tilley Zo doe je het W.o.-natuur • 5e leerjaar Bijlage 1 Werkblad • Dit raakt mijn koude kleren wel! Voorspel wat er gaat gebeuren. ....................................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... Voer de proef verder uit. Wat merk je op? ....................................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... Was je voorspelling juist? O ja O neen Heb je nu een antwoord op de vraag uit de probleemstelling? O ja O neen Wat leer je uit de proef? .................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... Zo komt het ... r koelt ook het vlugst af. aa m , op t gs vlu t he t rm Zand wa houdt om op te warmen, maar dig no d tij r ee m eft he er Wat de warmte langer vast. en er op dan het vasteland am gz lan t rm wa e ze de n zee Het water van r worden de gebieden aa oo rd aa D af. er am gz lan het koelt ook cht in de winter en fris in za t: aa lim ek ze n ee or gekenmerkt do hebben een landklimaat: e ze de n va r ve en ied de zomer. Geb ere zomers. koudere winters en warm © Uitgeverij Averbode, 2009 135 W.o.-natuur • 5e leerjaar Bijlage 2 Werkblad • Dit raakt mijn koude kleren wel! Naam: ............................................................................................................................................................................. Datum: ................................................................ Het klimaat in Europa 1 In welk Europees land liggen deze hoofdsteden? Schrijf het naast elke stad. Lissabon ........................................ – station 08535 ............... ............... .............................................. ............... 136 © Uitgeverij Averbode, 2009 – station 15420 ............... Kopenhagen ........................................ – station 06180 Rome Boekarest ........................................ Londen ..................................................... – station 03776 ............... – station 16242 Warschau ........................................ ............... – station 12375 W.o.-natuur • 5e leerjaar Bijlage 2 Werkblad • Dit raakt mijn koude kleren wel! 2 Wat kun je op de grafieken aflezen? .................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... 3 Schrijf onder elke grafiek het nummer van het bijbehorende klimaattype. Klimaattype 1 hete zomer zachte winter droge zomer vochtige winter Klimaattype 2 hete zomer strenge winter minder neerslag Klimaattype 3 frisse zomer zachte winter vochtige zomer vochtige winter Klimaatgebied Klimaatgebied Klimaatgebied ................................................................................. ................................................................................. ................................................................................. ................................................................................. ................................................................................. ................................................................................. In Europa zijn er drie grote klimaatgebieden. Schrijf de naam van elk klimaatgebied in de goede kolom. Kies uit: Middellandse Zeeklimaat – gematigd zeeklimaat – gematigd landklimaat. 4 Ons land behoort tot het GEMATIGD zeeklimaat. Komt dat overeen met de beschrijving in de kolommen van oefening 3? O ja O neen Wat is de verklaring voor de kleine temperatuurverschillen tussen winter en zomer? .................................................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................... © Uitgeverij Averbode, 2009 137 W.o.-natuur • 5e leerjaar Bijlage 2 Werkblad • Dit raakt mijn koude kleren wel! Vergelijk onze klimaatcurve met die van andere steden, die ook dicht bij een zee liggen. Wat stel je vast? .................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... 5 Marrakech (Marokko) en Barrow (Verenigde Staten) Vergelijk deze grafieken. Wat valt op? .................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... Verklaar nu waarom wij over een GEMATIGD zeeklimaat spreken. .................................................................................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... 138 © Uitgeverij Averbode, 2009 W.o.-natuur • 5e leerjaar Bijlage 3 Werkblad • Dit raakt mijn koude kleren wel! Naam: ............................................................................................................................................................................. Datum: ................................................................ gematigd landklimaat Middellandse Zeeklimaat groen geel © Dirk Billen gematigd zeeklimaat blauw Deel 1 Kaart van Europa Zoek op in je atlas. Kleur alle gebieden van eenzelfde klimaattype in de aangegeven kleur. Kijk goed naar de legende. De klimaatzones in Europa © Uitgeverij Averbode, 2009 139 W.o.-natuur • 5e leerjaar Bijlage 3 Werkblad • Dit raakt mijn koude kleren wel! Naam: ............................................................................................................................................................................. Datum: ................................................................ Deel 2 De kleerkast van Boris, Alberto en Freja In welk klimaatgebied zouden Boris, Alberto en Freja wonen? Kijk naar de drie kleerkasten. Schrijf het goede klimaatgebied bij elke kleerkast. Boris Alberto .............................................................................................. .............................................................................................. Freja .............................................................................................. .............................................................................................. .............................................................................................. .............................................................................................. 140 © Uitgeverij Averbode, 2009
© Copyright 2024 ExpyDoc
