Provinciale Staten, vergadering Statencommissie “Grote Projecten”

Aan: Provinciale Staten, vergadering Statencommissie “Grote Projecten” 19-03-2014
Betreft: Aanpak Ring Zuid Groningen
Groningen, 7 maart 2014,
Geachte dames en heren,
Onlangs hebben wij kennisgenomen van de brief d.d. 6 februari 20141, waarin u middels een
notitie geïnformeerd wordt over de kosten en risico's van de Aanpak Ring Zuid voor de
Provincie Groningen. Wij moeten constateren dat de notitie u op een aantal punten onvolledig
informeert en willen daarom graag van de gelegenheid gebruik maken om onze visie op de
financiële risico’s onder uw aandacht te brengen.
Onder punt 2.2 van de notitie, Risicoverdeling Rijk-Regio, wordt geconcludeerd dat
financiële overschrijdingen binnen het budget moeten worden opgevangen en indien dit niet
lukt ten laste komen van het RSP-convenant. Wat helaas niet met zoveel woorden genoemd
wordt is dat in dit convenant is bepaald dat financiële overschrijdingen voor rekening komen
van de Regio. Gemeente en Provincie dus. Het Rijk wordt volledig gevrijwaard van financiële
overschrijdingen. Het is jammer dat dit niet met zoveel woorden in de notitie is genoemd
want wij kunnen ons voorstellen dat dit nu juist de informatie is die u heeft beoogd boven
water te krijgen in het onderzoek. Wij zullen één en ander hieronder toelichten en
onderbouwen.
Zoals u weet is het taakstellend budget van het project vastgesteld op 624 miljoen euro2, die
het Rijk uiteindelijk zal betalen. Van dit bedrag dienen alle3 met het project verband
houdende kosten betaald te worden, dus niet alleen de infrastructuur zelf maar ook onder
andere (dus niet limitatief) het projectbureau4, verkeersmaatregelen en toezicht tijdens de
bouwperiode en de planschade en nadeelcompensatie.
De 624 miljoen euro aan taakstellend budget voor het project is uiteindelijk afkomstig uit het
totaalbedrag van circa 2.8 miljard euro aan RSP-gelden dat bestemd is voor een vijftal
projecten in de regio Noord - Nederland waarvan de Aanpak Ring Zuid er slechts één is. De
draagplicht van het Rijk in de RSP-gelden is 2,16 miljard euro, en de bijdrage van het Rijk
wordt in geen geval verhoogd5. Kostenstijgingen van een project moet binnen het RSP-budget
opgevangen worden en kunnen daarom betekenen dat projecten moeten worden versoberd6.
De RSP-gelden zijn zoals gezegd bestemd voor meerdere projecten en je zult bij een
kostenoverschrijding van één van die projecten niet zonder meer het budget van de andere
projecten daarvoor kunnen aanwenden. Hieruit moet worden geconcludeerd dat het
taakstellend budget voor de aanpak van de Zuidelijke Ringweg voor wat betreft de bijdrage
van het Rijk definitief vast staat, en dat de regio (Provincie en Gemeente Groningen) 'hangt'
indien het budget overschreden wordt.
1
Brief Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten d.d. 6 februari 2014 met Bijlage
Bestuursovereenkomst d.d. 10 november 2009, artikel 3 sub d en e
3
Bestuursovereenkomst d.d. 10 november 2009, artikel 3 sub g
4
Tot nu toe reeds 12,6 miljoen uitgegeven, zie antwoord GS op vragen PVV d.d. 18-02-2014
5
Convenant Rijk-Regio RSP Zuiderzeelijn d.d. 23 juni 2008, artikel 6.4 onder vii, slotzin.
6
Convenant Rijk-Regio RSP Zuiderzeelijn d.d. 23 juni 2008, artikel 6.4 onder vi
2
Wij menen daarom de volgende vraag te moeten stellen: hoe reëel is het dat het project binnen
het taakstellende budget gerealiseerd kan worden?
Volledigheidshalve moeten wij overigens opmerken dat het taakstellend budget ieder jaar
wordt geïndexeerd7. Het bedrag van 624 miljoen euro is het bedrag per 2007, inmiddels ligt
het door indexatie feitelijk per 2012 op 674 miljoen euro. Daar staat tegenover dat de kosten
van het project ook per prijspeil 2007 zijn berekend8, en dus óók door indexatie toenemen.
Verkijkt u zich derhalve niet op de toename van het budget door indexatie!
Voordat men in 2009 kwam tot het bestuurlijk voorkeursalternatief is berekend wat de
constructie van een verdiepte ligging met deksels zou gaan kosten. Men kwam toen op een
bedrag van 582 tot 715 miljoen euro incl BTW, afhankelijk van de lengte van het verdiepte
tracé en het aantal deksels9 (725 meter met 1 deksel, tot 1100 meter met 3 deksels).
U ziet dat dit al zeer krap is ten opzichte van het taakstellend budget. Daar moet nog bij in
acht genomen worden dat nadien de BTW is verhoogd. Wanneer gekeken wordt naar de
uitgangspunten die bij de berekening van de kosten zijn gehanteerd10, dan wordt bovendien
niet duidelijk of bijvoorbeeld kosten als verkeersmaatregelen en toezicht tijdens de bouwfase
en schadevergoeding en nadeelcompensatie daarin wel zijn meegenomen terwijl deze -zoals
hierboven besproken- wel uit het taakstellend budget betaald moeten worden.
Bovendien is het merkwaardig dat in de aanloop naar het bestuurlijk voorkeursalternatief een
plan voor een verdiepte ligging aanvankelijk is ingeschat op 940 miljoen euro11, en men bij
gekozen alternatief ineens “slechts” op de genoemde 582 tot 715 miljoen euro uitkwam. En
dat terwijl het “duurdere” plan voor een verdiepte ligging niet eens in deksels voorzag maar in
een volledig open bak!
Wij wijzen u op wetenschappelijk onderzoek naar budgetoverschrijdingen bij een groot aantal
infrastructuurprojecten. Zie in dit verband het gezaghebbende werk van Bent Flyvbjerg e.a. 12,
waarin onderzoek is gedaan naar honderden infrastructuurprojecten in twintig landen, waaruit
blijkt dat budgetten in 9 van de 10 projecten overschreden worden, gemiddeld genomen met
27,6%. Voor Nederlandse voorbeelden van aanzienlijke budgetoverschrijdingen hoeft niet
lang te worden gezocht, zie de dossiers Betuweroute, HSL en Noord-Zuidlijn.
Al met al hebben wij zeer grote twijfels of het project binnen het taakstellend budget
gerealiseerd kan worden, laat staan de vraag of er nog ruimte overblijft voor de "extra
wensen"13 (groener aanzicht Julianaplein, fietstunnel Esperantolaan en volledige aansluiting
Europaweg).
De kans is groot dat het project daarom aanzienlijk versoberd wordt, en dat Provincie en Stad
aanzienlijk bij moeten betalen om het project gerealiseerd te krijgen. Een reëel en conservatief
te achten budgetoverschrijding van bijvoorbeeld 25% op 624 miljoen euro zou neerkomen op
7
zgn. Indexering Bruto Overheidsinvesteringen (IBOI)
Rapportage Verlengde Verkenning ZRG d.d. 3 september 2009, pag. 14
9
Advies Kwaliteitsteam Zuidelijke Ringweg Groningen d.d. 18 juni 2009, pag. 2
10
Rapportage Verlengde Verkenning ZRG d.d. 3 september 2009, pag. 14
11
Rapportage Verlengde Verkenning ZRG d.d. 3 september 2009, pag. 22-23
12
B. Flyvbjerg e.a., How common and how large are cost overruns in transport
infrastructure projects?, Transport Reviews 2003, vol. 23, nr. 1, pag. 71-88
13
Voor in het kort daarover: zie Publiekssamenvatting OTB/MER pag. 9
8
ruim 150 miljoen euro. Na een lange lijst financiële tegenvallers14, waarvan de grootsten het
project RegioTram, grondafschrijvingen waaronder Meerstad en maatregelen uit het
regeerakkoord, zal de gemeente Groningen ‘niet thuis’ geven voor een dergelijk bedrag. Dit
zal dus volledig voor rekening van de Provincie komen.
Tot slot is van belang om te weten dat een echt (maatschappelijk) kosten/baten onderzoek
(MKBA) voor de uiteindelijk gekozen oplossing nooit heeft plaatsgevonden. Wij zijn van
mening dat een grondiger onderzoek naar de kosten en baten van het project Aanpak Ring
Zuid daarom in de rede ligt, en doen bij deze de suggestie om voor de gekozen oplossing door
Rijkswaterstaat (RWS) een zgn. "Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse" te laten
uitvoeren volgens de door RWS in acht te nemen procedure en richtlijnen. Tevens roepen wij
u op bij te grote en onaanvaardbare risico’s voor Stad en Provincie te besluiten tot
heroverweging van het gehele project.
Tot nader overleg en toelichting zijn wij gaarne bereid,
Met vriendelijke groet,
Stichting Leefomgeving Zuidelijke Ringweg Groningen
De gezamenlijke wijkverenigingen rondom de Zuidelijke Ringweg
14
Voor een kleine bloemlezing van tegenvallers zie ook: http://www.joostvankeulen.nl/fout-op-fout-tegenvallerop-tegenvaller/

Download Report