Zelfbeschadigend en suïcidaal gedrag

Zelfbeschadigend en suïcidaal
gedrag
Nienke Kool
Verpleegkundige en onderzoeker Centrum
Intensieve Behandeling, Palier
[email protected]
Lid kenniskring lectoraat GGZ-Verpleegkunde
Inholland
Risicofactoren suïcidaliteit
Patiëntkenmerken
•
•
•
•
Geslacht: man: vrouw; 2: 1
Leeftijd: oudere en jongere mannen
Etniciteit: Turkse en Hindostaanse meisjes
Lage sociale klasse
Voorgeschiedenis
•
•
•
•
Zelfbeschadiging
TS
Trauma
Suïcide in familie / omgeving
Psychiatrische stoornis
•
•
•
•
Depressieve stoornis
Afhankelijkheid van middelen
Persoonlijkheidsstoornis
Psychotische stoornis
2
Palier
February 15, 2014
Risicofactoren
Omgevingsfactoren
•
•
•
•
•
Instabiele partnerrelatie
Recent verlies dierbare
Status verlies (o.a. werk)
Sociaal isolement
Lichamelijke ziekten
Psychologische factoren:
• Rigide denken
• Dichotoom denken
• Overgeneraliseren
3
Palier
February 15, 2014
Beschermende factoren
• Goede familierelatie
• Sociale steun
• Probleemoplossende vaardigheden
• Zwangerschap / kleine kinderen
• Geloofsovertuiging
• Goede therapeutische relatie
4
Palier
February 15, 2014
Wanhoop
•
Wanhoop
• Permanente kwetsbaarheid
• Persoonlijkheidsvariabelen
– Impulsiviteit
– Hopeloosheid
5
Palier
February 15, 2014
Acute vs chronische suïcidaliteit
Acuut
• Directe aanleiding
• Ontbreken hoop
• (gevoelde) Onvermogen zelf op te lossen
 Actie!
Chronisch
• Coping
 Geduld!
6
Palier
February 15, 2014
Signalen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Veel praten / schrijven over dood
Dreigen zichzelf iets aan te doen
Neerslachtig / hopeloosheid
Meer alcohol, drugs, medicijnen gebruiken
Geen reden meer zien om te leven
Angstig / onrustig
Slecht of juist veel slapen
Wanhopig zijn / vast zitten
Zich terug trekken / isoleren
Onnodige risico’s nemen / impulsief gedragen
Waardevolle bezittingen weggeven
7
Palier
February 15, 2014
Omgaan met suïcidaliteit
• Ontwijk het onderwerp niet!
• Neem iedere poging of gedachte aan de dood
serieus, toon empathie
• Maak contact
• Bespreekbaar maken van de wanhoop
• Luister actief, praat niet teveel
• Begin met open vragen
• Houd oogcontact en actieve houding
8
Palier
February 15, 2014
Hoe dan?
Toon en houding:
• Rustige, doortastende en nieuwsgierige houding
– Deskundigheid, niet bang voor inhoud of de hopeloosheid
– Doel: samen inzicht krijgen en overleggen over
vervolgstappen
9
Palier
February 15, 2014
10
Palier
February 15, 2014
Cyclus van zelfbeschadiging
11
Palier
February 15, 2014
Hulpverleners
• Ongeloof en afschuw
• Boosheid, frustratie
• Teleurstelling
• Medeleven, begrip
• Druk van verantwoordelijkheid
• Machteloosheid
12
Palier
February 15, 2014
13
Palier
February 15, 2014
14
Palier
February 15, 2014
Eenzaamheid
• Mensen beschadigen zichzelf in eenzaamheid
• Schaamte speelt een grote rol
• Er niet over praten houdt de cirkel in stand
• Er wel over praten is essentieel op weg naar herstel
15
Palier
February 15, 2014
Omgaan met zelfbeschadigend gedrag
• Ontwijk het onderwerp niet!
• Neem iedere zelfbeschadigende handeling serieus,
toon empathie
• Maak contact
• Bespreekbaar maken van betekenis van het gedrag
• Luister actief, praat niet teveel
• Begin met open vragen
• Houd oogcontact en actieve houding
16
Palier
February 15, 2014
Communicatie
• Samen het doel bepalen
• Verwijzen:
–
–
–
–
Huisarts
GGZ
www.zelfbeschadigingondercontrole.nl
LSZ
17
Palier
February 15, 2014
Attitude
• Validerend
• Respectvol
• Echt luisteren
• Oprechte nieuwsgierigheid
Vermijdt overbezorgdheid, boosheid, neutraliteit
18
Palier
February 15, 2014
Overeenkomsten zelfbeschadiging en TS
• Doelgericht, functioneel gedrag
• Doel is niet dood zijn of dood gaan
• Doel is: stoppen met denken, voelen, waarnemen,
bewustzijn of anderen veranderen
• Doodgaan / pillen/ snijden zijn de middelen
• Als een vorm van zelfbescherming
• Tegen groter onheil: doorgaan met leven / eigen
gedachten en emoties
19
Palier
February 15, 2014
Verschillen zelfbeschadiging en TS
• Bij zelfbeschadiging: tijdelijk emotionele spanning
verminderen.
• Meestal geen suïcide ideatie
• Nog wel toekomstverwachtingen
• Minder hulpeloosheid en hopeloosheid zolang
zelfbeschadiging werkt
20
Palier
February 15, 2014
Praktijk: moeilijke materie!
• Impact
• Verschillend perspectief
• Steeds meer effectieve behandelmethodes, maar lange
adem
• Moeilijke patiënt
–
–
–
–
Geen snel resultaat
Mondige patiënt
Comorbiditeit
Weinig vertrouwen in hulpverlening
=> Vraagt veel van ons!
21
Palier
February 15, 2014
Voorwaarden
• Kennis
• Visie
– wat versta je als team onder zelfbeschadiging en
suïcidaliteit, maak je verschil
– wat kan en wil je bieden aan de patiënt
– wordt het gedragen in het gehele team
– hoe past het in de behandeling
– wat is de basishouding binnen het team
• Opvanggesprekken
• Super- en intervisie
22
Palier
February 15, 2014
23
Palier
February 15, 2014
Trainingen / Verder lezen / Vragen
• Met mij alles goed. www.metmijallesgoed.nl
• Materialenbox. www.trimbos.nl of [email protected]
• Bosman, M. & Van Meijel, B. Begeleiding van patiënten die
•
•
•
•
zelfverwonden, een verpleegkundige interventiepakket.
Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg, 2009.
Claes L, Vandereycken W. Zelfverwonding. Hoe ga je ermee om?
Tielt: Lannoo NV, 2007
De Klerk S., Van Emmerik A. & Van Giezen A. Omgaan met
zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag. Houten: Bohn Stafleu
van Loghum, 2010
Suïcidepreventie in de praktijk. Ad Kerkhof & Bert van Luyn (red).
Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2010
De Multidisciplinaire richtlijn Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal
gedrag
24
Palier
February 15, 2014

Download Report