Wonen waar geen kopers komen

kopen+verkopen
Al vijf jaar een bord in de tuin. Geen kijkers
Wonen waar
geen kopers
komen
In het centrum van Nederland trekt de woningmarkt aan. Tegelijk
proberen duizenden huiseigenaren tevergeefs hun woning te
verkopen in plaatsen waar bedrijven en scholen sluiten.
TEKST SANDER VAN DER PLOEG FOTOGRAFIE HOLLANDSE HOOGTE
50
Inwoners van de dorpen Westernieland en
Pieterburen (Groningen) protesteren tegen
het voornemen basisschool De Getijden in
Pieterburen te sluiten, bij gebrek aan
leerlingen. Foto: Kees van de Veen
eigen huis magazine jan 2015 51
W
ie het Achterhoekse dorpje Baak binnenrijdt,
wordt
door borden gewezen op spelende
kinderen. Reflecterende strepen op
het wegdek markeren het begin van
de schoolzone: voorzichtigheid geboden. Er staat inderdaad een schoolgebouw, maar kinderen zijn er nauwelijks. En volgend jaar wordt de
basisschool gesloten. De Baakse leerlingen volgen hun lessen dan in Steenderen, vijf kilometer verderop.
Uit het ongeveer zeshonderd zielen
tellende Baak is al zoveel verdwenen.
Aan De Brink staat al 123 jaar de neogotische Sint-Martinuskerk. Lang
geleden herbergde het godshuis iedere zondag vijfhonderd gelovigen.
Inmiddels is de kerk veel te groot voor
de parochie. Enkele meters verderop
is een van de twee dorpskroegen. Voor
de rest zijn alle voorzieningen verdwenen. De meeste jongeren en gezinnen ook. Het dorp vergrijst in hoog
tempo.
In zo’n vijfentwintig voortuintjes
verspreid over het dorp staat een bord:
dit huis is te koop. Sommige borden
staan er al jaren. Ze worden nauwelijks opgemerkt. Behalve fietstoeris-
De laatste dagen van de dorpswinkel van Lattrop (Overijssel) waar mevrouw
Groeneveld (86) al 48 jaar werkt. De omzet is te laag, de winkel gaat dicht.
Foto: Herman Engbers
ten die worden aangetrokken door de
omgeving, ontvangt Baak nauwelijks
bezoekers. Wie hier niets te zoeken
heeft, komt er niet snel terecht.
Ook Geert en Annie Langenhof hebben een bord in de tuin staan. Hun
woning staat nu vijf jaar te koop. Een
paar maanden geleden verlaagden zij
Ganzedijk
Dorp te koop
Dorp gekocht
Ganzedijk dreigde symbool van
krimp te worden. Alle 57 woningen in
het Groningse dorp zouden in 2008
worden gesloopt. Dat ging na verzet
van de bewoners niet door.
De inwoners van Barchem (Gld),
geplaagd door krimp, zetten hun dorp
in 2013 symbolisch te koop. Ze
maakten een site, een glossy en
hielden het hele weekend open huis.
De actie was onverwacht succesvol. Een kwart van de bijna vijftig
leegstaande woningen werd binnen
een maand verkocht, vooral aan
kopers van buiten de Achterhoek.
52 eigen huis magazine jan 2015
Krimpregio's krimpen
veel. Anticipeerregio's
krimpen ook, maar
minder. Alleen de eerste
krijgen steun van het
Rijk.
hun vraagprijs met 56 duizend euro
naar 259 duizend euro. Het hielp niet.
Het echtpaar heeft nog geen kijker
gehad. Aan de vraagprijs of de staat
van onderhoud ligt het volgens hen
niet. Wel aan Baak. Of wat er van over
is. ‘Wij hebben een eengezinswoning
te koop staan’, zegt Langenhof. ‘Welk
gezin is daarin geïnteresseerd als hier
straks geen school meer is?’
Welkom in de Achterhoek. Net als
delen van Friesland, Groningen, Limburg en Zeeland een krimpregio. In
de eerste tien maanden van 2014 steeg
de huizenverkoop landelijk met gemiddeld bijna 39 procent, vergeleken
met dezelfde periode het jaar ervoor,
blijkt uit cijfers van het Kadaster en
woningmarktcijfers.nl. Geert en Annie Langenhof hebben daar weinig
aan. In hun regio werd in dat tijdsbestek ongeveer 30 procent minder
verkocht dan het landelijke gemiddelde.
Anticipeerregio's
Krimpregio's
Baak is leeggezogen
‘Alles heeft natuurlijk te maken met
de krimp’, zegt Geert Langenhof.
‘Daarom willen ook wij hier weg. We
willen dichter bij onze kinderen en
kleinkinderen wonen in Lochem. Daar
heb je nog voorzieningen. Dan hoeven
we niet meer iedere keer in de auto
te stappen als we boodschappen willen doen.’
Blijven is voor het stel geen optie
meer. Ook niet voor Annie Langenhof,
geboren en getogen Baakse. ‘Steenderen en Hengelo hebben Baak leeggezogen’, zegt ze. Zeker sinds we door
een gemeentelijke herindeling bij de
gemeente Bronckhorst horen. Jongeren trekken weg, hun kinderen worden elders geboren. Ondertussen
worden wij aan ons lot overgelaten.
Maar wat kunnen we doen? We gaan
toch niet op het dak staan schreeuwen:
“Hallo, wij zijn er ook nog!” Zo zit de
Achterhoeker niet in elkaar.’
Een slingerend landweggetje leidt
door weilanden en bossen van Baak
naar het Gelderse Hengelo, de hoofdplaats van de gemeente Bronckhorst.
De grootste plattelandsgemeente van
Nederland, sinds de gemeenten Hengelo, Hummelo, Keppel, Steenderen,
Vorden en Zelhem in 2005 fuseerden.
Hier, in het gloednieuwe gemeente-
Demowijzer
Steeds minder inwoners
Anticipeerregio
Op demowijzer.nl van de Rijksoverheid is te zien waar de bevolking
krimpt en welke gevolgen dat heeft
voor leefbaarheid, werkgelegenheid
en woningprijzen.
Het CBS voorziet tot 2040 een
bevolkingskrimp van 15 procent rond
Heerlen, 10 procent in ZeeuwsVlaanderen, en 5 procent in de
Achterhoek.
De overheid onderscheidt
krimpregio's van anticipeerregio’s.
De laatste 'krimpen' ook, maar
minder erg. Ze krijgen daarom
minder of geen steun van het Rijk.
eigen huis magazine jan 2015 53
huis, werkt Arno Spekschoor, CDAwethouder ruimtelijke ordening en
volkshuisvesting. ‘Onze gemeente en
een groot deel van de regio kampen
met economische en demografische
stagnatie. Geen wonder dat de huizenmarkt niet functioneert.’
De wethouder moet straks naar een
bijeenkomst van lokale politici en
inwoners van de gemeente. Doel: samen een antwoord vinden op prangende leefbaarheidskwesties. ‘Bronckhorst vergrijst en krimpt. Je kunt niet
van het college verwachten dat zij die
trend wel even keert. Onze burgers
moeten helpen, want we kunnen het
niet alleen.’
Spekschoor erkent dat hij weinig
voor wanhopige huizenbezitters in
zijn gemeente kan betekenen. ‘De
kavel- en huizenprijzen hebben inmiddels de bodem bereikt’, zegt de
wethouder. ‘In de gehele Achterhoek
is de afgelopen jaren voor 180 miljoen
euro aan onverkochte bouwgrond
afgeboekt door gemeenten. Daar staat
tegenover dat onze regio de komende
jaren nog tussen de 400 miljoen en
1,2 miljard euro kwijt is aan het slopen
van leegstaande scholen, kerken,
zwembaden en woningen.’
Sinds de fusie tien jaar geleden, zat
de gemeente Bronckhorst in één keer
met vijf zwembaden, elf sportparken
en vijf gymzalen in haar maag. Veel
te veel voor 38 duizend inwoners. ‘We
hebben de hele boel in 2012 en 2013
geprivatiseerd’, zegt Spekschoor.
‘Toen een van de zwembaden met
sluiting werd bedreigd, kwamen de
burgers in verzet. Prima, maar dan
mogen ze er zelf voor zorgen. Met de
kracht van onze inwoners kan veel
worden bereikt.’
Burgerinitiatieven moeten volgens
Spekschoor de leefbaarheid in de
kleine kernen verbeteren, zodat het
weer aantrekkelijke woonplaatsen
worden. De gemeente coördineert,
zegt de wethouder. ‘Leefbaarheid
maken mensen zelf. Ja, de dorpsschool
in Baak verdwijnt. Zet dan als ouders
een pendeldienst op voor de kinderen
naar Steenderen. De dorpen moeten
elkaar wat gunnen. Als het ene dorp
twee voetbalclubs heeft en het andere geen, dan kan een van de clubs
toch verhuizen? Als gemeente kijken
we altijd of en hoe we zulke initiatieven kunnen ondersteunen.’
Friesland
Stigma
Minimaal een school
Minister Blok bekijkt onder druk
van het CDA, de PvdA en de SP of
Noordoost- en Zuidoost-Friesland ook
een erkende krimpregio kunnen
worden.
Bloks eigen partij (VVD) is tegen.
De steun moet dan over meer
gebieden worden verdeeld. Bovendien vrezen de liberalen dat het etiket
'krimpregio' stigmatiserend werkt.
Minister Blok staat open voor een
initiatiefwet van de PvdA: garandeer
in krimpgebied basisvoorzieningen,
zoals een openbare basisschool en
spoedeisende medische hulp.
54 eigen huis magazine jan 2015
Vijftig jaar geleden waren deze portiekflats in Brunssum, Limburg, nieuw en in trek. Nu
de bevolking van de Mijnstreek afneemt, worden ze gesloopt. Foto: Chris Keulen
Kiek'n wat wot
Of de Achterhoekers succesvol de
krimp te lijf kunnen en de leefbaarheid
kunnen verbeteren, is afwachten. Spekschoor hoopt in ieder geval op erkenning vanuit Den Haag. De Achterhoek
wordt door de overheid niet als een
officiële krimpregio gezien en loopt
zodoende veel geld mis. De door Den
Haag erkende krimpgebieden ontvingen de afgelopen vijf jaar zo’n 30 miljoen euro aan overheidssteun. Daar-
‘Wat kunnen we doen: op het
dak staan en schreeuwen:
“Hallo, wij zijn er ook nog?”
buurt is zowel een basisschool als een
scholengemeenschap. ‘Van de krimp
merk je inderdaad niet veel’, zegt
Schouten. ‘In de dorpen rondom Sittard en uit het centrum hier trekken
wel steeds meer winkels weg. Maar
er blijft voldoende over. Zolang er
maar werk is.’
Sittard heeft een groot ziekenhuis,
de chemieconcerns DSM en SABIC
liggen om de hoek. Een paar kilometer verderop worden de eerste Mini’s
geproduceerd door NedCar-VDL – de
Dit vindt de vereniging
naast pleiten Achterhoekse gemeenten
voor verlenging van de snelweg A18
richting Twente en verdubbeling van
de spoorwegen van Winterswijk naar
Arnhem, om de bereikbaarheid van de
regio te verbeteren. In de hoop dat
bedrijven zich hier vestigen en banen
meenemen.
‘We zijn hiermee al jaren bezig’, zegt
Spekschoor. ‘Ik kan onze burgers wel
van alles beloven, maar we moeten
realistisch blijven. Van gladde praatjes
moet men hier niets hebben. ‘KWW’
zeggen we hier: kiek’n wat wot. Vrij
vertaald: eerst zien, dan geloven.’
Terwijl de Achterhoek om financiele redenen graag erkenning wil als
krimpregio, is Zuid-Limburg dat al
jaren. Vanuit de Randstad is het een
kleine twee uur rijden naar de Westelijke Mijnstreek. Hier wonen Ron en
Lies Schouten, in een nieuwbouwwijk
aan de rand van Sittard. Hun vrijstaande eengezinswoning staat ruim drie
jaar te koop. Toch hebben zij het iets
beter getroffen dan het echtpaar uit
Baak. De Limburgers hebben tenminste nog enkele kijkers gehad.
Wie door de straten loopt, komt
weinig te koop staande huizen tegen.
Kinderen daarentegen genoeg – in de
geplaagde autofabriek die afgelopen
zomer door de Duitse autofabrikant
BMW van de ondergang werd gered.
Bijna tweeduizend werknemers behielden hun baan. De makelaar van
het stel benadert nu goed verdienende werknemers van deze bedrijven.
Want het huis, met een vraagprijs van
479 duizend euro, is voor de meeste
mensen niet te betalen.
‘De prijs is het probleem’, zegt
Schouten. ‘We hebben nu eenmaal een
huis in het duurdere segment in een
Solidariteit tussen de regio's
Vergrijzing, ontgroening en de trek van jongeren naar de steden hebben
grote gevolgen, vooral aan de randen van het land. Het zijn problemen
die de gemeenten die het betreft, niet alleen kunnen oplossen. Vereniging Eigen Huis pleit voor meer solidariteit tussen de groei- en krimpgebieden. Met name in de Randstad levert bijvoorbeeld de verkoop van
bouwgrond grote winsten op. Een deel daarvan kan worden geïnvesteerd in krimpgebieden. In het hervormingsplan WONEN 4.0 pleit de
vereniging voor een vereveningsfonds waarmee de middelen over de
regio’s kunnen worden verdeeld.
Lees wat geograaf Gert-Jan Hospers over krimp zegt:
eigenhuis.nl/krimp
Meer dan de helft
Ook in de Randstad
Japan
56 procent van de Nederlandse
gemeenten krijgt de komende vijftien
jaar met krimp te maken, denkt het
Rijk. 20 procent ziet het aantal
huishoudens verminderen.
Niet alleen gemeenten aan de
randen van Nederland krimpen. Ook in
Alphen aan den Rijn, Hellevoetsluis,
Spijkenisse, Gorinchem en Leerdam
loopt de bevolking terug.
In Japan krimpt de bevolking al
jaren. Het geboortecijfer daalt sinds
1975. Zet de trend door, dan is volgens
sommige wetenschappers het volk
over duizend jaar uitgestorven.
eigen huis magazine jan 2015 55
Net buiten het Groningse dorp Bedum staat een boerderij te koop. Het dorp verwacht de komende jaren steeds minder inwoners te
zullen tellen, vooral minder kinderen. Foto: Kees van de Veen
krimpregio. Wel gaat het steeds beter
met Sittard. Als wij ons huis voor een
ton minder zouden aanbieden, is het
in no time verkocht. In de prijsklasse
tot 350 duizend euro gaat de verkoop
zeker hier in de wijk nog aardig. Maar
zo ver zakken is voor ons geen optie.
Dan blijven we maar hier.’
Het stel houdt de ontwikkelingen
op de woningmarkt goed in de gaten,
hopend op betere tijden. ‘In Amster-
dam is het een gekkenhuis’, zegt Lies
Schouten. ‘Onze zoon vond daar een
appartement van nauwelijks zestig
vierkante meter. Het kostte 240 duizend euro. Hij haakte af, maar het
appartement wordt toch wel voor die
prijs verkocht. Dan denk je weleens:
als ons huis in Amsterdam of Utrecht
had gestaan, was het misschien wel
negen ton waard geweest en waren
wij het zo kwijt. Maar ja, dit is Sittard.
We kunnen alleen hopen dat het herstel zich verspreid naar onze regio.’
Het hangt inderdaad grotendeels
van de prijs af of een huis in ZuidLimburg wordt verkocht, zegt Leo van
de Pas uit Heerlen, voormalig makelaar en een kenner van de Limburgse
woningmarkt. Van de Pas levert met
zijn bedrijf woningmarktcijfers.nl
gespecialiseerde data van regionale
woningmarkten. ‘Zuid-Limburg is een
Goedkoop slopen (1)
Goedkoop slopen (2)
40.000 woningen te veel
De Wet Maatregelen Woningmarkt geeft corporaties in delen van
Limburg, Groningen en Zeeland
aftrek van de verhuurderheffing als
zij overtollige woningen slopen.
Zuid-Limburg gaat onder deze
regeling vijfduizend woningen
slopen. De resulterende aftrek van
73 miljoen euro wordt weer in de
lokale woningmarkt gestoken.
Volgens de provincie moeten in
Limburg zo’n 40 duizend overtollige,
verouderde huizen worden gesloopt,
vooral in Maastricht, Sittard-Geleen,
Heerlen en omgeving.
56 eigen huis magazine jan 2015
'Gemeenten beconcurreren
elkaar niet meer om inwoners
en wagen zich niet aan nieuwe
prestigeprojecten'
krimpgebied, maar met de woningmarkt gaat het steeds beter. Tenminste, voor huizen onder de drie ton.’
Het aantal verkopen steeg in ZuidLimburg in de eerste tien maanden
van 2014 met ruim 25 procent vergeleken met dezelfde periode een
jaar eerder, blijkt uit cijfers van het
Kadaster en Van de Pas. Toch is dat
35 procent minder dan het landelijk
gemiddelde over dezelfde periode.
Dat Zuid-Limburg, net als de Achterhoek, niet kan aanhaken bij het
landelijk gemiddelde, is niet verbazingwekkend. De landelijke verkoopcijfers worden opgedreven door
populaire regio’s als de Randstad, met
veel werkgelegenheid en voorzieningen. Zuid-Limburg daarentegen
kampt met relatief veel leegstand,
verpaupering en vergrijzing. Toch
is Van de Pas optimistisch over zijn
regio. Want de problemen worden
volgens hem eindelijk goed aangepakt.
‘De krimp was jarenlang een taboeonderwerp hier’, zegt Van de Pas.
‘Zuid-Limburgse gemeenten hielden
lang vast aan absurd veel nieuwbouw-
‘Zuid-Limburgse
gemeenten hielden
lang vast aan
absurd veel
nieuwbouwplannen'
door kwalitatief betere bouw waar
behoefte aan is. Gemeenten werken
samen, beconcurreren elkaar niet
meer om inwoners en wagen zich niet
meer aan nieuwe prestigeprojecten.’
Volgens Van de Pas zou de ZuidLimburgse woningmarkt in de
toekomst nog veel beter kunnen
presteren, als het economisch en demografisch meezit. ‘Dat zijn dé bepalende factoren voor de woningmarkt. Als de economie sterk
verbetert, leidt dat tot meer werkgelegenheid. Over tien tot vijftien jaar
zijn hier dan te weinig mensen voor
het aantal beschikbare banen. En denk
eens aan de kansen in het nabijgelegen
Luik, Hasselt of Aken.’
Van de Pas schetst een hoopvol
scenario voor Zuid-Limburg. Wellicht
profiteren Ron en Lies Schouten daar
uiteindelijk ook van. Het herstel van
de woningmarkt begint altijd in de
lagere prijsklassen. Daarna zijn zij
aan de beurt, daarvan zijn ze overtuigd, maar wanneer? Wellicht als
krimpgebied Zuid-Limburg een groeiregio wordt, zoals Van de Pas hoopt.
Tot die tijd geldt ook in Zuid-Limburg
het Achterhoekse credo: kiek’n wat
wot.
Noaberschap
Uit Zeeland weg
Met de Belgen
Inwoners van krimpgebieden
moeten volgens sociaal geograaf
Gert Jan Hospers werken aan
sociale cohesie, noaberschap in het
Achterhoeks, is elementair.
De provincie Zeeland verloor in
2013 door overlijden of verhuizing
330 inwoners. Het grootste verlies
was voor de gemeente SchouwenDuiveland dat 193 inwoners verloor.
Bij de aanpak van krimp kijkt de
Rijksoverheid hoe de economie
lokaal kan blijven draaien. Aan de
landsgrenzen door samenwerking
met Duitsland en België.
Jarenlang taboe
plannen. Voor wie? Dan bouw je voor
leegstand.’ Het duurde jaren voordat
dat besef doordrong. Contracten voor
nieuwe projecten waren immers al
ondertekend. Bouwvergunningen
waren verstrekt. Voor menig wethouder Ruimtelijke Ordening was het
pijnlijk, duur of domweg onmogelijk
die projecten af te blazen.
De laatste jaren zijn veel projecten
toch gesneuveld. De crisis bracht bij
de Zuid-Limburgse gemeenten in een
klap de realiteitszin terug. ‘Zo’n vijftien jaar geleden stonden in Heerlen
en omgeving vijftienduizend nieuwbouwwoningen gepland’, zegt Van de
Pas. ‘Dat aantal werd rond 2007 teruggebracht naar zesduizend. Toen kwam
de crisis en bleven nog vijftienhonderd
woningen over. De oude, nutteloze
woningvoorraad wordt nu vervangen
eigen huis magazine jan 2015 57

Download Report