Vraag en antwoord over vacuümontgassing

Vragen en antwoorden over bouw vacuümontgassing
drinkwaterproductiebedrijf Spannenburg (Tjerkgaast)
Aanleiding
Op vrijdagochtend 14 februari 2014 vindt op productiebedrijf Spannenburg de feestelijke
ingebruikname plaats van de installatie voor vacuümontgassing. De opening wordt
verricht door André Kuipers samen met Lieve Declercq, directievoorzitter van Vitens.
PRODUCTIEBEDRIJF
Functie productiebedrijf
Zuivering
Reden verbouwing
Reststoffen
NIEUWBOUW
De verbouwing
Ontwerp nieuwbouw
Planning
Duurzaamheid nieuwbouw
METHAAN
Methaan en gezondheid
Risico s opslaan
VACUUMONTGASSING
Proces
Inzet methaan
INGEBRUIKNAME
Wanneer
Welke verandering
KOSTEN
Drinkwaterprijs
COMMUNICATIE
Informeren omwonenden
PRODUCTIEBEDRIJF
Wat is de functie van het productiebedrijf?
Het drinkwaterproductiebedrijf Spannenburg levert drinkwater aan circa 140 duizend
woningen en bedrijven in de westelijke helft van Friesland. Met een productie van
ongeveer 25 miljoen m³ per jaar is dit de grootste productielocatie van Vitens (1 m³ =
1000 liter). Spannenburg ligt in Tjerkgaast (gemeente De Friese Meren, tot 1 januari
2014 gemeente Skarsterlân) in het zuidwesten van Friesland.
Hoe wordt het water hier gezuiverd?
Het water ondergaat in productiebedrijf Spannenburg een uitgebreide zuivering. Deze
zuivering is zeer complex door de samenstelling van het opgepompte water (hoge
gehaltes aan ijzer, kalk, methaan, kleur (humuszuren) e.d.).
De productie bestaat uit de volgende stappen: winning, afvangen methaan,
plaatbeluchting, voorfiltratie, torenbeluchting, ontharding, nafiltratie, ontkleuring, opslag
en distributie. Het water wordt dus tweemaal gefilterd, dit gebeurt in grote filterbakken.
Daarnaast wordt behalve methaan een groot deel van de kalk en de meeste kleur uit het
water gehaald (ontharding en ontkleuring).
Het gezuiverde water wordt opgeslagen in reinwatertanks en reinwaterkelders met een
totaal volume van 8.000 m³. (Deze opslagcapaciteit wordt eind 2014/begin 2015
uitgebreid naar 11.000 m3.) Vervolgens wordt het water via het leidingnet naar de
klanten in het verzorgingsgebied gepompt.
Meer uitleg en een schema van de zuivering is te vinden in de folder Drinkwaterproductie Spannenburg (zie
pdf).
Waarom was nieuwbouw nodig?
Vitens heeft een installatie voor vacuümontgassing gebouwd. Hiermee kan Vitens het
broeikasgas methaan uit het water opvangen en omzetten in stroom.
Het grondwater van Spannenburg, de grootste productielocatie van Vitens, bevat veel
methaan, gemiddeld 40 mg/l. Dit wordt nu door beluchting verwijderd. Zo komt er 1000
ton methaan per jaar (1 miljoen kg) in de atmosfeer, wat overeenkomt met de uitstoot
van 23000 ton kooldioxide. De invloed van methaan op het broeikaseffect is namelijk 23
maal sterker dan van kooldioxide.
Op Spannenburg is een hoeveelheid methaan te winnen die overeenkomt met 1,8
miljoen kubieke meter aardgas. Dit is voldoende voor zo n 1250 huishoudens (bij een
gemiddeld jaarverbruik van 1400 m3 aardgas per huishouden (CBS 2007)).
Om het methaan winbaar uit het grondwater te halen, dit nuttig te kunnen inzetten en de
kooldioxide-uitstoot van Spannenburg te verlagen wordt vacuümontgassing toegepast.
Hiermee is het mogelijk meer dan 90% van het methaan aan het water te onttrekken en
winbaar te produceren.
Zijn er meer reststoffen op Spannenburg?
Alle reststoffen die vrijkomen bij de waterzuivering op Spannenburg worden nu nuttig
hergebruikt. Behalve het methaangas betreft dit de reststoffen ijzerslib en spoelwater
(beide van schoonspoelen van de filters), kalkkorrels van de ontharding en humuszuur
dat bij de ontkleuring vrijkomt.
NIEUWBOUW
Wat hield de nieuwbouw in?
Op het terrein van het productiebedrijf is een nieuw gebouw gerealiseerd voor de
installatie voor vacuümontgassing. De nieuwbouw staat vlakbij het bestaande
filtergebouw, vanaf de Strjitwei gezien vóór het filtergebouw. Deze plek is gekozen
omdat hier het opgepompte grondwater aankomt.
Hoe ziet het ontwerp van de nieuwbouw eruit?
Afbeeldingen van het ontwerp van de nieuwbouw zijn te zien op de projectpagina op
www.vitens.nl/spannenburg.
Het nieuwe gebouw is ca. 10 m hoog en 30 m lang (het filtergebouw is 100 m lang). Het
gebouw is zo vormgegeven dat het vrij transparant oogt. Het dak is van een licht
transparant kunststof (composiet) gemaakt.
Het ontwerp is van Vegter, de architect die ook de andere grote gebouwen op het terrein
ontworpen heeft.
Wat was de planning van de bouw?
De bouw is gestart in augustus 2012 en duurde ongeveer een jaar. In oktober 2013
startte de testfase van de vacuümontgassing.
Is bij de bouw ook gelet op duurzaamheid?
Vooral bij de materiaalkeuze is gelet op duurzaamheid. Zo is voor de kap op het gebouw
gekozen voor composiet, een kunststof materiaal dat voor 100 procent her te gebruiken
is. In de kap wordt gebruik gemaakt van houten spanten.
Verder wordt in het beton van de buitengevel circa 20 procent van de toeslagstoffen
vervangen door gebruikt puin.
METHAAN
Wat is methaan? Is methaan schadelijk?
Methaan is een gas. Het is niet ongezond of schadelijk. Het is wel een broeikasgas dat in
de lucht bijdraagt aan opwarming van de aarde, in veel sterkere mate dan kooldioxide
(23 maal sterker).
Heeft de gezondheid van omwonenden van Spannenburg gevaar gelopen
doordat er methaan vrijkomt bij drinkwaterzuivering?
Nee, methaan is niet schadelijk voor de gezondheid. Het komt bovendien sterk verdund
in de lucht terecht.
Is het opslaan van methaan risicovol?
Nee, bij het ontwerp en de uitvoering is rekening gehouden met de richtlijnen die van
toepassing zijn (de zogeheten Atex-richtlijnen die gelden voor de opslag van gas).
VACUUMONTGASSING
Hoe werkt vacuümontgassing?
Bij vacuümontgassing wordt het grondwater in een gesloten ketel gebracht waarin een
vacuüm is aangebracht van 0,2 bar. Het water wordt in de ketel verdeeld over een twee
meter dik pakket Raflux-ringen. Hierdoor kan zoveel mogelijk methaan uit het water
ontsnappen. Via een vacuümpomp wordt het methaan uit de ketel verwijderd (gezogen).
Het gas wordt vanuit de vacuümpompen van de zes ketels getransporteerd naar de
gasopslag.
Het water wordt naar de plaatbeluchters geleid waar de resterende hoeveelheid methaan
verwijderd wordt. Doordat er dan veel minder methaan in het water zit, werken de
plaatbeluchters eenvoudiger en met minder energieverbruik dan zonder
vacuümontgassing.
De techniek voor vacuümontgassing is in eigen beheer ontwikkeld en heeft al diverse
innovatieprijzen gewonnen: de IWA Project Innovation Award, een belangrijke
innovatieprijs van de internationale drinkwatersector, en het Ei van Columbus, de
nationale innovatieprijs van o.m. het ministerie van VROM in de categorie Duurzame
Productie (2010).
Wat doet Vitens met het geproduceerde gas?
Het geproduceerde gas bevat vooral methaan met wat kooldioxide en stikstofgas. Het
gas is van uitstekende kwaliteit en prima te gebruiken voor het opwekken van elektrische
energie in een gasmotorgeneratorset. De opgewekte hoeveelheid elektriciteit is
voldoende om 40% van het stroomverbruik van de locatie Spannenburg te verzorgen.
Waarom kiest Vitens voor het gebruik van methaan op de eigen locatie?
De inzet van het gas voor de energievoorziening op de eigen locatie is snel te realiseren
en levert een goede besparing op (ongeveer 4 ton per jaar). De investering in de
installatie is dus vlot terug te verdienen, naar schatting in een jaar of twee.
In de komende jaren onderzoekt Vitens verder hoe de inzet van het gas in de toekomst
nog rendabeler kan worden. Te denken valt aan opwaardering van het gas tot
Slochteren -kwaliteit voor inbreng in het gasnet of gebruik als autobrandstof voor
bedrijfswagens van Vitens.
INGEBRUIKNAME
Wanneer wordt de vacuümontgassing in gebruik genomen?
Vitens stelt de nieuwe installatie in februari 2014 in bedrijf.
Wat betekent dit voor klanten die drinkwater van Spannenburg krijgen?
Voor de klanten die het water van Spannenburg uit de kraan krijgen, verandert er niets
door de ingebruikname van de vacuümontgassing.
KOSTEN
W ordt het drinkwater in dit gebied duurder vanwege de nieuwbouw?
Nee, het drinkwater wordt hier niet duurder. De investeringskosten die Vitens op één
locatie maakt, zijn voor heel Vitens. Deze kosten worden niet doorberekend aan de
betreffende regio.
COMMUNICATIE
Hoe zijn omwonenden geïnformeerd over de bouwactiviteiten?
De direct omwonenden zijn op diverse momenten geïnformeerd per brief en in een
informatiebijeenkomst. Ook op de website vitens.nl is informatie te vinden over het
project (www.vitens.nl/spannenburg).

Download Report