Input voor de langetermijnvisie: een

Input voor de langetermijnvisie: een energiesysteem van de toekomst
gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen
Definitie van langetermijnvisie die wordt gehanteerd: De langetermijnvisie omschrijft het gewenst
toekomstbeeld en geeft een beknopt overzicht van wat zeker nodig is om in 2050 over een duurzaam,
betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem te kunnen beschikken dat gebaseerd is op hernieuwbare
energiebronnen. Vanuit de langetermijnvisie moeten verschillende kosteneffectieve paden worden
geëxploreerd om ze finaal ook te realiseren.
Waarvoor is een langetermijnvisie nodig: Een langetermijnvisie moet het afwegingskader vormen
voor beleids- en investeringsbeslissingen die gelieerd zijn aan de verdere uitbouw van het gewenste
energiesysteem. Ze moet tevens richting geven aan het innovatiebeleid. Een langetermijnvisie is ook
nodig om verder dynamiek te geven aan de ontwikkeling van hernieuwbare energie in Vlaanderen. De
toename van hernieuwbare energie na 2020 zal stagneren indien niet tijdig wordt aangegeven welke
richting men verder uit wil.
Waar we uiteindelijk zullen uitkomen, blijft onduidelijk. Maatschappelijke en technologische evoluties
gaan daarvoor te snel. We moeten wel een richting instappen en inzicht krijgen in de uitdagingen en
problemen die we op ons pad tegenkomen.
Het voorliggende ontwerp van langetermijnvisie is onder meer gebaseerd op inzichten uit volgende
documenten en processen:
-
-
-
-
-
-
Energy Roadmap 2050 van de Europese Commissie.
Een beperkt verkenningsproces voor het transitiethema ‘Hernieuwbare energie en smart
grids’ in kader van Vlaanderen in Actie (ViA). ViA streeft ernaar dat Vlaanderen uiterlijk tegen
2050 zijn energiebehoefte zoveel mogelijk uit hernieuwbare energie kan halen.
Het proces dat de ambitie heeft een aanzet te vormen tot een integraal Energiepact voor de
elektriciteitsmarkt en gefaciliteerd werd door Elia. De bedoeling van een dergelijk Energiepact
is om de uitdagingen van de sector te verzoenen met een hoger maatschappelijk belang: het
licht aan houden voor alle burgers en bijdragen tot het behalen van de klimaatdoelstellingen.
Het ‘Actieplan Duurzame Energievoorziening: Op weg naar het Energiesysteem van 2030’,
van netbeheer Nederland. Dit Actieplan geeft een overzicht van alles wat nodig is om ook in
2030 een duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem te hebben en wat de
netbeheerders daarin samen met de stakeholders kunnen betekenen.
Het ARGUS-rapport ‘Energie voor morgen - Krijtlijnen van een duurzaam energiesysteem’ van
Argus vzw. Dit rapport presenteert een breed gedragen visie op de wegen naar een duurzame
toekomst van ons energiesysteem.
Het eindrapport van het transitiegebied ‘New Energy Demand & Delivery’ in kader van VRWI
toekomstverkenningen 2025. Een expertenpanel heeft voor het transitiegebied de innovatieprioriteiten vastgelegd.
Het ‘Electricity Security Action Plan’ van het IEA.
ontwerpversie 19 juni 2014 /3
Het energievraagstuk is wereldwijd een van de grootste maatschappelijke uitdagingen. Energie is een
basisbehoefte en een basisrecht. Maar de niet-hernieuwbare energiebronnen zoals olie en gas raken
ooit opgebruikt. Bovendien liggen de voorraden overwegend in politiek onstabiele gebieden wat een
risico inhoudt voor de bevoorradingszekerheid. Steenkool is als energiebron sterk milieuvervuilend.
Kernenergie houdt veiligheidsrisico’s in en blijft maatschappelijk gecontesteerd.
Hernieuwbare energie zal zeer belangrijk worden in ons energiesysteem van de toekomst (cfr. o.a.
scenario’s Europese Energy Roadmap 2050). De transitie die wij hiervoor moeten doormaken, is
maatschappelijk (economisch, ecologisch en sociaal) een zeer voorname uitdaging voor deze
generatie beleidsmakers en belanghebbenden. Naast het tegengaan van de verdere
klimaatverandering, spelen voor deze energietransitie andere drivers een belangrijke rol, zoals
energie-onafhankelijkheid, een veilige energievoorziening en de beschikbaarheid van betaalbare
hernieuwbare energie. Hiervoor is nood aan een langetermijnkader voor de transitie. De
energietransitie moet worden gerealiseerd op een zo kostenefficiënt mogelijke manier en de
leveringszekerheid moet gegarandeerd blijven.
De energietransitie vraagt onder meer:
-
Een duidelijk Europees beleidskader.
Een substantiële vermindering van de vraag naar energie.
Een sterke economische onderbouw.
Vraag- en aanbodsturing door slimme netwerken en de opslag van energie.
Een maatschappelijk draagvlak.
Een stabiel financieringskader.
Meer Europa
De uitbouw van ons energiesysteem van de toekomst gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen
past in een Europees beleidskader. Het Europees energienetwerk wordt hiervoor verder
geïntegreerd en uitgebouwd. Voor onze energievoorziening vervagen de landsgrenzen. Dit betekent
onder meer dat het concept ‘zelfvoorziening’ wordt herbekeken.
Maximaal inzetten op energiebesparing
In ons energiesysteem van de toekomst beperken we zoveel mogelijk het energieverbruik. De
energievraag evolueert ingevolge de elektrificatie van de mobiliteit en de verwarmingssystemen,
steeds verder richting een elektriciteitsvraag. Deze verhoging van de productie van elektriciteit wordt
op een duurzame manier ingevuld. Zo snel mogelijk en zo veel als haalbaar, worden hernieuwbare
vormen van energie ingezet.
De scheiding tussen consument/eindgebruiker en producent vervaagt. Veel afnemers van energie
zijn op de één of andere manier ook producent van energie geworden.
De transitie wordt doorgevoerd met een voldoende open geest. Er worden a priori geen opties
uitgesloten.
Door innovatie passen bedrijven en burgers zich aan en evolueren ze mee in de energietransitie.
ontwerpversie 19 juni 2014 /3
Concurrentiekracht vrijwaren
Binnen minstens een Europese context, worden alle externe kosten geïnternaliseerd maar belangrijk
daarbij is dat dit gecoördineerd gebeurt zodat competitieve nadelen op lidstaatniveau worden
vermeden.
Voor de industrie is er een duidelijk koolstofprijssignaal dat stabiliteit geeft op lange termijn. Voor de
industrie wordt via het ETS-systeem er voor gezorgd dat inspanningen om de energieefficiëntiedoelstellingen te halen op een kostenefficiënte wijze kunnen gebeuren.
Bevoorradingszekerheid garanderen
We evolueren van een vraaggestuurd naar een aanbodgestuurd energiemodel. Het energiesysteem
van de toekomst, gebaseerd op hernieuwbare energie, is door een flexibele werking robuust en
betrouwbaar. Daarvoor levert de overheid aan de marktspelers een gepast kader aan zonder te veel
sturend op te treden en de marktspelers flexibel de economisch optimale technieken kunnen
inzetten.
De toegenomen elektrificatie en grote integratie van decentrale hernieuwbare energie-installaties
vereisen een strategische planning om de infrastructuur te optimaliseren en te bepalen wat nodig is,
waar en wanneer. De verdere uitbouw van de interconnectiecapaciteit is hiervoor onontbeerlijk. De
distributienetbeheerders evolueren naar systeembeheerders. Het energiesysteem van de toekomst
is in staat om de verschillende vormen van decentrale energieopwekking zo op te nemen, dat vraag
en aanbod steeds in balans blijft en het systeem als geheel gebruik maakt van de voor de
marktpartijen optimale oplossing.
Er zal op termijn geen sprake meer zijn van een elektriciteitsnet, een gasnet en een warmte/koudenet, maar van ‘het energienet’. Het energienet is één geïntegreerd slim net.
Er wordt vermeden dat afhankelijkheid van fossiele brandstoffen wordt vervangen door
afhankelijkheid van import van biomassastromen.
Draagvlak en maatschappelijke participatie opbouwen
De transitie naar een energiesysteem gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen, wordt in
samenspraak met de verschillende stakeholders gerealiseerd. Het is immers een proces dat het
uitzicht van Vlaanderen verandert. Hierdoor bestaat het risico op complexe, langdurige, risicovolle en
dure ingrepen. Het maatschappelijk draagvlak hiervoor uitbouwen en behouden is een noodzakelijk
gegeven. Het is belangrijk dat de transitie geleidelijk aan wordt gerealiseerd en niet halsoverkop
tewerk wordt gegaan. We wikken en wegen om de juiste keuzes te maken. De gemaakte keuzes
worden regelmatig geëvalueerd en gecommuniceerd.
Een stabiel financieringskader nodig
Vanuit de bewustwording van het uitzonderlijk groot maatschappelijk belang van de energietransitie
en het draagvlak dat werd opgebouwd, is voor de systeemontwikkeling een stabiel
financieringskader uitgewerkt. Voor de uitbouw van de netwerken houdt dit onder meer de
invoering van een capaciteitsmechanisme in.
ontwerpversie 19 juni 2014 /3

Download Report