De generalist in sociale wijkteams

De generalist in sociale wijkteams
De generalist in sociale wijkteams
Wil Verhoeven & Lucy Jacobs – 28 februari 2014
De omslag van verzorgingssamenleving naar participatiemaatschappij wordt in veel
gemeenten vormgegeven via sociale wijkteams, die bestaan uit professionals van diverse
disciplines, die breed inzetbaar zijn. Met deze wijkteams willen gemeenten een
samenhangende aanpak van welzijn, ondersteuning en (jeugd- en gezondheids)zorg
bevorderen voor hun inwoners.
Er zijn diverse termen voor de professional die generalistisch dient te werken binnen het nieuwe
stelsel van (jeugd)zorg en -welzijn. Met de generalist bedoelen we de (sociaal) werker in de
‘frontlinie’ van het brede sociale domein, ook wel aangeduid als frontlijnwerker, medewerker
sociale teams, gezinscoach. Deze professional heeft als taak om kwetsbare burgers te helpen
om binnen hun netwerk steun vragen voor hun problemen. De generalist moet steeds meer van
alle markten thuis zijn om integraal en generalistisch te kunnen werken.
Het competentieprofiel van de generalist
Er zijn diverse competentieprofielen voor generalisten ontwikkeld, veelal gebaseerd op onderzoek van reeds
in de praktijk werkende generalisten. Afhankelijk van de doelen van het sociale wijkteam, het daaruit
voortvloeiende takenpakket en de gewenste resultaten kan een gemeente of instelling kiezen voor een set
van passende competenties.
Hieronder worden twee competentieprofielen beschreven.
Wijland en De Goede (2012) ontwikkelden een competentieprofiel van de generalist waarbij uitgegaan is van
een generalist die alle voor het huishouden relevante domeinen beslaat. Het betreft een basisset van 9
competenties:
1.
Creativiteit
2.
Zelfontwikkeling
3.
Durf
4.
Coachen
5.
Samenwerken
6.
Netwerken
7.
Aanpassingsvermogen
8.
Innoverend vermogen
9.
Overtuigingskracht
|1
De generalist in sociale wijkteams
Aan de hand van competenties maatschappelijke ondersteuning (Movisie 2013) heeft het Nederlands
Jeugdinsituut (NJi) een competentieprofiel specifiek voor een jeugd- en gezinsgeneralist uitgewerkt:
1.
Verheldert vragen en behoeften
2.
Versterkt eigen kracht en zelfregie
3.
Is zichtbaar en gaat op mensen af
4.
Stimuleert verantwoordelijk gedrag
5.
Stuurt aan op betrokkenheid en participatie
6.
Verbindt gezamenlijke en individuele aanpak
7.
Werkt samen en versterkt netwerken
8.
Beweegt zich in uiteenlopende systemen
9.
Doorziet verhoudingen en anticipeert op veranderingen
Het verwerven en versterken van de competenties
Generalisten die werken in een wijkteam zijn veelal ervaren professionals met een HBO opleiding. De diverse
uitgangspunten van generalistisch werken zoals het versterken van eigen kracht bij gezinnen, de regie bij het
gezin laten en het versterken van sociale netwerken betekenen dat professionals zich een aantal nieuwe
competenties eigen moeten maken. Wil een wijkteam succesvol werken dan moet men gefaciliteerd worden
door het management. Dat wil zeggen: er moet tijd en aandacht zijn voor teamontwikkeling en daarnaast
voor scholing. Dit proces vraagt tijd en aandacht van alle betrokkenen.
Verwerven competenties
Diverse HBO opleidingen ontwikkelen een Post-HBO opleiding gericht op het verwerven van de competenties.
Versterken competenties
Vanwege de diversiteit aan teams, doelgroepen en lokale invulling is leren op de werkplek een goede manier
om competenties te versterken. Dit kan door o.a. intervisie, casuïstiek bespreking, supervisie en collegiale
consultatie. Dit gezamenlijk leren draagt ook bij aan een goede teamontwikkeling.
Aandachtspunten/kanttekeningen
We plaatsen een aantal kanttekeningen bij de invoering van generalistische professional, vanuit diverse
bronnen. Zo stelt Ben Koenen (2013) dat de generalist niet bestaat en hij omschrijft de generalist als: Iemand
die beroepsmatig niet ergens in is gespecialiseerd, maar over allerlei onderwerpen een behoorlijke basiskennis
heeft. Er is echter zoveel te weten dat er strikt genomen geen generalisten bestaan. Iemand die veelzijdig is op
zijn vakgebied en iemand die zoveel mogelijk aansluit bij mensen.
De huisarts – als generalist – heeft een brede en lange opleiding nodig voordat hij werkzaam kan zijn als
huisarts. Zou dat dan ook moeten gelden voor de professional in het wijkteam…?
|2
De generalist in sociale wijkteams
Clara Pels (2013) betoogt in haar blogs dat een wijkteam geen simpel trucje is. Volgens haar is de generalist
niet voor alles de oplossing en blijft de specialist nodig! Specialisten dienen in haar ogen een rol te krijgen bij
het vormgeven van taken van de generalist. En ze benadrukt dat louter het beschikken over competenties
niet toereikend is voor de generalist. Er is altijd nog een vertaalslag nodig naar een vaardigheidsrepertoire dat
gebaseerd is op een visie en een methode.
Sprinkhuizen, e.a. (2013) onderscheiden de volgende zes risico’s aan de inzet van generalisten en sociale
wijkteams:
1.
Kwetsbare burgers belanden in de marge
2.
Het radicale pleidooi voor ‘de’ burger schiet z’n doel voorbij, professionals hebben een belangrijke rol in
het betrekken, binden en ondersteunen van vrijwilligers
3.
Pas op voor de supergeneralist als rolmodel
4.
De ontvlechting van systemen voor kwetsbaren en weerbaren leidt tot een driedeling in de samenleving.
5.
Bezuinigingen op hoop van zegen, er wordt te rigoureus gesneden in het welzijnswerk
6.
De professional lijkt ‘overboord’ te worden gezet, terwijl deze juist hard nodig is voor de gaten die zullen
vallen
Wij taxeren deze risico’s misschien niet zo zwaar als Sprinkhuizen en zijn collega’s dat doen, maar vinden het
zeker belangrijke aandachtspunten bij het opzetten en monitoren van wijkteams.
|3
De generalist in sociale wijkteams
Bronnen
Berger, M., Leeuwen, M. van en Blaauw, E. (2013). Generalistisch werken rondom jeugd en gezin. Een analyse
van ontwikkelingen, taken en competenties. Utrecht: NJi.
Boer N. de en Lans, J. van der (2011) Burgerkracht. De toekomst van het sociaal werk in Nederland. Den Haag:
RMO.
Koenen, B. (2013). Sociale wijkteams. Einde integrale buurtaanpak…?! Presentatie op 26-9-2013, door Ben
Koenen BV.
Pels, C. (2013). Wijkteams geen simpel trucje (1 en 2). Blogs in Zorg en Welzijn, op 21 mei 2013 en op 20 juni
2013.
Scholte, M., Sprinkhuizen, A. en Zuithof (2012). De generalist. De sociale professional aan de basis. Houten:
Bohn Stafleu van Loghum.
Sprinkhuizen, A., Scholte, M., Penninx, K., Heineke, D. en Doorn, L. van (2013). Krachttermen. Over
burgerkracht en de risico’s van suggestieve retoriek.
Wijland, Y. en Goede, E. De (2012). Competentieprofiel generalist. Amsterdam: Ellen de Goede Training,
Coaching, Mediation en Wijland Advies en Coaching TMA.
|4

Download Report