Milieueffectanalyse Raamovereenkomst

Milieueffectanalyse Raamovereenkomst
Analyse van de milieueffecten van het totaalpakket van de Raamovereenkomst Verpakkingen
2013-2022
Projectplan
Beknopte versie ter publicatie
22 oktober 2014
Inhoudsopgave
1
OPDRACHT EN ORGANISATIE ................................................................................................................................................................................................................ 3
1.1
1.2
1.3
2
UITGANGSPUNTEN MILIEUEFFECTANALYSE .......................................................................................................................................................................................... 5
2.1
2.2
3
VERSCHILANALYSE 2012 – 2017 .................................................................................................................................................................................................................... 5
UITGANGSPUNTEN EN RANDVOORWAARDEN MILIEUEFFECTANALYSE ....................................................................................................................................................................... 6
EERSTE INPUT PER AFSPRAAK PER MEETMOMENT ............................................................................................................................................................................... 8
3.1
3.2
4
STATUS DOCUMENT ...................................................................................................................................................................................................................................... 3
ORGANISATIE ............................................................................................................................................................................................................................................... 3
PLANNING ................................................................................................................................................................................................................................................... 4
VOORLOPIGE INPUT VOOR HET DOORREKENEN VAN DE MILIEUEFFECTEN PER AFSPRAAK VAN DE RAAMOVEREENKOMST ..................................................................................................... 8
BESCHIKBARE MILIEUEFFECTANALYSE .............................................................................................................................................................................................................. 10
BIJLAGE ................................................................................................................................................................................................................................................11
ANTWOORDEN OP KAMERVRAGEN OVER ANALYSE MILIEUEFFECTEN RAAMOVEREENKOMST VERPAKKINGEN 2013-2022 ............................................................................................................ 11
1 Opdracht en organisatie
In het kader van de besluitvorming omtrent de afspraken in de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022 en meer specifiek het onder voorwaarden
vrijgeven van statiegeld, heeft de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu (IenM) in juni jl. besloten tot het uitvoeren van een milieueffectanalyse naar
het totaalpakket van maatregelen uit de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022.
Het ministerie van IenM heeft de onderzoeksopdracht als volgt geformuleerd: het analyseren van het milieueffect van het totaalpakket van afspraken uit de
Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022, inclusief het mogelijk afschaffen van het statiegeld op grote PET-flessen, vergeleken met de situatie vóór deze
Raamovereenkomst, namelijk de situatie in 2012, inclusief het statiegeldsysteem.
Vervolgens heeft het ministerie van IenM met het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) gesproken over deze onderzoeksopdracht, de afbakening van
het onderzoek en de wijze van begeleiding en uitvoering van het onderzoek. Op basis daarvan heeft het KIDV een projectplan opgesteld, dat als basis kon
dienen voor een brede uitvraag onder onderzoeksbureaus voor de uitvoering van de milieueffectanalyse.
1.1 Status document
De eerste versie van het projectplan is besproken tijdens een bijeenkomst van de begeleidingscommissie van de Raamovereenkomst Verpakkingen 20132022 op 28 augustus 2014. Daarna is het projectplan aangepast.
Deze beknopte versie ter publicatie bevat de opdracht van IenM, de organisatie, de uitgangspunten voor de milieueffectanalyse en de eerste input per
afspraak per meetmoment. Ten opzichte van de uitgebreide versie van het projectplan is de begroting van kosten en de detailplanning niet opgenomen.
1.2 Organisatie
Met het opstellen van dit projectplan heeft het KIDV het voorwerk voor de begeleiding van de milieueffectanalyse verricht. Het projectplan is benut voor het
doen van een uitvraag onder onafhankelijke onderzoeksbureaus ten behoeve van de bureauselectie voor de uitvoering van de milieueffectanalyse.
Projectteam
KIDV (begeleiding milieueffectanalyse) en onderzoeksbureau (uitvoering LCA-studies).
Klankbordgroep
De partijen van de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022 (VNG, bedrijfsleven, IenM), ngo’s en andere betrokken partijen.
3
Review/second opinion
Nader te formeren extern team van (inter)nationale wetenschappers ten behoeve van toetsing methodiek, input en resultaten Life Cycle Analysis (LCA’s).
Raad van Advies en bestuur KIDV
De bevindingen uit de analyse worden in het voorjaar van 2015 voorgelegd aan de Raad van Advies van het KIDV. Hierin zitten vertegenwoordigers namens
de wetenschap, het verpakkende bedrijfsleven, natuur- en milieuorganisaties, afvalbedrijven, maatschappelijke organisaties en de rijksoverheid. Vervolgens
worden de onderzoeksuitkomsten, inclusief de bevindingen van de Raad van Advies, door het KIDV-bestuur aangeboden aan de staatssecretaris. Het
bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van gemeenten, het verpakkende bedrijfsleven en het Rijk.
1.3 Planning
Eind 2014 moeten de LCA-studies door het onafhankelijk onderzoeksbureau zijn afgerond. De eindrapportage van de milieueffectanalyse wordt 1 april 2015
opgeleverd.
4
2 Uitgangspunten milieueffectanalyse
2.1 Verschilanalyse 2012 – 2017
Om het milieueffect te bepalen van het totaalpakket van afspraken uit de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022, inclusief het mogelijk afschaffen
van het statiegeld op grote PET-flessen, vergeleken met de situatie vóór deze Raamovereenkomst, namelijk de situatie in 2012, inclusief het
statiegeldsysteem, wordt een verschilanalyse uitgevoerd tussen het milieueffect in 2012 en het verwachte milieueffect in 2017. Het totale milieueffect
wordt bepaald door de optelsom van de milieueffecten van de Raamovereenkomst, dat een integraal pakket aan afspraken vormt. Dit is weergegeven in
onderstaand figuur.
De milieueffecten van de Raamovereenkomst zijn in bovenstaande figuur gelijk weergegeven. In de milieueffectanalyse zal blijken dat de ene afspraak meer
milieueffect heeft dan de andere. Tevens is het mogelijk dat een afzonderlijke afspraak een negatief milieueffect heeft. Echter het betreft hier een integraal
5
pakket aan afspraken vastgesteld in de Raamovereenkomst. Om die reden gaat het hier om de vergelijking van het totale saldo van de milieueffecten van de
Raamovereenkomst met de situatie in 2012. De milieueffecten worden op twee manieren vergeleken: de milieueffecten op basis van de te realiseren norm
in 2012, 2017 en 2022 en op basis van de inschatting van de gerealiseerde cijfers in deze jaren.
2.2 Uitgangspunten en randvoorwaarden milieueffectanalyse
Voor het uitvoeren van de milieueffectanalyse worden de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden gehanteerd:
 Het betreft een milieueffectanalyse van het totale pakket van afspraken uit de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022, inclusief het mogelijk
afschaffen van het statiegeld op grote PET-flessen, vergeleken met de situatie vóór deze raamovereenkomst, namelijk de situatie in 2012, inclusief het
statiegeldsysteem,
 Alleen die afspraken worden meegenomen die tot een milieueffect leiden.
 Voor de periode 2013-2017 is de analyse verdiepend, voor de periode 2018-2022 betreft de studie een minder gedetailleerde doorkijk.
 Zwerfafval wordt meegenomen in de analyse.
 Voor de recyclingpercentages worden de doelstellingen en de werkelijk gerealiseerde percentages apart met elkaar vergeleken. De doelstellingen zijn
gedefinieerd in de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 - 2022. De gerealiseerde recyclingpercentages voor 2012 zijn gepubliceerd door Nedvang en
waar nodig aangevuld met de geplaatste kanttekeningen bij de cijfers door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).
 Voor de recyclingpercentages, zoals gerealiseerd in 2017 en 2022, zullen aannames gedaan moeten worden voor de respons van inzameling, het
rendement over de verdere keten en de kwaliteit van het te recyclen product. Deze aannamen worden gezamenlijk ontwikkeld met - en getoetst in - de
klankbordgroep, waarbij ook gebruik gemaakt zal worden van ervaringen opgedaan in de eerste jaren van de uitvoering van de raamovereenkomst (2013
en 2014).
 Tijdens de looptijd van het project zal rondom verduurzaming van verpakkingen aanvullende informatie beschikbaar komen, zoals de hoogst haalbare
doelen in de brancheverduurzamingsplannen en de hoogst haalbare doelen voor het toepassen van rPET in flessen en bakjes. Deze maatregelen worden
zo goed mogelijk meegenomen in de analyse. Gezien het feit dat de milieueffectanalyse in een korte doorlooptijd moet worden uitgevoerd, is het echter
de vraag of deze maatregelen met dezelfde diepgang kunnen worden meegenomen.
 De vervoerbewegingen van Plastic Heroes en het statiegeldsysteem worden meegenomen in de milieueffectanalyse.
 De milieueffectanalyse van de verschillende maatregelen uit de raamovereenkomst moet consistent en onderling vergelijkbaar zijn. Het uitvoeren van
LCA’s per afspraak uit de raamovereenkomst is om die reden de meest voor de hand liggende methodiek. Gezien de omvang van het werk zal hierbij zo
veel mogelijk gebruik worden gemaakt van zowel reeds uitgevoerde LCA’s (naar de inzameling en recycling van drankenkartons, naar de inzameling en
recycling van kunststof verpakkingsmateriaal, naar de inzameling en recycling van andere verpakkingsmaterialen en de materiaalstudie in het kader van
het project (plastic) draagtassen), als van nieuw uit te voeren LCA’s. Met het bureau dat de LCA’s zal uitvoeren, wordt bekeken hoe solide en bruikbaar
het bestaande LCA-materiaal is voor deze milieueffectanalyse.
 De kosten voor respectievelijk gemeenten en bedrijven zijn geen onderdeel van de milieueffectanalyse.
6
 In de planning wordt tussen het afronden van de LCA’s en het opleveren van het eindrapportage van de milieueffectanalyse voldoende tijd gehouden,
zodat de tijdsdruk in het onderzoek voor alle partijen te beheersen en hanteerbaar zal zijn.
7
3 Eerste input per afspraak per meetmoment
Het milieueffect wordt per afspraak van de raamovereenkomst berekend middels een LCA. Dit gebeurt op in ieder geval 2 en mogelijk 3 momenten in de
tijd: voor aanvang van de Raamovereenkomst (2012), halverwege (2017) en aan het einde van de raamovereenkomst (2022).
3.1 Voorlopige input voor het doorrekenen van de milieueffecten per afspraak van de Raamovereenkomst
In onderstaande tabel staat de eerste voorlopige input voor het doorrekenen van het milieueffect per afspraak van de Raamovereenkomst Verpakkingen
2013-2022. Deze tabel is alleen indicatief. Na start van het project is de eerste prioriteit om deze tabel gevuld te krijgen, en nog belangrijker draagvlak te
creëren tussen de betrokken partijen voor de getallen en de aannames daarachter in de tabel. Het vullen van de tabel gebeurt samen met de
klankbordgroep.
Afspraak in
Raamovereenkomst
doelstelling
Nvt
realisatie
Nvt
Kunststof
Doelstelling: 42%
Realisatie1
Hout2
Doelstelling: 25%
Gerealiseerd: 29%
Brancheverduurzamingsplann
en / hoogst haalbare doelen
(HHD)
Prestatiegaranties
1
2012

Aantal / volume PVC
verpakking in supermarkten
2017
doelstelling
80
productverpakkingscombi
naties (16 branches met 5
PVC’s) met HHD
Doelstelling: 52%
Wettelijk verplicht : 47%
Doelstelling: 45%
Wettelijk verplicht : 35%
2022
realisatie
o.b.v. beschikbare informatie
2014
doelstelling
16 vernieuwde
brancheplannen
realisatie
?
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (Aanname op
basis van respons, rendement
sortering en kwaliteit)
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (Aanname op
basis van respons)
Wettelijk verplicht:
52%
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (Aanname op
basis van respons, rendement
sortering en kwaliteit)
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (Aanname op
basis van respons)


Doelstelling: 45%
Geen PVC in supermarkten
Geen draagtassen in
supermarkten
Voor de conclusies van de staatssecretaris van IenM over de gerealiseerde cijfers 2012, zie de brief aan de Tweede Kamer ‘Afhandeling van toezeggingen en motie over afvalverbrandingsinstallaties en aanbieding
van recyclingcijfers verpakkingsafval 2012’, 4 maart 2014
2 Specifiek voor hout zijn in de raamoverkomst afspraken gemaakt over het invullen van de randvoorwaarden die nodig zijn voor optimalisatie van het recyclingpercentage van herbruikbaar verpakkingshout. Met
deze randvoorwaarden zal in de analyse rekening worden gehouden.
Afspraak in
Raamovereenkomst
2012
2017

Drankenkartons
Grote PET via statiegeld
Grote PET via Plastic Heroes
3

Aantal / volume
draagtassen in
supermarkten

Percentage rPET in grote
PET flessen (31.8% in 2013)

Kunststof (meegenomen in
% hierboven)
Overige prestatiegaranties
hebben geen direct milieueffect
(oprichting KIDV, pilot
drankenkartons, …)
Gerealiseerd XX kton recycling in
bestaande gemeenten
2022
..% rPET in grote en kleine
PET-flessen
Aanname op basis van aantal
gemeenten en ketenrendement
(waaronder respons inzameling)
23.4 kton aangeboden voor
recycling
X (minimaal percentage)
X3
Aanname op basis van aantal
gemeenten en
ketenrendement (waaronder
respons inzameling)
X3
Aanname op basis van respons,
rendement sortering en kwaliteit
Glas
Doelstelling: 90%
Gerealiseerd: 71%
Doelstelling: 90%
Papier en karton
Doelstelling: 75%
Gerealiseerd: 89%
Doelstelling: 75%
Metaal
Doelstelling: 85%
Gerealiseerd: 91%
Doelstelling: 85%
Zwerfafval
Nvt
Nvt
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (aanname op
basis van respons)
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (aanname op
basis van respons)
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (aanname op
basis van respons)
Effectanalyse van de extra
aanpak van zwerfafval met de
bijdrage uit het Afvalfonds van 20
miljoen per jaar dat ter
beschikking wordt gesteld aan
gemeenten
Doelstelling: 90%
Doelstelling: 75%
Doelstelling: 85%
Aanname op basis van respons,
rendement sortering en
kwaliteit
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (aanname op
basis van respons)
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (aanname op
basis van respons)
Prognose gerealiseerd
inschatten: ..% (aanname op
basis van respons)
Effectanalyse van de extra
aanpak van zwerfafval met de
bijdrage uit het Afvalfonds van
20 miljoen per jaar dat ter
beschikking wordt gesteld aan
gemeenten
Conform de raamovereenkomst is als uitgangspunt genomen dat het statiegeld op grote PET-flessen is vrijgegeven.
9
3.2 Beschikbare milieueffectanalyse
In onderstaande tabel staat een voorlopig overzicht van beschikbare milieueffectanalyses per afspraak in de Raamovereenkomst. Hoe meer gebruik
gemaakt kan worden van bestaand LCA-materiaal (mits volgens vergelijkbare methoden), hoe eenvoudiger het doorrekenen van deze afspraak. Voor
sommige afspraken, zoals voor het inzamelen en recyclen van kunststof en drankenkartons zijn recente LCA’s beschikbaar. In de eerdere versie van het
projectplan is een eerste afweging gemaakt over welke afspraken van de Raamovereenkomst een milieueffectanalyse uitgevoerd dient te worden.
Uitgangspunt is nu dat voor elke afspraak in de Raamovereenkomst een berekening van het milieueffect uitgevoerd wordt.
Afspraak in Raamovereenkomst
Brancheverduurzamingsplannen / hoogst haalbare
doelen (HHD)
Kunststof
Hout
Prestatiegaranties
Drankenkartons
Grote PET via statiegeld
Grote PET via Plastic Heroes
Glas
Papier en karton
Metaal
Zwerfafval
Beschikbare milieueffectanalyse
Geen
LCA: recycling van kunststof verpakkingsafval uit
huishoudens, CE Delft, nov 2011
Internationale LCA’s beschikbaar
Geen
Life Cycle Assessment of beverage carton
collection systems, TNO, dec. 2013
LCA: recycling van kunststof verpakkingsafval uit
huishoudens, CE Delft, nov 2011
LCA: recycling van kunststof verpakkingsafval uit
huishoudens, CE Delft, nov 2011
Internationale LCA’s beschikbaar
Internationale LCA’s beschikbaar
Internationale LCA’s beschikbaar
Geen
10
4 Bijlage
Antwoorden op Kamervragen over analyse milieueffecten Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022
Onderstaande vragen en antwoorden zijn afkomstig uit het verslag van een schriftelijk overleg nr. 116 Verpakkingsbeleid, Tweede Kamer der StatenGeneraal, vastgesteld op 18 juni 2014.
Vraag 3.3 De leden van de PvdA-fractie vragen toe te lichten welke mogelijke positieve of negatieve milieueffecten de uitvoering van de Raamovereenkomst
heeft in vergelijking met het handhaven van het huidige statiegeld-stelsel.
Antwoord 3.3 Dit antwoord beantwoordt tevens vraag 3.23. In de Raamovereenkomst zijn afspraken gemaakt over het vrijgeven van de verplichting tot het
heffen van statiegeld op grote PET-flessen. Er zijn prestatiegaranties afgesproken waaraan het verpakkende bedrijfsleven moet voldoen om statiegeld vrij te
geven. Mocht statiegeld vrij worden gegeven, is er naast de prestatiegaranties ook een aantal andere afspraken gemaakt. Positieve milieueffecten zijn
bijvoorbeeld de hogere recyclingdoelstelling, de verduurzamingsafspraken, de aanzet tot het gescheiden inzamelen van drankenkartons via de pilot en de
extra aanpak van zwerfafval. Mocht het verpakkende bedrijfsleven de vrijheid krijgen en deze gebruiken om het huidige statiegeldsysteem te integreren in
het Plastic Heroes-systeem dan is een mogelijk negatief effect dat minder flessen worden ingezameld. Om dit te voorkomen, is in artikel 11 lid 7 en 11
afgesproken het percentage gerecycled PET in PET-frisdrankflessen te verhogen en dat de hoeveelheid gerecycled kunststofmateriaal uit huishoudelijk afval
minimaal gelijk blijft aan het niveau van 2012. Deze afweging van de milieueffecten is gemaakt ten tijde van het opstellen, ondertekenen en bespreken van
de Raamovereenkomst in de Tweede Kamer. Daarbij is de Raamovereenkomst als totaalpakket beschouwd. Dit heeft geleid tot steun van de Tweede Kamer,
uitgesproken in de aangenomen motie Leegte (Kamerstuk 30 872, nr. 101). Bij de afweging is destijds geen gedetailleerde doorrekening gemaakt van de
milieueffecten, maar zijn de prestatiegaranties voor het vrijgeven van de verplichting tot het heffen van statiegeld opgenomen om vast te stellen of
voldoende verduurzaamd wordt. Een gedetailleerde analyse van de positieve of negatieve milieueffecten waarbij de baten van het totaalpakket van de
Raamovereenkomst worden afgezet tegen het effect van mogelijk afschaffen van het statiegeldsysteem heeft niet plaatsgevonden. Gezien de afspraken van
de Raamovereenkomst was daar ook geen reden voor.
In de ontstane situatie zoals beschreven in mijn brief van 11 juni jl. (Kamerstuk 28 694, nr. 117) is het wel relevant, omdat ik de uitkomst van een dergelijke
analyse kan meenemen als ik volgend jaar de voortgang van de prestatiegaranties in de Raamovereenkomst opnieuw bekijk. Ik zal zo snel als mogelijk
beginnen met het in gang zetten van deze analyse zodat ik op tijd over de resultaten beschik. De uitgangssituatie van de analyse zal de start van de
Raamovereenkomst zijn en er zal gekeken worden naar de baten van het totaalpakket van de Raamovereenkomst afgezet tegen het effect van mogelijk
afschaffen van het statiegeldsysteem.
Vraag 3.23 De leden van de D66-fractie missen in de verscheidene rapporten een analyse van de milieuwinst van het totaalpakket aan afspraken in de
Raamovereenkomst ten opzichte van statiegeld. De leden van deze fractie vragen daarom aan de Staatssecretaris om een gedetailleerde doorrekening te
maken van de milieueffecten van de Raamovereenkomst in vergelijking met de milieueffecten van de voortzetting van het huidige statiegeldsysteem.
Daarbij vragen deze leden aan de Staatssecretaris om ook in te gaan op de kosten voor respectievelijk gemeenten en bedrijven van de beide systemen.
Antwoord 3.23 De milieueffecten zijn meegenomen, onder andere in de vorm van de prestatiegaranties voor verduurzaming. Voor de uitvoering van de
raamovereenkomst en de toetsing van deze prestatiegaranties was geen gedetailleerde doorrekening nodig. Door het aanhouden van het besluit tot het
vrijgeven van statiegeld tot volgend jaar komt dit in een ander daglicht te staan. In de beantwoording van vraag 3.3 is dit al verder toegelicht. Wat betreft de
kosten, in mijn brief van 11 juni jl. (Kamerstuk 28 694, nr. 117) ben ik inmiddels verder ingegaan op de kosten. Daarin heb ik aangegeven dat de kosten van
een statiegeldsysteem voor mij geen argument zijn om te komen tot besluitvorming rondom het vrijgeven van statiegeld. Als de verplichting van statiegeld
vrijgegeven wordt, dan is het aan de sector om te kiezen voor een optimale methode zolang de gestelde doelen gehaald worden.
12

Download Report