Lesbrief 1

Beeldvorming en stereotypering
Les 1
In deze les leer je wat de begrippen vooroordelen, discriminatie en racisme inhouden. Ook leer je
hoe discriminatie ontstaat en ga je zelf aan de slag met het bedenken van een manier om
discriminatie tegen te gaan.
Wat zijn vooroordelen?
Een vooroordeel is een positief of negatief beeld dat niet of in beperkte mate op feiten is gebaseerd.
Maar is dit dan niet hetzelfde als een stereotype? Nee, het verschil tussen een vooroordeel en een
stereotype is dat een stereotypebeeld op (een beperkte hoeveelheid) kennis is gebaseerd en dat een
vooroordeel op je gevoel is gebaseerd. Er komt dan een bepaald gevoel in je op wanneer je aan een
bepaalde groep denkt. Dit gevoel verschilt per groep.
Discriminatie
Discriminatie wil zeggen: ongelijke behandeling op basis van kenmerken die er in de situatie niet toe
doen. Het kan hierbij om allerlei kenmerken gaan, bijvoorbeeld geslacht, etniciteit, opleidingsniveau,
inkomen en leeftijd. Discriminatie kan op verschillende manieren ontstaan, namelijk:
- Als gevolg van vooroordelen. Bij discriminatie wordt dan gehandeld op basis van de
vooroordelen die iemand heeft. Iemand wordt bijvoorbeeld niet aangenomen voor een baan
op grond van zijn of haar geslacht.
- Om de positie van de groep te behouden. Groep één zet groep twee dan neer als
minderwaardig. Op deze manier kan de status van groep één worden behouden.
- Onwetendheid, oftewel; gebrek aan kennis. Groep één weet weinig van groep twee af en
beoordeelt groep twee dan op grond van horen en zeggen, gevoel of één enkele ervaring. Op
deze manier kan gebrek aan kennis over een groep leiden tot een eenzijdig en vertekend
beeld.
- Xenofobie: angst voor het onbekende. Wanneer er een nieuwe groep in de samenleving
treedt, kan dit angst voor de gevestigde groep (de groep die er al was) zorgen. Het gaat dan
niet om de groep zelf, maar om het feit dat deze groep nieuw en onbekend is. Dit is vaak te
zien in hechte groepen waarbij de groep vrij homogeen is. Er zijn dan weinig verschillen
tussen de leden van de groep.
- Tot slot kan een groep als zondebok worden gebruikt. Een duidelijk voorbeeld hiervan is
Adolf Hitler die de joodse bevolking de schuld gaf van de economische problemen in
Duitsland. De joodse bevolking diende hierbij als zondebok.
Racisme
Racisme is het ongelijk behandelen van mensen of groepen op basis van zogenaamde
“raskenmerken”. Bepaalde “rassen” worden hierbij als superieur gezien en bepaalde rassen als
minderwaardig. Dit was duidelijk te zien tijdens de apartheid. De apartheid was een systeem dat in
de twintigste eeuw (1948-1990) in Zuid-Afrika gold. Dit systeem was gebaseerd op het idee dat het
blanke “ras” beter was dan het zwarte “ras” en werd door middel van wetten vastgelegd. Zo
mochten “zwarten” bijvoorbeeld geen gebruik maken van toiletten, bibliotheken en bankjes op
straat die voor het blanke volk waren bedoeld. Ook mochten zij geen onderwijs volgen en niet met
blanken trouwen. Het feit dat het zwarte volk geen onderwijs mocht volgen laat goed zien hoe er
over hen werd gedacht: ze waren zogenaamd te dom om onderwijs te volgen, sterker nog; ze hadden
er het recht niet toe omdat ze “minder” zouden zijn dan het blanke volk.
In Nederland spreken en schrijven we overigens niet meer over rassen, maar over culturen, volken of
etnische groepen!
Vraag 1: Wat is het verschil tussen een vooroordeel en discriminatie?
Vraag 2: Voor de bewering dat mensen op te delen zijn in rassen is nooit bewijs gevonden. Toch
werd er onder andere tijdens de slavernij gesproken over rassen. Bedenk een reden waarom het idee
van superieure en minderwaardige rassen juist tijdens de slavernij een geaccepteerd en handig idee
was.
Vraag 3: Bedenk twee manieren om discriminatie tegen te gaan.