Intact vzw - CSZ Antwerpen

Vrouwelijke Genitale Verminking:
juridische aspecten.
Netwerk Cultuursensitieve Zorg,
6 mei 2014
Elvire Delwiche
Vzw INTACT
Structuur
1. Vzw INTACT
2. Internationale verdragen en bescherming
3. Context in België:
a) Belgisch strafrecht
b) VGV is kindermishandeling en
intrafamiliaal geweld
c) Hoe omgaan met een risico op VGV?
d) Beroepsgeheim
1. Vzw INTACT
= juridisch steunpunt met betrekking tot vrouwelijke genitale
verminking (VGV) en andere schadelijke traditionele
praktijken.
 Juridisch advies over vormen van « traditioneel » geweld,
vb melding van een risico op VGV
 Bijstaan van professionals door het ontwikkelen van
instrumenten (asielprocedure, gerechtelijke procedure)
 Vormingen
 Het beleid inzake VGV beïnvloeden (vb aanbevelingen
asiel/aanpak risico op VGV)
 Deelnemen aan netwerken rond deze thematiek op
nationaal of internationaal niveau
1. VGV en de mensenrechten
schending van fundamentele rechten
 Recht op leven
 Recht om niet aan foltering of onmenselijke en vernederende
behandeling te worden onderworpen
 Recht op vrijheid en veiligheid
 Recht om niet gediscrimineerd te worden
 Recht op gezondheid (best mogelijke fysieke en mentale gezondheid)
2. Internationale verdragen:
bescherming van de mensenrechten
 Mensenrechten:
– Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de
fundamentele vrijheden, 4 november 1950, art. 3.
– VN Folterverdrag: Verklaring van de Speciale Rapporteur over foltering en
ander onwaardig gedrag, Juan E . Mendez; “FGM in its form and cruelty
amounts to torture and cruel, inhuman or degrading treatment or punishment
as set forth in article 1 and 16 of the CAT”;
 Vrouwenrechten:
- Verdrag inzake de Uitbanning van alle vormen van Discriminatie van Vrouwen.
New York, 18 december 1979.
- Verdrag van Istanbul van 11 mei 2011 (Raad van Europa) nog niet in voege
- MAPUTO-Protocol, Afrikaanse Unie, 11 juli 2003, art 5.
 Kinderrechten:
Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, 1989, art. 19 en art. 24
2. Internationale instrumenten:
bescherming van de mensenrechten
 Europese resoluties:
- Resolutie van het Europees Parlement van 24 maart 2009 over
de strijd tegen VGV van vrouwen in de EU (2008/2071(INI))
- Resolutie van het Europees Parlement van 14 juni 2012 over het
uitbannen van genitale verminking van vrouwen (2012/2684(RSP))
- Resolutie van de Raad van Europa: asiel en gendergebonden
geweld van 8 oktober 2010
 Resolutie van de Algemene Vergadering van de VN: Intensifying
global efforts for the elimination of female genital mutilations, 20
december 2012
 European Commission Communication: Toward the elimination of
FGM, 25 november 2013
2. VGV en internationale bescherming
 VGV is een vorm van gendergebonden vervolging in de zin van
de Conventie van Genève betreffende de status van de
Vluchtelingen van 28 juli 1951
 een vrouw met een vrees voor besnijdenis voor zichzelf of
haar dochter kan om internationale bescherming vragen en
verkrijgen
 Vb. Somalië, Guinee, Djibouti, Soudan
2. Definitie van vluchteling
1. Zich buiten het land van herkomst bevinden
2. Gegronde vrees voor vervolging
3. Gronden voor vervolging:
1.
2.
3.
4.
5.
ras,
nationaliteit,
godsdienst,
politieke opinie of
behoren tot een sociale groep
4. Geen bescherming mogelijk in land van herkomst
(effectieve bescherming, wetgeving is niet voldoende
in se)
2. Gegronde vrees voor vervolging
Interpretatie door UNHCR (orientatienota over VGV, mei 2009):
 VGV is een term voor alle vormen van verminkingen ook al
zijn ze gemedicaliseerd
 VGV= gendergebonden geweld
 VGV = vervolging, ook al opgelegd door privé personen
 VGV= continuous form of harm:
– vrouwen kunnen verschillende keren VGV ondergaan
– een vrouw moet levenslang de consequenties ondergaan van de VGV
2. Subsidiaire bescherming
Definitie: een reëel risico op ernstige schade. Ernstige schade
bestaat uit :
a) doodstraf of executie; of,
b) foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of
bestraffing van een verzoeker in zijn land van herkomst; of,
c) ernstige bedreiging van het leven of de persoon van een
burger als gevolg van willekeurig geweld in het geval van een
internationaal of binnenlands gewapend conflict.
2. Bewijsvoering in de asielprocedure
 Bewijsvoering is verdeeld maar verplichting tot medewerking
– Rekening houden met moeilijkheid om over VGV te spreken
 Bewijs van een belangrijk risico of van een objectieve vrees;
– Belang van informatie over land van herkomst (prevalentie VGV)
– Manier waarop er wordt gestreden tegen VGV
– Medisch attest van verminking of van andere vormen van ondergaan geweld
in het verleden (EHRM, I. t. Zweden, 5 september 2013; EHRM, R.J.t. France,
19 september 2013).
 Belang van psychologische attesten
= Begin van bewijs van ondergane
= manier om de kwestsbaarheid van de asielzoeker te onderlijnen
2. Praktijk van het CGVS
 Ondertekening van een document waarbij de vluchteling er
zich toe bindt het kind niet te laten besnijden
 Het CGVS mag de opheffing van het statuut beslissen op basis
van art. 55/3 van de wet van 15.12.80
 Het kind wordt elk jaar aan een medisch onderzoek
onderworpen en een medisch attest moet aan het CGVS
overhandigd worden
3. Meisjes met een risico op VGV
a) VGV is verboden bij wet
 Art. 409 SW : « Hij die eender welke vorm van
verminking van de genitaliën van een persoon van
het vrouwelijke geslacht uitvoert, vergemakkelijkt of
bevordert, met of zonder de toestemming van deze
persoon, zal bestraft worden met een
gevangenisstraf van 3 tot 5 jaar. De poging zal
bestraft worden met een gevangenisstraf van 8
dagen tot een jaar. »
 In voege sinds 2001
3.a) Strafrecht: voorwaarden
 Indien de verminking uitgevoerd wordt op een
minderjarige of met een winstoogmerk zal de straf
bestaan uit een opsluiting van 5 tot 7 jaar.
 De daders (ouders en/of besnijdster) kunnen vervolgd
worden voor een besnijdenis uitgevoerd in België, in
Europa of in Afrika tijdens een vakantie voor zover de
dader in België gevonden is (art. 10ter Sv)
 Verjaringstermijn =15 jaar; begint slechts te lopen vanaf
de dag waarop het slachtoffer de leeftijd van 18 jaar
bereikt.
3.a) Strafrecht: voorwaarden
 Enkel de verminking van de vrouwelijke genitaliën, zelfs
indien ze ermee instemmen
 Het bevorderen of vergemakkelijken wordt eveneens
bestraft (rol van de ouders)
 Sinds 2001 is er geen veroordeling uitgesproken
– Geen rechtspraak in België
– Geen toepassing van de wet
3.a) Strafrecht
 Taboe: geen klacht of aanmelding van de naaste familie
 Studie ICRH- Universiteit Gent na overleg met Kind en Gezin
en CLB’s (2008)
– Weinig kennis over VGV en strafwetboek
– Afschrikking omwille van traditionele origine
– Geen instrumenten of werkervaring aanwezig
– Geen waakzaamheid wanneer Afrikaanse families op
vakantie gaan
– Geen herkenning van signalen of klachten
Vooral een belangrijk preventiemiddel om een bespreking aan
te gaan met ouders !
3.b) VGV is intrafamiliaal geweld en
kindermishandeling
 Opgenomen in het NAP 2010-2014:
– vormingen van hulpverleners om een betere detectie/opsporing van een risico
op VGV
– Rol van de preventieve gezondheidszorg
– Het organiseren van een consensusvergadering over de meest geschikte
procedures om kinderen met risico op VGV en kinderen/slachtoffer van VGV te
identificeren
 Protocol Kindermishandeling, 30 maart 2010: Stappenplan
voor een optimale aanpak van kindermishandeling
 Aanbevelingen VFK
 Vlaams Parlement: resolutie betreffende de verspreiding en
bestrijding van het fenomeen van VGV, 25 oktober 2013
3.c) Risico op VGV opsporen
 Signalen bij minderjarigen
– Preventieve gezondheidszorg
 Signalen bij volwassenen
– In de discussie rond het thema
– Zwangerschap = goed moment om te sensibiliseren (best pratice:
Standpunt Preventie in Nederland)
 objectief risico = geplande reis met meisje naar herkomstland
met grote prevalentie met VGV – kaart GAMS-INTACT
3.c) Hoe omgaan met een risico op VGV?
 Het thema en situatie’s bespreken in het team
 Gesprek aangaan met de familie (echtgenoot, ouders)
 Noodzaak om voorlichting te geven; ideaal moment is het
zwangerschap.
 Advies vragen (INTACT, GAMS, VK’s, K&G,…)
3.c) Hoe omgaan met een risico op VGV?
5 niveau’s:
• Geen risico
• Mogelijk risico; risico is niet uitgesloten
• Reëel risico: onrustwekkende signalen
• Een vermoeden van een uitgevoerde VGV
• VGV wordt geconstateerd
3.c) Hoe omgaan met een risico op VGV?
• Rol van de VK’s en OCJ’s:notie van maatschappelijke noodzaak
• Rol van het Parket bij dringende zaken:
– “Rappel à la loi”
– Jeugdrechter aanstellen die dringende maatregelen kan
nemen ivm het kind.
 In hoogdringendheid: voorzitter van de rechtbank van
eerste aanleg: bv. een uitreisverbod
3.d) Beroepsgeheim
 Art. 458 Sw.
 Het beroepsgeheim is een belangrijk beginsel. Het is
een zwijgplicht
 Het beoogt de bescherming van:
- de persoon, zijn vrijheid, zijn privéleven;
- de noodzakelijke vertrouwensrelatie;
- de belangen van de maatschappij.
3.d) Beroepsgeheim
 Art. 422bis SW: Verplichting tot hulp aan personen in nood om iemand bij te staan indien er gevaar is voor deze persoon
 Noodtoestand:
-afweging maken van de betrokken interesten; zwijgplicht
versus nood om een risico op VGV te voorkomen.
-Wanneer hogere waarden zoals het leven, de waardigheid en
de eer in het gedrang komen, die een onmiddellijke
bescherming vragen en niet op een andere manier dan
door schending van het beroepsgeheim kunnen worden
gevrijwaard, mag men spreken.
3.d) Beroepsgeheim
Art. 458 bis SW: Het beroepsgeheim weegt minder zwaar indien het
slachtoffer minderjarig is/behoort tot een kwetsbare groep en
slachtoffer is van VGV.
Voorwaarden:
 er is een ernstig en dreigend gevaar voor de psychische en fysieke
integriteit
 gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde
kwetsbare personen het slachtoffer worden van de misdrijven
 kan de integriteit zelf of met hulp van anderen niet beschermen
Nuttige instrumenten
 Handleiding FOD Gezondheid
 Brochure beroepsgeheim
 « Paspoort tegen VGV »
 Flyers en affiches
 Wereldkaart met prevalentie VGV
 Bijdrage ICRH - INTACT-GAMS in handboek ‘Familiaal
geweld’
 Voorbeeldzinnen Standpunt Preventie
Contact
INTACT vzw
Paleizenstraat 145 -1030 Schaarbeek
Tel: 02/539 02 04
GSM: 0497/55 04 56
FAX: 02/215.54.81
[email protected]
[email protected]
http://www.intact-association.org

Download Report