Geen school kan zonder informatiemanagement

Geen school kan zonder
informatiemanagement
Belangrijker, complexer en duurder. Dat zijn anno 2014 de kenmerken van ict op scholen in het basisonderwijs en
voortgezet onderwijs. Het betekent dat je als school goed moet nadenken over hoe je ict inzet. Informatiemanagement is daarom onmisbaar. Maar hoe organiseer je dat?
Techniek en didactiek ontmoeten elkaar in het onderwijs steeds vaker.
heb je daarbij nodig en hoe ga je dat realiseren? Het derde en hoogste
Keuzes in het onderwijs hebben gevolgen voor ict en ict zet op haar
niveau is dat van innoveren: goed kijken naar de behoefte van een
beurt allerlei veranderingen in gang in het onderwijs, bijvoorbeeld in
onderwijsorganisatie en daar de meest relevante innovaties aan kop-
de manier van lesgeven. Onverwachte veranderingen waar scholen mee
pelen. Nieuwe onderwijs- en leervormen vragen om andere informa-
te maken krijgen – bijvoorbeeld de invoering van passend onderwijs
tiestromen en een andere ondersteuning van ict. En nieuwe technische
– vragen om slimme oplossingen waar ict een rol in kan spelen.
ontwikkelingen maken steeds meer mogelijk in het onderwijs.
Brug tussen onderwijs en ict
Onderwijs als uitgangspunt
Informatiemanagement slaat een brug tussen onderwijs en ict. Het
De informatiemanager kan een speciale functionaris zijn binnen een
helpt om overzicht te bewaren van de ict die aanwezig is in een orga-
school of scholengemeenschap. Meestal echter is het een rol die bij
nisatie, waar wat speelt en welke ict nodig
is. Het helpt gevolgen in kaart te brengen
van keuzes bij de inrichting van processen.
En het draagt bij aan het vinden en realiseren van oplossingen op het gebied van
ict-software, ict-dienstverlening, ict in de
klas en ict voor bijvoorbeeld administratie,
personeelszaken, het bijhouden van absentie of een leerlingvolgsysteem. De informa-
iemand is belegd. Bijvoorbeeld bij een di-
De informatiemanager
maakt een school wegwijs
in nieuwe technische
mogelijkheden en denkt
vanuit de behoeftes van
de school
tiemanager achterhaalt de behoefte van het
rectielid, een onderwijskundige of een
leerkracht of docent. De informatiemanager
maakt de onderwijsorganisatie wegwijs in
nieuwe technische mogelijkheden, maar
neemt de techniek niet als uitgangspunt. Hij
denkt juist vanuit de behoeftes van de school.
En daarom is informatiemanagement een
taak die echt binnen een school of bestuur
thuishoort en niet moet worden uitbesteed.
onderwijs en vult dat vanuit de onderwijsvisie in met de juiste ict en
tegen verantwoorde kosten. In het middelbaar beroepsonderwijs is
Het begint met een visie
informatiemanagement al gemeengoed: vrijwel elke mbo-instelling
De valkuil bij informatiemanagement is dat scholen vaak alleen kijken
heeft een informatiemanager en een actief netwerk. In het basison-
naar de ict-voorzieningen. Net zo belangrijk, of misschien nog wel
derwijs en voortgezet onderwijs is het nu ook steeds meer nodig.
belangrijker, is het om de bestaande processen en informatiestromen
in de school te verbeteren. Het 9-vlaksmodel biedt een aanpak om in-
Drie niveaus
formatiemanagement inzichtelijk te maken in de fasen visie, plan en
Informatiemanagement kun je op drie niveaus beoefenen. Het eerste
uitvoering.
niveau is ‘huis op orde’: zorgen dat de infrastructuur – netwerk en
Alles begint met een visie. Daarbij neem je in ieder geval het onderwijs
apparatuur – aanwezig is en werkt. De volgende stap is het verbinden
als uitgangspunt. In de onderwijsvisie heeft een team, directie of
van ict met onderwijs: welke onderwijsdoelen wil je behalen, welke ict
bestuur de koers van het onderwijs vastgelegd. Stel dat iedereen het
18 - inDruk zomer 2014
Informatie/
communicatie
Onderwijs
Visie
(richten)
Plan
(inrichten)
ICT
Onderwijsvisie
Onderwijsbeleid
lnformatievisle
lnformatiebeleid
Externe informatie- en
ICT- ontwikkelingen
ICT-visie
ICT-beleid
Onderwijssplan
Onderwijsontwikkeling
Onderwijsorganisatie
Deskundigheidsbevordering
lnformatieplan
Applicatielandschap
Selectietraject
Implementatietraject
(functioneel)
Interne informatie- en
ICT- ontwikkelingen
ICT-plan
Implementatietraject (technisch)
Koppelingen
Onderwijsuitvoering
Onderwijsadministratie
Uitvoering functioneel beheer
Ondersteuning gebruikers/helpdesk
Uitvoering technisch beheer
Backups
Updates
Helpdesk
Uitvoering
(verrichten)
Het 9-vlaksmodel maakt duidelijk welke positie informatiemanagement heeft en welke taken de
informatiemanager heeft in de fasen Visie, Plan en Uitvoering.
erover eens is dat meer maatwerk nodig is in het onderwijs. De infor-
Meer grip door sturing
matiemanager formuleert dan een ict-visie vanuit zijn kennis van het
De informatiemanager zorgt voor meer grip op ict op school door zich
onderwijs enerzijds en de beschikbare techniek anderzijds en draagt
naast ontwikkeling en uitvoering ook met sturing van ict bezig te
ict-oplossingen aan die de koers van maatwerk in het onderwijs on-
houden. Bij het sturen staan drie vragen centraal.
dersteunen. Hij helpt om kosten en opbrengsten af te wegen en de
Ten eerste: doen we de juiste dingen? Als we kijken naar de kosten, de
juiste voorzieningen in te kopen. Vervolgens regelt hij de invoering,
verwachte resultaten, de samenhang met andere ict-zaken en de bij-
de inrichting en het beheer van de nieuwe voorzieningen. Dit doet hij
drage aan de uitvoering van de onderwijsvisie, doen we dan wat nodig
allemaal zelf, of hij laat dit over aan derden en maakt daar goede af-
is? De tweede vraag is: doen we de dingen goed? Bij deze vraag kijkt
spraken over.
de informatiemanager kritisch naar de uitvoering van een informatieen ict-plan. Worden de resultaten van een gekozen investering bijvoor-
Uitvoering volgens plan
beeld behaald? De laatste vraag is: kunnen we de dingen beter doen?
Als de visie staat, gaat de organisatie over tot uitvoering. Hiervoor
Daarbij gaat het erom te leren van eerdere projecten. De informatie-
maakt de informatiemanager een informatie- en ict-plan, meestal voor
manager houdt het budget bij, de ict die al in huis in en de lopende
een periode van een jaar. Hij adviseert over tools die het onderwijs
projecten. Op deze manier draagt hij bij aan goede sturing op ict.
ondersteunen en maakt de organisatie enthousiast voor het gebruik
hiervan. Verder coördineert hij ict-projecten of neemt hij eraan deel.
Informatiemanagement bij Lucas Onderwijs
Hij bewaakt het budget en houdt in de gaten hoe het gebruik loopt,
Koos Eichhorn is adviseur bij AB-ZHW, een bureau dat onderdeel is van
welke knelpunten er zijn en hoe die zijn op te lossen. Een boven-
het schoolbestuur Lucas Onderwijs (basisonderwijs en voortgezet on-
schoolse informatiemanager met een wat grotere taak evalueert de
derwijs in West-Nederland). AB-ZHW houdt zich bezig met ict en on-
uitvoering van de visie bovendien systematisch en stuurt bij waar nodig.
derwijs en dan vooral met de didactische, innovatieve kant. Samen met
inDruk zomer 2014 - 19
de Hogeschool Leiden heeft AB-ZHW een post-hbo-opleiding Onderwijs
ondersteunen we scholen bij het invoeren van informatiemanagement.
en moderne media opgezet.
We stimuleren en faciliteren docenten om met elkaar kennis uit te
wisselen, bijvoorbeeld via de Lucas Academie. Dat kan ook in didacti-
Gericht informatiebeleid
sche ontwerpteams. Zo kunnen docenten moderne talen bijvoorbeeld
Eichhorn denkt mee met het bestuur en met afzonderlijke scholen,
samen een goed concept bedenken om leren effectiever en leuker te
onder andere over informatiemanagement. ‘De ict-coördinator in het
maken. Bijvoorbeeld met gebruik van de mobiele telefoons die alle
basisonderwijs is meestal een leerkracht
die deze taak erbij heeft’, vertelt hij. ‘In
het voortgezet onderwijs is er vaak iemand in dienst die alleen ict als taak
heeft. We merken dat we daar vooral
gevraagd worden voor onderwijsinhoudelijk advies. We zijn nu gericht informatiebeleid aan het opzetten binnen
Lucas. Daarbij willen we een strategisch
leerlingen bij zich hebben.’
Alles begint met een
visie. De informatiemanager
stelt een ict-visie op en
draagt ict-oplossingen aan
die de koers van maatwerk in
het onderwijs ondersteunen.
kader scheppen, maar zo min mogelijk
9-vlaksmodel
‘Het 9-vlaksmodel helpt om de taak van
een informatiemanager helder te krijgen’,
legt Eichhorn uit. ‘Je kunt die taak op elk
niveau uitvoeren: bij het bestuur, bij een
groep scholen of een individuele school.
Het model helpt ook om de consequenties
van keuzes goed te doordenken. Als je
opleggen van bovenaf. Het is een combinatie van top-down en bottom-
onderwijs er anders gaat uitzien, dan heeft dat gevolgen voor je ict-
up. We willen bijvoorbeeld dat alle scholen aan de slag gaan met de
voorzieningen, voor de professionalisering van je team, voor nieuwbouw,
21th century skills, maar elke school moet er zijn eigen kraak en smaak
noem maar op.’
aan kunnen geven en richting en tempo kunnen variëren. Bestaande
initiatieven moeten we koesteren.’
Van bedrijfsvoering naar onderwijs
Meer informatie
Eichhorn: ‘In eerste instantie werd informatiemanagement gezien als
• Welke competenties horen bij informatiemanagement? Een
het boven water krijgen van de juiste en eenduidige sturingsinforma-
aanzet ter inspiratie vindt u op kn.nu/infomanagement.
tie. Dat is vooral iets wat bij de bedrijfsvoering hoort. Dat beeld is
• Om plaats en rol van informatiemanagement helder te
bijgesteld na gesprekken met leraren en directies in het basis- en
krijgen, is het 9-vlaksmodel een handig hulpmiddel. Zie:
voortgezet onderwijs, Kennisnet en bestuurders van andere instellingen.
kennisnet.nl/themas/informatiemanagement/9-vlaksmodel.
Hierdoor ligt de aandacht naast bedrijfsvoering nu nadrukkelijk op
• Richten van ict geeft handvatten om tot de juiste keuzes te
onderwijs.’
komen. Efficiëntere inzet tegen lagere kosten. Zie: kn.nu/
richtenvanict.
Leerling staat centraal
Informatiemanagement is het scharnierpunt tussen de onderwijsvisie
en daarbij behorende keuzes voor de inzet van ict. De leerling staat
hierbij centraal. Eichhorn: ‘De techniek is ondergeschikt aan de keuzes
in het onderwijs. De vraag is: wat heb ik voor mijn onderwijs nodig
Contactpersoon
aan ict? Als ik mijn lessen veel interactiever wil maken, wat moet ik
Naam: Sandra ter Horst
dan aan ict-voorzieningen in de school hebben? Vanuit het bestuur
E-mail: [email protected]
20 - inDruk zomer 2014

Download Report