filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
interdisciplinair
actueel
Deventer
Enschede
Hengelo
Kampen
Lochem
Oldenzaal
Zutphen
Zwolle
2014-2015
colleges
lezingen
een Leven Lang Leren
april 2014
Het programma en deze gids zijn opgesteld in opdracht van U3L
Ondanks alle zorg die aan dit document is besteed: u kunt er geen rechten aan ontlenen.
Actuele informatie vindt u op de website: www.U3L.nl
Programmacoördinatie: Han Paus en Theo Keur
Vormgeving en opmaak: Tekst & Opmaak Hengelo www.tekstenopmaak.com
Drukwerk en afwerking: Grafische Bedrijven Van Marle Hengelo www.vanmarle.nl
Universiteit voor de 3de Leeftijd
Dr M.L. Kingstraat 35
7557 LT HENGELO
tel. 06-81495887 (werkdagen tussen 10 en 12 uur)
K.v.K. nr. 08115921
Welkom bij de Universiteit voor
de 3e Leeftijd
U3L (voorheen HOVO Overijssel) verzorgt een
breed scala aan colleges en lezingen op het
niveau van beginnend hoger onderwijs, speciaal
voor een publiek van vijftigplussers. Voor menigeen is een cursus een plezierige manier om kennis te verwerven, nieuwe inzichten op te doen, of
juist kennis bij te spijkeren. Daarnaast is het ook
een plek voor boeiende ontmoetingen en nieuwe
ontdekkingen.
Voor u ligt de gids voor het jaar 2014-2015. We
hebben gestreefd naar een veelzijdig aanbod,
waaruit u ruime keus heeft. U kunt hiervoor
terecht oplocaties in Zwolle, Deventer, Zutphen,
Kampen, Lochem, Hengelo en Enschede en Oldenzaal. De gids is ook digitaal te raadplegen op
onze website: www.U3L.nl waar u ook de verwijzing vindt naar de webwinkel.
Aanbod 2014-2015
Het aanbod is ten opzichte van het voorgaande
jaar enigszins beperkt. We hopen daarmee te
bereiken dat vrijwel alle cursussen kunnen doorgaan en dat er zo weinig of geen mensen worden
teleurgesteld.
Blijf op de hoogte
Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief
Wilt u op de hoogte blijven van speciale lezingen
of een tussentijds aanbod, meldt u zich dan op
de website aan voor de digitale nieuwsbrief, dat
kan via www.U3L.nl
In de loop van het jaar kan er nog nieuw aanbod
volgen.
Inschrijven bij voorkeur via website
Inschrijven voor een of meer colleges doet u bij
voorkeur via de website. U vult uw gegevens
in, u betaalt met behulp van iDEAL en u bent
ingeschreven. De betalingsbevestiging is tevens
bewijs van aanmelding. Als de lessen al vol zitten
kunt u niet meer inschrijven.
Als u niet kunt of wilt telebankieren meld u dan
bij voorkeur via e-mail aan ([email protected]) met uw
naam, adres en telefoonnummer en de gewenste
colleges. U ontvangt dan binnen enkele dagen
een bevestiging per mail. Beschikt u niet over
een mogelijkheid om te e-mailen, meld u dan
schriftelijk aan (zie pagina 87 voor het inschrijfformulier). U krijgt u te zijner tijd een factuur
toegestuurd. Gaat een cursus niet door, dan
wordt uw inschrijfgeld volledig teruggestort.
Plaatsing voor een cursus gebeurt op volgorde
van binnenkomst van de inschrijvingen.
Tweede keus of reserve-aanmelding
Het komt voor dat lessen niet doorgaan wegens
te weinig belangstelling. Daarom kunt u een
tweede keus opgeven. In geval de colleges van
uw voorkeur niet doorgaan wordt u automatisch
bijgeschreven voor uw tweede keus. Uw cursusbijdrage wordt later verrekend.
Wachtlijst
Is een cursus overtekend dan kunt u zich per e-mail
opgeven voor de wachtlijst ([email protected]).
Groepsgrootte
Soms kunnen cursussen door onvoldoende
inschrijvingen niet door gaan. In het algemeen
wordt een minimum groepsgrootte van achttien
personen aangehouden.
Digitale communicatie
Alle door U3L te verrichten activiteiten worden
betaald uit uw cursusbijdragen. U3L ontvangt
geen subsidie en gaat bewust met de beschikbare middelen om. Vandaar ook dat we zoveel
mogelijk gebruik maken van het internet omdat we daarmee de kosten van aanmelding en
inschrijving en de daarvoor te verrichten werkzaamheden tot een minimum kunnen beperken.
Wijzigingen voorbehouden
Deze gids is met zorg samengesteld. Het is
echter denkbaar dat er door omstandigheden
wijzigingen optreden. Mocht u een verschil
constateren tussen informatie in deze gids en
de gegevens die u op de website vindt, dan mag
u ervan uitgaan dat de gegevens op de website
actueel en juist zijn.
Ook nieuw aanbod zult u alleen op de website
aantreffen. Wilt u van wijzigingen op de hoogte
blijven, meld u dan aan voor de digitale nieuwsbrief via www.U3L.nl
Tarieven
Vrienden van U3L
De financiële bijdrage van de deelnemers trachten we over de gehele linie gelijk te houden. Voor
het komend jaar is dat € 8,75 per lesuur (inclusief koffie/ thee in de pauze) vermeerderd met
€ 5,- administratiekosten. Pauzetijd wordt gerekend als lestijd.
In een enkel geval, als er sprake is van intensieve begeleiding door de docent waardoor de
groepsgrootte minder dan 18 moet zijn, kan het
tarief overeenkomstig worden aangepast.
Daarnaast kan een vergoeding gevraagd worden
voor een reader. In sommige gevallen zal de
docent de reader rechtstreeks tegen betaling aan
de cursist beschikbaar stellen.
Vrienden van U3L te Zwolle, ondersteunt U3L
onder meer met programma-adviezen, het vergroten van de bekendheid en biedt, waar nodig,
hand- en spandiendiensten.
Achterin deze gids (pagina 85) leest u meer over
de Vrienden van U3L.
Geen gereduceerd tarief
U3L kent geen gereduceerd tarief.
Opzet colleges en lezingen
De colleges van U3L vinden in het algemeen
overdag plaats op doordeweekse werkdagen
(maandag t/m vrijdag) en tellen meestal 5 tot 10
bijeenkomsten. Daarnaast wordt er zo nu en dan
een lezing georganiseerd.
In het algemeen streven we naar een attractieve
inhoud en een actieve deelname van de cursist.
Dat houdt in dat er voor de meeste bijeenkomsten een maximum aan deelnemers geldt,
meestal 22.
Bewijs van deelname
In sommige gevallen kan het voor een cursist
van belang zijn dat hij/ zij de beschikking heeft
over een bewijs van deelname, bijvoorbeeld in
verband met een sollicitatie, het verkrijgen van
een EVC of toelating tot een beroepsopleiding.
In dat geval kan de cursist dit bewijs per mail
opvragen: [email protected]
U3L
U3L stelt het cursusprogramma samen, huurtlocaties en waar nodig hulpmiddelen en catering.
De docent is hoofdverantwoordelijk voor inhoud
en presentatie van de cursus, de verhuurder
levert en is verantwoordelijk voor de aan U3L
toegezegde diensten.
Inhoudsopgave
Algemene voorwaarden
5
zomeracademie
filosofie:
drs. Corrie Haverkort
Barchem
7
mens en maatschappij: Bezint eer gij begint
Het eigenlijke leven
Monique Hoogenboom e.a.
Barchem
11
mens en maatschappij: lezing ‘Achter het front’
Jan Eikelboom
Zwolle
12
kunst en cultuur:
Muziek en poezie
Frank Deiman
Barchem
kunst en cultuur:
Etty Hillesum
dr Denise de Costa
Deventer
kunst en cultuur:
Met Pen en Penseel
dr De Costa/ drs.Le Blanc
Zwolle
10
8
9
taal en letteren:
Van wetenschap naar poezie
dr Kees den Biesen
Zutphen
13
taal en letteren:
‘Het proces’ van Franz Kafka
drs. Michiel Hagdorn
Zwolle
14
Nietzsche - Over de ziel
mr. dr. Jaap Gruppelaar
Deventer
15
Geschiedenis van de filosofie 2
drs. Edward van der Tuuk
Hengelo
21
Filosofie van goed en kwaad
drs. Marcel Engeringh
Lochem
26
Michel Henry (filosofische logica van leven, gevoel en ‘god’)
dr. Chris van Haeften
Zwolle
35
Levinas aan het woord
dr. Peter Heij
Zwolle
36
Wetenschap als ons nieuwe geloof?
drs. Edward van der Tuuk
Zwolle
37
Spinoza over godsdienst en politiek
Adrie Hoogendoorn
Zwolle
38
Programma 2014
filosofie
geschiedenis/ archeologie
Tien grote Middeleeuwers
drs. Gregor Dijkhuis
Deventer
16
Historische Hoogtepunten
drs. Gregor Dijkhuis
Hengelo
22
Tien Grote Middeleeuwers
drs. Gregor Dijkhuis
Oldenzaal
27
Kennismaking met de Nieuwe Tijd, deel 1, 1500-1800
drs. Menno Potjer
Zutphen
29
Sicilië in de Middeleeuwen
drs. Gregor Dijkhuis
Zutphen
30
Het leven in de Middeleeuwen
drs. Georgine Weertman
Zwolle
39
Inleiding in de Antieke Cultuur: Het Romeinse keizerrijk
dr. Henk Schoonhoven
Zwolle
40
kunst en cultuur
Franse koningen en de ‘uitvinding van de goede smaak’
drs. Tiemes/ drs. V.d. Heuvel Deventer
17
Kunst en het leven van iedere dag in Afrika
Harrie Leyten MSc.
Deventer
18
Het lied van liefde en dood
drs. Ben Coelman
Enschede
19
Ars Nova
drs. Jeanne van der Stappen Enschede
20
Stof tot bespiegeling
Jan Bijkerk
Hengelo
23
Geloven in kunst
drs. Koos Sluiter
Hengelo
24
Beeldschone boeken
drs. Jeanne van der Stappen Zutphen
31
‘Im Dienste des Schönen’, leven en werk van Richard Strauss
dr. Marcel Zwitser
41
Nederlandse kunstenaars in Parijs
drs. Sophie van Steenderen Zwolle
42
Franse koningen en de ‘uitvinding van de goede smaak’
drs. Tiemes/ drs. V.d. Heuvel Zwolle
43
Het lied van liefde en dood
drs. Ben Coelman
44
Zwolle
Zwolle
natuurwetenschappen
Weerkunde
ir. Arnold Kip
Oldenzaal
28
Sterrenkunde
ir. Arnold Kip
Zwolle
45
Hersenwerk in uitvoering
prof. dr. Jan Minderhoud
Zwolle
46
taal en letteren
Vrouwen in de middeleeuwen
dr. Annette van Dijk
Hengelo
25
Vrouwen in de middeleeuwen
dr. Annette van Dijk
Zutphen
32
Letture dantesche
dr. Kees den Biesen
Zutphen
33
Wijsheid uit het Oosten
dr. Kees den Biesen
Zutphen
34
‘Het Hermetisch Zwart’
Ingeborg van Breugel
Zwolle
47
‘De Toverberg’ van Thomas Mann
drs. Michiel Hagdorn
Zwolle
48
theologie en religies
De wording van het Christendom
Alex van Heusden
Zwolle
49
Mystiek: geloven van binnen
dr. Karel Blei
Zwolle
50
Christelijke minderheden in het Midden-Oosten
drs. Jielis van Baalen
Zwolle
51
Thematische inleiding in de filosofie
drs. Edward van der Tuuk
Hengelo
56
Wat heet waarheid?
drs. Marcel Engeringh
Lochem
59
Over het menselijk ik
dr. Chris van Haeften
Zwolle
64
Levinas lezen: Talmoed, over vergeving
dr. Peter Heij
Zwolle
65
Thematische inleiding in de filosofie
drs. Edward van der Tuuk
Zwolle
66
De ‘Machinemens’ in het denken over ziekte en gezondheid
dr. Nel van den Haak
Zwolle
67
Programma 2015
filosofie
geschiedenis/ archeologie
Historische Hoogtepunten
drs. Gregor Dijkhuis
Zutphen
61
De Amerikaanse burgeroorlog
drs. Bouke de Vos
Zwolle
68
Tien Grote Middeleeuwers
drs. Gregor Dijkhuis
Zwolle
69
Het geheimzinnige Goudland
Jan Koek
Zwolle
70
Inleiding Antieke cultuur: Griekenland
dr. Henk Schoonhoven
Zwolle
71
kunst en cultuur
Barok
drs. Ben Coelman
Enschede
55
Taal van Ikonen 1
Geert Hak e.a.
Kampen
58
De facettenrijkdom van de kunst
drs. Azarja Fransen
Lochem
60
Šostakovič in context - Russische muziek in de 20e eeuw
dr. Marcel Zwitser
Zwolle
72
Shakespeare aan tafel
drs. Els Launspach
Zwolle
73
Marjan Hulshof
Deventer
52
Zwolle
74
mens en maatschappij
Basiscursus Mindfulness
natuurwetenschappen
Weerkunde
ir. Arnold Kip
taal en letteren
Moderne dichters nader bekeken
Dannie ten Zweege
Deventer
53
Korte geschiedenis van de Nederlandse literatuur na 1880
Dannie ten Zweege
Deventer
54
Heliand, een Christusgedicht uit de vroege middeleeuwen
dr. Annette van Dijk
Hengelo
57
Heliand, een Christusgedicht uit de vroege middeleeuwen
dr. Annette van Dijk
Zutphen
63
Dichter bij dichters, Achter de einder
dr. Jan Peter Schouten
Zwolle
75
Goethe
drs. Michiel Hagdorn
Zwolle
76
theologie en religies
Kan de wetenschap zonder God?
dr. Karel Blei
Zwolle
77
Het oude Egypte, bakermat van het jonge christendom
drs. Jielis van Baalen
Zwolle
78
Locaties en routebeschrijvingen en parkeren
Vrienden van U3L
U3L organisatie
Aanmeldingsformulier
79
85
86
87
Algemene voorwaarden
1 Aanmelding
1.1 De aanmelding voor een cursus bij U3L is strikt persoonlijk.
1.2 Na ontvangst van het digitale aanmeldingsformulier inclusief betaling of het volledig ingevulde en ondertekende
schriftelijke aanmeldingsformulier is een overeenkomst tot
stand gekomen met U3L welke overeenkomst hierna
de studieovereenkomst wordt genoemd.
1.3 De studieovereenkomst heeft betrekking op de op
het aanmeldingsformulier vermelde cursus, alsmede op
de inhoud van beschikbare cursusinformatie.
1.4 Deze algemene voorwaarden maken deel uit van de
studieovereenkomst
2 Bewijs van inschrijving
2.1 Na ontvangst van het aanmeldingsformulier door
U3L wordt aan degene die zich heeft aangemeld, hierna
te noemen de deelnemer, ca. 10 dagen voor aanvang van
de cursus een uitnodiging voor de cursus gestuurd. Deze
uitnodiging geldt als bewijs van inschrijving voor de cursus
en kan tijdens de eerste bijeenkomst worden opgevraagd.
Voor cursussen met een uiterste aanmeldingstermijn ontvangen deel-nemers binnen een week na verloop van die
termijn bericht.
3 Betaling cursusgeld
3.1 Met aanmelding en betaling via de website U3L.nl is
in beginsel aan alle verplichtingen voldaan.
3.2 Meldt u zich schriftelijk aan, dan wordt u over de
wijze van betalen geïnformeerd als er voldoende belangstelling is voor de cursus en deze doorgaat.
3.3 De cursist is aansprakelijk voor het niet nakomen
van de betalingsverplichting, ook als het factuuradres
anders luidt dan het huisadres.
3.4 In het geval van niet tijdige of onvolledige betaling
van het cursusgeld kan U3L de deelnemer de verdere deelname aan de cursus ontzeggen.
3.5 Bij blijvende niet (volledige) nakoming van de
betalingsverplichting wordt de studieovereenkomst
ontbonden met instandhouding van de (volledige) betalingsverplichting van de deelnemer.
4 Annulering aanmelding, annulering cursus
4.1 Kosteloze annulering van de aanmelding is tot uiterlijk
14 dagen voor aanvang van de cursus mogelijk mits
dit schriftelijk en onder opgave van de reden gebeurt.
4.2 In het geval van annulering van de aanmelding
binnen 14 dagen voor de aanvang van de cursus is 10%
van het cursusgeld aan inschrijvingskosten verschuldigd.
In het geval het cursusgeld reeds is betaald, wordt door
U3L het cursusgeld teruggestort onder inhouding van 10%
van het cursusgeld aan administratiekosten.
4.3 U3L behoudt zich het recht voor een cursus bij onvoldoende aanmeldingen te annuleren. De deelnemers
worden hiervan tijdig, doch uiterlijk één week voor de
geplande aanvang van de cursus, op de hoogte gesteld.
Reeds betaalde cursusgelden worden gerestitueerd. Voor
cursussen waarvoor een uiterste datum van aanmelding
geldt, wordt op die datum beslist of de cursus doorgang
zal vinden. Wie zich heeft aangemeld, wordt binnen een
week na de betreffende datum geïnformeerd. Inschrijving
op cursussen die doorgaan blijft mogelijk tot enkele dagen
voor aanvang van de cursus.
5 Tussentijds beëindigen van de cursus
5.1 Tussentijdse beëindiging van de cursus leidt in beginsel
niet tot restitutie van het cursusgeld.
5.2 Indien de tussentijdse beëindiging het gevolg is van
zwaarwegende persoonlijke en/of familieomstandigheden
van de deelnemer, kan het betaalde cursusgeld of een
evenredig deel daarvan -zulks ter beoordeling van U3Laan de deelnemer c.q. rechthebbende worden gerestitueerd, mits de beëindiging schriftelijk en onder opgave van
redenen is geschied.
5.3 Tussentijds beëindigen van de cursus leidt in alle
gevallen tot ontbinding van de studieovereenkomst.
6 Verzuim
6.1 Het verzuim van bijeenkomsten geeft geen recht op
gedeeltelijke of gehele terugbetaling van het cursusgeld.
7 Plaatsing voor de cursus
7.1 De datum waarop U3L uw aanmeldingsformulier ontvangt, is bepalend voor plaatsing in de cursus. Met dien
verstande dat aanmeldingen in volgorde van binnenkomst
(digitaal dan wel schriftelijk) worden behandeld.
8 Cursusinformatie
8.1 U3L heeft het recht wegens dringende organisatorisch
omstandigheden (tussentijds) de cursusplaats, -data en/
of tijdstippen te wijzigen. Hierbij wordt naar vermogen
rekening gehouden met belangen van de deelnemers.
8.2 Vallen er lessen uit, dan heeft U3L geen andere
verplichting dan het (doen) organiseren van inhaal- c.q.
vervangende lessen.
9 Overige cursuskosten
9.1 Reis- en verblijfkosten, de kosten van aanschaf van
de voorgeschreven literatuur komen voor rekening van
de deelnemer.
10 Auteursrecht en eigendomsrecht
10.1 De deelnemer verkrijgt de eigendom van het cursusmateriaal na volledig betaling ervan.
10.2 Op het cursusmateriaal rust auteursrecht. Niets
uit dit cursusmateriaal mag worden verveelvoudigd en/
of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,
microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur
of rechthebbende.
11 Overige bepalingen
11.1 Door U3L aan deelnemers verstrekte gegevens van
medecursisten mogen op geen enkele wijze door de deelnemers verspreid worden.
11.2 U3L is nimmer aansprakelijk voor diefstal van eigendommen dan wel schade aan eigendommen van deelnemers toegebracht gedurende hun aanwezigheid op het
terrein of in de gebouwen waar de cursus door U3L wordt
verzorgd.
Het eigenlijke leven
Een filosofie van tijdelijkheid en betekenis
In de zomeracademie van 2014 gaan we in op
de betekenis van het eigenlijke leven aan de
hand van het meesterwerk van Heidegger: Zijn
en Tijd. Ook de hedendaagse filosoof P. van
Tongeren wordt geciteerd uit zijn boek Over
het verstrijken van de tijd, een kleine ethiek
van de tijdservaring. Daarnaast krijgt poëzie een speciale plaats. Het
spreken van de dichter heeft Heidegger altijd gefascineerd: poëzie is niet
zozeer gericht op communicatie en informatie-overdracht, maar op het
ontsluiten van onze existentie.
Filosofie en poëzie liggen in elkaars verlengde. De bundel Waar mensen
gaan wordt tijd geschreven van dichter en beeldend kunstenaar Theo
Ettema vormt aanleiding om tijdens de zomeracademie te reflecteren en
te schrijven.
“taal die in een gedicht tot stilstand komt
tilt je op uit het gewone denken”
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
zomerACADEMIE 2014
BARCHEM
docent
[email protected]
drs. Corrie Haverkort
VOOR WIE:
De zomeracademie is bestemd voor mensen die al bekend zijn met
filosofie, als voor mensen die geïnteresseerd zijn in het meesterwerk
van Heidegger en vragen rondom een eigenlijk leven.
duur
Start maandag 14 juli om 11 uur
afsluiting vrijdag 18 juli om 15 uur.
locatie
DOOR WIE:
De zomeracademie wordt geleid door Corrie Haverkort, filosoof en
beeldend kunstenaar. Theo Ettema, dichter en beeldend kunstenaar,
verzorgt de meditaties en de workshops poëzie. Marijke Sondorp van
de Vereniging Woodbrookers is gastvrouw.
Woodbrooke Hotel, Barchem
collegedagen
14, 15, 16, 17, 18 juli
collegetijden
een Leven Lang Leren
HOE:
De dag begint met meditatie gevolgd door colleges, het bestuderen
van teksten en reflectie. Na een middagwandeling of rustpauze wordt
er in de middag gewerkt aan de hand van persoonlijke opdrachten
en worden ervaringen uitgewisseld. De avonden variëren van film tot
spel.
gehele dag
uw bijdrage
variabel € 530,- tot € 750,- p.p.
huiswerk
nee
MEER INFORMATIE/ AANMELDEN:
http://www.woodbrookers.nl
T 0573 441734
of per e-mail: [email protected]
deelnemers
10 - 25
cursusnummer
BA-14-35
7
Muziek en poëzie
Een workshop ‘componeren’
Poëzie en muziek lijken uit dezelfde bron te
putten. Poëzie kan melodieus klinken, een
muziekstuk kan pure poëzie uitstralen.
In deze workshop gaan we op zoek naar de
bron die woorden muziek geeft. In afwisselend gezamenlijke en individuele sessies
observeren we bij onszelf en bij de mede-cursisten hoe richting geven aan creativiteit tot resultaten leidt. Componeren is een individuele bezigheid. De rol van de coach kan alleen sturend zijn. Er komen
een diverse aspecten van het componeren aan de orde: analyse
van vorm, melodie en harmonie; kennis van de stemmogelijkheden;
klankkleur; instrumentengebruik. Het doel is aan het eind een boekje
te presenteren: Het Songbook Kale Berg, waarin iedere cursist zijn
deel heeft.
De vocale insteek brengt mee dat er ook gezongen wordt. Een sessie
met zangcoach Diet Gerritsen maakt deel uit van deze dagen.
Het muziek schrijven doet de cursist met de computer of via het
oude handwerk. Er staat een aantal piano’s en keyboards. Cursisten
kunnen ook zelf een instrument meenemen. Er zal veel poëziemateriaal zijn. Cursisten worden uitgenodigd zelf materiaal mee te nemen.
Wanneer
Start donderdag 19 juni 11:00 u., afsluiting zondag 22 juni 15:00 u.
zomerACADEMIE 2014
BARCHEM
docenten
[email protected]
Frank Deiman
Diet Gerritsen
duur
drieëneenhalve dag
locatie
Kosten
Woodbrooke Hotel Barchem
Eenvoudige kamer € 495,- p.p.
Luxe tweepersoonskamer € 530,- p.p.
Luxe eenpersoonskamer € 605,- p.p.
Zonder overnachting € 375,- p.p.
AANMELDEN
[email protected] of 0573-44 17 34
schriftelijk Woodbrookehotel, Woodbrookersweg 1, 7244RB Barchem
Docenten
Frank Deiman studeerde piano, koor- en orkestdirectie. Hij werkte
jarenlang samen met de dichter Willem Wilmink. Hij zette veel van
Wilmink’s liedjes op muziek en schreef samen met hem de Volksmusical ‘De Pathmosprinses’ en de kinderopera ‘Meralda’. Daarnaast
schreef Deiman voor muziektheater en koor.
Als docent gaf hij componeerworkshops aan muziekschooldocenten
in Nederland, maar ook in het buitenland: Duitsland, Finland en
Indonesië. In de stadsopera Maak (2010) over de vuurwerkramp in
Enschede gaf hij samen met de mensen van de stad muzikale invulling aan hun herinneringen.
een Leven Lang Leren
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Diet Gerritsen is een klassiek afgestudeerde sopraan. Ze rondde haar
opleiding Bachelor en Master solozang af aan het Conservatorium in
Enschede. Ze is als solist werkzaam in het klassieke vakgebied en ze
is regelmatig te horen in Cantates en Oratoria. Als zingende actrice, of
acterende zangeres, werkt ze mee aan muziektheater producties.
8
collegedagen
19, 20, 21 en 22 juni
collegetijden
Woodbrooke Hotel
uw bijdrage
€ 375,- of meer,huiswerk
nee
deelnemers
15-30
cursusnummer
BA-14-39
Etty Hillesum 1914-2014
Haar leven, haar dagboeken, haar brieven
In 2014, op 15 januari, is het honderd jaar
geleden dat de beroemde dagboekschrijfster Etty Hillesum geboren werd. In februari
1942 schrijft zij echter in haar dagboek: ‘De
derde Februari ben ik één jaar oud geworden. Ik geloof dat ik die 3 Februari maar
als vaste verjaardagsdatum zal aanhouden,
hij is belangrijker dan 15 Januari, toen ik
van het navelsnoer werd losgesneden.’
Deze twee geboortedagen vormen de start van de themadag over
Etty Hillesum. In het eerste werkcollege zal de thematiek van de
‘tweede geboorte’ centraal staan. Denise de Costa zal ingaan op
de achtergrond van Etty Hillesum, haar leven vóór en tijdens de
Tweede Wereldoorlog, haar ontwikkeling als schrijfster en de mogelijke betekenissen van haar teksten in de 21ste eeuw. Na elk van de
drie hoorcolleges wordt de stof in kleinere groepjes besproken in de
werkcolleges.
Etty Hillesum was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog een jonge
joodse vrouw. Zij leefde midden in bezet Amsterdam. Terwijl de
nazi’s uit waren op de vernietiging van haar volk, werkte zij intensief
aan de vorming van haar persoonlijkheid. Zij schreef minstens elf dagboekschriften vol en tientallen brieven. Daarmee ontstak zij een licht
voor zichzelf en zoveel jaren later voor honderdduizenden anderen.
Abel Herzberg over de geschriften van Etty Hillesum: ‘Een elementair
boek dat iedereen in Nederland moet lezen.’
Oek de Jong: ‘Als je kijkt naar de literatuur van de jaren veertig van
de twintigste eeuw, dan zal blijken dat de achthonderd pagina’s die
Etty Hillesum heeft geschreven op langere termijn belangrijker zijn
dat wat Reve en Hermans in hun jonge jaren gemaakt hebben, hoe
prachtig dat ook is.’
een Leven Lang Leren
Opzet
10:15-10:45 aankomst, foto’s van Etty / muziek Mischa Hillesum.
10:45-11:15 college 1: 15 Januari en 3 februari: de geboortedagen
11:15-11:30 werkcollege n.a.v. hoorcollege 1
11:30-11:45 pauze
11:45-12:15 college 2: De dagboeken en brieven
12:15-12:30 werkcollege n.a.v. hoorcollege 2
12:30-13:40 pauze
13:40-14:30 film: Het verstoorde leven
14:30-14:45 pauze
14:45-15:15 college 3: De betekenis van Etty in de 21ste eeuw
15:15-15:30 werkcollege n.a.v. hoorcollege 3
15:30-15:45 pauze
15:45-16:30 afsluiting: ruimte voor vragen, algemene discussie n.a.v.
de dag, samenvatting, evaluatie, toekomstwensen.
Literatuur: Het Werk van Etty Hillesum, uitgeverij Balans
9
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
zomerACADEMIE 2014
DEVENTER
docent
[email protected]
dr Denise de Costa
duur
1 dag van bijna 7 uur
locatie
Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3
collegedagen
22 mei 2014
collegetijden
donderdag van 10:15 tot 16:30 uur
uw bijdrage
€ 39,50
huiswerk
geen
deelnemers
15 - 30
cursusnummer
DE-14-34
Met Pen en Penseel
Levenskunst van Etty Hillesum en
Charlotte Salomon
Op 15 januari 1914 werd Etty Hillesum
geboren; op 16 april 1917 Charlotte
Salomon. In de tijd van Hitler-Duitsland
waren zij jonge Joodse vrouwen. Met de
dood voor ogen vierden zij het leven. Beiden
stierven zij in de herfst van 1943 in Auschwitz. Zij lieten dagboeken,
schilderijen en brieven na. Met pen en penseel ontwikkelden zij een
levenskunst die het leven en de creativiteit beaamt; een levenskunst
die van zoveel innerlijke kracht en schoonheid getuigt, dat zij ver
uitstijgt boven de tijd waarin zij tot stand kwam, een levenskunst die
ook nu nog bijzonder actueel is.
Dat is het thema van het programma:
Met Pen en Penseel: levenskunst van Etty Hillesum en Charlotte
Salomon.
een Leven Lang Leren
Programma:
10:00 - 10:30 ontvangst
10:30 - 12:30 Charlotte Salomon (LlB, plenair)
10:30 - 11:15 Charlotte Salomon in haar tijd
11:15 - 12:30 muzikaal intermezzo
12:30 - 12:15 Charlotte Salomon in onze tijd
12:15 - 12:30 vragen en discussie m.b.t. de verbinding tussen Charlotte Salomon en ons eigen leven
12:30 - 13:30 Lunch
13:30 - 15:30 Etty Hillesum (DdC, plenair)
13:30 - 14:15 Etty Hillesum in haar tijd
14:15 - 14:30 muzikaal intermezzo
14:30 - 15:15 Etty Hillesum in onze tijd
15:15 - 15:30 vragen en discussie m.b.t. de verbinding tussen Etty Hillesum en ons eigen leven
15:30 - 16:00 pauze
16:00 - 16:30 gesprek(in kleine groepen)
aan de hand van citaten, afbeeldingen en vragen
16:30 - 17:00 afsluiting door Denise en Lisette
Lisette le Blanc is kunsthistoricus. Zij geeft lezingen en cursussen
voor diverse instellingen. Tevens organiseert zij binnen- en
buitenlandse excursies.
Denise de Costa is schrijver en wetenschappelijk onderzoeker. Zij
promoveerde in 1996 op Anne Frank en Etty Hillesum. Spiritualiteit,
schrijverschap en seksualiteit (Balans, Amsterdam 1996) en
publiceerde sindsdien boeken en artikelen over haar leven en werk.
Tevens verzorgt zij lezingen en workshops over Etty Hillesum in
binnen- en buitenland.
10
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
zomerACADEMIE 2014
ZWOLLE
docenten
dr Denise de Costa
drs. Lisette le Blanc
duur
1 dag van ca. 7 uur
locatie
Historisch Centrum Overijssel, Van
Wevelinkhovenstraat, parkeren Eikenstraat 20
collegedagen
donderdag 26 juni 2014
collegetijden
10:00 tot 17:00 uur
uw bijdrage inclusief lunch
€ 65,huiswerk
geen
deelnemers
25-36
cursusnummer
ZW-14-40
Bezint eer gij begint
In ons dagelijks leven zijn we gewend aan
een hoog tempo. Dat vraagt ons werk, dat
moet van onszelf, anders kunnen we onze
eigen doelen niet halen.
Natuurlijk vinden we dat de maatschappij
ons daartoe dwingt. De ideale vrouwen die
carrière maken, een fantastische moeder en een rotsvaste levenspartner zijn, altijd tijd hebben voor hen die hun verhaal kwijt moeten, de marathon lopen, en en ??
Bij mannen is dat net zo. Denken dat ze niet meetellen, is toch wel
het ergste wat hen kan overkomen.
Ook niet-meer-werkende mensen lopen gevaar aan zichzelf voorbij te
gaan. Het jachtige leven zijn ze eigenlijk altijd gewend geweest. En
nu ze alle tijd aan zich zelf hebben, willen ze eruit halen wat er in zit.
Waar zijn we eigenlijk mee bezig?
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
zomerACADEMIE 2014
BARCHEM
docenten
De Woodbrookers hebben reeds honderd jaar een traditie om de dag
met een stilte te beginnen. Om zich te bezinnen. Op dat wat komt, op
dat wat geweest is.
Bezinnen kun je op allerlei manieren doen. Samen en alleen. Met
hulp van anderen kun je dat leren en ervaren. Daarom organiseren
we deze bezinningsweek.
Monique Hoogenboom,
Deze zomercursus is geschikt voor iedereen die kennis wil nemen
van bezinningsvormen en deze zelf wil ervaren.
locatie
De cursus biedt een kennismaking met drie verschillende vormen
a. 4 dagdelen familieopstellingen o.l.v. Monique Hoogenboom
b. 3 dagdelen Taoïstische levenswijze o.lv. Ingrid Thijssen
c. 4 dagdelen Mindfulness o.l.v. Marjan Hulshof
collegedagen
Ingrid Thijssen,
Marjan Hulshof
duur
5 dagen
Woodbrooke Hotel, Barchem
2, 3, 4, 5 en 6 juni
uw bijdrage
€ 495,- of meer
huiswerk
Waar
Woodbrooke Hotel Barchem, het oudste conferentieoord in Nederland
en volgens velen ook het mooiste.
deelnemers
een Leven Lang Leren
Wanneer
Start maandag 2 juni 11:00 uur, afsluiting vrijdag 6 juni 15:00 uur
n.v.t.
15-22
cursusnummer
Kosten
Eenvoudige kamer € 635,- p.p.
Luxe tweepersoonskamer € 671,- p.p.
Luxe eenpersoonskamer € 743,- p.p.
Zonder overnachting € 495,- p.p.
BA-14-38
AANMELDEN
[email protected] of 0573-44 17 34
schriftelijk Woodbrookehotel, Woodbrookersweg 1, 7244RB Barchem
11
Achter het front, Jan Eikelboom
Zijn leven als oorlogsverslaggever
De journalistieke carrière van Jan Eikelboom
begint op 6 oktober 1973, als in het MiddenOosten de Jom Kipoeroorlog uitbreekt.
Eikelboom is acht jaar oud en raakt zo
gegrepen door het nieuws dat hij direct zijn
eigen krant begint. De Waarheid zal twee
jaar lang verschijnen in een oplage van zes
exemplaren.
Inmiddels is Jan Eikelboom al tientallen
jaren oorlogsverslaggever van beroep. Voor
het televisieprogramma Nieuwsuur en de voorlopers NOVA en Achter
het Nieuws doet hij al een kwarteeuw verslag van oorlogen, revoluties en opstanden in de hele wereld. Hij bezocht brandhaarden van
Irak tot Rwanda en van Kosovo tot Syrië, trok op met rebellen, werd
beschoten door sluipschutters en maakte raketaanvallen en zelfmoordaanslagen van zeer nabij mee.
Wat zijn de do’s and don’ts in ingewikkelde conflictgebieden? Hoe
houd je je staande in een dergelijke wereld? Hoe gaat het eraan toe?
Waarom wordt iemand überhaupt oorlogsverslaggever? Zijn laatste
boek Achter het front is het verhaal achter het verhaal, een persoonlijk verslag vanaf de frontlinies. Het draait om angst en adrenaline.
Nergens is het leven intenser dan aan de rand van de dood.
Jan Eikelboom (1964) is verslaggever bij Nieuwsuur. Voor dit actualiteitenprogramma deed hij de afgelopen 25 jaar verslag van grote
gebeurtenissen over de hele wereld. Hij is gespecialiseerd in het
Midden-Oosten, een regio die hij bijna honderd keer bezocht. Naast
zijn werk voor Nieuwsuur maakt Jan Eikelboom tv-documentaires
voor de NOS en de NTR.
een Leven Lang Leren
In zijn lezing zal Jan Eikelboom spreken over zijn ruim twintig jaar
verslaggeving in conflictgebieden. En dan gaat het niet alleen over
zijn avonturen, maar ook over zijn journalistieke afwegingen en
keuzes. Daarbij gaat het vooral over de voortdurende zoektocht naar
wat altijd het eerste slachtoffer van oorlog is en waar het voor Jan
Eikelboom ooit allemaal mee begon: De Waarheid.
Moderator bij deze bijeenkomst is Jielis van Baalen. Meer dan twintig
jaar was hij docent godsdienstwetenschappen en filosofie aan de Hogeschool Windesheim. Van 2009 tot 2013 was hij docent en correspondent in Egypte. Daar ontmoette hij Jan Eikelboom voor het eerst
tijdens de opstand van 2011, met wie hij veel herinneringen deelt.
12
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
zomerACADEMIE 2014
ZWOLLE
docent
Jan Eikelboom / Jielis van Baalen
duur
1 lezing van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Windesheim gebouw X 1.77
lesdag
donderdag 12 juni 2014
collegetijden
van 14:00 tot 16:30 uur
uw bijdrage
entree € 7,huiswerk
geen
deelnemers
110
cursusnummer
ZW-14-43
Van wetenschap naar poëzie
Astronomie, astrologie en spiritualiteit bij Dante
Of wetenschap en religie elkaar uitsluiten of juist aanvullen, is een
kwestie van denkkracht: wetenschap leidt vaak tot grote verwondering, die op haar beurt vaak de hoofdbron is van filosofie en poëzie.
In zijn Komedie blijkt Dante Alighieri (1265-1321) in staat van de
toenmaals meest geavanceerde wetenschap, de astronomie, een poëtische taal te maken waarin hij over zin en betekenis van het leven
kan spreken – over denkkracht gesproken!
Zijn Helletocht eindigt met “het weerzien met de sterren,” op de top
van de Louteringsberg is hij klaar “om op te stijgen naar de sterren,”
en tijdens zijn slotvisioen in het Paradijs verkeert hij in harmonie
met “de liefde die de zon beweegt en alle sterren.” Zo markeren de
sterren de uren en dagen van zijn tocht, tonen ze hem steeds hogere
perspectieven en leiden uiteindelijk tot de aanschouwing van de goddelijke en menselijke realiteit.
Als dragers van de kosmische en astrologische krachten waarin zich
Gods scheppingskracht en voorzienigheid uiten, zijn zij de grote
schakel tussen de fysische en metafysische dimensies van het
menselijk leven. In Dante’s ogen vormen astronomie, astrologie en
kosmologie samen het grote toneel waarop zich de komedie van het
menselijk bestaan afspeelt – een individueel, collectief én kosmisch
gebeuren dat dramatisch begint maar goed afloopt, omdat de mensen leren om vanuit hun vrije wilskeuze samen te werken met de
orde van de schepping en de genade van God.
Tijdens deze cursus worden sleutelpassages uit Dante’s werk en de
actuele relevantie van zijn manier van denken besproken.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
zomerACADEMIE 2014
ZUTPHEN
docent
duur
4 colleges in twee dagen
locatie
Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6
collegedagen
2 en 3 juli 2014
collegetijden
10:00 - 16:30 uur
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
€ 97,50
huiswerk
geen
deelnemers
12-22
cursusnummer
ZU-14-41
13
[email protected]
dr Kees den Biesen
´Het proces´ van Franz Kafka
“Iemand moest Josef K. belasterd hebben,
want zonder dat hij iets kwaads gedaan had,
werd hij op een ochtend gearresteerd.”
Zo begint Franz Kafka´s roman Der Prozeß,
die wel wordt beschouwd als de roman
waarin de 20e eeuwse mens het diepst
wordt gekarakteriseerd. Talrijke interpretaties zijn losgelaten op Josef K.´s zoektocht
naar het gerecht dat hem heeft aangeklaagd: verpersoonlijkt hij de slachtoffers
van de moderne dictatuur, de vervreemding
van de moderne mens, de onmogelijkheid
van enige zingeving, is de roman een psychologische ‘case study’ van een neuroticus? Een sluitende interpretatie van Der Prozeß is nog altijd niet gegeven. En wellicht is dat ook
Kafka’s doel geweest: een raadsel te formuleren dat geen oplossing
kent.
Maar dat wil niet zeggen, dat er niets te verhelderen is aan het raadsel
dat Kafka onder woorden brengt in Der Prozeß. Dit zal gebeuren tijdens vier colleges, waarin behalve de romantekst ook diverse achtergronden worden behandeld, die soms een verrassend licht werpen op
Josef K.´s proces. Het zal duidelijk worden dat de roman niet alleen
modern is, maar ook wortels heeft in eeuwenoude, met name joodse
tradities.
N.B. U kunt voor deze cursus Der Prozeß zowel in het Nederlands als
in het Duits lezen, in diverse uitgaven.
Bij de cursus ontvangt u een boekje met de collegestof.
Michiel Hagdorn
Literatuurwetenschapper, verzorgt sinds 1997 HOVO-cursussen over
Duitse literatuur, muziek en (cultuur-)geschiedenis.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
zomerACADEMIE 2014
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Michiel Hagdorn
duur
4 hoorcolleges van ca 2,5 uur
locatie
Historisch Centrum Overijssel,
van Wevelinkhovenstraat
collegedagen
4 en 5 en 11 en 12 juni
collegetijden
van 13:30 tot 16:00 uur (incl. pauze)
uw bijdrage inclusief tekstboekje
een Leven Lang Leren
€ 99,huiswerk
geen
deelnemers
15-30
cursusnummer
ZW-13-42
14
Nietzsche - Over de ziel
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Friedrich Nietzsche (1844-1900) staat niet
ten onrechte bekend als de filosoof die
afrekent met het fraaie zelfbeeld van de
mens: een wezen met een ziel die dankzij
de rede op orde en eigen is. Dit (al te) fraaie
zelfbeeld brengt met zich mee dat mensen
volgens Nietzsche ook graag voorbijzien aan
wat zij voor elkaar betekenen: met hun moraal van de naastenliefde
en het ideaal van politieke gelijkheid en vreedzaam samenleven
draaien zij zich een rad voor de ogen. Voor Nietzsche geldt dat de
natuur zijn krachtenspel ook in de mens manifesteert. De mens is
een ‘dier’ waarover de ‘fysioloog’ meer kan vertellen.
Toch is Nietzsche zeker geen materialist. Hij zet zich juist af tegen de
empirische wetenschap met haar hang naar objectiviteit. De mens
mag een ‘dier’ zijn, Nietzsche herkent er als ‘psycholoog’ wel een
‘interessant dier’ in. Dat ‘dier’ is ‘interessant’ door de geschiedenis van
zijn ziel, een ziektegeschiedenis dat zeker wel, maar toch niet zonder
docent
belofte voor de toekomst.
DEVENTER
[email protected]
mr. dr. Jaap Gruppelaar
Deze cursus behandelt aan de hand van Voorbij goed en kwaad
(1886) en De genealogie van de moraal (1887) centrale thema’s uit
Nietzsche’s antropologie:
1. moraal als natuurgeschiedenis;
2. godsdienstigheid, ressentiment en ascese;
3. perspectivisme en kunst.
Duidelijk moet worden dat de filosoof Nietzsche zich als ‘psycholoog’
profileert: hij redt de ziel ... althans enkele zielen. Fragmenten uit
genoemde werken dienen bij de cursus als leesmateriaal.
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3
collegedagen
25 sep., 2, 9 en 30 okt., 6, 13, 20 en
27 nov.
collegetijden
donderdag van 10:00 tot 12:30 uur
Docent:
een Leven Lang Leren
mr. dr. Jaap Gruppelaar is jurist en filosoof. Hij werkt voor de
­Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl) en als privé-docent
(www.weetendurf.nl).
uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën
€ 184,huiswerk
naar eigen inzicht
deelnemers
15-25
cursusnummer
DE-14-50
15
Tien Grote Middeleeuwers
Wanneer het zich laat aanzien dat de wereld
toch niet zal vergaan, slaat de stemming
in Europa na het jaar 1000 radicaal om.
De lethargie maakt plaats voor nieuw elan.
Lang opgekropte spanning ontlaadt zich op
allerlei manieren. Veranderde omstandigheden scheppen een vruchtbaar klimaat voor
een andere tijdgeest, een nieuw bewustzijn
met felle overtuigingen en onstuimige gebeurtenissen. De geschiedenis van de 12e en 13e eeuw is er een van grote heftigheid.
Deze cursus over de Hoge Middeleeuwen voert tien grote Middeleeuwers ten tonele, die een stempel drukten op hun tijd, en op de onze.
Mannen en vrouwen die samen een afspiegeling vormen van hun tijd.
Hun persoonlijke verhalen vormen de verschillende invalshoeken van
waaruit we de fascinerende geschiedenis van de 12e en 13e eeuw
nader bekijken. Kruistochten, culturele bloei, volksbewegingen, ridders en kastelen, kloosterordes, machtsstrijd, sociaaleconomische
veranderingen, herontdekte kennis, voorboden van een nieuwe tijd.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
DEVENTER
docent [email protected]
drs. Gregor Dijkhuis
Onze ontdekkingstocht voert langs de centra van macht en kennis,
van geloof en strijd, te beginnen in het Constantinopel van Anna
Komnene, aan de vooravond van de Eerste Kruistocht. Van daaruit
trekken we langs kastelen, kloosters en kerken. U bent te gast bij
Frederik Barbarossa op het Mainzer hoffeest, trekt met Richard
Leeuwenhart op kruistocht, hoort muziek uit die tijd, bestudeert
commentaren van kroniekschrijvers en tijdgenoten, en bezoekt het
Heilig Land. De reis eindigt in het Sicilië van Frederik II, “Stupor Mundi”.
duur
In de vijf bijeenkomsten maakt u kennis met:
collegetijden
een Leven Lang Leren
Anna Komnene (1083-1153) keizersdochter - eerste vrouwelijke geschiedschrijver – Byzantijnse Rijk
Bernardus van Clairvaux (1093–1153): abt - kruisprediker - Cisterciënzer kloosterorde – kerkleraar
Hildegard van Bingen (1098–1179): abdis - mystica – componiste –
natuurwetenschapper
Frederik Barbarossa (1122-1190); keizer – ijzervreter – kruisvaarder
Eleonora van Aquitanië (1124–1204): koningin van de troubadours –
cultuuricoon
Richard Leeuwenhart (1157-1199): koning – kruisvaarder – volksheld
Innocentius III (1160–1216): paus - geleerde - kerkhervormer
Franciscus van Assisi (1182–1226) – minderbroeder – volksheilige
Elisabeth van Thüringen (1207-1231): koningsdochter - gravin - troosteres
Frederik II “Stupor Mundi” (1194–1250): keizer - geleerde – kastelenbouwer
16
5 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3
collegedagen
28 okt. en 4, 11, 18 en 25 nov.
dinsdag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
€ 115,huiswerk
geen
deelnemers
15-30
cursusnummer
DE-14-51
actueel
Franse koningen en de
‘uitvinding van de goede smaak’ filosofie
Aan het begin van zijn regeerperiode nam
de charismatische koning Lodewijk de Veertiende zich voor een legende te maken van
zowel zichzelf als van zijn land. Het resultaat
van deze imagovorming was, dat Frankrijk
de reputatie kreeg ‘de goede smaak te hebben uitgevonden’.
Samen met zijn minister van financiën maakte Lodewijk de Veertiende van het stimuleren van kunsten en handel een zeer succesvolle,
vorstelijke onderneming. Frankrijk gaf de toon aan op het gebied
van de wooncultuur en dit bleef ruim twee eeuwen onveranderd.
Het kasteel van Versailles illustreert dit het beste. De verbouwing en
inrichting ervan werden door Lodewijk de Vijftiende en Lodewijk de
Zestiende voortgezet.
Aan het Franse hof kwam een scala aan talent tot bloei, dat vaak uit
het buitenland kwam. Hieronder bevond zich ook een aantal Nederlanders, die met hun werk en ideeën wereldroem vergaarden.
Voltaire zei erover: ‘Bijna alles werd óf opnieuw bedacht óf uitgevonden.’
Lodewijk de Veertiende streefde ernaar ‘dat land van winkeliers’,
waarmee hij de in de 17de eeuw zeer machtige Republiek der Nederlanden bedoelde, te overvleugelen.
Hetgeen onze eigen Stadhouder Willem III, die tevens koning van
Engeland was, er niet van weerhield de Franse stijl op de voet te
volgen. Zijn belangrijkste architect, Daniel Marot die aan het hof in
Versailles gewerkt had, oefende lange tijd grote invloed uit op de
bouwkunst en de kunstnijverheid in ons land.
een Leven Lang Leren
In deze cursus behandelen we de ontwikkeling van de (interieur-)
stijlen, tuinkunst en architectuur, ontstaan aan het Franse hof èn
de invloed ervan op onze wooncultuur, waaraan we graag met u een
bezoek gaan brengen.
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
DEVENTER
docenten
mevr. drs. Wil Tiemes &
mevr. drs. Yvonne van den Heuvel
duur
3 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3
collegedagen
30 sep. en 7, 14 oktober
collegetijden
dinsdag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage excl. evt. excursie
cursusoverzicht in titels per dagdeel
- Ontstaan en ontwikkeling van de “Lodewijkstijlen” en het rococo in
Frankrijk
- Franse invloeden in Nederland I
- Franse invloeden in Nederland II
€ 70,-
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
13-22
Deze cursus is het resultaat van een inspirerende samenwerking. Yvonne van
DE-14-52
huiswerk
geen
deelnemers
cursusnummer
den Heuvel studeerde kunstgeschiedenis in Utrecht en Leiden en is gespecialiseerd in de decoratieve kunsten. Wil Tiemes studeerde achtereenvolgens
geschiedenis en kunstgeschiedenis in Utrecht.
17
[email protected]
[email protected]
Kunst en het leven van iedere
dag in Afrika
een Leven Lang Leren
In de loop van de 20ste eeuw hebben
Afrikaanse samenlevingen zich in snel
tempo veranderd.
Toch hebben veel opvattingen over het
leven van iedere dag zich gehandhaafd.
Deze cursus besteedt aandacht aan een
aantal authentieke Afrikaanse opvattingen
over leven en dood, over puberteit en
huwelijk. Voor Afiikanen begint het leven ver vóór de geboorte; het
groeit met de jaren en met de zorg die mensen besteden aan de
kwaliteit van leven. Kinderen hebben nog maar ‘een beetje leven’.
Oude, wijze mensen bezitten de volheid van het leven. Daarom
worden zij gerespecteerd en worden zij na hun dood voorouders. De
dood betekent niet het einde van het leven, maar een overgang naar
een volgend. De begrafenis is de belangrijkste dag van het leven.
Puberteit wordt gezien als de overgang naar de volwassenheid. Deze
periode wordt omgeven met bijzondere rituelen, vaak in zogenaamde
initiatieriten. In het klassieke Afrika was het romantisch huwelijk
nauwelijks bekend. De opvattingen rond het huwelijk verschillen
sterk van de Europese opvattingen. De twee colleges over deze
levensvragen worden gebaseerd op een oud sociologisch begrip:
Rites de passage.
Vervolgens vormen de Baule en de Dan, twee samenlevingen
van Ivoorkust, het onderwerp van de colleges. De Baule zijn een
egalitaire samenleving, zonder centraal gezag. Zij hebben hun leven
georganiseerd rond een groot aantal spirituele krachten, de Amuín.
Zij hebben ook bijzondere opvattingen over spirituele dubbelgangers
die leven in wat wij zouden noemen: een ‘hiervoormaals’.
De Dan kennen een grote waarde toe aan de ambities van ieder
individu. Maar om die ambities te kanaliseren, kennen de Dan
genootschappen waaraan iedere Dan zich dient te conformeren.
Tijdens deze twee colleges ligt de nadruk op de materiële cultuur van
deze twee volkeren.
Hun beelden, maskers en andere kunstvormen staan bekend om hun
grote esthetische en artistieke kwaliteiten en zijn daarom al decennia
lang veel gezochte voorbeelden van Afiikaanse kunst.
cursusoverzicht in titels per dagdeel
1. Rites de passage: geboorte en dood
2. Rites de passage: puberteit en huwelijk
3. De Baule van Ivoorkust: dromers van het hiervoormaals
4. De Dan van Ivoorkust: veranderen om te overleven
Docent: Harrie Leyten studeerde eerst theologie en was tien jaar als
missionaris werkzaam in Ghana. Daarna studeerde hij antropologie
in Oxford en was tot aan zijn pensioen Afrika conservator aan het
Tropenmuseum in Amsterdam.
Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen
18
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
DEVENTER
docent
[email protected]
Harrie Leyten, MSc.
duur
4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3
collegedagen
18 en 25 sept. en 2 en 9 okt.
collegetijden
donderdag 13.15 - 15.45 uur
uw bijdrage
€ 94,huiswerk
geen
deelnemers
15-22
cursusnummer
DE-14-53
Het lied van liefde en dood
Geschiedenis van de opera
In samenwerking met de Nederlandse
Reisopera bieden U3L en het Wilmink
theater dit najaar een bijzondere
operacursus aan.
Opera is een boeiende, maar voor sommige mensen weinig toegankelijke kunstvorm. Ben Coelman, hoofd
bureaudramaturgie en educatie van de Nederlandse Reisopera, zal in
5 bijeenkomsten op speelse wijze dieper ingaan op de belangrijkste
episoden uit de operageschiedenis en de typische stijlkenmerken van
die periodes.
Les
Les
Les
Les
Les
1:
2:
3:
4:
5:
De zeventiende en achttiende eeuw
Mozart en zijn tijd
Het Belcanto-tijdperk
Verdi en Wagner
Verismo, Puccini en de 20ste eeuw
ENSCHEDE
docent
[email protected]
drs. Ben Coelman
Tijdens de cursus zijn talloze geluids- en beeldfragmenten te zien en
te horen. Aan het einde van de cursus bent u in staat zelfstandig de
belangrijkste kenmerken van opera’s uit diverse stijlperioden te herkennen en heeft u kennis gemaakt met de grote operacomponisten
en hun betekenis voor de ontwikkeling van het genre door de eeuwen
heen.
De lessen worden gegeven aan de hand van talrijke geluids- en videofragmenten. In de cursus komen vele bekende, maar ook minder
bekende opera’s aan bod. Zowel beginners als gevorderde muziekliefhebbers zullen plezier beleven aan de rijke bloemlezing uit 400
jaar opera. De cursus sluit waar mogelijk ook aan op het aanbod aan
opera’s die in het komende seizoen in de Nederlandse schouwburgen
te zien zullen zijn.
een Leven Lang Leren
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 15,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen.
Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen.
Een reader ‘Korte Geschiedenis van de Opera’
Een 3-cd-box met 52 fragmenten uit 400 jaar operageschiedenis
Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een dvd-verzameling
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Wilminktheater
collegedagen
3, 10, 17, 24 nov. en 1 dec.
collegetijden
maandag van 19:30 tot 22:00 uur
uw bijdrage
€ 100,huiswerk
ja
deelnemers
15-30
cursusnummer
ES-14-54
Speciale aanbieding:
Een gratis rondleiding achter de schermen bij de Nederlandse Reisopera voor cursisten.
Type cursus
Interactief college met oefeningen
19
Ars Nova: de kunst van de
Vlaamse Primitieven
(Anonieme) voorlopers, beroemde
grondleggers en waardige opvolgers
Op de drempel van de vijftiende eeuw brak
onder het toonaangevende mecenaat van de
Bourgondische hertogen en hun hovelingen
een nieuw tijdperk aan voor de schilderkunst in de Lage Landen. In het spoor van
Melchior Broederlam en dankzij een geheel
nieuwe en quasi-onnavolgbare schilderstijl
hebben Robert Campin, Jan van Eyck, Rogier van der Weyden en
hun volgelingen een uniek beeld van hun tijd gecreëerd, een beeld
van mensen van vlees en bloed. Door de uitzonderlijke precisie in
de weergave van de zichtbare realiteit overtrof hun kunst alles wat
tot dusver was bereikt. De eminente kunsthistoricus Erwin Panofsky
sprak, gebruikmakend van een begrip ontleend aan de muziek, terecht van een ars nova, een nieuwe kunst. Zelden was een schilderkunst tegelijkertijd zo inventief, verfijnd en subliem.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ENSCHEDE
docent
[email protected]
drs. Jeanne van der Stappen,
cultuurwetenschapper
In deze cursus ligt het accent op het werk en – in mindere mate – op
de persoon van de voorlopers, de grondleggers en de eerste generatie opvolgers van deze fascinerende schilderkunst. De cursus sluit
aan bij de tentoonstelling Rogier van der Weyden en de ontdekking
van de wereld. Oude meesters uit het Koninklijk Museum Antwerpen,
die van 14 september 2014 tot en met 4 januari 2015 in het Rijksmuseum Twenthe gehouden wordt.
duur
6 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Rijksmuseum Twenthe
collegedagen
De cursus bestaat uit zes afleveringen en waar mogelijk zijn opdrachten opgenomen aan de hand van tentoongestelde schilderijen.
22 en 29 oktober, en 5, 12, 19 en 26
1.
2.
3.
4.
5.
collegetijden
een Leven Lang Leren
Pre-Eyckiaanse paneelschildering in de Lage Landen
Meester van Flémalle / Robert Campin: Levende beelden.
Jan van Eyck: De ontdekking van het licht.
Rogier van der Weyden: Meester van de passie. Passie van de Meester.
Petrus Christus: Het experiment met ruimte en volume.
Dieric Bouts: Schilder van de stilte.
6. Hugo van der Goes: De ziel van het individu.
Hans Memling: Een devotioneel ideaal.
Type cursus
Hoorcollege met opdrachten en ruimte voor vragen
november
woensdag 10:00 - 12:00 uur
uw bijdrage
€ 110,-,huiswerk
geen
deelnemers
15-40
cursusnummer
ES-14-55
20
Geschiedenis van de filosofie 2:
van Schopenhauer tot Sloterdijk
De westerse cultuur en een optimistisch
geloof in vrijheid, vooruitgang, wetenschap
en technologie gaan sinds de Verlichting
hand in hand. Maar ook de Romantiek heeft
zijn sporen nagelaten: in een tijd van global
warming, economische en voedselcrises durven we niet meer optimistisch te zijn over de haalbaarheid van de millenniumdoelen, laat
staan wereldvrede. Anti-globalisme en nationalisme zijn politieke reacties op het optimistische vooruitgangsdenken, maar over de gehele
breedte van onze (post)moderne cultuur nemen romantische noties
als subjectieve beleving, spontaniteit en het lichamelijke een steeds
belangrijkere plaats in. Symptomatisch hiervoor is hoe woorden als
passie, creatief, oorsprong, natuur, organisch, eerlijk, traditioneel,
ambachtelijk, puur en Hollands, terrein winnen op het verouderde
toverwoord “nieuw”.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
HENGELO
HEINO
docent
Deze spanning zien we ook terug in de filosofie. Was het filosofisch
denken tot aan Hegel en Marx gericht geweest op het omvattende
begrijpen van de werkelijkheid, door disciplinering van de wetenschappen (versplintering van kennis), komt er een eind aan het
“tijdperk van de grote verhalen”. Er ontstaan nieuwe perspectieven
op de werkelijkheid, hetgeen leidt tot “decentrering van het subject”
als “kennende instantie”. Objectiviteit en Waarheid worden niet meer
ervaren als absoluut, en vooruitgang wordt steeds meer afgemeten
aan persoonlijke ontwikkeling. Geloof in de Rede, de burgerlijke
maatschappij, en de geschiedenis maken plaats voor scepsis en wantrouwen. De Waarheid wordt gezien als een historisch product, als
een ideologie die ontmaskerd moet worden.
[email protected]
drs. Edward van der Tuuk
duur
10 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Bibliotheek, Beursstraat
collegedagen
18 en 25 sept., 2, 9, 23 en 30 okt., 6,
13, 20 en 27 nov. .
collegetijden
donderdag 14:30 tot 16:30 uur
Het neo-liberale tijdperk wordt gekenmerkt door materiële welvaart,
maar tevens door crises. Enerzijds wordt er individualisering, scepticisme en verharding van de samenleving geconstateerd, anderzijds
suggereren discussies over de verzorgingsstaat, het kapitalisme,
globalisering, en verantwoordelijkheid, dat er een andere ethiek, een
nieuw denken in de lucht hangt: “modernisme 3.0″?
cursusnummer
een Leven Lang Leren
Met de opkomst van de mens- en geesteswetenschappen valt ook de
mens ten prooi aan kritische analyse. Het subject wordt niet meer
gezien als rationeel fundament, maar steeds meer als product van
geschiedenis, cultuur of biologie. Idealen als kritisch en onafhankelijk
denken, vrijheid en gelijkheid blijven echter als een rode draad door
het westerse denken lopen. Stromingen als het existentialisme of
zelfs het post-modernisme kunnen we dan ook zien als (behalve exponenten van de Romantiek) geradicaliseerde verlichting of “modernisme 2.0″. De val van het communisme betekende volgens sommigen tevens het einde van de geschiedenis en het modernisme.
Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen
21
uw bijdrage
€ 180,huiswerk
enige voorbereiding wordt aanbevolen
deelnemers
15 - 22
HE-14-56
actueel
Historische Hoogtepunten
Twaalf cruciale gebeurtenissen in de filosofie
geschiedenis/ archeologie
Hoge Middeleeuwen
Weinig perioden in de geschiedenis spreken zó tot de verbeelding als
de Hoge Middeleeuwen (1000–1250). Het is het tijdperk dat zich in
Europa de contouren aftekenen van ontwikkelingen en stromingen
die tot aan de dag van vandaag van invloed zijn.
In deze cursus reist u kriskras door de Hoge Middeleeuwen. U komt
in kloosters en kastelen, u verschijnt op ridderfeesten en slagvelden.
Overal ontmoet u spraakmakende personen die, ieder op hun eigen
wijze, een rol spelen in het kleurrijke verhaal van de Hoge Middeleeuwen.
In zes bijeenkomsten van 2,5 uur worden steeds twee cruciale gebeurtenissen behandeld die de loop der dingen hebben bepaald. In
woord, beeld en muziek wordt u deelgenoot gemaakt van gebeurtenissen met verstrekkende gevolgen zoals de gang naar Canossa, het
Lateraans Concilie en de werkelijke aanleiding tot de Eerste Kruistocht.
In de zes bijeenkomsten komen o.a. aan de orde:
een Leven Lang Leren
-
strijd tussen kerk en keizer
Jodenhaat
wetenschap en filosofie
hofcultuur
kloosterleven
koningsmoorden
het eerste conclaaf
ketterij en inquisitie
Byzantijnse Rijk
de Normandiërs
kerkhervorming
kruistochten
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
HENGELO
HEINO
docent [email protected]
drs. Gregor Dijkhuis
duur
6 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Muziekschool Hengelo, Deldenerstraat
collegedagen
26 sept., 3, 10, 24, 31 okt. en 7 nov.
collegetijden
vrijdag 10:00 - 12:30 uur
uw bijdrage
€ 135,huiswerk
geen
deelnemers
17-40
cursusnummer
HE-14-57
22
Stof tot bespiegeling
Een cursus muziek, geïnspireerd
door concertprogrammering
In het voorjaar 2015 organiseert Kamermuziek Hengelo een 4 tal bijzondere concerten
waar zowel gebruikelijke - als niet gebruikelijke concertmuziek naast elkaar in één
programma zullen klinken.
Deze programmering heeft de componist Jan Bijkerk geïnspireerd tot
het ontwikkelen van deze cursus. De programmering draagt als het
ware de onderwerpen voor de cursus aan.
N.B.: deze cursus is niet opgezet als concerttoelichting!
Onder andere komen de volgende onderwerpen aan de orde:
§
Kruisbestuiving tussen muziekstijlen. De invloed van klassieke
muziek op pop of jazz, maar ook omgekeerd.
§
Het herinstrumenteren van muziekstukken voor andere dan de
oorspronkelijke bezettingen
§
Uitbeelding van niet-muzikale onderwerpen versus abstracte
muziek.
§
De ontwikkeling van het strijkkwartet.
§
Klassiek versus modern.
§
In de programmering prominent voorkomende stijlen
Voor het volgen van de cursus is geen theoretische kennis van
muziek noodzakelijk. In de cursus zal wel een verscheidenheid aan
muziekstijlen, in de vorm van luistervoorbeelden, te horen zijn
De cursus begint in december met 2 lessen - dagdelen - en daarna
loopt hij synchroon met de concerten.
een Leven Lang Leren
De concerten
25 januari 2015 12:00 u. Ralph van Raat piano
Debussy + Liszt + Janáček + Gershwin + Tavener + Rzewski,
22 februari 2015 12:00 u. Syrène Saxofoonkwartet
Haydn + Mozart + Florio + Torke + JacobTV + Bernstein
22 maart 2015 12:00 u. Matangi
Andriessen + Corea + Neve + Van Geel + Braam + Fondse +
Brederode
12 april 2015 12:00 u. Dudok Kwartet
Haydn + Ligeti + Brahms
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
HENGELO
HEINO
docent
Jan Bijkerk, componist
duur
6 lessen van ca 2 uur incl. pauze
+ concertbezoek (facultatief)
locatie
Muziekschool, Deldenerstraat 20
collegedagen
9, 16 dec. 2014 en 20 jan., 17 feb., 17
maart en 7 april 2015
collegetijden
dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur
uw bijdrage
€ 110,huiswerk
ja
deelnemers
12-22
cursusnummer
HE-14-58
Zie www.kamermuziek-hengelo.nl
Deelnemers aan de cursus hebben gratis toegang tot deze concerten
23
[email protected]
Geloven in kunst
Kennismaken met de christelijke
beeldtraditie
Wie een kerk of een expositie van religieuze
kunst bezoekt of kunstboeken bekijkt, verwondert zich over alle schoonheid die aan je
oog voorbijtrekt. Maar mensen kunnen door
de rijkdom aan beelden ook ontmoedigd
raken; het is teveel.
In de cursus ‘Geloven in Kunst’ ontdekken deelnemers dat kijken
naar kunst is te leren. Door eigen ervaring en beleving te toetsen
aan wat naar voren komt bij de verschillende thema’s, wordt kunst
kijken een boeiend avontuur.
Christelijke kunst stelt leven en handelen, lijden en opstanding van
Jezus Christus centraal. Kunstwerken zijn allereerst een eerbetoon
aan de verlosser. Maar kunst wil ook het geloof versterken en dienen
om het geloof dieper te doorgronden. Christelijke kunst ‘geeft te
denken’.
Net als andere vormen van kunst is ook de christelijke kunst onderhevig aan veranderingen. Thema’s wisselen en verschuiven in de loop
van de tijd. Je ziet hoe andere stijlen, nieuwe technieken en nieuwe
kunstvormen zich ontwikkelen. Zowel geloofsopvattingen als inzicht
en kennis omtrent de wereld veranderen bij de kunstenaars en bij
hun opdrachtgevers. Ook de plaats van de kunstwerken verandert
mee met de architectuur van kerkgebouwen en de kunst verplaatst
zich naar een andere omgeving, zoals huizen van particulieren. Naast
adel en geestelijkheid behoren later ook burgers tot de opdrachtgevers. In de laatste eeuwen wordt de rol van vrije kunstenaars
steeds groter en de invloed van opdrachtgevers wordt beperkt. De
cursus laat zien hoe de moderne kunst de christelijke beeldtraditie
opzienbarend verandert.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
HENGELO
HEINO
docent
[email protected]
drs. Koos Sluiter
duur
7 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Muziekschool Deldenerstraat 20,
lokaal 106
collegedagen
30 okt., 6, 13, 20 en 27 nov., 4 en 11
dec.
collegetijden
een Leven Lang Leren
1. Godsbeelden: zijn daar regels voor?
Waarom toch die man met die baard?
2. Paradijs: de droom van alle tijden
3. Engelen: van hemelhoog tot nooit ver weg
4. Geboorte: Zoon van God of toch gewoon een kind
5. Christusbeelden: Koning, kruisdrager
6. Wonderen: voor wie zich wil laten verrassen
7. Kruis: een moeilijk geheim verbeeld
donderdag van 14:00 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief reader
€ 132,50
huiswerk
geen
deelnemers
Jan van Laarhoven De beeldtaal van de christelijke kunst uitgeverij
SUN
Corinna Mühlstedt Christelijke oersymbolen. Licht, water, kruis uitgeverij Ten Have
Marcel Barnard en Gerda van der Haar De Bijbel cultureel uitgeverij
Meinema/Pelckmans
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
24
15 - 22
cursusnummer
HE-14-59
Vrouwen in de middeleeuwen
Van de vrouwenmystiek uit de middeleeuwen heeft men lange tijd gedacht dat het
om een stroming ging waarbij extase en
geëxalteerdheid de boventoon voerden.
In werkelijkheid is deze beweging de basis
geweest voor belangrijke latere denkers als
bijvoorbeeld Jan van Ruusbroec.
Het ging hier om intelligente vrouwen die
zich op een eigen manier bezighielden met het instituut kerk en met
de theologen van hun eigen tijd en de eeuwen daarvoor. Vrouwen
als Hildegard van Bingen en Hadewijch. Zij waren uitzonderlijk hoog
opgeleid, spraken behalve hun moedertaal in ieder geval Frans en
Latijn, hadden contact met de groten van hun tijd en speelden een
belangrijke rol in het sociale en vaak ook politieke leven. Dat het om
vrouwen ging die een nuchtere kijk op het leven hadden, bewijzen
bijvoorbeeld de brieven die Hadewijch aan haar vriendinnen schreef.
In vier bijeenkomsten wordt aandacht besteed aan een aantal 13de
eeuwse vrouwen van wie Hadewijch het middelpunt was. De teksten
die behandeld worden krijgen de cursisten in vertaling in een reader.
Doel van de cursus is om u kennis te laten maken met een aantal
uitzonderlijke vrouwen die in de cultuur van de middeleeuwen een
belangrijke rol hebben gespeeld, en die in onze tijd nog steeds belangrijk zijn om hun culturele bijdragen, hun gelovige vorming en de
wijze waarop zij vochten voor hun identiteit en zelfstandigheid.
In de cursus wordt aandacht besteed aan de historische betekenis
van deze vrouwen, aan hun theologische waarde en aan het belang
van hun geschriften in onze tijd.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
HENGELO
HEINO
docent
[email protected]
dr. Annette van Dijk
duur
4 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
Bibliotheek, Beurstraat
collegedagen
31 okt., 7, 14 en 21 nov.
collegetijden
vrijdag 10:00 - 12:30
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
€ 92,50huiswerk
geen
deelnemers
11 - 20
cursusnummer
HE-14-60
25
Filosofie van goed en kwaad
Moraal filosofisch bezien met inspiratie vanuit wetenschap, godsdienst en
kunst
Wat moreel wel en niet kan, zal ieder zich wel
eens afvragen. Daarmee is ethiek een van de
meest praktische takken van filosofie. Filosoof
en ethicus Marcel Engeringh zal tijdens deze cursus moraal beschouwen
vanuit verschillende filosofische invalshoeken. Ook maakt u kennis met
de nieuwste wetenschappelijke inzichten betreffende het ontstaan en
functioneren van moraal. U zult ontdekken dat de discussie tussen Plato
en Aristoteles over het morele effect van theater nog steeds actueel is
en nog veel meer.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Het doel van deze cursus is niet enkel kennis overdragen, maar vooral
ook aan het denken zetten. Om te zorgen dat iedereen voldoende aan
bod kan komen, is het aantal deelnemers beperkt tot 21. Schrijf dus
tijdig in, want er is maar beperkt plaats.
LOCHEM
docent
Cursusoverzicht in titels per dagdeel:
drs. Marcel Engeringh
1. De vraag naar het goede
2. Vrijheid en het mechanisch mensbeeld
3. Plicht volgens Kant en medische ethiek
4. Nut aan de hand van een rollenspel
5. Deugd volgens Aristoteles
6. Literatuur en muziek
7. Godsdienst
8. Authenticiteit
9. De psychologie van de eerlijkheid
10. Synthese, waar sta je zelf?
duur
10 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
De Hooiplukker, Achterstraat 8
collegedagen
25 sept., 2, 9, 23, 30 okt., 6, 13, 20, 27
nov. en 4 dec,
collegetijden
donderdag van 10:30 tot 13:00 uur
een Leven Lang Leren
College met discussie
Deze leergang wordt gegeven in de vorm van een participatief college.
Dit betekent dat u als deelnemer in hoge mate bij de les wordt betrokken. Ook ontvangt u na iedere les per e-mail nadere informatie, zodat
u zich, als u dat wilt, verder in de materie kunt verdiepen. Ter voorbereiding van de les lezen is echter niet nodig, en evenmin is voorkennis
vereist.
uw bijdrage
€ 223,75
huiswerk
naar eigen inzicht
deelnemers
15 - 21
cursusnummer
LO-14-61
26
Tien Grote Middeleeuwers
Wanneer het zich laat aanzien dat de wereld
toch niet zal vergaan, slaat de stemming
in Europa na het jaar 1000 radicaal om.
De lethargie maakt plaats voor nieuw elan.
Lang opgekropte spanning ontlaadt zich op
allerlei manieren. Veranderde omstandigheden scheppen een vruchtbaar klimaat voor
een andere tijdgeest, een nieuw bewustzijn
met felle overtuigingen en onstuimige gebeurtenissen. De geschiedenis van de 12e en 13e eeuw is er een van grote heftigheid.
Deze cursus over de Hoge Middeleeuwen voert tien grote Middeleeuwers ten tonele, die een stempel drukten op hun tijd, en op de onze.
Mannen en vrouwen die samen een afspiegeling vormen van hun tijd.
Hun persoonlijke verhalen vormen de verschillende invalshoeken van
waaruit we de fascinerende geschiedenis van de 12e en 13e eeuw
nader bekijken. Kruistochten, culturele bloei, volksbewegingen, ridders en kastelen, kloosterordes, machtsstrijd, sociaaleconomische
veranderingen, herontdekte kennis, voorboden van een nieuwe tijd.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
OLDENZAAL
docent [email protected]
drs. Gregor Dijkhuis
Onze ontdekkingstocht voert langs de centra van macht en kennis,
van geloof en strijd, te beginnen in het Constantinopel van Anna
Komnene, aan de vooravond van de Eerste Kruistocht. Van daaruit
trekken we langs kastelen, kloosters en kerken. U bent te gast bij
Frederik Barbarossa op het Mainzer hoffeest, trekt met Richard
Leeuwenhart op kruistocht, hoort muziek uit die tijd, bestudeert
commentaren van kroniekschrijvers en tijdgenoten, en bezoekt het
Heilig Land. De reis eindigt in het Sicilië van Frederik II, “Stupor Mundi”.
duur
In de vijf bijeenkomsten maakt u kennis met:
collegetijden
een Leven Lang Leren
Anna Komnene (1083-1153) keizersdochter - eerste vrouwelijke geschiedschrijver – Byzantijnse Rijk
Bernardus van Clairvaux (1093–1153): abt - kruisprediker - Cisterciënzer kloosterorde – kerkleraar
Hildegard van Bingen (1098–1179): abdis - mystica – componiste –
natuurwetenschapper
Frederik Barbarossa (1122-1190); keizer – ijzervreter – kruisvaarder
Eleonora van Aquitanië (1124–1204): koningin van de troubadours –
cultuuricoon
Richard Leeuwenhart (1157-1199): koning – kruisvaarder – volksheld
Innocentius III (1160–1216): paus - geleerde - kerkhervormer
Franciscus van Assisi (1182–1226) – minderbroeder – volksheilige
Elisabeth van Thüringen (1207-1231): koningsdochter - gravin - troosteres
Frederik II “Stupor Mundi” (1194–1250): keizer - geleerde – kastelenbouwer
27
5 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Bibliotheek, Ganzenmarkt
collegedagen
16, 23 en 30 okt., 6 en 13 november
donderdag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
€ 112,50
huiswerk
geen
deelnemers
15-30
cursusnummer
OZ-14-62
Weerkunde
een Leven Lang Leren
Meteorologie of weerkunde is de studie van
het weer; de condities van de atmosfeer
die in ons dagelijks leven een belangrijke
rol spelen. Zij houdt zich vooral bezig met
het actuele weer, het historische weer en
de weersverwachtingen, zowel algemene
als meer specifieke voor bijvoorbeeld
landbouw, luchtvaart en watersport. De nauw verwante klimatologie
bestudeert het klimaat. Het woord meteorologie is afkomstig van het
boek Meteorologica door Aristoteles uit ongeveer 340 v.Chr. Aristoteles combineerde hierin waarnemingen met speculaties over de
oorzaken van verschijnselen aan het firmament. Het Griekse woord
meteoron refereert aan zaken hoog in de lucht, dat wil zeggen, tussen de aarde en de sterren. Logos betekent studie.
Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder meer:
- Geschiedenis van de meteorologie
- Samenstelling en opbouw van de atmosfeer,
- Temperatuur- en drukverloop, luchtvochtigheid, standaardatmosfeer
- Mondiale luchtcirculatie
- Straalstromen, hoge- en lagedrukgebieden, corioliseffect
- Wolken en wolkensoorten en het ontstaan daarvan
- Het ontstaan van neerslag
- Fronten: kou- en warmtefront, occlusie
- Weerkaarten en de interpretatie daarvan
- Weersverwachting en de onzekerheid daarvan, chaostheorie
- Optische verschijnselen: regenbogen, halo’s en het ontstaan
daarvan
- Winterweer: sneeuw, ijzel, rijp, rijm, baardijs
- Meteorologie voor de luchtvaart, zweefvliegen en ballonvaren
- De invloed van de zon op het klimaat op aarde
- Noorderlicht en de verklaring daarvoor
- Klimatologie (beknopt)
Bij voldoende belangstelling kan facultatief een bezoek aan het KNMI
gebracht worden.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
OLDENZAAL
docent
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Bibliotheek Oldenzaal, Ganzenmarkt
collegedagen
16, 23 en 30 okt., 6 en 13 november
collegetijden
donderdag van 19.30 - 22.00 uur
uw bijdrage
€ 112,50
huiswerk
geen
deelnemers
15-24
cursusnummer
OZ-14-63
28
[email protected]
ir. Arnold Kip
Kennismaking met de Nieuwe
Tijd, deel 1, 1500-1800
Met deze cursus gaan we deels vergeten
kennis opfrissen. Het gaat daarbij niet om
feitenkennis maar om inzicht in de structuren en processen die het verloop der gebeurtenissen bepaald hebben. We beperken
ons tot de Europese geschiedenis, inclusief
de USA. Aan Oost-Europa zal extra aandacht
worden besteed.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Cursusoverzicht in titels per dagdeel
-
Gebeurtenissen 16e en 17e eeuw
Renaissance, Reformatie: culturele structuren
Ontstaan handelskapitalisme: economische structuren
Standen en klassen: sociale structuren
Ontstaan van de dynastieke staat: politieke structuren
De wetenschappelijke revolutie
Gebeurtenissen 18e eeuw
Oost-Europa
De industriële revolutie
De Verlichtingsfilosofen
ZUTPHEN
docent
[email protected]
drs. Menno Potjer
duur
10 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
type cursus: college met ruimte voor vragen en discussie
De Wijngaard, Wilhelminalaan 3
huiswerk, aanbevolen: 3 uur per bijeenkomst
collegedagen
handboek: Michiel van Os en Menno Potjer, Een kennismaking met de
geschiedenis van de Nieuwe Tijd, uitg. Coutinho, prijs 32,50 euro.
nov., 1 en 8 dec.
29 sept., 6, 13, 27 okt., 3, 10, 17, 24
collegetijden
maandag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
€ 220,huiswerk
niet verplicht
deelnemers
15-20
cursusnummer
ZU-14-64
29
Sicilië in de Middeleeuwen
In de voetsporen van Normandiërs
en Staufers
Als ca. 1020 de Normandiërs zich meester
maken van Sicilië en Zuid-Italië, groeit hun
vorstendom uit tot een van de rijkste en
machtigste van Europa. Wetenschap en
cultuur, politiek en macht gaan er hand in
hand. Dat Sicilië eerder werd overheerst door de Grieken en de Arabieren speelt daarbij een belangrijke rol. Deze smeltkroes van culturen
breekt definitief door als Sicilië onder de Staufers wordt verenigd met
het Heilige Roomse Rijk en ook politiek gezien grote invloed krijgt.
Onze ontdekkingstocht begint rond het jaar 1000. We volgen de
voetsporen van de Normandiërs naar het zuiden, waar zij een opmerkelijke heerschappij vestigen. De acht vorsten van Sicilië vormen het
uitgangspunt voor een reis door de hoge Middeleeuwen (1000-1250).
We komen uit bij keizer Frederik II van Hohenstaufen (1194-1250),
een van de meest fascinerende vorsten uit de geschiedenis.
Sommigen zagen in hem de Verlosser; anderen de antichrist. Tijdgenoten noemden hem “Stupor Mundi”: “Hij die de wereld versteld
doet staan”. Frederik II stichtte de eerste staatsuniversiteit (1224),
maakte een modelstaat van Sicilië, leidde een vreedzame kruistocht (1228) en was een veelzijdig geleerde. Zijn machtsopvatting
en eigengereide bestuur brachten hem in conflict met de Kerk en de
Lombardische steden. Dat resulteerde o.a. in bittere tegenstellingen,
oorlog en drie excommunicaties.
een Leven Lang Leren
In de zes bijeenkomsten komt aan de orde:
Sicilië, schoonheid en tragiek – inleiding – Sicilië tot het jaar 1000
– Grieken Byzantijnen – Arabieren
De zonen van Tancred – van Noormannen tot Normandiërs – de
Eerste Kruistocht – golven van geweld
Smeltkroes Sicilië - Rogier II en de verspreiding van kennis en
cultuur – Palermo - Capella Palatina - Cefalù – Monreale
Keizer, Kerk en Steden – Frederik Barbarossa – het Heilige Roomse Rijk – handel en expansie
Frederik II “Stupor Mundi” – Koning en Keizer - staatsman en
wetgever – de Zesde Kruistocht – eruditie en wetenschap – Fibonacci
en het nieuwe rekenen
Frederik II “Stupor Mundi”- de Kerk en de Steden: macht en autonomie - kastelenbouw – de kastelen van Apulië - Castel del Monte
– echtgenoot en vader
Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 13-daagse studiereis naar Sicilië (april 2015), die mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid wordt. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.
30
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZUTPHEN
docent [email protected]
drs. Gregor Dijkhuis heeft zich gespecialiseerd in de geschiedenis van de Hoge
Middeleeuwen.
duur
6 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Parochiel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek
collegedagen
24 sep., 1, 8, 15, 29 okt. en 5 nov.
collegetijden
woensdag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
€ 135,huiswerk
geen
deelnemers
15-24
cursusnummer
ZU-14-65
Beeldschone boeken
Manuscripten en miniaturen
Tot in het midden van de vijftiende
eeuw werden alle boeken met de hand
geschreven, ‘handschriften’ in de letterlijke
betekenis van het woord. Afhankelijk van
de opdrachtgever - kerken en kloosters, het
hof en zijn entourage, en later de gegoede burgerij - variëren de illustraties van zeer eenvoudig tot uitgesproken luxueus.
Behalve als gebruiksvoorwerp werden manuscripten - en dat geldt
in hoge mate voor getijdenboeken - steeds vaker als prestigeobject
beschouwd.
In de cursus ligt de nadruk op de illuminatie of verluchting van de
manuscripten, die kan bestaan uit penwerk, gedecoreerde en gehistorieerde initialen, zeer kleine kolomminiaturen, halfbladminiaturen
en - alleen in echte luxe-exemplaren - bladvullende
miniaturen. Een verhaal apart vormen de drôlerieën in de marge.
1. Monniken, minuskels en miniaturen: Het maken van boeken in de
middeleeuwen. Boeken ‘’ter leringe ende vermaeck’:
De wereld van de ernst: klooster, kerk en universiteit.
De wereld van de praal: aristocratie en mecenaat.
De wereld van de emotie: vroomheid met pronkzucht.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZUTPHEN
docent
drs. Jeanne van der Stappen,
cultuurwetenschapper
duur
6 lessen van ca 2 uur incl. pauze
2. Getijdenboeken: Kathedralen in zakformaat
Ontstaan en gebruik / Inhoud / Kalenders.
locatie
3. De Gebroeders van Limburg, Nijmeegse meesters aan het Franse hof
De Getijdenboeken van Jean, duc de Berry.
Italiaanse tegenhanger: Getijdenboek voor de Visconti.
collegedagen
Stedelijk Museum Zutphen Rozengracht
23 en 30 okt. en 6, 13, 20 en 27 nov.
4. Herfsttij van de Vlaamse miniatuurkunst
Breviarium Mayer van den Bergh en het Grimani brevier.
collegetijden
5. Invloed van de Moderne Devotie: Het goddelijke en het verhevene
in een sfeer van intimiteit en vertrouwdheid
Hoogtepunt van de Noord-Nederlandse miniatuurkunst: Getijdenboek
van Catharina van Kleef
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
[email protected]
6. Drôlerieën in de marge: Een verhaal apart
donderdag 14:00 tot 16:00 uur
€ 110,huiswerk
nee
deelnemers
Type cursus
college met gelegenheid voor vragen
15- 24
ZU-14-66
cursusnummer
31
Vrouwen in de middeleeuwen
Van de vrouwenmystiek uit de middeleeuwen heeft men lange tijd gedacht dat het
om een stroming ging waarbij extase en
geëxalteerdheid de boventoon voerden.
In werkelijkheid is deze beweging de basis
geweest voor belangrijke latere denkers als
bijvoorbeeld Jan van Ruusbroec.
Het ging hier om intelligente vrouwen die
zich op een eigen manier bezighielden met het instituut kerk en met
de theologen van hun eigen tijd en de eeuwen daarvoor. Vrouwen
als Hildegard van Bingen en Hadewijch. Zij waren uitzonderlijk hoog
opgeleid, spraken behalve hun moedertaal in ieder geval Frans en
Latijn, hadden contact met de groten van hun tijd en speelden een
belangrijke rol in het sociale en vaak ook politieke leven. Dat het om
vrouwen ging die een nuchtere kijk op het leven hadden, bewijzen
bijvoorbeeld de brieven die Hadewijch aan haar vriendinnen schreef.
In vier bijeenkomsten wordt aandacht besteed aan een aantal 13de
eeuwse vrouwen van wie Hadewijch het middelpunt was. De teksten
die behandeld worden krijgen de cursisten in vertaling in een reader.
Doel van de cursus is om u kennis te laten maken met een aantal
uitzonderlijke vrouwen die in de cultuur van de middeleeuwen een
belangrijke rol hebben gespeeld, en die in onze tijd nog steeds belangrijk zijn om hun culturele bijdragen, hun gelovige vorming en de
wijze waarop zij vochten voor hun identiteit en zelfstandigheid.
In de cursus wordt aandacht besteed aan de historische betekenis
van deze vrouwen, aan hun theologische waarde en aan het belang
van hun geschriften in onze tijd.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZUTPHEN
docent
[email protected]
dr. Annette van Dijk
duur
4 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek
collegedagen
30 okt., 6, 13 en 20 nov.
collegetijden
donderdag 13:30 - 16:00 uur
een Leven Lang Leren
uw bijdrage
€ 92,50huiswerk
geen
deelnemers
13 - 20
cursusnummer
ZU-14-67
32
Letture dantesche
Capita selecta uit Dante’s Paradiso
Van Giovanni Boccaccio in de veertiende
eeuw tot en met Roberto Benigni in onze
eeuw is de openbare lezing en bespreking
van Dante’s Commedia steeds een geliefde
manier geweest, om dit dichtwerk voor een
groot aantal geïnteresseerden toegankelijk te maken.
Enkele jaren geleden is U3L in deze traditie gestapt met een
driedelige serie letture dantesche, ‘Dante-leessessies’ die tijdens
de herfstprogramma’s van 2012, 2013 en 2014 een diepgaande
kennismaking met dit grootste christelijke dichtwerk aller tijden
mogelijk maakt.
De nieuwe serie buigt zich nu over Canto’s 1, 2, 10, 22, 28, 30, 32 en
33 uit Paradiso. Zij is bedoeld om het hoogtepunt van Dante’s grote
dichtwerk op een toegankelijke, interessante en prettige manier te
ontsluiten. Deelname aan de leessessies veronderstelt niet, dat men
al aan de voorafgaande series heeft deelgenomen.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZUTPHEN
docent
duur
Elke bijeenkomst is aan één canto gewijd, dat gelezen wordt in de
vertaling van Rob Brouwer. Er wordt geen kennis van het Italiaans
verondersteld. Het programma begint met het beluisteren van
Brouwers voordracht van het desbetreffende canto en eindigt met
het luisteren naar de declamatie van de oorspronkelijke tekst door
beroemde Italiaanse acteurs.
collegedagen
De driedelige, tweetalige uitgave van Dante’s Commedia in de
vertaling van Rob Brouwer is verschenen bij Primavera Pers. Losse
delen kosten € 39,50; een doos met daarin de drie delen samen kost
echter € 69,50. Via <www.boek-plus.nl> is een elektronische versie
in de vorm van drie PDF bestanden à € 7,50 te koop, waarvan losse
pagina’s kunnen worden afgedrukt.
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
De letture dantesche gebeuren onder leiding van dr. Kees den Biesen
die literatuurwetenschapper, filosoof en theoloog is en zich al sinds
jaren verdiept in de literaire, intellectuele en religieuze dimensies
van poëzie. Hij heeft veel ervaring met het ontsluiten van poëtische
en literaire teksten voor hedendaagse lezers en hecht grote waarde
aan de actieve participatie van alle deelnemers.
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6
3, 10 en 31 okt., 7, 14, 21 en 28 nov. en
12 dec.
collegetijden
vrijdag van 10:00 - 12:30 uur
€ 175,huiswerk
ca. twee uur per bijeenkomst
deelnemers
15-22
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
cursusnummer
ZU-14-68
33
[email protected]
dr. Kees den Biesen
Wijsheid uit het Oosten
Inspirerende en uitdagende teksten
en hun actualiteit
Beeldende taal, meeslepende gezangen,
prachtige iconen en een bijzondere zin voor
mysterie en mystiek – aan dit alles zijn de
rijkgeschakeerde tradities van het Oosters christendom gemakkelijk te herkennen. Hun spirituele wijsheid, menselijke
diepgang en poëtische kracht oefenen nog
steeds een grote aantrekkingskracht uit,
juist nu deze tradities – geheel buiten het
zicht van de media – in landen als Turkije,
Irak, Syrië en Israël volkomen te gronde worden gericht.
Elders worden mensen méér dan ooit geraakt door de frisse actualiteit van de boodschap van grote spirituele auteurs uit Egypte, Palestina, de Sinaï, Syrië en Mesopotamië. Zo traden de afgelopen jaren
bijna een miljoen mensen in Midden- en Zuid-Amerika toe tot de
kleine Syrisch Orthodoxe Kerk, een diasporakerk van vluchtelingen
uit het Midden-Oosten die ook in Nederland aanwezig is.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZUTPHEN
docent
[email protected]
dr. Kees den Biesen
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
Deze cursus biedt een historisch overzicht van de spirituele literatuur
van het oriëntaalse christendom en besteed veel aandacht aan het
gezamenlijk lezen van geselecteerde teksten, die de grote verscheidenheid aan levensvormen en tradities trouw weerspiegelen. Ook
wordt overvloedig gebruik gemaakt van prachtige diapresentaties en
audio-opnames.
3, 10 en 31 okt., 7, 14, 21 en 28 nov. en
een Leven Lang Leren
Terwijl in Europa het institutionele christendom een marginale verschijning is geworden, ontdekken zoekende mensen de inspirerende
teksten van woestijnvaders en monniken, van mannen en vrouwen
uit verre streken en ver vervlogen tijden, die met psychologisch inzicht en een gezonde zin voor humor uit een rijke schat aan levenservaring putten.
locatie
Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6
collegedagen
12 dec.
collegetijden
vrijdag 14:00 tot 16:30 uur
uw bijdrage
De docent is literatuurwetenschapper, filosoof en theoloog, gespecialiseerd in het oriëntaalse christendom. Hij is lid van de Syrisch Orthodoxe Kerk en organiseert desgewenst een bezoek aan het Syrisch
Orthodoxe klooster in Losser.
€ 175,-
literatuur
Gerard J.M. Bartelink, De bloeiende woestijn. De wereld van het
vroege monachisme (Bronnen van de Europese cultuur 11), Baarn,
1993.
deelnemers
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
34
huiswerk
ca. een uur per bijeenkomst
15-22
cursusnummer
ZU-14-69
actueel
Michel Henry over de filosofische logica van leven, gevoel en filosofie
geschiedenis/ archeologie
“God”
Hoe weten we dat we denken? Dat voelen
we. Hoe weten we dat we leven? Enkel en
alleen doordat we dat op de meest elementaire wijze gevoelsmatig ervaren. In deze
oerervaring komt de fundamentele verhouding tussen het levende ik en zijn eigen leven aan het licht. En in die
verhouding speelt zich volgens Michel Henry (1922-2002) alles af wat
van belang is. Zijn filosofie is een analyse van het affect, de fundamentele gevoelsmatige ervaring. Als één van de vertegenwoordigers
van de meest invloedrijke hedendaagse stroming in de wijsbegeerte
is hij de filosoof van het oergevoel. Henry analyseert het affectieve
oergevoel als direct met het leven gegeven.
Hij spreekt van “de onmetelijke gelukservaring een levend ik te zijn”.
Toe maar. Geluk is niet eenvoudigweg met het leven gegeven. In
tegendeel. Zinervaring is soms ver te zoeken. Maar zijn punt is de
keerzijde daarvan: het geluk van zinervaring kan in de grond van de
zaak in niets anders bestaan dan in het voelen van je eigen leven.
Als je leven niet goed smaakt, dan is het niet mogelijk gelukkig te
zijn.
Nu is in het Westen het geluk van de mens vaak voorgesteld als
afhankelijk van factoren buiten de mens. De belangrijkste factor is
door de eeuwen heen voorgesteld als “God”. Maar daarbij moet worden bedacht dat deze meestal is opgevat als een uitwendige “bovenbaas”. Tegen deze traditie keert Henry zich met alle kracht van zijn
filosofische logica.
een Leven Lang Leren
Wat er werkelijk toe doet, kan niet uitwendig aan het leven zelf zijn.
De relatie tussen de levende en zijn eigen leven is inwendig en uiterste intiem. De gangbare opvatting van “God” verdient dan ook een
grondige revisie. Deze revisie wordt door Henry ingezet met zijn opvatting dat we geen keus hebben dan uit te gaan van de zelfervaring.
Uit Henry’s fenomenologische analyse van de subjectiviteit wordt
duidelijk dat we de werkelijkheid van ons eigen leven niet kunnen
inwisselen voor de werkelijkheid van iets buiten ons, wat of wie
dan ook. Ook wordt duidelijk dat het voelen van je eigen leven niet
slechts de voorwaarde is voor de ervaring van geluk, maar dat het er
de eigenlijke werkelijkheid van uitmaakt.
Deze cursus, die niet over filosofie gaat, zal plezier opleveren voor
die senioren die er zin in hebben zich in te spannen om over de
meest fundamentele vragen na te denken.
35
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr. Chris van Haeften
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
29 sept., 6, 20 en 27 okt. 3, 10, 17 en
24 nov.
collegetijden
maandag van 10:00 tot 12:30 uur
uw bijdrage
€ 175,huiswerk
ca 1 uur per bijeenkomst
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-14-70
Levinas aan het woord
Een (nadere) introductie tot het
leven en werk van de Joodse denker
Emmanuel Levinas (1906-1995)
…de Vreemdeling die het thuis-zijn verstoort… (Levinas)
In een tijd waarin alles lijkt te draaien om
geld en waarin mensen zich massaal terugtrekken op zichzelf, is het goed om weer
eens wakker geschud te worden. Kritisch
nadenken over jezelf, anderen en de zin van
het bestaan. Een denker die geen genoegen neemt met hebzucht en cocooning is
de Frans-Joodse filosoof Emmanuel Levinas
(1906-1995). Levinas is een filosoof die laat zien hoe het ronddraaien
in ons eigen bestaan opengebroken kan worden door de Ander! Een
denker die onderscheid maakt tussen de behoefte naar bevrediging
en het Verlangen naar de Ander... Een Joodse wijze, die stelt: Het
eten dat de ander niet heeft, is mijn hoogste spiritualiteit! Onze tijd,
waarin de onzekerheid en angst van mensen gevoed wordt door
vreemdelingenhaat heeft behoefte aan een denker die het ook heeft
over ‘de vreemdeling liefhebben’.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr. Peter Heij
duur
10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
‘De vreemdeling liefhebben’ is de titel van een uitgebreid interview
met Levinas. Hierin gaat het over zijn leven en zijn opvattingen. Alle
aspecten daarvan, waaronder filosofie en Jodendom, komen aan de
orde.
Dit interview staat centraal in deze cursus. We laten Levinas zelf
uitgebreid aan het woord. Zijn gewaagde en originele denkbeelden
worden verhelderd en toegelicht. Overzicht van een leven en van een
oeuvre. ‘De vreemdeling liefhebben’, verlangen naast behoefte… Wie
durft!
Hogeschool Windesheim
collegedagen
11, 18, 25 sep., 2, 9, 23, 30 okt., 6, 13,
20 nov. reservedatum 27 nov.
collegetijden
donderdag van 10:00 tot 12:30 uur
uw bijdrage incl. syllabi
een Leven Lang Leren
Deze geheel nieuwe cursus staat op zichzelf, maar kan ook gebruikt
worden als aanvulling op de succesvolle ‘Basiscursus Levinas’. De
cursus ‘Levinas lezen: Talmoed’ (voorjaar 2015) vormt een logisch en
verdiepend vervolg op één van de aspecten van het gevarieerde en
originele denken van Levinas.
€ 232,50
huiswerk
ca 1 uur per bijeenkomst facultatief
deelnemers
Bij aanvang van de cursus ontvangt u een map met de te lezen teksten en samenvattingen van de inleidingen. De kosten hiervan zijn
verrekend met de cursusprijs. Er zijn geen bijkomende kosten.
15-22
cursusnummer
ZW-14-71
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
36
Wetenschap als ons nieuwe
geloof?
Taal, kennis & werkelijkheid vanuit
evolutionair perspectief
Leveren de exacte wetenschappen het
ultieme antwoord op onze vragen? Omdat
de wetenschap de waarheid in pacht heeft,
of omdat de kloof tussen leek en expert is
gegroeid? Er zijn successen geboekt binnen bijv. genetica en neurologie. Maar er zijn ook zorgen m.b.t. genetische manipulatie, viral
branding, de toename van diagnoses als ADHD, medicalisering, etc.
Het is vooral de manier waarop er tegen mens en natuur aangekeken
wordt, en de rol van wetenschap hierin. Wat begrijpen we eigenlijk
van de (bio)wetenschap, en van de natuur die ze bestudeert?
Eind jaren ’70 werd criminoloog Buikhuisen vergeleken met Josef
Mengele, omdat hij onderzoek wilde doen naar biologische factoren
van criminaliteit. Anno 2013 zou zo’n onderzoeksvoorstel weinig
wenkbrauwen doen fronsen. Bestsellers als ‘Wij zijn ons brein’ en ‘De
vrije wil bestaat niet’ illustreren dat ‘harde’ wetenschap het maatschappelijk gelijk aan zijn kant lijkt te krijgen.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Edward van der Tuuk
duur
10 lessen van ca 2 uur incl. pauze
Academici uit de sociale wetenschappen stellen de geclaimde objectiviteit van de natuurwetenschappen ter discussie: “Wetenschap is
mensenwerk, dus cultureel bepaald. Er is geen universele waarheid:
kennis is altijd context- en praktijk-gebonden, en onderhevig aan
(r)evolutie. Onderscheid tussen ‘ware’ wetenschap en pseudowetenschap is niet gebaseerd op objectiviteit, maar op vooringenomenheid
en machtsrelaties.” Bèta-wetenschappers typeerden deze intellectuelen als relativistische charlatans. In 2011 verklaarde de beroemde
natuurkundige Stephen Hawking de filosofie dood: filosofen kunnen
de ontwikkelingen in de natuurwetenschappen niet meer volgen en
dus geen antwoord geven op vragen als: ‘waarom zijn we hier?’
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
18 en 25 sept., 2, 9, 23 en 30 okt., 6,
13, 20 en 27 nov.
collegetijden
donderdag 10:45 tot 12:45 uur
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
Deze strijd verraadt een diep geworteld platonisme, gebaseerd op
tegenstellingen als cultuur-natuur, geest-lichaam, waarheid-perspectiviteit, universaliteit-contextualiteit, etc. en vindt zijn neerslag
in bijv. de scheiding tussen de sciences (bèta-wetenschappen) en
de humanities (alfa & gamma). In de jaren ’50 stelt C.P. Snow deze
tweedeling aan de kaak in The Two Cultures. Het antwoord komt van
John Brockman: The Third Culture (1995); een verzameling artikelen
die de grenzen tussen de natuur- en de menswetenschappen overschrijden. Opvallend is de aandacht voor biologie en evolutie.
€ 180,huiswerk
enige voorbereiding wordt aanbevolen
deelnemers
15 - 22
cursusnummer
HE-14-72
Anderhalve eeuw nadat Darwin zijn evolutietheorie introduceerde
vinden de implicaties ervan hun weg in het denken buiten de biologie, hetgeen leidt tot een nieuwe kijk op natuur en cultuur. Deze
cursus onderzoekt hoe filosofische thema’s als taal, kennis en werkelijkheid een nieuwe gestalte krijgen in het licht van de biologie en
evolutietheorie, en hoe filosofie bijdraagt aan genuanceerde opvattingen over wat ‘leven’ is.
37
Spinoza over godsdienst en
politiek
Spinoza (1632-1677) is een Nederlandse
filosoof uit de Gouden Eeuw en een van de
belangrijke filosofen uit de geschiedenis
van de filosofie. De belangstelling voor zijn
werk is de laatste tijd sterk toegenomen.
Waarom? Om zijn godsdienstkritiek en om
zijn verdediging van de democratie. Volgens
een modern auteur was hij ‘de afvallige Jood
die ons de moderniteit gaf’.
Hoewel hij een uiterst abstract en diepzinnig werk, de Ethica, schreef,
werd hij tijdens zijn leven bekend en berucht om een veel toegankelijker werk, het Theologisch-politiek traktaat, waarin hij zijn opvattingen over godsdienst en politiek uiteenzette. Hij knoopt aan bij de in
de Oudheid al begonnen traditie van godsdienstkritiek, maar introduceert daarin een belangrijk nieuw element: de kritische analyse van
de tekst van een heilig boek als de bijbel. Bovendien geeft hij aan de
hand van de in de bijbel beschreven geschiedenis van de Joden een
analyse over het ontstaan van de staat. Hij is een fervent verdediger
van de vrijheid van meningsuiting en de democratie is voor hem de
‘meest natuurlijke’ staat. Hij werd daarmee een van de grondleggers
van de Europese Verlichting.
Na zijn dood verscheen bovendien nog een werk, de Staatkundige
verhandeling. Deze twee werken, het Theologisch-politiek traktaat,
en de Staatkundige Verhandeling zullen tijdens deze cursus besproken, en in hun historische context geplaatst worden.
De cursus maakt deel uit van een uit drie delen bestaande leergang.
De andere twee delen betreffen de Ethica en de Briefwisseling van
Spinoza. De delen staan geheel op zichzelf en kunnen onafhankelijk
van elkaar gevolgd worden.
een Leven Lang Leren
Bij dit college hoort een uitgebreid cursusboek, kosten:± € 8,- worden door docent geïnd.
type cursus: college met veel ruimte voor vragen
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
Adrie Hoogendoorn, arts / filosoof
duur
8 lessen van ca 2uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
22, 29 sep., 6, 13, 27 okt. 3, 10, 17 nov.
collegetijden
maandag van 14:00 tot 16:00 uur
uw bijdrage exclusief reader
€ 145,huiswerk
ca 1 uur per bijeenkomst facultatief
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-14-73
38
Het leven in de Middeleeuwen
Deze cursus behandelt de belevingswereld van de middeleeuwer waarin religie en
samenleving geheel met elkaar verweven
waren. Tijd en geschiedenis, de natuurlijke wereld, bevolkt met echte en imaginaire wezens, de bovennatuurlijk wereld
met engelen en duivels, én de menselijke
samenleving waren één geheel voor God.
Dat de bovennatuurlijke wereld samensmolt
met de natuurlijke wereld en absoluut reëel
was is o.a. te goed zien aan de middeleeuwse wereldkaarten. De
leefwereld van de middeleeuwse mens was vol gevaren: een vijandige natuur met wouden en wolven, hongersnoden, overstromingen,
oorlogen en ziekten. Om greep te krijgen op die wereld hielpen hem
Maria en de heiligen met hun wonderen maar ook het gebruik van
heidense magie was de dagelijkse praktijk, of liever gezegd de twee
werden dooreen gemengd. De historie en de leefstijl van monniken,
ridders en boeren, de drie standen waarin men de samenleving zag
ingedeeld, worden uitgebreid besproken. Hier kwam vanaf ca. de
12e eeuw een nieuwe bevolkingsgroep bij met een eigen cultuur: de
stedelingen. Vrouwen uit alle rangen en standen komen apart in het
laatste college aan bod.
Naast prachtig beeldmateriaal, zal ook muziek uit die periode u de
wondere wereld van de middeleeuwen binnenvoeren.
een Leven Lang Leren
Programma
1. De middeleeuwers en hun beleving van de tijd
2. De leefwereld van de middeleeuwers en hoe zijzelf de wereld
beleefden
3. De oude magie en het middeleeuwse christendom
4. Het leven van de eerste stand: de kloosterlingen
5. Het leven van de tweede stand: de ridders
6. Het leven van de derde stand: de boeren
7. Het leven van de stedelingen en de bedrijvigheid in de stad
8. Het leven van de ‘vierde stand’: de vrouwen en hun kinderen
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Georgine Weertman, mediëviste
duur
8 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Windesheim
collegedagen
30 sept., 7, 21, 28 okt., 4, 11, 18, 25
nov.
collegetijden
dinsdag van 13:00 tot 15:30 uur
uw bijdrage
€ 145,huiswerk
geen
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-14-74
39
Inleiding in de Antieke Cultuur:
Het Romeinse keizerrijk
Wanneer in 31 v.Chr. Antonius en Cleopatra
zelfmoord plegen, valt het Egyptische rijk
van de Ptolemaeën in handen van de Romeinen. Met het aantreden van Gaius Iulius Caesar Octavianus Augustus
begint het Romeinse keizerrijk (27 v.Chr.). De regering van Augustus
profileerde zich als ‘een Gouden Eeuw, tijdperk van vrede’, maar
het is zijn Julisch-Claudische dynastie waarin keizers als de manke,
stotterende Claudius en de wrede Nero tot de verbeelding zijn gaan
spreken dankzij Tacitus’ beschrijving.
Het is ook de tijd waarin grote religieuze veranderingen plaatsvinden
en oosterse stromingen Rome gaan binnendringen: het ontstaan en
de verbreiding van het Christendom, de bloei van mysterieculten zoals die van Mithras, van Dionysus/Bacchus, en van het Gnosticisme.
De 2e eeuw wordt vooral gekenmerkt door de zgn. ‘adoptiekeizers’
die een grote bijdrage leveren aan de bloei en stabiliteit van het
Romeinse Rijk: Trajanus, onder wiens gezag het rijk zijn grootste
omvang bereikt, de hellenofiel Hadrianus, de stoïsche filosoof-keizer
Marcus Aurelius. De tijd van de prominente aanwezigheid van de
Romeinen in Germania Inferior (‘Neder-Germanië’) en in onze contreien.
Dan volgt de ontluisterende periode van de ‘soldatenkeizers’, waardoor uiteindelijk het rijk uiteenvalt. Het Romeinse keizerrijk laat men
(althans voor het westelijke deel) traditioneel eindigen in 476 wanneer het Germaanse legerhoofd Odoaker de laatste keizer afzet en
zichzelf de kroon op het hoofd plaatst.
In deze cursus zal de geschiedenis vanaf 27 v.Chr. tot de ondergang
van het West-Romeinse Rijk behandeld worden: literatuur, beeldende
kunst etc. zullen toegelicht worden aan de hand van dia’s en in het
Nederlands vertaalde tekstfragmenten.
een Leven Lang Leren
Docent: dr. H. Schoonhoven (oud-universitair docent bij de vakgroep
Grieks en Latijn van de RUG).
Aanbevolen literatuur:
L. de Blois – R.J. van der Spek, Een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg (6e of latere druk, uitg. Coutinho Bussum).
J.H. Croon – A.R.A. van Aken, De Antieke beschaving in hoofdlijnen
(vanaf 5e druk). Dit boek is niet meer in de handel.
Er worden fotokopieën uitgereikt (de kosten daarvan zijn inbegrepen).
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
40
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr. Henk Schoonhoven
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
30 okt., 6, 13, 20, 27 nov. en 4, 11 en 18
december
collegetijden
donderdag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief kopieën
€ 187,50
huiswerk
geen
deelnemers
18 - 22
cursusnummer
ZW-14-75
‘Im Dienste des Schönen’
Introductie tot leven en werk van
Richard Strauss (1864-1949)
Overal waar Richard Strauss’ symfonisch
gedicht Don Juan (op. 20; 1888) voor het
eerst werd uitgevoerd, wisten muziekkenners en –liefhebbers het meteen zeker:
zelden had de wereld zo’n groot talent
voor overrompelende orkestmuziek gehad
als de op dat moment nog maar 24-jarige
Richard Strauss (1864-1949). In de jaren dat Strauss grote triomfen
vierde met zijn orkestwerken – die nog altijd veel worden gespeeld
door de grote symfonieorkesten in de wereld – zette hij zijn eerste
ietwat aarzelende schreden naar het muziektheater. Beluisteren we
in de eerste twee opera’s vooral een Wagner-epigoon, in Salomé
(1905) vond Strauss ook in het muziekdramatische zijn eigen weg.
Het succes-schandaal van dit werk in 1905 zou enkele jaren later
nog worden overtroffen met Der Rosenkavalier (1911), die nog altijd
de meest gespeelde opera uit het 20e eeuwse repertoire is. Deze
opera leek echter een keerpunt in Strauss’ werk in te luiden. Gold hij
tot dan toe als één van de meest uitgesproken vertegenwoordigers
van de muzikale avant-garde, na de incidenteel bijna atonale Elektra
klonk Der Rosenkavalier als een stap terug de romantiek in.
Inderdaad zou Strauss, terwijl de muzikale moderniteit meer en
meer om hem heen doorbrak, zich profileren als de belichaming van
de muzikale laatromantiek, waarin het boven alles om klankschoonheid gaat.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr. Marcel Zwitser
duur
10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Gebouw Brink 13
collegedagen
22, 29 sep., 6, 20, 27 okt., 3, 10, 17, 24
In het jaar waarin de 150e geboortedag van Richard Strauss wordt
herdacht, biedt deze achtdelige overzichtscursus een introductie tot
bekende en minder bekende werken van deze componist, over wie de
meningen om diverse redenen sterk uiteenlopen.
nov. en 1 dec.
collegetijden
maandag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
€ 230,huiswerk
luisteropdrachten van variabele lengte,
vermeld in syllabus.
deelnemers
15 - 29
cursusnummer
ZW-14-76
41
Nederlandse kunstenaars in
Parijs
Van Gogh tot Cremer
Naar aanleiding van de tentoonstelling
Nederlandse kunstenaars in Parijs – Van
Gogh tot Cremer in Museum de Fundatie,
dompelen we ons drie lessen lang onder in
het bruisende leven van de lichtstad tussen
ca. 1885 en 1960. In de eerste les staat
Van Gogh centraal. De kennismaking met
Le moulin de blute-fin
de moderne kunst in Parijs zorgde voor een
Van Gogh 1886
ommekeer in zijn oeuvre. Na zijn dood in
1890 en de daaropvolgende mythologisering
van zijn werk en persoon kwam de stroom Nederlandse kunstenaars
die naar Parijs trok pas goed op gang. Op hen richten we onze blik in
de twee volgende lessen.
Want wie mee wilde tellen als kunstenaar en wie de nieuwste ontwikkelingen op kunstgebied uit eerste hand wilde vernemen, vertrok
naar Parijs. Begin 20ste eeuw waren dat onder meer Jan Sluijters,
Kees van Dongen, Piet Mondriaan, César Domela en de gebroeders
Van Velde. Na de Tweede Wereldoorlog gaf de CoBrA-beweging
vanuit Parijs het modernisme een enorme impuls. De Nederlandse
kunstenaars Karel Appel, Constant en Corneille speelden daarin een
bepalende rol. Geïnspireerd door zowel Cobra als de Art Informel van
Jean Dubuffet waren het vervolgens materieschilders als Bram
Bogart, Jaap Wagemaker en de jonge Jan Cremer die eveneens in
Parijs hun kunst een nieuwe wending gaven.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Sophie van Steenderen
duur
3 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
7, 21, 28 oktober
collegetijden
dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur
een Leven Lang Leren
cursusoverzicht in titels per dagdeel:
Les 1: Vincent van Gogh in Parijs
Les 2: In de voetsporen van Vincent: Nederlandse kunstenaars in Parijs I
Les 3: In de voetsporen van Vincent: Nederlandse kunstenaars in
Parijs II
uw bijdrage
€ 57,50
huiswerk
geen
deelnemers
15 - 25
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
cursusnummer
ZW-14-77
Alle cursisten ontvangen per e-mail een hand out
42
actueel
Franse koningen en de
‘uitvinding van de goede smaak’ filosofie
Aan het begin van zijn regeerperiode nam
de charismatische koning Lodewijk de Veertiende zich voor een legende te maken van
zowel zichzelf als van zijn land. Het resultaat
van deze imagovorming was, dat Frankrijk
de reputatie kreeg ‘de goede smaak te hebben uitgevonden’.
Samen met zijn minister van financiën maakte Lodewijk de Veertiende van het stimuleren van kunsten en handel een zeer succesvolle,
vorstelijke onderneming. Frankrijk gaf de toon aan op het gebied
van de wooncultuur en dit bleef ruim twee eeuwen onveranderd.
Het kasteel van Versailles illustreert dit het beste. De verbouwing en
inrichting ervan werden door Lodewijk de Vijftiende en Lodewijk de
Zestiende voortgezet.
Aan het Franse hof kwam een scala aan talent tot bloei, dat vaak uit
het buitenland kwam. Hieronder bevond zich ook een aantal Nederlanders, die met hun werk en ideeën wereldroem vergaarden.
Voltaire zei erover: ‘Bijna alles werd óf opnieuw bedacht óf uitgevonden.’
Lodewijk de Veertiende streefde ernaar ‘dat land van winkeliers’,
waarmee hij de in de 17de eeuw zeer machtige Republiek der Nederlanden bedoelde, te overvleugelen.
Hetgeen onze eigen Stadhouder Willem III, die tevens koning van
Engeland was, er niet van weerhield de Franse stijl op de voet te
volgen. Zijn belangrijkste architect, Daniel Marot die aan het hof in
Versailles gewerkt had, oefende lange tijd grote invloed uit op de
bouwkunst en de kunstnijverheid in ons land.
een Leven Lang Leren
In deze cursus behandelen we de ontwikkeling van de (interieur-)
stijlen, tuinkunst en architectuur, ontstaan aan het Franse hof èn
de invloed ervan op onze wooncultuur, waaraan we graag met u een
bezoek gaan brengen.
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docenten
mevr. drs. Yvonne van den Heuvel
duur
3 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
Windesheim
collegedagen
4, 11, 18 november
collegetijden
dinsdag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage excl. evt. excursie
€ 70,-
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
13-25
Deze cursus is het resultaat van een inspirerende samenwerking. Yvonne van
ZW-14-78
huiswerk
geen
deelnemers
cursusnummer
aliseerd in de decoratieve kunsten. Wil Tiemes studeerde achtereenvolgens
geschiedenis en kunstgeschiedenis in Utrecht.
43
[email protected]
mevr. drs. Wil Tiemes &
cursusoverzicht in titels per dagdeel
- Ontstaan en ontwikkeling van de “Lodewijkstijlen” en het rococo in
Frankrijk
- Franse invloeden in Nederland I
- Franse invloeden in Nederland II
den Heuvel studeerde kunstgeschiedenis in Utrecht en Leiden en is gespeci-
[email protected]
Het lied van liefde en dood
Geschiedenis van de opera
In samenwerking met de Nederlandse
Reisopera bieden U3L en de Odeon De
Spiegel theaters dit najaar een bijzondere
opera-cursus aan.
Opera is een boeiende, maar voor sommige
mensen weinig toegankelijke kunstvorm.
Ben Coelman, hoofd bureaudramaturgie en educatie van de Nederlandse Reisopera, zal in 5 bijeenkomsten op speelse wijze dieper
ingaan op de belangrijkste episoden uit de operageschiedenis en de
typische stijlkenmerken van die periodes.
Les
Les
Les
Les
Les
1:
2:
3:
4:
5:
De zeventiende en achttiende eeuw
Mozart en zijn tijd
Het Belcanto-tijdperk
Verdi en Wagner
Verismo, Puccini en de 20ste eeuw
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Ben Coelman is musicoloog en is als
Tijdens de cursus zijn talloze geluids- en beeldfragmenten te zien en
te horen. Aan het einde van de cursus bent u in staat zelfstandig de
belangrijkste kenmerken van opera’s uit diverse stijlperioden te herkennen en heeft u kennis gemaakt met de grote operacomponisten
en hun betekenis voor de ontwikkeling van het genre door de eeuwen
heen.
medewerker educatie verbonden aan
De lessen worden gegeven aan de hand van talrijke geluids- en
videofragmenten. In de cursus komen vele bekende, maar ook
minder bekende opera’s aan bod. Zowel beginners als gevorderde
muziekliefhebbers zullen plezier beleven aan de rijke bloemlezing uit
400 jaar opera. De cursus sluit waar mogelijk aan op het aanbod aan
opera’s die in het komende seizoen in de Nederlandse schouwburgen
te zien zullen zijn.
HCO, Van Wevelinkhovenlaan
een Leven Lang Leren
Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 15,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen.
Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen.
Een reader ‘Korte Geschiedenis van de Opera’
Een 3-cd-box met 52 fragmenten uit 400 jaar operageschiedenis
Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een dvd-verzameling
de Nationale Reisopera
duur
5 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Parkeren: Eikenstraat 20
collegedagen
31 oktober, 7, 14, 21, en 28 november.
collegetijden
vrijdag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage exclusief reader en cd’s
€ 115,25
deelnemers
15-28
huiswerk
ja
type cursus
interactief college met oefeningen
cursusnummer
ZW-14-79
44
Sterrenkunde
“Astronomie” komt van de Griekse woorden
astron (ster) en nomos (wet).
Astronomie betekent derhalve de kennis van
de wetten der sterren ofwel: sterrenkunde.
De sterrenkunde is o.a. begonnen bij de Grieken en de Arabieren. De
geschiedenis van de sterrenkunde krijgt in de cursus enige aandacht
maar het zwaartepunt ligt toch bij de huidige kennis van het heelal.
Het doel van de cursus is inzicht te verwerven in de sterrenkunde
en zo boeken en tijdschriften beter te kunnen begrijpen. De lessen
vereisen van de deelnemers geen speciale voorkennis, belangstelling
voor het onderwerp is voldoende. Wel wordt incidenteel gebruik
gemaakt van elementaire schoolwiskunde.
Onderwerpen die aan de orde komen zijn:
- Het meubilair van het heelal zoals de zon met haar planeten,
planetoïden en kometen.
- Sterren en sterrenstelsels.
- Afstandsbepaling en plaatsbepaling, coördinatenstelsels; het
werken met een planisfeer.
- Benamingen van sterren en sterrenbeelden, schijnbare en absolute
helderheid van sterren.
- Enige elementaire natuurkunde: straling, spectrum,
kernprocessen.
- De geboorte en de evolutie van sterren, het Herzsprung-RussellDiagram.
- Compacte objecten: witte dwergen, neutronensterren en zwarte
gaten.
- De nieuwste ontdekkingen door o.a. de Hubble Space Telescope.
- Optische en radiotelescopen zoals de VLT, Westerbork en LOFAR.
- Simulatie met behulp van een planetariumprogramma.
- Kosmologie, de oerknal en de uitdijing van het heelal; donkere
materie en energie.
- Exoplaneten, leven in het heelal en ruimtereizen.
een Leven Lang Leren
Voor ca. € 15,-- is het boek “Kijk op de Kosmos” te verkrijgen.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
ir. Arnold Kip
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
7, 21, 28 okt., 4, 11, 18, 25 nov., 2 dec.
collegetijden
dinsdag van 10:00 - 12:30 uur
uw bijdrage
€ 180,huiswerk
geen
deelnemers
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
15-24
cursusnummer
ZW-14-80
45
[email protected]
Hersenwerk in uitvoering
Wij, onze hersenen, en de omgeving
Met vragen die vanuit de neurowetenschappen
worden beschouwd, zoals:
Welke de invloed hebben genen en ‘memen’* ?
In hoeverre is ons waarnemen betrouwbaar en
echt ?
Hoe ontstaan hallucinaties, illusies en wanen ?
Hoe we bewust of onbewust de wereld ervaren
en beïnvloeden.
Wat is ethisch en moreel verantwoordelijk handelen ?
Heb ik voldoende zelfstandigheid om verantwoorde besluiten te nemen
of “Wie ben Ik” ?
* Een ‘meme’ is een invloed uit de omgeving die zich in onze hersenen
gedraagt als een virus.
een Leven Lang Leren
De cursus bestaat uit tien colleges van 45 minuten in vijf dagelen. Een
samenvatting van de tekst en vrijwel alle vertoonde afbeeldingen (in
power point) worden tevoren aan de cursisten (via internet) verstrekt.
Uw e-mailadres is dus van belang.
De eerste twee dagen (vier colleges) worden besteed aan de bouw
en functies van onze hersenen (neuronen, gliacellen, synapsen,
neurotransmitters, receptoren, hersennetwerken, enz.) en stoornissen
die daarbij kunnen optreden.
Voor de daarop volgende dagen is een voorstel gedaan, dat naar wens
van de cursisten kan worden bijgesteld (voor zover uitvoerbaar binnen
het doel van de cursus). Voorbereiding of huiswerk is niet verplicht, maar
nieuwsgierigheid wordt op prijs gesteld.
Dag 1.a. Bouw en functie van hersenen bij mensen en lagere gewervelde dieren.
b. De genetische factoren en invloeden van Nature, Nurture en Damage.
Dag 2.a. Bouw en functie van neuronen (zenuwcellen) en steunweefsels (glia);
b. Chemie en fysiologie van prikkelgeleiding. Bouw van hersennetwerken.
Dag 3.a. Waarnemen - zien en horen – en de functionele bouw van primaire, secundaire en tertiaire gebieden en z.g. ‘multitask functies’ - ruimtelijke functies - en emotionele beïnvloeding en controle.
b. Geheugen op korte en lange termijn, de functie van werkgeheugens en de oorzaak van geheugenstoornissen.
Dag 4.a. Motoriek, de opbouw ervan, motorische stoornissen en de rol van onze bewuste ‘vrije’ wil tot handelen.
b. Het verband tussen hersennetwerken en complexe motorische functies, zoals de taal. Taalstoornissen.
Dag 5.a. Functionele anatomie van het z.g. beloningssysteem, versla-
vingen en de ethische en morele afwegingen in ons gedrag.
b. (Nader in te vullen).
Type cursuS: Hoorcollege met ruimte voor vragen
46
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
prof. dr. J.M. Minderhoud
duur
5 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
13 en 27 okt., 3, 10 en 17 nov.
collegetijden
maandag van 14:00 tot 16:00 uur
uw bijdrage
€ 92,50
huiswerk
geen
deelnemers
15-25
cursusnummer
ZW-14-81
‘Het Hermetisch Zwart’
van Marguerite Yourcenar
We volgen de omzwervingen in het door
Yourcenar chronologisch vertelde leven van
Zeno, arts, filosoof en alchemist. Zeno leeft
in het Europa van de zestiende eeuw. Het
fictieve personage is vooral een onafhankelijk denker. Zijn zoektocht naar kennis en
zelfinzicht wordt door Yourcenar prachtig beschreven evenals zijn
reis door Europa.
De roman wordt geplaatst tegen de historische, filosofische, religieuze achtergrond van de hoofdpersoon en bijbehorende personages
onder meer de Wederdopers. De wereld van de Vlaamse schilderkunst met onder anderen Bosch en Breughel komt ruimschoots aan
bod ter illustratie, evenals de alchemie.
Voor zover noodzakelijk voor het tekstbegrip krijgt u informatie over
leven en overig werk van Yourcenar .
Het (vooraf) lezen van Het Hermetisch Zwart is zeer wenselijk
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
Ingeborg van Breugel
cursusoverzicht in titels per dagdeel
duur
1 de roman in close reading
3 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
2 vervolg van tekstuitleg in de historische en kunsthistorische
context .
locatie
Historisch Centrum Overijssel,
Van Wevelinkhovenstraat
3 afronding
type cursus: college met ruimte voor vragen en discussie
collegedagen
19, 26 nov. en 3 dec.
collegetijden
reader/ hand out, kosten: € 5,- worden door docent geïnd
uw bijdrage
literatuur
Het Hermetisch Zwart, Marguerite Yourcenar
een Leven Lang Leren
woensdag van 13:30 tot 16:00 uur
€ 69,huiswerk
ja
deelnemers
13-19
cursusnummer
ZW-14-82
47
‘De Toverberg’ van
Thomas Mann
Document van Duitsland op weg
naar de Eerste Wereldoorlog
Met De Toverberg (1924) schreef Thomas
Mann een uitzonderlijk rijk en diepgaand
portret van een verzonken wereld: die van
de intellectuele burgerij aan het begin van de twintigste eeuw. De roman beschrijft het volwassen worden van de jongeman Hans Castorp
in een sanatorium, als een metafoor van het ‘doodzieke’ Europa – en
Duitsland in het bijzonder – op weg naar de Eerste Wereldoorlog. Met
verwerking van o.a. Freuds psycho-analyse en Nietzsches inzichten
toont De Toverberg de grote ideeënstrijd tussen Verlichtingstraditie
en Romantiek, tussen humaniteit en radicalisme, vooruitgangsgeloof
en reactie.
Desondanks bezit De Toverberg een lichtvoetige, zelfs humoristische
sfeer en maakt de lezer kennis met uiterst levendige personages:
van de welbespraakte Vrijmetselaar Settembrini tot de zwijgende
Russische Clawdia Chauchat en de verpersoonlijking van Bacchus,
Pieter Peeperkorn. Dit alles maakt De Toverberg tot een literair
hoogtepunt van de 20e eeuw, zowel om zijn diepgang, als om zijn
leesbaarheid.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Michiel Hagdorn
duur
10 hoorcolleges van ca 2,5 uur
locatie
In tien colleges zullen de roman en zijn achtergronden worden behandeld, onder meer:
- pijlers van de roman: de Duitse Romantiek versus de Verlichting
- de Duitse burger in het keizerrijk onder Wilhelm II
- Thomas Mann als politiek “seismograaf” van zijn tijd
- Friedrich Nietzsche, Richard Wagner
- psychologische aspecten: tijdsbeleving, Freuds psycho-analyse
Langhenkel, Noordzeelaan
collegedagen
24 sept., 1, 8, 22, 29 okt., 5, 12, 19, 26
nov. en 3 dec.
collegetijden
woensdag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage inclusief syllabusr
Lesmateriaal:
Een losbladige syllabus wordt vanaf de eerste bijeenkomst uitgereikt;
.
De docent:
Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in
Duitse literatuur, muziek en (cultuur-)geschiedenis. Hij verzorgt cursussen en lezingen over de Romantiek, Johann Wolfgang von Goethe,
Thomas Mann, Franz Kafka, Günter Grass, Richard Wagner, Heinrich
Heine en over de literatuur tijdens de Weimar Republiek. Zijn website: www.michielhagdorn.nl.
deelnemers
een Leven Lang Leren
Literatuur:
Thomas Mann, Der Zauberberg (in diverse uitgaven verkrijgbaar); of
de nieuwe Nederlandse vertaling De Toverberg door Hans Driessen
(de Arbeiderspers); of de oudere vertaling van Pé Hawinkels (nog
slechts antiquarisch verkrijgbaar).
48
€ 235,huiswerk
geen
15-25
cursusnummer
ZW-14-83
De wording van het christendom
Het christendom is van Joodse oorsprong.
Maar vanaf wanneer kun je spreken van
christendom? Om meteen maar één hardnekkig misverstand uit de weg te ruimen:
het christendom is niet gesticht, maar in
een geleidelijk, bijna vier eeuwen omvattend proces ontstaan.
Het christendom beroept zich op Jezus van
Nazaret, het belijdt hem als de Christus, de
zoon van God – maar de ‘historische’ Jezus
heeft geen nieuwe religie gesticht en geen
kerkorde ingevoerd. Zijn eerste volgelingen waren allen Joden en
bléven dat ook; zij werden geen ‘christenen’, zeker niet in de moderne betekenis van het woord, maar aanhangers van een beweging,
een van de vele, binnen het toenmalige Jodendom. Wat wij christendom noemen, is niet begonnen als een kerk of een godsdienst, maar
als een politieke bevrijdingsbeweging in een uithoek van het Romeinse wereldrijk.
De beweging in naam van Jezus Messias, nog door de Romeinse
geschiedschrijver Suetonius kort na het jaar 100 getypeerd als een
nieuw en boosaardig bijgeloof en enkele malen bloedig vervolgd,
telde rond het jaar 250 ruim een miljoen aanhangers – overwegend
niet-Joden. Die miljoen behoorden tot talrijke stromingen die zich
alle beriepen op Jezus en op de apostelen, maar onderling volstrekt
verschillend waren.
Eén stroming werd de dominante: de apostolische ecclesia. Zij ging
een proces aan van verregaande adaptatie aan de heersende Romeinse mores en groeide zelfs uit, in de loop van de vierde eeuw, tot
staatsgodsdienst van het imperium. Dat is al eens getypeerd als ‘de
zondeval van het christendom’. Overigens heeft het Jodendom voor
de opmars van zijn ‘dochterreligie’ een hoge prijs moeten betalen.
een Leven Lang Leren
Hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent [email protected]
Alex van Heusden, bijbelwetenschapper
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
8, 15, 29 okt., 5, 12 nov.
collegetijden
woensdag 13:00 tot 15:30 uur
uw bijdrage inclusief reader
€ 115,huiswerk
geen
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-14-84
49
Mystiek: geloven van binnen
Mystiek staat wel te boek als wereldvreemde dromerij. In de moderne maatschappij
lijkt daar geen plaats voor te zijn. Toch manifesteert zich vandaag, op allerlei plaatsen,
de interesse daarvoor en de behoefte daaraan, ook of zelfs vooral buiten de kerken
(zie de Encyclopedie van de mystiek, 2003).
Zoals religiositeit trouwens ook op andere
manieren bloeit, juist in deze tijd van (officiële) secularisatie. In deze cursus zullen we
ons bezighouden met de vraag wat mystiek
eigenlijk is en of mystiek iets is voor speciale mensen dan wel kan
gelden als een voor ieder begaanbare weg.
Wij vragen ons af waarom de officiële kerk, met haar theologie, vaak
wantrouwend tegenover de mystiek heeft gestaan. En wij bezien hoe
toch juist ook binnen de kerken, ook in het protestantisme, mystiek
(bevinding) heeft gebloeid en nóg haar plaats heeft. We lezen enkele
mystieke teksten uit de Middeleeuwen (Eckhart, Thomas à Kempis),
uit de zeventiende- en achttiende-eeuwse Nadere Reformatie (die
binnen het protestantisme nog altijd doorwerkt, denk aan Jan Siebelink, Knielen op een bed violen) en uit de moderne tijd (Dag Hammarskjöld, Henri Nouwen).
We bespreken ook hoe in onze tijd juist maatschappelijk geëngageerde theologen als Dorothee Sölle (Mystiek en verzet, 1998) en Jurjen
Beumer (Bidden. Het meest intieme gesprek, 2008) tot een nieuwe,
eigen waardering van mystiek zijn gekomen, en hoe dat doorwerkte
in hun theologisch denken.
een Leven Lang Leren
Aan te schaffen literatuur:
Karel Blei, Zonder mystiek houden wij het niet vol. De spiritualiteit
van Jurjen Beumer, uitgeverij Narratio, Gorinchem 2013, prijs: EUR.
9,00 (verkrijgbaar bij de docent).
Aanbevolen literatuur: Dorothee Sölle, Mystiek en verzet, 1998, en
Jurjen Beumer, Bidden. Het meest intieme gesprek, 2008 (antiquarisch verkrijgbaar)
Een reader met teksten wordt aan de cursisten ter hand gesteld.
Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
2, 9, 16, 30 okt., 6, 13, 20, 27 nov.
collegetijden
donderdag 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief reader
€ 182,50
huiswerk
geen
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-14-85
50
[email protected]
dr. Karel Blei
Christelijke minderheden in het
actueel
Midden-Oosten
Christenen vormen een minderheid in het Midden-Oosten. In het toenemende geweld wordt
ook deze gemeenschap niet gespaard.
De christenen zijn bezorgd over hun toekomst
en de toekomst van het land het land waar ze
wonen. Met name in Egypte en Syrië hebben
de christenen het zwaar te verduren.
Hun kerken worden verwoest of zwaar beschadigd. Vaak hebben christenen het gevoel
alleen te staan. Een predikant van een uitgebrande kerk vertelde: “Toen de kerk in brand
werd gestoken kwam niemand helpen, politie,
noch brandweer, noch leger. Alleen moslims uit de buurt staken een
hand uit. Het probleem zijn niet de moslims, maar de extremisten.”
Volgens het Egyptische Initiatief voor Persoonlijke Rechten (EIPR)
richten de aanvallen zich niet alleen op kerken, maar ook op huizen en
bedrijven. Ook koptische scholen zijn het doelwit, net als restaurantboten in de Nijl. De eigenaar is christen. Bij de aanval vallen vaak meerdere doden.
In Cairo zijn kerken beklad met leuzen als “Morsi forever” en “honden”.
Volgens een woordvoerder van de jongerenorganisatie van de koptische
kerk “is het erger en erger geworden. Wij zijn altijd de klos. De kopten
zijn niemands prioriteit.”
een Leven Lang Leren
Veel christenen in het Midden-Oosten hebben het gevoel dat de wereld
geen oog heeft voor het toenemende geweld. Vlak nadat generaal AlSisi begin juli 2012 het afzetten van president Morsi bekendmaakte, gaf
paus Tawadros II, het hoofd van de koptische kerk, een korte verklaring.
Hij zei daarin dat het plan van het leger door “eerzame mensen die het
beste voorhebben met Egypte” was samengesteld. Sommige groeperingen zien dit als een teken dat de koptische kerk heeft deelgenomen aan
een samenzwering tegen de Moslimbroederschap. Uit vrees voor geweld
gelastte paus Tawadros daarop al zijn publieke optredens af.
Inmiddels hebben vele christenen de brandhaarden in het Midden-Oosten verlaten en nog meer christenen willen dat ook doen als ze de kans
krijgen.
In deze cursus gaan we nader in op de geschiedenis van het christendom in het Midden-Oosten. We zullen zien hoe het vroege christendom
zich in rap tempo verspreidde. Eerst naar Syrië, maar al spoedig ook
- dankzij de zendingsreizen van Paulus - naar Klein Azië en Rome. Het
waren koptische monniken die het christendom naar Europa brachten.
Aan het einde van de cursus brengen we een bezoek aan de Koptische
kerk in Amsterdam of de Syrische Orthodoxe kerk in Enschede.
Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie
51
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Jielis van Baalen
duur
10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel Noordzeelaan 62
collegedagen
18 en 25 sept., 2, 9, 23 en 30 okt., 6,
13, 20 en 27 nov.
collegetijden
donderdag 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief reader
€ 220,huiswerk
geen
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-14-86
Basistraining Mindfulness
Mindfulness is ons vermogen om in het huidige moment aandachtig te zijn, aanwezig te
zijn in het hier en nu. Dat klinkt bedrieglijk
eenvoudig en toch is het ingewikkeld, omdat
we meestal op onze automatische piloot leven. Waar is uw aandacht bijvoorbeeld tijdens
het ontbijt? Wanneer u daar op gaat letten,
daar opmerkzaam in wordt, dan wordt vaak
helder dat we al etend de dag aan het voorbereiden zijn en even later tijdens het autorijden
al (in onszelf) aan de vergadering zijn begonnen etc. Het huidige moment, bijvoorbeeld
het eten van een heerlijke boterham met zelfgemaakte aardbeien-jam, proeven we amper! We zijn met de aandacht
elders. In ons hoofd zitten we bij het verleden of bij de toekomst. Denk
maar eens aan uw lijstje van wat u eigenlijk allemaal nog moet doen.
Die automatische piloot kost ons veel energie en kan spanning, stress
etc. geven.
Programma
Door de training mindfulness leert u anders om te gaan met wat er is,
wat zich in u aandient, ook als die ervaring onaangenaam is, bijvoorbeeld bij ongeduld, spanning, somberheid en pijn! Het kernbegrip is
acceptatie. Accepteer de dingen zoals ze zijn.
Aan bod komen: leren mild te zijn voor jezelf en je oordelen los te laten;
leren de dingen toe te staan te zijn zoals ze zijn.
Het bijzondere is dat de aan te leren gemakkelijk zijn en altijd toegankelijk. Door je bewust te zijn van je lichaam, je gedachten en gevoelens
kun je het leven in eigen hand nemen. In het loslaten van verwachtingen en herinneringen ligt de kiem van innerlijke vrijheid.
een Leven Lang Leren
De adem is een krachtige bondgenoot en leraar bij het mediteren.
Bewust ademen helpt je geest en lichaam tot rust te brengen. Hierdoor
kun je je met grotere kalmte en een scherper oog van je emoties en
gedachten bewust zijn. Door de geest een focuspunt te geven leer je je
aandacht te trainen en daarin kom je jezelf tegen. Hierop word je ook
gecoacht en krijg je feedback van de trainer om je opmerkzaamheid
aan te scherpen.
U krijgt een praktische training; leren door te doen, aan de hand van
een tiental technieken waaronder: de body-scan; begeleide aandachtsen concentratie-oefeningen; bewegingsoefeningen; zitten-in-aandacht;
loopmeditatie; begeleide visualisaties, etc.
Mindfulness is gebaseerd op gedragsgeneeskunde, niet ter vervanging
van medische of therapeutische behandeling, maar als aanvulling erop.
Mensen met lichamelijke beperkingen kunnen gewoonlijk gewoon mee
doen. Wel even overleggen met de trainer.
www.yogica.net
52
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
DEVENTER
docent
[email protected]
Marjan Hulshof
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
+ een stiltedag
locatie
Brinkgreverweg 13
collegedagen
5, 12, 19 feb., 5, 12, 19 mrt, 9, 16 apr.,
stiltedag 28 mrt 10 - 16 uur
collegetijden
donderdag 14:00 tot 16:30 uur
uw bijdrage inclusief reader en cd’s
€ 217,50,huiswerk
45 min. per dag
deelnemers
14 - 18
cursusnummer
DE-15-01
Moderne dichters nader
bekeken
Wat valt er over poëzie meer te zeggen dan
dat de vorm nogal verschilt van proza? Heel
veel natuurlijk.
In een gedicht probeert de dichter in kort
bestek een zienswijze, of een ervaring, of een
gevoel over te brengen, dat precies de kern
ervan weergeeft. Hij doet dat door gebruik
te maken van een ongebruikelijke vorm, van
een ongewone woordvolgorde, van bijzondere
beelden en beeldspraak,
Soms zitten de beelden en de betekenissen
diep in het gedicht verborgen. Het gedicht
geeft zijn geheimen vaak niet direct prijs.
Voor een goed gedicht, zoals voor alle kunst, moet je moeite doen. Je
moet er bij stilstaan. Het tot je door laten dringen. Op zoek gaan naar
de diepere lagen. Wat staat er nu precies? Vaak vind je een schat, maar
even zo vaak anders dan je gedacht had. Je analyseert en je probeert te
interpreteren.
Behalve aan de inhoud wordt in deze cursus ook aandacht besteed aan
de formele aspecten van een gedicht zoals beeldspraak, strofe-indeling,
metrum, verschillende soorten rijm, klank en klankherhaling. Verder
komen de diverse stromingen aan bod zoals de neo-romantiek, parlandopoëzie, de Maximalen en Nieuwe Wilden, Flarfpoëzie en performancedichters.
DEVENTER
docent
[email protected]
mw Dannie ten Zweege
duur
3 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Etty HillesumCentrum, Roggeweg 3
collegedagen
cursusoverzicht in titels per dagdeel
3, 10 en 17 feb.
Bijeenkomst 1
dichters 1970-1990
beeldspraak, stijlfiguren
collegetijden
dinsdag 14:00 tot 16:30 uur
uw bijdrage excl. evt. reader
bijeenkomst 2
dichters 1990- 2000
rijm en klank, metrum
een Leven Lang Leren
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
€ 69,huiswerk
geen
bijeenkomst 3
dichters 2000-heden
strofenbouw
deelnemers
13 - 20
type cursus: werkcollege
cursusnummer
huiswerk Neemt u de bij de eerste bijeenkomst s.v.p. een gedicht mee dat u aanspreekt. Probeer alvast na te gaan waarom dit gedicht u raakt.
53
DE 15-02
Een korte geschiedenis van de
Nederlandse literatuur na 1880
Bij veel lezers is er behoefte aan achtergrondinfomatie over de Nederlandse literatuur.
Graag wilt u dat wat u leest kunnen plaatsen
in de tijd. Kennis vanuit uw middelbareschooltijd is vaak al erg ver weggezakt. Bovendien kan het erg inspirerend zijn
om samen met anderen uw kennis op te halen en uit te breiden.
Vandaar deze korte cursus waarin de belangrijkste aspecten van de
moderne literatuurgeschiedenis worden behandeld.
De cursus bestaat uit 5 bijeenkomsten.
Als deelnemer krijgt u inzicht in de heersende literatuuropvattingen in
een bepaalde periode en kijken we naar welke schrijvers op dat moment
het literaire klimaat beheersen.
Daarnaast bespreken we een tevoren opgegeven roman en/of gedichtenbundel die kenmerkend is voor die tijd.
Bovendien ontvangt iedereen een lijst met de relevante literatuur uit
de besproken periode en – voor wie zich verder wil verdiepen - een lijst
met secundaire literatuur.
DEVENTER
docent
[email protected]
mw Dannie ten Zweege
cursusoverzicht in titels per dagdeel
1.
2.
3.
4.
5.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Het naturalisme en de Beweging van Tachtig (ca. 1880-1910)
Het modernisme en de ‘damesroman’ (ca. 1910-1940)
De na-oorlogse generatie (ca. 1945-1960)
De jaren ’60 en ‘70
het postmodernisme en daarna (ca. 1980-heden)
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Etty HillesumCentrum, Roggeweg 3
collegedagen
type cursus: college met ruimte voor vragen
3, 10, 17, 24, 31 mrt.
huiswerk: per keer leest u zo mogelijk de roman of dichtbundel die
opgegeven is.
collegetijden
dinsdag 14:00 tot 16:30 uur
uw bijdrage excl. evt. reader
een Leven Lang Leren
€ 112,50,huiswerk
lezen
deelnemers
13 - 20
cursusnummer
DE 15-03
54
Barok
Aangenaam om naar te luisteren,
nietwaar?
Zondagochtend, zon op het balkon,
croissantje, koffie en zachtjes op de
achtergrond Vivaldi. Het weekend kan
niet meer stuk… Barokmuziek is voor veel
mensen het ideale geluidsbelang. Maar
wanneer je serieus in de werken van de componisten uit de periode
1650-1750 duikt gaat er een hele nieuwe en onvermoede wereld
open. Een wereld vol intriges en intriganten, opportunisten en
buitenstaanders. Een wereld waarin de geur van succes zich soms
zomaar mengt met de stank van armoede en bederf.
In deze cursus nu eens geen componistenportretten maar
dwarsverbanden in een historische context geplaatst. Niet alleen de
werken van grote componisten als Bach en Händel komen aan de
orde, maar ook die van totaal vergeten meesters.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ENSCHEDE
docent
[email protected]
drs. Ben Coelman
In vier avonden bespreekt Ben Coelman met behulp van een
overstelpende hoeveelheid beeld- en geluidmateriaal een aantal
belangrijke thema’s: Vorm en Vormeloosheid, Muziek en Macht;
Metropool en Periferie; Vrouwen en Muziek. Na afloop van de cursus
luistert u nooit meer achteloos naar een stukje Vivaldi maar hoort u
de wereld die daarachter schuil gaat…
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Wilminktheater, Wenninkgaarde
collegedagen
2, 9, 16, 23 en 30 maart 2015
collegetijden
maandag van 19:30-22:00 uur
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
€ 90,huiswerk
geen
deelnemers
18-30
cursusnummer
ES-15-04
55
Thematische inleiding in de
filosofie
Kernthema’s & deelgebieden
Filosofie is zonder twijfel de oudste en
meest brede van alle academische studies.
Terwijl in de loop der tijd ontelbaar veel
wetenschappelijke disciplines zijn ontstaan,
met elk hun eigen onderzoeksterrein, onderwerpt de uil van Minerva
de ideeën en uitgangspunten waarop de diverse wetenschappen zich
baseren aan een kritisch oog. Hierdoor zijn er binnen de filosofie ook
diverse vakgebieden ontstaan. In deze cursus maakt u kennis met de
belangrijkste thema’s en disciplines binnen de filosofie. Na deze kennismaking zult u met een filosofisch oog naar de wereld kijken.
Meer dan ‘nadenken over de zin van het leven’, bestaat filosofie
vooral in het kritisch beschouwen, het overstijgend denken, en een
leergierige verwondering. Aan de basis van elke theorie, elk antwoord,
ligt een vraag. In de filosofie gaat men er van uit dat kritische vragen
stellen aangaande als vanzelfsprekend aangenomen waarheden tot
meer inzicht leidt dan het hebben van een antwoord. Als zodanig ligt
de filosofie aan de oorsprong van wetenschap, logica, ethiek, en onnoembaar veel aspecten van ons leven. Of het nu gaat over universele geldigheid van mensenrechten, ‘westerse’ normen en waarden, de
Nederlandse of Europese identiteit, genetische manipulatie, euthanasie, de invloed van de media en technologie, of de relatie tussen taal
en denken, men ontkomt niet aan filosofische vraagstukken.
Programma
Aan de hand van Kernthema’s van de Filosofie (van Hees, de Jonge,
Nauta) gaan we tijdens de colleges in op de volgende onderwerpen
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
HENGELO
HEINO
docent
[email protected]
drs. Edward van der Tuuk
duur
10 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Bibliotheek, Beursstraat
collegedagen
12 en 19 feb., 5, 12, 19 en 26 mrt., 2,
9, 16 en 23 apr.
collegetijden
1] ethiek: over normen en waarden, deugden en geluk, vrijheid en authenticiteit
donderdag 14:30 tot 16:30 uur
2] sociale & politieke filosofie: over rechtvaardigheid, gelijkheid en democratie
uw bijdrage
4] antropologie: over mens-zijn en vrije wil, zelf-reflexie, opvoeding en cultuur
€ 180,-
een Leven Lang Leren
3] cultuur-filosofie: over tradite, moderniteit, massa-cultuur en globalisering
5] neuro-filosofie: over lichaam-geest-brein, bewustzijn en denken, hersenen en computers
huiswerk
6] kentheorie: over kennis en objectiviteit, empirisme en rationalisme
enige voorbereiding wordt aanbevolen
7] taal-filosofie: over taal en werkelijkheid, teken en betekenis, logica en taalspelen
deelnemers
8] wetenschaps-filosofie: over verificatie en falsificatie, paradigma’s en science
15 - 22
wars
9] evolutie-theorie: over natuurlijke selectie, genetica, sociaal darwinisme en
socio-biologie
cursusnummer
HE-15-05
10] wetenschap & samenleving: over technologie, macht en waarde-vrijheid
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
56
Heliand, een Christusgedicht
uit de vroege middeleeuwen
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
In deze cursus maken we kennis met het
episch gedicht Heliand door verdieping in
opzet, culturele achtergrond, tekstuele context en taalcultuur waarbinnen het gedicht
is ontstaan. Gedeelten uit de Heliand worden in vertaling gelezen. Voorkennis is niet
nodig, wel interesse.
In de colleges worden de te lezen teksten uitgedeeld. De Heliandteksten zijn kopieën van de uitgave door Jaap van Vredendaal en
Redband Veenbaas (Amsterdam 2006). Ter vergelijking worden ook
andere teksten aangeboden, zowel Middelnederlandse als modernere. Deze teksten worden in de colleges verstrekt. Het strekt tot
aanbeveling een Bijbel mee te nemen.
De bijeenkomsten zijn deels hoorcollege, en deels werkcollege, waarin samen teksten gelezen worden. De opzet van de vier bijeenkomsten
is onder voorbehoud; het is mogelijk dat binnen de groep iets aan het
docent
programma veranderd wordt.
HENGELO
HEINO
[email protected]
dr. Annette van Dijk
Eerste bijeenkomst
Kennismaken
Bespreking van de opzet, Geschiedenis van de vertalingen (zeer kort)
Inleiding over de Heliand n.a.v. artikel H. Vreekamp (t)
Plaats in de Middelnederlandse literatuur van de Heliand
Volksdevotie t.o. mystiek en dogmatiek
Het kerstverhaal uit Heliand in moderne vertaling (t)
Het kerstverhaal uit de Heliand in het Twents (t)
Kerstverhaal uit Vanden levene ons Heren (t)
Kerstverhaal uit De torrie van Matti (t)
een Leven Lang Leren
Tweede bijeenkomst
Taalbijzonderheden
Belangrijke Saksische invloeden in de tekst
Het lijdensverhaal I : synoptici/Johannes
Het lijdensverhaal I: Vanden levene ons Heren (t)
Het lijdensverhaal I in Heliand (t)
Derde bijeenkomst
Waarom relatief zo laat interesse in Heliand?
Het lijdensverhaal II : synoptici/Johannes
Het lijdensverhaal II: Vanden levene ons Heren (t)
Het lijdensverhaal II in Heliand (t)
Lijdensverhaal in andere literatuur o.a. Revius en Verwey (t)
Vierde bijeenkomt
Functie van Heliand in eigen tijd
Functie van Heliand nu
Verrijzenis en verschijningen: synoptici /Johannes
Verrijzenis en verschijningen: Vanden levene ons Heren (t)
Verrijzenis en verschijningen in Heliand (t)
Afsluiting
57
duur
4 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
Bibliotheek, Beursstraat
collegedagen
5, 12, 19 en 26 maart
collegetijden
donderdag 10:00 - 12:30 uur
uw bijdrage
€ 92,50huiswerk
geen
deelnemers
11 - 20
cursusnummer
HE-15-06
Taal van Ikonen 1
Ikonen zijn al eeuwenlang een bron van
kracht en inspiratie. In onze huidige tijd
staan ikonen en de religieuze Oosters-Orthodoxe kunst volop in de belangstelling.
De cursus bestaat uit zes bijeenkomsten.
Er zal worden ingegaan op de historische
achtergronden en de religieuze en kunstzinnige aspecten. Centraal staat steeds de
vraag : Hoe lees je een ikoon? Elke sessie
bestaat uit een gevarieerd programma waaraan uzelf ook actief kunt
deelnemen.
De bijeenkomsten worden gehouden in het Ikonenmuseum dat is
gevestigd in een deel van het middeleeuwse Minderbroedersklooster
in het historische hart van Kampen. De collectie van het museum bestaat uit ongeveer 200 ikonen uit de 15de t/m de 20ste eeuw.
Elke les wordt afgesloten met een bespreking van een aantal ikonen.
1. 4 maart, docent: Gert Hak
- Byzantium : “ de bakermat van ikonen.”
In de rondleiding staan de feestdagenikonen centraal
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
KAMPEN
docenten [email protected]
Gert Hak, Jos van Haastrecht en Ludo
Hendrickx
duur
6 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
3. 18 maart, docent: Jos van Haastrecht
- kunsthistorische schets van de ontwikkeling van ikonen
- de ikonostase
In de rondleiding staan de ikonostasewand en de deësis centraal
4, 11, 18, 25 mrt en 1, 8 april
4. 25 maart, docent: Jos van Haastrecht
- techniek van het ikonenschilderen
- ontwikkeling van het begrip ‘ heiligen ‘
In de rondleiding worden enkele heiligenikonen besproken
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
2. 11 maart, docent: Gert Hak
- Rusland en ikonen
In de rondleiding staan de feestdagenikonen centraal
Ikonenmuseum, Buiten Nieuwstraat 2
collegedagen
collegetijden
woensdag 10:00 - 12:30
€ 136,huiswerk
geen
5. 1 april, docent: Ludo Hendrickx
- de Moeder Gods-ikonen
In de rondleiding wordt een aantal Moeder Gods-ikonen behandeld
6. 8 april, docent: Ludo Hendrickx
- triniteit
- engelen in kunsthistorische zin
In de rondleiding een aantal ikonen dat aansluit bij het besprokene
Cursusboek: ‘Beelden van Licht’ is te verkrijgen bij het museum tegen
betaling van € 30,-
58
deelnemers
15 - 15
cursusnummer
KA-15-07
Wat heet waarheid?
Over waarheid, werkelijkheid, en de
grenzen van onze kennis
Iedere waarheid zegt iets over de werkelijkheid, maar ook iets over de mens die deze
waarheid kent, en de mens is door de eeuwen
heen niet dezelfde gebleven. Karl Jaspers
beschrijft hoe er in de eeuwen voor Christus
een omslag in het menselijk bewustzijn heeft plaatsgevonden, die nog
steeds bepalend is voor ons waarheidsbegrip. Deze omslag is de wortel
van de moderne wetenschap, die anders dan Rudolf Carnap dacht geen
zekere kennis levert, maar zich volgens Karl Popper juist kenmerkt
doordat alle beweringen in principe weerlegbaar zijn.
Heeft François Lyotard gelijk en zijn waarheid en wetenschap slechts
sociale constructies? Kunnen morele uitspraken waar zijn, en is er
sprake van waarheid in kunst? Waarom stelt Immanuel Kant dat het
ding op zich onkenbaar is? Kunnen wij de waarheid wel aan, worden wij
er niet zielsongelukkig van, of kan Friedrich Nietzsche ons daar vanaf
helpen? Deze en andere vragen komen tijdens deze cursus aan de orde.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
LOCHEM
docent
drs. Marcel Engeringh
duur
10 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
Cursusoverzicht in titels per dagdeel:
locatie
1. Van mythisch naar rationeel bewustzijn
2. De verlichting
3. De voorwaarden voor kennen
4. De taalkundige wending
5. Het zijnsdenken
6. De Weense Kring
7. Poppers weerlegging
8. Postmodernisme
9. Is er waarheid op moreel gebied?
10. Het ijskoude weten
De Hooiplukker, Achterstraat 8
collegedagen
5, 12, 19 feb., 5, 12, 19, 26 mrt.,2, 9 en
16 apr.
collegetijden
donderdag van 10:30 tot 13:00 uur
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
€ 223,75
Type cursus
huiswerk
Deze leergang wordt gegeven in de vorm van een participatief college,
wat betekent dat u als deelnemers in hoge mate bij de les zal worden
betrokken. Ook ontvangt u na iedere les per e-mail nadere informatie, zodat u zich, als u dat wilt, verder in de materie kunt verdiepen.
Ter voorbereiding van de les lezen is echter niet nodig, en evenmin is
voorkennis vereist.
Om te zorgen dat iedereen voldoende aan bod kan komen, is het aantal
deelnemers gelimiteerd tot 21. Schrijf dus tijdig in, want er is maar
beperkt plaats.
59
naar eigen inzicht
deelnemers
15 - 21
cursusnummer
LO-15-08
De facettenrijkdom van de
kunst
Kunstgeschiedenis in thema’s
Dagdeel 1: De Griekse mythe
De klassieke beeldhouwkunst als inspiratiebron voor fysieke kracht en fysieke schoonheid.
Door de eeuwen heen is men steeds op zoek
geweest naar de gratie en schoonheid, die de
beeldhouwers uit de antieke oudheid in hun
beelden wisten te vangen. Geen menselijk
wezen is in werkelijkheid zo symmetrisch,
zo goed gebouwd en zo mooi als de Apollo
Belvedere of de Venus van Milo. Kunstenaars,
van Praxiteles en Rafaël tot de modeontwerper Karl Lagerfeld, hebben
gepoogd deze ideale schoonheid en kracht, waarvoor de basis is gelegd
in de antieke oudheid, uit te beelden.
Dagdeel 2: De academische regels en de breuk met die regels in
de negentiende eeuw
Een programma van schoonheid en het verzet tegen het programma
Carracci en Reni stelden in de zeventiende eeuw een programma op
om de natuur te idealiseren en te verfraaien, in overeenstemming met
de maatstaf die de klassieke beeldhouwkunst had aangegeven. Met
hartstochtelijke ijver werden de klassieke beelden bestudeerd in de
hoop dat hun schoonheid zou helpen visioenen van vervlogen tijden te
openbaren.
In de negentiende eeuw komt er verzet tegen de academische regels.
Het zijn vooral de impressionisten die zich fel afzetten tegen de gracieuze houdingen, vloeiende lijnen en de verheven onderwerpen.
een Leven Lang Leren
Dagdeel 3: Piet Mondriaan (1872-1944)
Blik op rechtlijnigheid
Mondriaan was een belangrijke figuur in de Nederlandse kunst van de
20e eeuw. Hij was stichter en pionier van de abstracte schilderkunst
en schepper van de nieuwe beelding: elke voorstelling moest worden
uitgebannen. Volgens Mondriaan was een schilderstuk de uitdrukking
van de elementaire middelen: de rechte lijn, de rechte hoek, de drie
primaire kleuren: rood, geel, blauw en de drie niet-kleuren: wit, grijs,
zwart.
Zijn artistieke loopbaan verloopt rechtlijnig. Een opeenvolging van
meesterwerken, elk volgend meesterwerk stoelt op het voorgaande.
Mondriaan is de belichaming van het ideaal van Hélene Kröller-Müller:
¨Want kunst is zoeken en verlangen, kunst is nooit een stilstaan.¨
Dagdeel 4: Museumbezoek
60
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
LOCHEM
docent
[email protected]
drs. Azarja Fransen
duur
4 lessen van ca. 2 uur incl. pauze
locatie
De Hooiplukker, Achterstraat 8
collegedagen
5, 12, 19 en 26 maart
collegetijden
donderdag van 14:00 tot 16:00 uur
uw bijdrage incl. museumbezoek
€ 75,huiswerk
naar eigen inzicht
deelnemers
15 - 21
cursusnummer
LO-15-09
actueel
Historische Hoogtepunten
Twaalf cruciale gebeurtenissen in de filosofie
geschiedenis/ archeologie
Hoge Middeleeuwen
Weinig perioden in de geschiedenis spreken zó tot de verbeelding als
de Hoge Middeleeuwen (1000–1250). Het is het tijdperk dat zich in
Europa de contouren aftekenen van ontwikkelingen en stromingen
die tot aan de dag van vandaag van invloed zijn.
In deze cursus reist u kriskras door de Hoge Middeleeuwen. U komt
in kloosters en kastelen, u verschijnt op ridderfeesten en slagvelden.
Overal ontmoet u spraakmakende personen die, ieder op hun eigen
wijze, een rol spelen in het kleurrijke verhaal van de Hoge Middeleeuwen.
In zes bijeenkomsten van 2,5 uur worden steeds twee cruciale gebeurtenissen behandeld die de loop der dingen hebben bepaald. In
woord, beeld en muziek wordt u deelgenoot gemaakt van gebeurtenissen met verstrekkende gevolgen zoals de gang naar Canossa, het
Lateraans Concilie en de werkelijke aanleiding tot de Eerste Kruistocht.
In de zes bijeenkomsten komen o.a. aan de orde:
een Leven Lang Leren
-
strijd tussen kerk en keizer
Jodenhaat
wetenschap en filosofie
hofcultuur
kloosterleven
koningsmoorden
het eerste conclaaf
ketterij en inquisitie
Byzantijnse Rijk
de Normandiërs
kerkhervorming
kruistochten
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZUTPHEN
docent [email protected]
drs. Gregor Dijkhuis
duur
6 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Parochiel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6
collegedagen
12, 19 feb., 5, 12, 19, 26 maart
collegetijden
donderdag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
€ 135,huiswerk
geen
deelnemers
15-24
cursusnummer
ZU-15-10
61
Kennismaking met de Nieuwe
Tijd, deel 2, 1500-1800
Met deze cursus gaan we deels vergeten
kennis opfrissen. Het gaat daarbij niet om
feitenkennis maar om inzicht in de structuren en processen die het verloop der gebeurtenissen bepaald hebben. We beperken
ons tot de Europese geschiedenis, inclusief
de USA. Aan Oost-Europa zal extra aandacht
worden besteed.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Cursusoverzicht in titels per dagdeel
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
De Franse revolutie
Ideologieën (liberalisme, socialisme, nationalisme)
Het Europese statensysteem 1815-1870
Kolonialisme
Nederland 1795-1870
Op weg naar democratisch bestuur (Eng., Fr., Duitsl., USA)
Oost-Europa
Religie, filosofie, wetenschap
Economische structuren (industrialisering)
Sociale structuren. Terugblik.
ZUTPHEN
docent
[email protected]
drs. Menno Potjer
duur
10 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Het is niet per se noodzakelijk (maar wel plezierig) voor deze cursus
ook deel 1 te hebben gevolgd.
De Wijngaard, Wilhelminalaan 3
type cursus: college met ruimte voor vragen en discussie
5, 12, 19 en 26 jan., 2, 9 en 16 feb., 2, 9
huiswerk, aanbevolen: 3 uur per bijeenkomst
collegedagen
en 16 maart
collegetijden
handboek: Michiel van Os en Menno Potjer, Een kennismaking met de
geschiedenis van de Nieuwe Tijd, uitg. Coutinho, prijs 32,50 euro.
maandag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
een Leven Lang Leren
€ 220,huiswerk
niet verplicht
deelnemers
15-20
cursusnummer
ZU-15-11
62
Heliand, een Christusgedicht
uit de vroege middeleeuwen
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
In deze cursus maken we kennis met het
episch gedicht Heliand door verdieping in
opzet, culturele achtergrond, tekstuele context en taalcultuur waarbinnen het gedicht
is ontstaan. Gedeelten uit de Heliand worden in vertaling gelezen. Voorkennis is niet
nodig, wel interesse.
In de colleges worden de te lezen teksten uitgedeeld. De Heliandteksten zijn kopieën van de uitgave door Jaap van Vredendaal en
Redband Veenbaas (Amsterdam 2006). Ter vergelijking worden ook
andere teksten aangeboden, zowel Middelnederlandse als modernere. Deze teksten worden in de colleges verstrekt. Het strekt tot
aanbeveling een Bijbel mee te nemen.
De bijeenkomsten zijn deels hoorcollege, en deels werkcollege, waarin samen teksten gelezen worden. De opzet van de vier bijeenkomsten
is onder voorbehoud; het is mogelijk dat binnen de groep iets aan het
docent
programma veranderd wordt.
ZUTPHEN
[email protected]
dr. Annette van Dijk
Eerste bijeenkomst
Kennismaken
Bespreking van de opzet, Geschiedenis van de vertalingen (zeer kort)
Inleiding over de Heliand n.a.v. artikel H. Vreekamp (t)
Plaats in de Middelnederlandse literatuur van de Heliand
Volksdevotie t.o. mystiek en dogmatiek
Het kerstverhaal uit Heliand in moderne vertaling (t)
Het kerstverhaal uit de Heliand in het Twents (t)
Kerstverhaal uit Vanden levene ons Heren (t)
Kerstverhaal uit De torrie van Matti (t)
een Leven Lang Leren
Tweede bijeenkomst
Taalbijzonderheden
Belangrijke Saksische invloeden in de tekst
Het lijdensverhaal I : synoptici/ Johannes
Het lijdensverhaal I: Vanden levene ons Heren (t)
Het lijdensverhaal I in Heliand (t)
Derde bijeenkomst
Waarom relatief zo laat interesse in Heliand?
Het lijdensverhaal II : synoptici/ Johannes
Het lijdensverhaal II: Vanden levene ons Heren (t)
Het lijdensverhaal II in Heliand (t)
Lijdensverhaal in andere literatuur o.a. Revius en Verwey (t)
Vierde bijeenkomt
Functie van Heliand in eigen tijd
Functie van Heliand nu
Verrijzenis en verschijningen: synoptici/ Johannes
Verrijzenis en verschijningen: Vanden levene ons Heren (t)
Verrijzenis en verschijningen in Heliand (t)
Afsluiting
63
duur
4 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze
locatie
Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6
collegedagen
6, 13, 20 en 27 maart
collegetijden
vrijdag 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
€ 92,50huiswerk
geen
deelnemers
13 - 20
cursusnummer
ZU-15-12
?
Over het menselijk ik
Het woordje “ik” is waarschijnlijk het meest
gebruikte woord in elke taal. Dat zal er wel
mee te maken hebben dat de werkelijkheid
van het ik de meest nabije werkelijkheid is.
Toch is er geen academische wetenschap die
het ik onderzoekt. Niemand kan zeggen dat
hij studeert voor ik-kundige.
We weten vrij nauwkeurig wat een boom is, wat een walvis, wat een
continent, wat een planeet en wat een ster. Maar wat is het soortelijk
gewicht van een ik? Of wat voor kleur heeft het? Nee, dat lijken de
verkeerde vragen: het ik is geen materiëel ding. – Een ander soort
ding dan, een geestelijk ding?
Dat is wel geprobeerd als oplossing voor het probleem van de werkelijkheid van het ik. Maar er zijn twee redenen waarom dit toch niet
goed werkt. In de eerste plaats: we weten niet wat de betekenis van
“geestelijk” zou moeten zijn. Dus weten we ook niet wat de werkelijkheid van een “geestelijk ding” zou kunnen zijn.
Maar in de tweede plaats, het hele idee van een ding is sowieso misplaatst. Aan een ding kunnen we denken, of we kunnen het vastpakken, of we kunnen het zien. Maar een ik, daar kunnen we niet aan
denken. Want een ik is nou net wat zelf het denken doet. En een ik
kun je ook niet vastpakken. Je kunt een ander mens vastpakken,
maar alweer is het dan jouw ik dat dat doet. Je eigen ik vastpakken
is even onmogelijk als je eigen denken denken. Jijzelf bent de denker
en de pakker. Idem dito voor zien.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr. Chris van Haeften
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
een Leven Lang Leren
Het ik is helemaal geen ding. De werkelijkheid van het ik is van
een totaal andere orde. Niet van een zogenaamde “hogere” orde.
Dat is weer de “geestelijke” oplossing, waarvan we zagen dat het
een schijnoplossing is. Nee, de werkelijkheid van het ik is gewoon
“subjectief”. Een beter woord is er niet voor te vinden. Dingen zijn
objecten, mensen zijn subjecten, d.w.z. het soort werkelijkheid waaraan alle objecten verschijnen. Vandaar dat het ik niet voorkomt in
de wetenschap. De wetenschap houdt zich, terecht, alleen bezig met
objecten.
Maar dat wil niet zeggen dat we over het ik niet kunnen nadenken.
Iedereen doet dat in feite. Wat de filosofie kan doen is nagaan hoe
dat nadenken er in het algemeen aan toe gaat. Wat vragen mensen
zich zoal af wanneer ze over zichzelf denken? Is daar een bepaalde
thematiek in te ontdekken? Zou de algemene thematiek van de zelfreflectie ons iets kunnen vertellen over de werkelijkheid van het ik?
64
2, 9, 16 feb., 2, 9, 16, 23 en 30 maart
collegetijden
maandag 10:00 - 12:30 uur
uw bijdrage
€ 175,huiswerk
ca 1 uur per bijeenkomst
deelnemers
15 - 22
cursusnummer
ZW-15-13
Levinas lezen: Talmoed
Over vergeving
Het spel van belediging en vergeving is een
gevaarlijk spel (Levinas)
Het Jodendom van de Franse denker
Emmanuel Levinas (1906-1995) is een
rabbijns Jodendom. De discussies van de
rabbijnse geleerden over en naar aanleiding
van de Hebreeuwse bijbel zijn verzameld in
de Talmoed. Volgens Levinas is de studie van de Talmoed onmisbaar
voor een juist begrijpen van bijbel en Jodendom.
In de jaren ‘60/’70/’80 heeft Levinas op de jaarlijkse bijeenkomsten
van Franstalige joodse intellectuelen in Frankrijk steeds een gedeelte
van de Talmoed becommentarieerd. Natuurlijk op zijn eigen wijze.
Daarmee worden deze teksten opnieuw leven ingeblazen en krijgen
zij voor ons een actuele betekenis.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
Bij aanvang van de cursus ontvangt u de leestekst. De kosten
hiervan zijn verrekend met de cursusprijs. Er zijn geen bijkomende
kosten.
ca. 1 uur per bijeenkomst
een Leven Lang Leren
We lezen met elkaar de tekst ‘Jegens de Ander’. In 5 bijeenkomsten
zullen we deze tekst – afgewisseld met stukjes inleiding – stap voor
stap langslopen. De tekst bespreekt een fragment van het Talmoedtraktaat Joma en gaat over Grote verzoendag (Jom Kippoer). De
tekst maakt duidelijk hoe in het Jodendom wordt aangekeken tegen
‘vergeving’ en het grote belang van verantwoordelijkheid (van zowel
dader als slachtoffer) daarbij. Dat is een gecompliceerd gebeuren dat
niets met gebruikelijke interpretaties als ‘oog om oog, tand om tand’
te maken heeft. Wèl betreft het, zoals Levinas schrijft, een gevaarlijk
‘spel’…
Schijnbaar cryptische uitspraken van Levinas zullen duidelijk worden,
zoals: “God is misschien niets anders dan de permanente weigering
van een geschiedenis die zich zou neerleggen bij onze stille tranen”.
En passant maakt Levinas ook duidelijk waarom het moeilijk is
vergeving te schenken aan zijn filosofische leermeester Heidegger.
Mocht u nog twijfelen om in te schrijven, bedenk dan: “Een
onwetende kan niet vroom zijn” (Talmoed), maar ook: “Wie kennis
vermeerdert, vermeerdert smart” (Prediker). Of het hierdoor
makkelijker wordt?
docent
cursusoverzicht in titels per dagdeel
1. Levensschets van Levinas – De kern van zijn denken
2. Levinas en het Jodendom – Inleiding Talmoed
3. Tekstlezing 1
4. Tekstlezing 2
5. Tekstlezing 3
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie
65
[email protected]
dr. Peter Heij
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
5, 12, 19 feb., 5 en 12 maart
reserve: 19 maart
collegetijden
donderdag van 10:00 tot 12:30 uur
uw bijdrage
€ 120,huiswerk
deelnemers
15- 22
cursusnummer
ZW-15-14
Thematische inleiding in de
filosofie
Kernthema’s & deelgebieden
Filosofie is zonder twijfel de oudste en
meest brede van alle academische studies.
Terwijl in de loop der tijd ontelbaar veel
wetenschappelijke disciplines zijn ontstaan,
met elk hun eigen onderzoeksterrein, onderwerpt de uil van Minerva
de ideeën en uitgangspunten waarop de diverse wetenschappen zich
baseren aan een kritisch oog. Hierdoor zijn er binnen de filosofie ook
diverse vakgebieden ontstaan. In deze cursus maakt u kennis met de
belangrijkste thema’s en disciplines binnen de filosofie. Na deze kennismaking zult u met een filosofisch oog naar de wereld kijken.
Meer dan ‘nadenken over de zin van het leven’, bestaat filosofie
vooral in het kritisch beschouwen, het overstijgend denken, en een
leergierige verwondering. Aan de basis van elke theorie, elk antwoord,
ligt een vraag. In de filosofie gaat men er van uit dat kritische vragen
stellen aangaande als vanzelfsprekend aangenomen waarheden tot
meer inzicht leidt dan het hebben van een antwoord. Als zodanig ligt
de filosofie aan de oorsprong van wetenschap, logica, ethiek, en onnoembaar veel aspecten van ons leven. Of het nu gaat over universele geldigheid van mensenrechten, ‘westerse’ normen en waarden, de
Nederlandse of Europese identiteit, genetische manipulatie, euthanasie, de invloed van de media en technologie, of de relatie tussen taal
en denken, men ontkomt niet aan filosofische vraagstukken.
Programma
Aan de hand van Kernthema’s van de Filosofie (van Hees, de Jonge,
Nauta) gaan we tijdens de colleges in op de volgende onderwerpen
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Edward van der Tuuk
duur
10 lessen van ca 2 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
12 en 19 feb., 5, 12, 19 en 26 mrt., 2,
9, 16 en 23 apr.
collegetijden
1] ethiek: over normen en waarden, deugden en geluk, vrijheid en authenticiteit
donderdag van 10:45 tot 12:45 uur
2] sociale & politieke filosofie: over rechtvaardigheid, gelijkheid en democratie
uw bijdrage
4] antropologie: over mens-zijn en vrije wil, zelf-reflexie, opvoeding en cultuur
€ 180,-
een Leven Lang Leren
3] cultuur-filosofie: over tradite, moderniteit, massa-cultuur en globalisering
5] neuro-filosofie: over lichaam-geest-brein, bewustzijn en denken, hersenen en computers
huiswerk
6] kentheorie: over kennis en objectiviteit, empirisme en rationalisme
enige voorbereiding wordt aanbevolen
7] taal-filosofie: over taal en werkelijkheid, teken en betekenis, logica en taalspelen
deelnemers
8] wetenschaps-filosofie: over verificatie en falsificatie, paradigma’s en science
15 - 22
wars
9] evolutie-theorie: over natuurlijke selectie, genetica, sociaal darwinisme en
socio-biologie
cursusnummer
ZW-15-16
10] wetenschap & samenleving: over technologie, macht en waarde-vrijheid
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
66
De ‘Machinemens’ in het denken actueel
filosofie
over ziekte en gezondheid
Door de eeuwen heen gebruiken mensen
beelden of metaforen om het menselijk
lichaam te begrijpen. Vanaf de late middeleeuwen raakte het beeld van de mens
als machine in zwang en werd dat beeld
ingezet tegen antieke geneeskundige benaderingen van de mens. De metafoor diende
om de werking van het lichaam te kunnen
begrijpen en hielp de medische kennis vooruit: de mens was een machine, de hersenen
een complex van biologische mechanismen, de psyche een motor die
stoom af kon blazen.
De machine waarmee de mens vergeleken is, veranderde steeds.
Aanvankelijk werd vooral het uurwerk of de klok bedoeld, vervolgens
de stoommachine (bij Freud). Later kwamen de metaforen van de
psyche als electriciteitsnetwerk en als telegrafie op en nog later de
menselijke cel als machine, tot de huidige biologische machines en
mechanismen, waaronder de hersenen als een complex van biologische mechanismen.
Hoe kwamen al deze machines en ‘mechanica’ op? Hoe werkten ze in
de geneeskunde?
De ‘machinemens’ bepaalde de richting van het medische onderzoek.
Dit beeld zette aan tot lijkensnijdingen en experimenten. Daarmee
kwamen tegelijk vragen op over de verhouding tussen lichaam en
geest en tussen natuur en cultuur.
Ook nu spant het tussen mens en techniek, bijvoorbeeld als patiënten als machine benaderd worden, maar ook bij snelle medisch-technologische ontwikkelingen.
een Leven Lang Leren
De bijeenkomsten
1. De machinemetafoor in de historische geneeskunde.
2. De machinemetafoor en de lichaam-geestverhouding.
3. De machinemetafoor en de wetenschappelijke ontwikkeling
van de geneeskunde. 1
4. De machinemetafoor en de wetenschappelijke ontwikkeling
van de geneeskunde. 2
5. De machinemetafoor en de natuur — cultuurverhouding;
vragen omtrent techniek en omtrent maakbaarheid.
6. Metaforen rond ziekte en gezondheid.
Hoorcollege met gelegenheid tot vragen en discussie
Aan te schaffen literatuur
Nel van den Haak De machinemens. De machinemetafoor in de geneeskunde en in het denken over ziekte en gezondheid
Uitgeverij Eburon 2013 isbn 978-90-5972-735-9 € 29,90
Is bij aanvang tegen kostprijs verkrijgbaar of kan vooraf besteld worden: Zie www.machinemensgeneeskunde.nl en www.eburon.nl
Evt. aanvullend materiaal wordt digitaal aangeleverd.
67
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr Nel van den Haak, medisch filosoof
was o.a. docent aan VUmc
duur
6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
3, 10, 24 en 31 mrt., 7 en 14 april 2015
collegetijden
dinsdag van 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
€ 135,huiswerk
ca. 2 uur per bijeenkomst
deelnemers
15-24
cursusnummer
ZW-15-17
De Amerikaanse Burgeroorlog
De ingrijpendste periode uit de
Amerikaanse geschiedenis
Het huidige Amerika valt volgens historici niet
te begrijpen zonder kennis van de Amerikaanse
Burgeroorlog. Voor Amerikanen vormt deze bloedige burgerkrijg, van 1861 tot 1865, veruit de
belangrijkste periode in hun geschiedenis. De oorlog bracht in de Verenigde
Staten een omwenteling teweeg die zijn weerga niet kende. En maakte het
land tot nog steeds het machtigste ter wereld. Nog altijd zijn in de Amerikaanse samenleving en politiek sporen van de Burgeroorlog herkenbaar.
De Amerikaanse Burgeroorlog was een krachtmeting tot het uiterste tussen Noord en Zuid. De uiteindelijke lont in het kruitvat was de verkiezing
van Abraham Lincoln tot president en de daaropvolgende afscheiding
van de Zuidelijke staten. Maar de oorzaak lag in het diepgaande conflict
over de slavernij. Waarom moest die oorlog liefst vier jaar duren, ten
koste van meer dan een miljoen slachtoffers? De Burgeroorlog was en is
Amerika’s kostbaarste en vreselijkste oorlog. Historisch gezien wordt hij
wel de eerste totale oorlog genoemd, en in zekere zin een oefening voor
de Eerste Wereldoorlog.
Inhoud colleges
1. Over de betekenis van de Amerikaanse Burgeroorlog en wat daaraan
vooraf ging: een land dat enorm groeit, met slavernij als splijtzwam, bron
van diepgaand conflict tussen Noord en Zuid en oorzaak van de oorlog.
De verkiezing van Lincoln is de aanleiding. 1861: de oorlog begint.
2. 1862: Het echte vechten barst los, in oost, west en langs de kust. De
oorlog gaat lang duren. De krijgskansen keren voortdurend. Europa wil
tussenbeide komen. Na anderhalf jaar oorlog wordt ook de afschaffing
van de slavernij oorlogsdoel voor het Noorden. Het thuisfront roert zich.
een Leven Lang Leren
3. 1863: De oorlog ziet keerpunten - o.a. met de grote slag bij Gettysburg - maar stopt niet. 1864: De burgeroorlog verandert in een totale
oorlog met onvoorstelbare aantallen slachtoffers. In het Noorden daalt
de stemming naar een dieptepunt, Lincoln vreest voor zijn herverkiezing.
4. Noord wint gestaag terrein in het westen: Atlanta valt; generaal Sherman trekt brandschattend naar de kust. In het oosten loopt generaal
Grant vast voor Petersburg. Begin 1865 breekt hij door en geeft de Zuidelijke generaal Lee zich over. De oorlog is voorbij. Lincoln wordt vermoord.
5. De nasleep van de oorlog - de ‘Reconstructie’ - is heftig en duurt lang.
De slavernij is afgeschaft, maar de rechten van de zwarten worden na
verloop van tijd flink ingeperkt. De segregatie eindigt eerst na 100 jaar.
Literatuur
Bruce Catton, The Civil War (American Heritage Books), Boston/New York 2004
Bouke de Vos, Burgeroorlog in Etappes. Fietsen door de Amerikaanse geschiedenis, Zoetermeer 2013 (met een samenvatting van de Amerikaanse Burgeroorlog en korte teksten over een aantal veldslagen etc.)
68
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Bouke de Vos, politicoloog,
bestudeert al jaren de Amerikaanse
Burgeroorlog. In 2011 maakten zijn vrouw
en hij een fietstocht in het spoor van
deze oorlog.
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Cultureelcentrum Stadshagen,
­Werkerlaan 1
collegedagen
4, 11, 18, 25 mrt. en 1 apr.
collegetijden
woensdag van 10:00 tot 12:30 uur
uw bijdrage
€ 135,huiswerk
geen
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-15-15
Tien Grote Middeleeuwers
Wanneer het zich laat aanzien dat de wereld
toch niet zal vergaan, slaat de stemming
in Europa na het jaar 1000 radicaal om.
De lethargie maakt plaats voor nieuw elan.
Lang opgekropte spanning ontlaadt zich op
allerlei manieren. Veranderde omstandigheden scheppen een vruchtbaar klimaat voor
een andere tijdgeest, een nieuw bewustzijn
met felle overtuigingen en onstuimige gebeurtenissen. De geschiedenis van de 12e en 13e eeuw is er een van grote heftigheid.
Deze cursus over de Hoge Middeleeuwen voert tien grote Middeleeuwers ten tonele, die een stempel drukten op hun tijd, en op de onze.
Mannen en vrouwen die samen een afspiegeling vormen van hun tijd.
Hun persoonlijke verhalen vormen de verschillende invalshoeken van
waaruit we de fascinerende geschiedenis van de 12e en 13e eeuw
nader bekijken. Kruistochten, culturele bloei, volksbewegingen, ridders en kastelen, kloosterordes, machtsstrijd, sociaaleconomische
veranderingen, herontdekte kennis, voorboden van een nieuwe tijd.
Onze ontdekkingstocht voert langs de centra van macht en kennis,
van geloof en strijd, te beginnen in het Constantinopel van Anna
Komnene, aan de vooravond van de Eerste Kruistocht. Van daaruit
trekken we langs kastelen, kloosters en kerken. U bent te gast bij
Frederik Barbarossa op het Mainzer hoffeest, trekt met Richard
Leeuwenhart op kruistocht, hoort muziek uit die tijd, bestudeert
commentaren van kroniekschrijvers en tijdgenoten, en bezoekt het
Heilig Land. De reis eindigt in het Sicilië van Frederik II, “Stupor Mundi”.
ZWOLLE
docent [email protected]
drs. Gregor Dijkhuis
duur
5 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Historisch Centrum Overijssel, Van
Wevelinkhovenstraat
collegedagen
10, 17 feb., 3, 10, 17 maart
In de vijf bijeenkomsten maakt u kennis met:
Anna Komnene (1083-1153) keizersdochter - eerste vrouwelijke geschiedschrijver – Byzantijnse Rijk
Bernardus van Clairvaux (1093–1153): abt - kruisprediker - Cisterciënzer kloosterorde – kerkleraar
een Leven Lang Leren
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Hildegard van Bingen (1098–1179): abdis - mystica – componiste –
natuurwetenschapper
Frederik Barbarossa (1122-1190); keizer – ijzervreter – kruisvaarder
Eleonora van Aquitanië (1124–1204): koningin van de troubadours –
cultuuricoon
Richard Leeuwenhart (1157-1199): koning – kruisvaarder – volksheld
Innocentius III (1160–1216): paus - geleerde - kerkhervormer
Franciscus van Assisi (1182–1226) – minderbroeder – volksheilige
Elisabeth van Thüringen (1207-1231): koningsdochter - gravin - troosteres
Frederik II “Stupor Mundi” (1194–1250): keizer - geleerde – kastelenbouwer
69
collegetijden
dinsdag van 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage
€ 112,50
huiswerk
geen
deelnemers
15-30
cursusnummer
ZW-15-18
Het Geheimzinnige Goudland
De oude culturen van de Soedan
Dag 1: Chronologische inleiding, van het 4e
millennium v. Chr. tot de 4e eeuw na Chr.:
Over de A-groep, de C-groep en de Kermacultuur; de Egyptische invloed in Nubië/
Koesj tijdens het Nieuwe Rijk en de 25e
dynastie in Egypte; de Rijken van Napata en Meroë
Dag 2: De rol van het koningschap en de godenwereld met name
tijdens de periode van Napata en Meroë:
De Griek Strabo berichtte hierover: “Als goden vereren zij hun koningen, die meestal opgesloten zijn en beschermers van het huis zijn”.
Veel aspecten van het koningschap zijn ontleend aan Egypte, dit
geldt ook voor de goden. Een van de belangrijkste goden in Koesj is
de Egyptische god Amon. Een typische Koesjietische god is de leeuwengod Apedemak. De belangrijkste goden worden besproken.
Dag 3: Nubië/Koesj tijdens het Nieuwe Rijk, 1570 – 1070 v. Chr.:
De Egyptische invloed op de monumenten in Koesj wordt behandeld
aan de hand van enkele tempels o.a. de tempel van Boehen en van
Soleb.
Dag 4: De 25e dynastie in Egypte:
De verovering van Egypte door Piye , bespreking van deze periode
van de zwarte farao’s in Egypte en hun monumenten, met als hoogtepunt de regering van Taharka. Deze koningen beschouwden zich
als de ware erfgenamen van de farao’s.
een Leven Lang Leren
Dag 5: De tempels van Gebel Barkal en de piramiden van het rijk van
Napata en Meroë:
Bespreking van de Amontempel en de Moettempel in Gebel Barkal
en de piramiden van Noeri en Koeroe alsmede de dodencultus aan de
hand van de grafkamers van Tanoetamon en Qalhatta.
Tenslotte de piramiden van Meroë met de goudschat van Amanisjacheto.
Dag 6: De betekenis van de tempels van Moesawwarat es Soefra en
Naga.
Dag 7: De rol van de kandake, de koningin-moeder:
Beroemde namen zijn o.a. Sjanakdachete, de eerste kandake die
koning was; Amanirenas, de eenogige vrouw die tegen de Romeinen
vocht (?); Amanitore, de echtgenote van koning Natakamani; en
Amanisjacheto, bekend van haar goudschat.
Tenslotte zullen er conclusies worden getrokken over de relatie tussen Egypte en Koesj.
70
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
Jan Koek
duur
7 lessen van 2,5 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
4, 11, 18 feb. en 4, 11, 18, 25 maart
collegetijden
woensdag 10:00 - 12:30 uur
uw bijdrage exclusief reader
€ 158,huiswerk
geen
deelnemers
16-20
cursusnummer
ZW-15-19
Inleiding in de Antieke Cultuur:
Griekenland
De Europese cultuur is niet te begrijpen
zonder kennis van haar achtergronden en
wortels in de beschavingen van Griekenland
en Rome. De Griekse beschaving beleefde haar hoogtepunt in het
5e-eeuwse Athene, maar ook eerder zorgden dichters als Homerus
en de archaïsche lyrici (o.a. Sappho) voor onuitwisbare sporen. Ook
in de beeldende kunst (vazen, tempels, beelden etc.) bewonderen
wij nog steeds expressievormen die ons in wezen zeer vertrouwd
aandoen, maar waarvan de “revolutionaire” vorm pas goed opvalt als
we die vergelijken met de omringende culturen van Mesopotamië,
Egypte e.d. De grote denkers van Griekenland, de grote schrijvers
van tragedies en komedies – zij hebben een geweldige invloed gehad
op de Europese kunst en cultuur (Renaissance!) dank zij de Romeinen, die hierbij als bemiddelaars zijn opgetreden. De organisatie van
het Romeinse Rijk waarborgde dit doorgeven van de Griekse culturele waarden via de Middeleeuwen en de Renaissance tot in onze tijd.
Motieven in schilderkunst, muziek, beeldende kunsten etc. zijn niet
te begrijpen zonder kennis van deze achtergronden.
Er wordt uitvoerig stilgestaan bij de culturele ontwikkelingsgang van
het oude Griekenland. Met PowerPoint-presentaties wordt uitvoerig
stilgestaan bij de kunstvormen en materiële overblijfselen.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr. Henk Schoonhoven
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Colleges:
1: Het 2e millenium v.Chr.: de beschavingen van Kreta en Mycene
2: De “Dark Ages” en de periode van Homerus en Hesiodus
3: De archaïsche periode en de archaïsche lyrici
4: De kolonisatiebewegingen. Het heiligdom van Delphi. De archaï
sche kunst
5: Olympia en Eleusis. Het ontstaan van de filosofie.
6: Het vroege Athene (beeldende kunst; politieke ontwikkelingen)
7: Athene in de 6e – 5e eeuw (beeldende kunst; vazen; literatuur; filosofie)
8: Alexander de Grote en het Hellenisme. De entree van Rome
5, 12, 19 februari; 5, 12, 19, 26 maart;
Aanbevolen:
L. de Blois – R.J. van der Spek, Een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg, Coutinho (laatste druk).
(J.H. Croon – A.R.A. van Aken, De Antieke beschaving in hoofdlijnen,
Amsterdam 1981 (laatste druk; uit de handel).
deelnemers
een Leven Lang Leren
Voor deze cursus wordt van de deelnemers beslist geen enkele (voor)
kennis van klassieke talen of antieke cultuur gevraagd. Alle fragmenten uit de literatuur worden in een Nederlandse vertaling gegeven.
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
71
Hogeschool Windesheim
collegedagen
2 april.
collegetijden
donderdag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief kopieën
€ 187,50
huiswerk
geen
18 - 22
cursusnummer
ZW-15-20
Šostakovič in context
Geschiedenis van de Russische
muziek in de 20e eeuw
Dmitri Šostakovič (1906-1975) groeide op in
de Sovjet-Unie en zijn artistieke loopbaan
is in hoge mate gekleurd door de nieuwe
politieke orde in Rusland. Dat Šostakovič het
grootste muzikale talent van zijn generatie
was, was in Rusland in de jaren ’30 al een
uitgemaakte zaak. Zijn oeuvre vormt dan
ook de afspiegeling van een leven, waarin de politieke machthebbers
het talent enerzijds te hunner bate wilden inzetten en er anderzijds
zorg voor droegen dat het talent aan het lijntje werd gehouden. In de
jaren van de Koude Oorlog gold Šostakovič’ muziek in West-Europa
als politiek suspect, maar in de vroege jaren ’80 sloeg deze houding
diametraal om. Met name de gebeurtenissen rond Šostakovič’ opera
Lady Macbeth van Mtsensk (1934) werden aangegrepen om de
componist te portretteren als slachtoffer van het politieke systeem
in zijn land. Tot de interessantste aspecten aan de huidige Russische
muziekgeschiedschrijving behoort de nuancering van dit slachtofferimago.
Een apart hoofdstuk in de Russische muziekgeschiedenis van de 20e
eeuw vormt Sergej Prokof’ev (1891-1953), net als Rakhmaninov en
Stravinsky een emigré, maar één die in 1936 – nota bene op het
hoogtepunt van de stalinistische dictatuur! – terugkeerde naar de
Sovjet-Unie. Uit zijn jaren in Rusland kennen wij zijn beroemde balletmuziek Romeo en Julia en zijn Vijfde symfonie.
De Russische muziekgeschiedenis van de 20e eeuw heeft veel meer
te bieden dan alleen maar Šostakovič en Prokof’ev. Šostakovič in
context behelst mede een introductie tot repertoire uit de levensjaren van Šostakovič, dat ligt te wachten om in West Europa te worden ontdekt.
een Leven Lang Leren
Type cursus
Hoorcollege met ruimte voor vragen
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
dr. Marcel Zwitser
duur
10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Gebouw Brink 13
collegedagen
2, 9 en 23 feb., 2, 9, 16, 23 en 30 mrt.,
13 en 20 april
collegetijden
maandag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief syllabus
€ 230,huiswerk
luisteropdrachten van variabele lengte,
vermeld in syllabus.
deelnemers
15-29
cursusnummer
ZW-15 -21
72
Shakespeare aan tafel
Op 23 januari 2015 start een cursus van vijf
vrijdagochtenden, waarin de toneelschrijver
Shakespeare centraal staat. Op de eerste
bijeenkomst worden de historische achtergrond en theaterpraktijk belicht in de tijd
van Elizabeth I. We noemen het theater van
Shakespeare en zijn collega’s Elizabethaans,
en over deze koningin is een heleboel te vertellen. Ook besteden
we aandacht aan As you like it, dat deze avond in De Spiegel wordt
gespeeld door het Nationaal Toneel.
Op 13 februari gaan we dieper in op de bijzondere kwaliteiten van
Shakespeare’s oeuvre. Een toneelstuk kan bestaan uit meerdere betekenislagen, en iedere periode (zoals de onze) ontdekt weer nieuwe.
Daarnaast maakt u kennis met de mimetische theorie, waarvan sommige grote kunstenaars intuïtief de patronen weergeven in hun werk.
Dat is het geval bij Shakespeare.
Op 6 maart zullen we deze aspecten nader belichten. Mogelijk hebben we van te voren een toneelstuk gekozen dat in verband met de
mimetische theorie interessant is, zodat u daarvan de tekst kunt
lezen of er een filmuitvoering van kunt zien. Bovendien komt de
identiteit van Shakespeare aan de orde, waar al jaren een debat over
gaande is.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Els Launspach
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
De Terp, Radewijnsstraat 1
collegedagen
Op 10 april wordt de cursus afgesloten met uw kijkervaring van
Romeo & Julia. We zullen nog aspecten behandelen waar behoefte
aan is gebleken, en eindigen met een discussie over de vraag welke
betekenislagen in Shakespeare’s werk voor onze tijd van belang zijn.
vrijdag van 10:00 tot 12:30 uur
De cursus heet Shakespeare aan tafel omdat de stukken en onze
interpretaties daarvan het uitgangspunt zijn. Het is wenselijk om de
tekst van As you like it en Romeo & Julia van te voren te lezen (en
mee te nemen naar de betreffende bijeenkomst). Maar u kunt ook
volstaan met een samenvatting of een verfilming, bijvoorbeeld uit de
Shakespeare box van de BBC.
huiswerk
Els Launspach is afgestudeerd in de Theaterwetenschap (Amsterdam
1981). Ze heeft essays en artikelen geschreven voor vakbladen als Toneel
Teatraal, Theatermaker en de reeks Het Nederlands Scenario. Ze werkte
als dramaturg voor Mickery en toneelgroep Sater, en daarna tien jaar als
adviseur voor het Stimuleringsfonds. Sinds 1994 geeft ze les over Shakespeare en de Griekse Tragedie aan de Amsterdamse Hogeschool voor de
Kunsten. Zie ook www.elslaunspach.nl
ZW-15-22
een Leven Lang Leren
Op 27 maart analyseren we Romeo & Julia, waarvan de voorstelling
te zien is op 31 maart in De Spiegel, uitgevoerd door het Zuidelijk
Toneel. Op alle vrijdagochtenden wordt gebruik gemaakt van relevant
beeldmateriaal; van dit beroemde stuk bestaan diverse filmversies.
73
23 jan, 13 feb, 6 maart 27 maart en
10 april
,
collegetijden
uw bijdrage
€ 150,-
lezen
deelnemers
12 - 15
cursusnummer
Weerkunde
een Leven Lang Leren
Meteorologie of weerkunde is de studie van
het weer; de condities van de atmosfeer
die in ons dagelijks leven een belangrijke
rol spelen. Zij houdt zich vooral bezig met
het actuele weer, het historische weer en
de weersverwachtingen, zowel algemene
als meer specifieke voor bijvoorbeeld
landbouw, luchtvaart en watersport. De nauw verwante klimatologie
bestudeert het klimaat. Het woord meteorologie is afkomstig van het
boek Meteorologica door Aristoteles uit ongeveer 340 v.Chr. Aristoteles combineerde hierin waarnemingen met speculaties over de
oorzaken van verschijnselen aan het firmament. Het Griekse woord
meteoron refereert aan zaken hoog in de lucht, dat wil zeggen, tussen de aarde en de sterren. Logos betekent studie.
Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder meer:
- Geschiedenis van de meteorologie
- Samenstelling en opbouw van de atmosfeer,
- Temperatuur- en drukverloop, luchtvochtigheid, standaard-
atmosfeer
- Mondiale luchtcirculatie
- Straalstromen, hoge- en lagedrukgebieden, corioliseffect
- Wolken en wolkensoorten en het ontstaan daarvan
- Het ontstaan van neerslag
- Fronten: kou- en warmtefront, occlusie
- Weerkaarten en de interpretatie daarvan
- Weersverwachting en de onzekerheid daarvan, chaostheorie
- Optische verschijnselen: regenbogen, halo’s en het ontstaan
daarvan
- Winterweer: sneeuw, ijzel, rijp, rijm, baardijs
- Meteorologie voor de luchtvaart, zweefvliegen en ballonvaren
- De invloed van de zon op het klimaat op aarde
- Noorderlicht en de verklaring daarvoor
- Klimatologie (beknopt)
Bij voldoende belangstelling kan facultatief een bezoek aan het KNMI
gebracht worden.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
ir. Arnold Kip
duur
5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
27 jan.; 3, 10, 17 feb. en 3 maart
collegetijden
dinsdag van 10:00 - 12:30 uur
uw bijdrage
€ 111,25
huiswerk
geen
deelnemers
15-24
cursusnummer
ZW-15-23
74
[email protected]
Dichter bij dichters
Achter de einder
Nergens wordt de taal indringender gebruikt
dan in gedichten. En wat wordt er in gedichten niet al uitgedrukt: liefde, verlangen,
vertwijfeling, ontroering, geloof…
In deze poëziecursus lezen wij werk van vier
verschillende Nederlandse dichters uit de
laatste anderhalve eeuw. Per middag staat
het oeuvre van één dichter centraal. Eerst
wordt een inleiding gegeven over leven en
werk van de betreffende dichter. Vervolgens wordt een aantal typerende gedichten uitvoerig besproken. Hiervoor wordt per keer een
tekstboekje ter beschikking gesteld. Geluidsopnamen maken daarbij
sommige verzen nog op een bijzondere wijze hoorbaar.
een Leven Lang Leren
Het poëzieprogramma van dit jaar heeft als thema ‘Achter de einder’.
Vier dichters komen aan de orde, bij wie het hartstochtelijk verlangen naar een andere wereld een grote rol speelt. Zo droomde
Adriaan Roland Holst van de mythische wereld die hij richting Ierland
situeerde. In het midden van de twintigste eeuw werd hij ‘de Prins
der Nederlandse dichters’ genoemd; al is zijn roem later vervlogen,
zijn werk kan zeker nog inspireren.
Altijd befaamd gebleven is Marsman, die na de Eerste Wereldoorlog
debuteerde met vurige, expressionistische verzen. In verzet tegen
de kleinburgerlijkheid en de barbarij van zijn tijd, zocht hij naar de
bakermat van de Europese cultuur, aan de Middellandse Zee.
Voor Hanny Michaelis was het nog maar de vraag of er een ontsnapping uit het geestdodende bestaan mogelijk was. Zij hoort bij de
dichteressen van ‘de grote melancholie’ uit de naoorlogse jaren.
Onder de somberheid in haar poëzie smeult toch het verlangen naar
een ander leven.
Tot slot lezen wij verzen van Jean Pierre Rawie. In 1979 verscheen
zijn eerste bundel en sindsdien is zijn toegankelijke poëzie bij velen
geliefd. Het eigen geluid van deze dichter heeft alles te maken met
de strijd tegen de vergankelijkheid en het verlangen naar een andere
zijnswijze.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
dr. Jan Peter Schouten
duur
4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
6, 13, 20 en 27 jan.
collegetijden
dinsdag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage incl. teksten
€ 96,50
huiswerk
nee
deelnemers
Overzicht in titels per dagdeel:
1. Adriaan Roland Holst
2. H. Marsman
3. Hanny Michaelis
4. Jean Pierre Rawie
16-36
cursusnummer
ZW-15-24
75
[email protected]
Johann Wolfgang Goethe:
Sturm und Drang – Klassik –
Faust
Johann Wolfgang Goethe werd met ‘Die Leiden des jungen Werther’, over de tragische
jonge held die zich omwille van zijn geliefde
Lotte van het leven berooft, op slag beroemd: overal in Europa las men ‘Werther’
en dat niet alleen, men probeerde ook als
Werther te leven, lief te hebben, te lijden.
Korte tijd later trad Goethe in dienst van de hertog van Weimar en
ontwikkelde hij zich tot een klassiek dichter. Maar het ´Sturm und
Drang´-gevoel van Werther bleef hij trouw, zoals in zijn vele korte,
dikwijls schitterende gedichten die dan ook veel componisten hebben
geïnspireerd. Aan zijn meesterwerk Faust heeft Goethe zijn leven lang
gewerkt en alles van zichzelf gegeven: hij was niet alleen de geleerde
en naar het hoogste strevende Faust, maar evenzeer de cynische
Mephistopheles.
In 10 colleges maakt u kennis met Goethe in de context van zijn tijd
en worden de volgende werken van hem behandeld:
Die Leiden des jungen Werther (Ned. vert. Het lijden van de jonge
Werther)
Goethes beroemdste korte gedichten, o.a. Prometheus, Ganymed,
Der Erlkönig, Nachtlied (Über allen Gipfeln ist Ruh‘), Kennst du das
Land?
Faust. Der Tragödie erster Teil (Ned. vert. Faust. Eerste deel van de
tragedie)
een Leven Lang Leren
Literatuur
Een syllabus is tegen kostprijs beschikbaar. Hierin worden de gedichten opgenomen; deze hoeven dus niet te worden aangeschaft.
Goethe, Die Leiden des jungen Werther (diverse uitgaven, Ned. vert.
Het lijden van de jonge Werther, antiquarisch);
Goethe, Faust. Der Tragödie erster Teil (diverse uitgaven; de docent
gebruikt de uitgave van Erich Trunz , C.H. Beck Verlag); te bestellen
bij o.a. www.weisserosebuch.com)
Nederlandse vertalingen: Ard Posthuma (Athenaeum Polak, antiquarisch), C.S. Adama van Scheltema en Nico van Suchtelen (Wereldbibliotheek, antiquarisch)
N.B. Gedichten en Faust I worden in het Duits gelezen en toegelicht.
Diverse gedichten zullen op muziek (van o.a. Schubert en Schumann)
ten gehore worden gebracht, van Faust I zullen meerdere scènes in
beroemde uitvoeringen worden vertoond.
Michiel Hagdorn
Literatuurwetenschapper, verzorgt sinds 1997 HOVO-cursussen over
Duitse literatuur, muziek en (cultuur-)geschiedenis.
76
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Michiel Hagdorn
duur
10 hoorcolleges van ca 2,5 uur
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
26 jan., – 2, 9, 16 feb., 2, 9, 16, 23 mrt.,
13 en 20 apr
collegetijden
maandag van 13:30 - 16:00 uur
uw bijdrage inclusief reader
€ 224,huiswerk
geen
deelnemers
15-25
cursusnummer
ZW-15-25
Kan de wetenschap zonder
God?
God is niet alleen ‘uit Jorwerd’ (Geert Mak)
maar ook uit de wetenschappelijke wereld
compleet verdwenen. ‘God’ is een hypothese
die men wetenschappelijk ‘niet nodig heeft’.
Want in de moderne wetenschap heeft men
zich eraan gewend, de werkelijkheid als
puur materieel te zien (zie: Dick Swaab,
Wij zijn ons brein, 2010). In feite betekent
dit een verarming, ook voor de wetenschap
zelf. Die zou er oog voor moeten krijgen dat
de werkelijkheid voller, rijker, geestelijker
is dan zij, ook methodisch, veronderstelt. Pas waar de geestelijke
dimensie weer wordt bedacht komt de humaniteit tot haar recht.
Dat betoogt de theoloog prof. H.W.de Knijff, in zijn in 2013 gepubliceerde boek Tegenwoordigheid van geest als Europese uitdaging. Hij
analyseert hoe in de Europese natuur-, geschied- en menswetenschap de mens steeds meer gezien wordt als objectief element en
steeds minder als eigen subject. Het element van de geest blijft zo
geheel onderbelicht. De Knijff bepleit juist daarvoor nieuwe aandacht. Hij stelt: de mens is geest (ziel) én lichaam; de geest leidt,
het lichaam is werktuig. Voor hem hangt dat samen met het christelijk geloof in de Heilige Geest, dat bij uitstek openheid voor mens-zijn
en menselijke verantwoordelijkheid met zich meebrengt.
In deze cursus wordt het boek van De Knijff besproken. Wij bezien
of wij zijn analyse van de wetenschapsontwikkeling kunnen delen, in
hoeverre wetenschap en techniek, waar zij het geestelijke veronachtzamen, ontmenselijkend uitwerken en wat het christelijk geloof hier
kan bijdragen: zou de wetenschap dan toch weer met God kunnen
(moeten) gaan rekenen?
een Leven Lang Leren
Aan te schaffen literatuur: H.W. de Knijff, Tegenwoordigheid van
geest als Europese uitdaging. Over secularisatie, wetenschap en
christelijk geloof, uitg. Boekencentrum, Zoetermeer 2013, EUR. 29,90
Een reader met teksten wordt aan de cursisten ter hand gesteld.
actueel
filosofie
geschiedenis/ archeologie
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
ZWOLLE
docent
duur
8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Hogeschool Windesheim
collegedagen
29 jan., 5, 12, 26 feb., 5, 12, 19 en 26
maart 2015
collegetijden
donderdag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief reader
€ 182,50
huiswerk
geen
deelnemers
15 - 22
cursusnummer
ZW-15-26
77
[email protected]
dr. Karel Blei
Het Oude Egypte: bakermat van
actueel
het jonge christendom
Een zoektocht naar de wortels van filosofie
geschiedenis/ archeologie
het christendom
Waar staat de wieg van het christelijk geloof?
Aan de oevers van de Nijl met haar troostende
cyclus van opkomst en ondergang? Of in
Jeruzalem waar alleen een stem God en mens
verbindt. Of kan een combinatie ook? De stem
hoort bij Jeruzalem, het denken over leven en
dood bij de oevers van de Nijl.
gezondheidswetenschappen
interdisciplinair
kunst en cultuur
mens en maatschappij
natuurwetenschappen
taal en letteren
theologie en religies
Tussen 2003 en 2005 maakte theoloog/journalist Jielis van Baalen met dr. Tjeu van den Berk diverse reizen door
Egypte. Tijdens die reizen werd het steeds meer duidelijk dat het christendom zijn wortels heeft in de religie van het Oude Egypte. Daarover
schreef Van den Berk een boek dat in 2012 uit kwam. En daarover gaat
ook deze cursus.
In het jaar 391 braken er in het Egyptische Alexandrië heftige rellen uit.
De toenmalige bisschop Theofilus, ondanks zijn herderlijk ambt vredelievend noch zachtmoedig, had uit een tempel opgegraven heidense cultusvoorwerpen tentoongesteld en door zijn christenen laten bespotten.
De heidenen pikten dat niet en de rellen die daarop volgden, leidden
uiteindelijk tot de vernietiging van het Grieks-Egyptische Alexandrië.
Voor de heidenen brak de grote godenschemering aan. Dat betekende
de teloorgang van die bakermat van cultuur, tolerantie en beschaving.
“De Heer van het Water, Osiris, danste voortaan naar de pijpen van het
christendom.” Althans, zo leek het. In werkelijkheid was het omgekeerd
en was het oude Egypte de bakermat van het jonge Alexandrijnse christendom en via Alexandrië ook van het latere christendom. Zo zullen
we onder meer zien hoe een oer christelijk geloofsartikel van de Zoon
van God, die God is èn mens, berust op een van oorsprong Egyptische
gedachte.
een Leven Lang Leren
Verwonderlijk is die verwantschap tussen Egypte en het christendom
niet. Religies beginnen allemaal met dezelfde ervaringen van dag en
nacht, leven en dood, begin en einde. Het zijn dezelfde bewegingen die
de mens ervaart in de energieën de natuur. De zon komt op en gaat
onder, de seizoenen komen en gaan, het water van de Nijl rijst en daalt.
De mens personifieert die energieën. Goden zijn de door mensen tot
persoon gemaakte dynamische krachten van de natuur. Aan de zon ontleent de mens gedachten over het menselijk leven in termen van licht
en duisternis. Zoals de zon rijst en ondergaat, zo gaat dat ook met onze
levens. Zoals de zon terugkeert na haar ondergang, zo zet menselijk
leven zich voort na de dood.
Tijdens het laatste college zal Tjeu van den Berk zelf aanwezig zijn om
met ons in gesprek te gaan over zijn boek.
Type cursus: Hoorcollege met ruimte voor vragen en gesprek
78
ZWOLLE
docent
[email protected]
drs. Jielis van Baalen
duur
10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze
locatie
Langhenkel, Noordzeelaan 62
collegedagen
12 en 19 feb., 5, 12, 19 en 26 mrt., 2, 9,
16 en 23 apr
collegetijden
donderdag van 13:30 tot 16:00 uur
uw bijdrage inclusief reader
€ 220,huiswerk
lezen: Het Oude Egypte: Bakermat van
het Jonge Christendom
Tjeu van den Berk, Meinema, Zoetermeer, 2011 ​ISBN 978 90 211 4299 9​
deelnemers
15-22
cursusnummer
ZW-15-27
Locaties en routebeschrijvingen
- zie ook kaartjes op volgende pagina’s Deventer, Etty Hillesumcentrum
Roggestraat 3, tel. (0570) 641003
De Roggestraat is een zijstraat van De Brink.
Soms wordt ook de ingang van de synagoge gebruikt:
Golstraat 21, vanaf de Brink gezien links van de Roggestraat. De Brink ligt op ca. 750 m van het station.
Deventer, Brinkgreverweg 13
Vanaf achterzijde station rechtsaf, bij viaduct linksaf
Enschede, Wilminktheater, Wenninkgaarde 40-42
Op korte afstand van het station. Gratis parkeren bijv.
bij Prismare (ca. 15 min. lopen)
Enschede, Rijksmuseum Twenthe
Lasondersingel hoek H.B. Blijdensteinlaan.
ca. 10 min. lopen vanaf station, parkeren in omgeving
of bij Prismare (ca. 7 min. lopen)
Heino, Kasteel ‘t Nijenhuis
‘t Nijenhuis 10, tel. (0572) 388188
Vanaf Station Heino is het ongeveer 15 min. lopen
naar het kasteel. Parkeren kan ter plekke.
Hengelo, Bibliotheek
Beursstraat 34, tel. (074) 2452565
De bibliotheek ligt vlak bij het station. Per auto is de
bibliotheel goed te bereiken via de Enschedesestraat,
parkeren in de parkeergarage achter de biliotheek of
aan de Enschedesestraat.
Hengelo, Muziekschool, Deldenerstraat 20
Betaald parkeren in de omgeving, vanaf station ca.
10 minuten lopen
een Leven Lang Leren
Lochem, de Hooiplukker
Achterstraat 5, tel. (0573) 250102
Het best per auto, fiets of lopend te bereiken
Kampen, Ikonenmuseum
Buiten Nieuwstraat 2, (038) 385 84 83
Parkeren bij station
Oldenzaal, Bibliotheek
Ganzenmarkt 11, tel (0541) 512516
Betaald parkeren op marktplein tegenover
Zutphen, Stedelijk Museum
Rozengracht 3, tel. (0575) 516878
Betaald parkeren kan in de naaste omgeving. Vanaf
het station ligt het museum op een kleine 5 minuten
lopen
79
Zutphen, PCM Tengnagelshoek 6
Parkeren € 1,- achter het hek; vanaf het station ca. 5
minuten lopen
Zutphen, De Wijngaard, Wilhelminalaan, gratis
parkeren in de buurt, goed 10 minuten lopen van het
station.
Zwolle, Windesheim
Campus 2-6, tel. (088) 469 99 11
Bereikbaar per trein (station Zwolle), gelegen aan
zijstraat van de de IJsselallee. Betaald parkeren € 2,Zwolle, Museum De Fundatie
Blijmarkt 20, tel. (0572) 388188
Ca. 10 minuten lopen vanaf station Zwolle
Zwolle, Gebouw Brink 13
Brink 13,
Gemakkelijkst per auto te bereiken (nabij Diezerkade), parkeerplaatsen in de omgeving.
Zwolle, Historisch Centrum Overijssel,
Van Wevelinkhovenstraat tel. (038) 426 6300
Parkeren achter het gebouw: Eikenstraat 20
Of in Parkeergarage Diezerpoort aan de Wevelinkhovenstraat (niet gratis)
Zwolle, Langhenkel
Noordzeelaan 62, tel. (038) 467 72 00
Vlakbij station (10 min. lopen) Beperkte parkeermogelijkheden bij gebouw)
Zwolle, Stadshagen Cultureel Centrum
Werkerlaan 1, tel. (038) 420 01 70
Parkeren in parkeergarage Stadshagen (gratis) of
aan de straat (gratis)
Zwolle, De Terp
Radewijnsstraat 1, tel. (038) 8515740
Parkeren in de onmiddellijke omgeving, Vanf station
met bus 4 richting Aalanden, uitstappen bij Hogenkampsweg
Locaties
DEVENTER
B
station
E Etty Hillesumcentrum
Roggestraat 3
of ingang Golstraat
afh. van cursus
Gratis parkeren bij
De Worp en met pont
over of parkeren op
Grote Kerkhof
B Brinkgreverweg 13
De Brink
een Leven Lang Leren
ENSCHEDE
E
R
R Rijksmuseum Twenthe
Lasondersingel
parkeren aan singel of
zijstraat of bij Prismare
(gratis)
W Wilminktheater
Wenninkgaarde
W
station
80
Locaties
HEINO
N Kasteel ‘t Nijenhuis
(Museum de Fundatie)
‘t Nijenhuis 10, Wijhe
station Heino
N
HENGELO
M Muzieksschool,
Deldenerstraat 20, Hengelo
M
B Bibliotheek
Beursstraat, Hengelo
een Leven Lang Leren
B
station
81
Locaties
LOCHEM markt
H de Hooiplukker
Achterstraat 5
H
een Leven Lang Leren
OLDENZAAL
B Bibiotheek
Ganzenmarkt
station
Plechelmus
P
B
82
Locaties
ZUTPHEN
station Lievevr
W
o u we
straat
W
P
M
M Stedelijk Museum Rozengracht 3
W Wijngaard
Wilhelminalaan 3
P Paroch. Centr. Mariasch.
Tengnagelshoek 6
ZWOLLE-centrum
H
H Hist. Centrum Overijssel
Parkeren: Eikenstraat 20
S
station
B
S de Spiegel,
Spinhuisplein
B Gebouw Brink 13
Brink 13
F
station
F de Fundatie,
Blijmarkt
Locaties
ZWOLLE-Stadshagen
C Stadshagen Cultureel
Centrum
Werkerlaan 1
C
T De Terp
Radewijnsstraat 1
T
een Leven Lang Leren
ZWOLLE-Windesheim
L
station
L Langhenkel.
Noordzeelaan 62
W Campus Windesheim,
G Gebouw G
G
W
84
Vrienden van U3L
Sinds 1992 is in Zwolle een vriendenkring van het hoger onderwijs voor ouderen actief actief. Deze
vriendenkring bestaat als zelfstandige stichting met een eigen bestuur.
De belangrijkste missie voor de Vrienden is het voortbestaan van succesvol hoger onderwijs voor ouderen
met een goed en gevarieerd cursusprogramma.
Het bestuur van de Vrienden werken hieraan mee door:
- mee te denken met de coördinator van U3L
- mee te denken in de programma-adviescommissie (PAC)
- het organiseren van een jaarlijkse vriendenmiddag met een aantrekkelijk programma
- het organiseren van tweemaal per jaar een excursie naar een interessant doel
- tweemaal per jaar het Vriendennieuws uit te geven
U steunt deze activiteiten door donateur te worden. De donatie bedraagt € 12,-- p.p. of € 20,-- voor twee
donateurs die op hetzelfde adres wonen.
De Vrienden zien u graag als nieuwe Vriend / Vriendin; u kunt dan tegen kostprijs deelnemen aan de
activiteiten en u ontvangt het Vriendennieuws.
U kunt zich daarover opgeven door onderstaand strookje ingevuld te zenden aan: Vrienden U3L, dhr.
A.G.F. Kip, Biesbosch 129, 8032 VC Zwolle. U ontvangt dan een welkomstbrief en een factuur.
U kunt zich ook opgeven per e-mail: [email protected]. Graag alle gegevens vermelden.
Als u nog vragen heeft, kunt u bellen met de voorzitter van de Vrienden, tel. 038-4535968.
een Leven Lang Leren
Arnold Kip
Voorzitter
Ik meld mij / wij melden ons aan als donateur van de Vrienden U3L
Naam: Partner:
Adres:
PC plaats:
Tel nr.
85
U3L, Universiteit voor de 3e Leeftijd
U3L is de opvolgster van Stichting HOVO Overijssel die in 2010 is ontstaan uit een samengaan van de
activiteiten van de stichting HOVO Twente en HOVO Windesheim (Zwolle). Het doel van U3L is: het initiëren van cursussen en activiteiten in het kader van het hoger onderwijs voor ouderen en voorts al wat
met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de
ruimste zin des woords.
De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door
* het (doen) organiseren en/of onderbrengen bij derden van cursussen
* samen te werken met organisaties die hetzelfde of een aanverwant doel nastreven.
Het algemeen bestuur van de Stichting U3L bestaat uit:
Ir. A.V.W. van Ulden, voorzitter
Ir. J. Brouwer, secretaris/ penningmeester
Ir. A. Baas
A.S. van ‘t Riet MA
Drs. P.J. Slingerland
Adres:
U3L
Dr M.L. Kingstraat 35
7557 LT Hengelo ov
web: http://www.u3l.nl
e: [email protected]
t. 06-814 95 887 (werkdagen van 10:00 - 12:00 uur)
K.v.K. nr. 08115921
De Programmacommissies bewaken de kwaliteit van de aangeboden cursussen en leveren ideeën, suggesties en andere bijdragen voor de totstandkoming van het programma.
een Leven Lang Leren
In de programmacommissie Twente hebben zitting:
H. Paus, voorz.
Mevr. prof. dr. M.J. Peters
Dr. P. Tijmes
Th. Keur, secretaris
In de programma-adviescommissie Zwolle hebben zitting:
Mevr. A.J.J. Bouwmeester-Dekker, voorz.
Dhr A. Oosterkamp
Dhr H. Kooiker
Mevr. C.C.E. Woltjer-Rippen
(H. Paus)
(Th. Keur)
Programmacoördinatie
Theo Keur
Han Paus
86
Aanmeldingsformulier U3L 2014 - 2015
N.B. Kunt u zich niet aanmelden via de website incl. betaling met iDEAL, geeft
u zich dan op met een mail aan [email protected] vermeld daarbij uw naam en
voorletter(s), uw adres incl. postcode en het telefoonnummer waarop u bereikaar
bent. Kan ook dat niet, maak dan gebruik van dit formulier.
naam + voorl.
straat
postcode
woonplaats
tel.
e-mail
voornaam
huisnr.
m / v meldt zich aan voor:
cursusnr
titel
1
2
3
In geval een van bovengenoemde cursussen niet doorgaat wil ik graag meedoen met
cursusnr
titel
a
b
Ik verklaar dat ik bekend ben met de algemene voorwaarden van de Stichting HOVO Overijssel.
Voor mijn cursusbijdrage krijg ik voor aanvang van de cursus een factuur toegestuurd.
datum
handtekening
Stuur dit formulier (zonder postzegel!!) naar
U3L
Antwoordnummer 1057
7550 VB HENGELO
Opmerking(en)
Gebruik per persoon een formulier
Aanmeldingsformulieren kunt u naar behoefte kopiëren.

Beginners 1 cursus - innerlijke kracht / uiterlijke gratie stralend

E.H.B.O. vereniging “St Raphaël” uit Westdorpe wil begin november

De nieuwe serie SM-cursussen gaat van start 3

over de kansen voor het opleiden van vrijwilligers met Groen en

Haal nu je First Aid Eerste Hulp Diploma bij Aquino Healthcenter!

Deficiëntiecursus Wiskunde - Hogeschool Van Hall Larenstein.

Workshop TestWijzer – een schematisch overzicht van

Inschrijfformulier Fitdankbaby

Cursus/training voor leden BC de Vechtstreek januari/februari 2015

download de folder - Klassieke Homeopathie Hester