De Staat van de Leefomgeving 2014 Maarten Hajer Volg PBL: www.pbl.nl Twitter: @leefomgeving @maartenhajer 1 Leefomgeving als systeem 2 Fysieke leefomgeving redelijk op orde, maar veel doelen worden niet gehaald   Gezondheidsschade door milieufactoren 5% (was 10-15% in jaren 70)   Tevredenheid burgers met leefomgeving stabiel hoog (leefbarometer)   Natuur: toename bedreigde soorten (rode lijst) gestopt   Veel lokale kwaliteit door verplaatsing productie naar Azie 3 Wonen – de toekomst is nú Demografische transitie op komst, dus:   Bouwen voor doorstroming is achterhaald   Aanpassen bestaande woningen belangrijker dan nieuwbouw   Lege winkels en kantoren herbestemmen   Op termijn weinig vraag en veel aanbod Zie ‘De NL bevolking in beeld’, 2014 4 “Bestaande grondposities zijn gevaar voor duurzaam woonbeleid” “Nederland mist duurder huursegment” 5 Energie – de toekomst is nú   Energieakkoord kijkt naar 2020/2023   Nauwelijks impulsen voor opgave tot 2050   Benodigd groeitempo hernieuwbare energie (2% per jaar) nog nooit gehaald   Dus: –  Energievisie ontwikkelen –  Schone technieken extra stimuleren: CCS, energiebesparing, geothermie –  Steun lokale initiatieven 6 “Investeren in kennisontwikkeling duurzame energie levert meer op dan in biomassa bijstook” 7 Energie - transitiepijn   Stroomprijs (opbrengst) daalt door uitbreiding wind en zon   Kosten windstroom dalen langzamer   (Efficiënte) WKK-installaties worden onrendabel   Subsidies voor hernieuwbare elektriciteit blijven nodig en zullen per kWh eerder toedan afnemen 8 “Internationale aanpak nodig voor energietransitie” of: “Schone energie op termijn heel goedkoop” 9 Voedsel – de toekomst is nú   Consumptiepatronen veranderen kost veel tijd   Overheid stuurt nauwelijks op gezondere voeding (gedrag) en verminderen verspilling   Minder vlees en zuivel is minder landgebruik, broeikasgassen en biodiversiteitsverlies   5-10% ziektelast door ongezonde voedingspatronen   Verspilling 13% van voedselaankopen = 50 kg/persoon/jaar 10 “Zorgkosten en klimaatverandering maken huidig dieet onhoudbaar” 11 “Wie gaat er nog over de lange termijn?” 12 (gerelateerd of niet-gerelateerd) Agglomeratie-voordelen: Kern is ‘nabijheid’, dat faciliteert interactie: ‘Face-to-face’ 13 Concentratie van banen (gemiddeld 2000 -2012) 14 Groei van banen (absoluut 2000 -2012) 15 Bereikbaarheid – de toekomst is nú   Banengroei vooral langs snelwegen (60%)   Veel minder bij multimodale knooppunten (25%)   Verstedelijking en mobiliteit niet optimaal gekoppeld 16 “Zelfs met files zijn steden kampioen bereikbaarheid” 17 Verkeer - transitiepijn   Nederland koploper elektrische auto’s door belastingvoordelen   Verlies belastinginkomsten 1,5 mrd per jaar   CO2-reductie valt tegen (praktijk versus ‘rollerbank’)   Reden voor adaptief beleid –  dynamische normstelling 18 “Wegens succes verscherpt: Financiën komt met strengere regels voor subsidie elektrische auto’s” 19 Waterveiligheid – de toekomst is nú   Toekomstgerichte delta is meer dan alleen een waterveilige delta   Synergiekansen met: –  natuur –  stedelijke ontwikkeling –  recreatie   Klimaatadaptatie urgent door nattere zomers 20 “Best beveiligde delta blijkt kwetsbaar” 21 Natuur   Het aantal bedreigde soorten in Nederland neemt niet langer toe (rode lijst), maar is ver van het gewenste niveau   Internationale verplichting Vogel- en Habitatrichtlijn (‘staat van instandhouding’) niet gehaald   Verbetering milieudruk op natuur vertraagd   KRW-doelen ecologische waterkwaliteit (one out/all out) buiten bereik 22 “Natuurbeleid werpt vruchten af: afname soortenrijkdom tot staan gebracht” 23 ‘The Elephant in the Room’ 24 25 Planetary boundarie Johan Rock 27 28 29 30 31 32 Vergroenen & Verdienen: basis van Nederlandse innovatiestrategie? 33 -80/95% “Sluipmoordenaar Klimaat: te groot en daarom verzwegen” 35 ‘3rd Party Politics’   Overheid zonder zelfvertrouwen   ‘Ik zou wel willen maar ….’ –  Dominant frame van ‘collectieve actie’ problemen   Onderschatting sturingskracht van ‘sterke verhalen’   Kansen in ‘coalitions of the willing’ op verschillende niveaus “WE NEED TO DO MORE THAN MAKING THE EXISTING SYSTEM MORE EFFICIENT” 37 38 Wat is het verhaal voor de 21ste eeuw? 39 Visualizing the Challenges for 21st Century Urbanism Maarten Hajer en Ton Dassen naioio publishers / pbl publishers Agenda kabinet   Kabinet zoekt nieuwe uitdagingen, regeerakkoord uitgevoerd   Kansen in: –  herstructurering van vastgoed en woningen –  actief marktordening aanpassen: huurwoningen, elektriciteit, voertuigen, hernieuwbare grondstoffen –  verkeer: dynamische normstelling en belastingtarieven –  waterveiligheid: icoonprojecten als vliegwiel   Maar vooral: klimaat & energietransitie 44 6 delen als pdf Het boek 45 www.pbl.nl/balans Balans van de Leefomgeving 2014 BAL 1. Balans opgemaakt 2. Natuurlijk Kapitaal 3. Wonen 4. Werken 5. Mobiliteit 6. Energie 7. Voeding 8. Natuur 9. Water (kwaliteit, veiligheid) 10. Eigentijds beleid 46