Gezond werk is werk zonder stress

Gezond werk is werk zonder
stress
Door: Peter Dona
Werkstress kent vele gezichten, negatieve en
positieve. Positieve stress geeft energie en
versterkt de creativiteit. Helaas komt negatieve
werkstress veel frequenter voor. In veel
organisaties rust nog een taboe op het onderwerp
werkstress. Dat is niet alleen jammer, maar kost
ook geld.
Wat een timing! Vrijwel gelijktijdig worden de campagne: ‘Gezond werk is werk zonder
stress’ en het boek ‘Het Werkstress Alfabet’ waar ik medeauteur van ben, gelanceerd.
De campagne ‘Gezond werk is werk zonder stress’ is 13 mei jl. officieel door minister Asscher
gestart en is een onderdeel van het programma Duurzame Inzetbaarheid, waarvan de aanpak
Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA) en het actieplan ‘Gezond Bedrijf’ deel uitmaken. Een
programma dat niet alleen op ons land is gericht, maar op alle landen in Europa.
Zorgwekkende ontwikkeling
Al jaren zien we dat de cijfers met betrekking tot werkstress en burn-out alleen maar
stijgende zijn. We kunnen deze ontwikkeling rustig zorgwekkend noemen.
In het boek ‘Het Werkstress Alfabet’ is een voorwoord geschreven door de voorzitter van de
Raad van Bestuur van UWV, Bruno Bruins. Een van de kernproblemen die UWV signaleert is
dat bijna 40 procent van de werknemers in Nederland aangeeft een hoge werkdruk te ervaren.
Terwijl ‘slechts’ 10 tot 20 procent van de werknemers fysieke klachten als probleem ervaren.
Psychosociale belasting
Ook arbeidsconflicten, agressie en gebrek aan regelmogelijkheden komen veel voor.
Psychosociale belasting kan leiden tot stress en uiteindelijk zelfs burn-out, depressieve
klachten of hart- en vaatziekten.
Dit zien we ook terug in de verzuim- en arbeidsongeschiktheidscijfers: in de laatste tien jaar
zijn verzuim en arbeidsongeschiktheid door psychische klachten toegenomen ten opzichte van
klachten aan het bewegingsapparaat. Eind juni 2013 was in bijna de helft van de gevallen een
psychische stoornis de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid (CBS, 2013).
Maar liefst een derde van het ziekteverzuim in Nederland wordt veroorzaakt door
werkgerelateerde psychische klachten.
Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van TNO blijkt, dat ruim twee miljoen
werknemers regelmatig onder hoge tijdsdruk moeten werken, 4 op de 10 werknemers
aangeven werkdruk te ervaren en 13 procent burn-out klachten heeft.
Zo schrijft Prof. Dr. Wilmar Schaufeli, hoogleraar Arbeids- & Organisatiepsychologie aan de
Universiteit van Utrecht, in het tweede voorwoord in ‘Het Werkstress Alfabet’
Gezond werk is werk zonder stress
Peter Dona – juni 2014
© Dialoque bv
Werkstress in Europees perspectief





72 procent van de Europese werknemers beschouwt reorganisaties of baanonzekerheid
als één van de belangrijkste oorzaken van werkgerelateerde stress.
66 procent schrijft stress toe aan het aantal gewerkte uren of de werkdruk.
59 procent geeft aan slachtoffer te zijn van onacceptabel gedrag zoals pesten of
intimidatie, wat een bron van stress vormt.
51 procent geeft aan dat werkgerelateerde stress bij hen algemeen voorkomt op de
werkplek.
Eén op de vier werknemers geeft aan dat stress op de werkplek niet goed wordt
aangepakt.
Top 4 oorzaken werkstress in Europa
1.
2.
3.
4.
Excessive workload.
Conflicting demands.
Mismatch between the demands.
Lack of involment.
Bron: Campagnegids: De aanpak van stress en psychosociale risico’s op het werk. Europese Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het werk.
www.healthy-workplaces.eu
Taboe
Volgens Prof. Dr. Wilmar Schaufeli heerst in veel organisaties een bedrijfscultuur waarin geen
of nauwelijks ruimte is om werkstress aan de orde te stellen. Er is inmiddels veel kennis
vergaard over werkstress, maar helaas rust er in veel bedrijven nog te vaak een taboe op. Dat
is niet alleen jammer, maar kost ook geld.
Het is daarom volgens Schaufeli van groot belang dat managers en HR-professionals zich de
kennis over werkstress eigen maken en dit onderwerp vervolgens bespreekbaar maken binnen
hun organisatie.
De vele gezichten van werkstress
Werkstress kent vele gezichten, negatieve door langdurige uitval door ziekte of zelfs
structurele arbeidsongeschiktheid, het ‘doormaken’ of beter gezegd ‘doorleven’ van een
burn-out.
Werkstress heeft ook een positieve kant, waarbij ‘gezonde’ stress energie kan opleveren en
de creativiteit kan versterken.
De negatieve kant van werkstress: onvoldoende autonomie in het werk, geen zicht op wat je
aandeel is in de dienst die of het product dat je organisatie levert, of teveel werk door
steeds minder mensen, zoals we in de huidige tijd zien door de economische crisis.
En wat te denken van de gevolgen van de onzekerheid of je baan er morgen ook nog is? Denk
maar aan de ontslagen bij Philip Morris, Tetra Pak, Aldel, en zo kan ik nog wel een poosje
doorgaan.
Langdurig ziekteverzuim
Werkstress wordt ook veroorzaakt door conflicten op het werk, met collega’s of met je
leidinggevende. In vele gevallen leidt dit tot langdurig ziekteverzuim.
Door pesten en discriminatie, door agressie van patiënten, cliënten en burgers.
Gezond werk is werk zonder stress
Peter Dona – juni 2014
© Dialoque bv
Door gebrek aan respect en slecht leiderschap, maar ook door onvoldoende competenties en
mentale veerkracht.
Gezond werk
‘Gezond werk’ is een deel van de titel van de campagne door de overheid. Een overheid die
aan de andere kant ongezond werk veroorzaakt. Ik noem als voorbeeld de
thuiszorgmedewerker die akkoord moet gaan met minder loon, en de werkloze die “maar
eens” een tegenprestatie moet leveren voor zijn uitkering.
Ach, misschien ontstaan er wel die nieuwe banen waarover je leest in de media - de
schoenenpoetser bijvoorbeeld - of komen die ‘beroemde’ banen als putjesschepper of
loempiavouwer er dan toch nog.
Werkstressoorzaken
De aanpak - of beter gezegd: structurele veranderingen om werkstress te reduceren en te
voorkomen - is vooral een verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers.
De overheid dient het goede voorbeeld te geven en daar kan ze nog wel het een en ander aan
doen. Organisaties en werknemers bijvoorbeeld stimuleren en ondersteunen bij deze aanpak.
Het ministerie heeft 22 miljoen beschikbaar gesteld voor initiatieven van bedrijven en
instellingen om plannen en aanpakken te stimuleren en te ontwikkelen, dit is slechts een
druppel op een gloeiende plaat gezien de problematiek.
Juist adviseurs op het gebied van duurzame inzetbaarheid kunnen hierbij een inspirerende en
trekkersrol in vervullen. Door samen met de eigen organisatie of opdrachtgever een goede
analyse te maken van de werkstressoorzaken en hier de juiste en effectieve interventies op
zetten.
Maar ook door het Periodiek Medisch Onderzoek (PMO) zo te innoveren, dat juist dié aspecten
die werkstress, burn-out e.d. veroorzaken, zichtbaar gemaakt kunnen worden in de
organisatie.
En door de juiste tools toe te passen en effectief medisch onderzoek te verrichten daar waar
risico’s worden verwacht (speeksel of bloedonderzoek naar cortisol).
Cortisol
Cortisol is het centrale stresshormoon als het gaat om de aanpassing aan stress op de langere
termijn, zoals bij werkstress. Met behulp van dit hormoon kan men de stressgevoeligheid van
een persoon vaststellen op grond van fysiologische criteria. Het is tenslotte de fysiologische
reactie die de schadelijkheid van ervaren stress op het lichaam medieert. Zo zou kunnen
blijken dat personen bij wie het cortisolniveau in het weekend niet daalt een risico lopen op
een burn-out, nog los van de subjectief gerapporteerde werkstress (Werkstress & Cortisol,
Doorn, van L.J.P. in Tijdschrift voor Psychiatrie, 51 (2009)8).
Veerkracht
Het versterken en ontwikkelen van de veerkracht van werknemers is misschien wel een van
de belangrijkste interventies. Veerkracht zorgt ervoor dat werknemers beter opgewassen zijn
tegen de voortdurende reorganisaties, inkrimpingen en baanonzekerheid.
Zo geeft de subsidieregeling gelden beschikbaar om de mobiliteit van werknemers te
versterken en te bevorderen, zowel binnen de eigen organisatie als daarbuiten.
Gezond werk is werk zonder stress
Peter Dona – juni 2014
© Dialoque bv
Ik zou dus willen zeggen, managers, leidinggevenden, HRM-adviseurs, adviseurs duurzame
inzetbaarheid en werknemers, neem de uitdaging aan en ga aan de slag met het reduceren en
voorkomen van werkstress!
Peter Dona is eigenaar van adviesbureau Dona HR Advies LLP, dat zich richt op vraagstukken
van duurzame inzetbaarheid. Hij is verbonden als kerndocent aan Avans Plus, en verzorgt
hier Post HBO en Masteropleidingen op het gebied van duurzame inzetbaarheid en HRM.
Dona is medeauteur van het in 2012 verschenen boek over duurzame inzetbaarheid: “Aan zet
met inzet”, en medeauteur van “Het Werkstress Alfabet”. Hij doet promotieonderzoek aan
de Open Universiteit in Heerlen op het gebied van duurzame inzetbaarheid.
“Het Werkstress Alfabet” is geschreven door Richard van der Lee, Pieter Taffijn, Frederike
Mewe, Peter Dona en Susan Wanders en wordt uitgegeven door Koninklijke van Gorcum. Lees
meer over het boek en zijn auteurs op de site van De Alfabetboeken,
www.dealfabetboeken.wordpress.com
Gezond werk is werk zonder stress
Peter Dona – juni 2014
© Dialoque bv

Download Report