Leeratelier

Leeratelier
Strategisch hogeronderwijsbeleid
Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Inleiding
Strategisch belang hoger onderwijs
In een kenniseconomie is hoger onderwijs van strategisch belang. Tegelijkertijd veranderen kennis,
kennisproductie en kennisdistributie in een kennisdemocratie razendsnel. Dat moet gevolgen
hebben voor instellingen van hoger onderwijs en voor de ontwikkeling van beleid: demografische
en sociaal-culturele ontwikkelingen beïnvloeden de studentenpopulaties, arbeidsmarkten
veranderen. De wijze waarop wij in de (nabije) toekomst geld willen en kunnen verdienen is voor
hoger onderwijs niet alleen een cruciale factor, maar ook van beslissende betekenis voor het
Nederlandse verdienmodel.
Nieuwe vormgeving van het onderwijs
En niet alleen verandert de wereld rondom het hoger onderwijs, ontwikkelingen in informatie- en
communicatietechnologie beïnvloeden de directe vormgeving van hoger onderwijs. Internationale
topdocenten boren via MOOC’s en sociale media een massapubliek aan. Hebben zij nog een
instelling voor hoger onderwijs nodig, of kunnen ze als ondernemers een eigen verdienmodel
ontwikkelen en worden instellingen vooral leveranciers van merkwaarde? Wat betekent dat dan
weer voor het stelsel van hoger onderwijs, voor toegankelijkheid en kwaliteitsbewaking, voor
identiteit en institutionele overleving?
Dynamische bestuurlijke context
De besturing van hoger onderwijs vindt plaats in deze turbulente omgeving in netwerken van
private en publieke actoren, in een samenleving die steeds meritocratischer wordt met de daarbij
behorende verharding door ongelijkheid. Sociale stijging is niet langer vanzelfsprekend en in
multiculturele samenlevingen is de vanzelfsprekende samenhang tussen verlichting, emancipatie
en vooruitgang op zijn minst discutabel geworden. Het publieke en politieke debat over hoger
onderwijs kan gemakkelijk politiseren, zeker ook in een mediasamenleving.
Sturingsvragen zijn er volop, al kost het soms moeite de klassieke kwesties van kwaliteit,
toegankelijkheid en doelmatigheid van antwoorden te voorzien in politieke en maatschappelijke
arena’s die niet alleen sterk zijn veranderd, maar ook de neiging hebben steeds te wisselen in
urgenties en relevanties.
Inhoudelijke verdieping…
Voor strategische beleidsadviseurs, leidinggevenden en beslissers is inhoudelijke verdieping
daarom van het grootste belang. Wat weten we en vooral ook, wat weten we nog niet? In welke
context van turbulentie en complexiteit moet beleid worden gemaakt?
Welke grenzen doemen daarbij op en welke actoren en factoren hebben doorzettingsmacht? Als de
problemen ‘wicked’ zijn, waardenoriëntaties concurreren en het beleidsveld volop reflexief is, wat
valt er dan te doen en wat te laten?
1
… en opdoen van nieuwe inzichten en perspectieven
Maar het atelier kenmerkt zich niet alleen door kennisoverdracht, deelnemers zullen kennis maken
met nieuwe, vernieuwende of in ieder geval relevante perspectieven van hoofdrolspelers binnen het
hoger onderwijs. Na het volgen van dit leeratelier kennen deelnemers de relevante spelers, hun
vocabulaire en hun bijzondere perspectief.
NSOB leeratelier strategisch hoger onderwijsbeleid
Onder begeleiding van topdocenten uit wetenschap en praktijk, die buiten- en binnenwereld
kennen en doorgronden en die verrassende en wijze lessen te vertellen hebben gaan deelnemers
aan de slag in deze leergang waarin reflectie en casuïstiek met elkaar worden verbonden. In de
leergang gaat het steeds om trends, strategische kwesties en handelingsrepertoires.
Maatschappelijke trends zijn uitgangspunt, maar worden steeds geconfronteerd met
ontwikkelingen en grenzen in het stelsel van hoger onderwijs.
Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen. Het programma zal u inspireren, in contact brengen
met bijzondere personen, maar óók veel van u vragen. Vorm volgt in dit programma de inhoud: uw
inbreng, uw ervaringen en uw vermogen om in een collaboratieve leersetting te groeien vormen de
ankerpunten voor de opbouw en vormgeving van het programma.
Prof. dr. Paul Frissen
Decaan en bestuursvoorzitter NSOB
2
Algemeen
Leerdoelen
De opleiding heeft drie leerdoelen:
1.
Deelnemers verwerven inzicht in de bestuurlijke, technologische en maatschappelijke
ontwikkelingen die op korte én lange termijn relevant zijn voor het hoger onderwijs.
2.
Deelnemers verwerven inzicht in de consequenties, opgaven én uitdagingen van
bovengenoemde ontwikkelingen voor het hoger onderwijs; ze kunnen deze bezien en
doordenken vanuit het perspectief van de onderwijsinstelling, de student en de docent.
3.
Deelnemers vergaren inzicht in wat ‘strategisch handelen’ betekent en verkennen een
bijpassend instrumentarium (zoals de kunst van het adviseren, framing).
Doelgroep
Het leeratelier is ontworpen voor (strategische) beleidsadviseurs en leidinggevenden die zich bezig
houden met het hoger onderwijs. Deelnemers kunnen komen van kennisinstellingen (HBO of WO),
maar ook van ministeries of onderwijsgerelateerde instellingen (Vereniging Hogescholen/VSNU).
Aanmelding
Deelnemers kunnen zich aanmelden door het aanmeldingsformulier naar de NSOB te sturen. Het
aanmeldingsformulier is te verkrijgen via: http://www.nsob.nl/onderwijs/opleidingen/leeratelierstrategisch-hoger-onderwijs-beleid/aanmelden/. Voor een aanmeldingsformulier kunnen
deelnemers ook contact opnemen met Marije Plooij-van Ruiten via 070 3024921 / [email protected].
De deadline voor aanmelding is maandag 2 maart 2015.
Investering
De kosten voor de opleiding bedragen € 3.950,- . Het bedrag is BTW vrij. Daarnaast dienen de
deelnemers bij alle opleidingsdagen aanwezig te zijn. Naast deze dagen wordt er beperkte inzet en
tijd gevraagd voor het maken van opdrachten.
Locatie
De bijeenkomsten vinden plaats bij de NSOB aan het Lange Voorhout 17 in Den Haag. Daarnaast
zijn er twee praktijkdagen op locatie in Den Haag en Amsterdam.
Informatie
Voor meer inhoudelijke informatie kunt u contact opnemen met de leermanager van de opleiding,
Daphne Bressers, via 070 3024927 of [email protected]. Voor organisatorische vragen kunt u
contact opnemen met projectmanager Marije Plooij-van Ruiten: [email protected] of70 3024921.
Of ga naar de website voor meer informatie:
http://www.nsob.nl/onderwijs/opleidingen/leeratelier-strategisch-hoger-onderwijs-beleid/
3
Programma (overzicht)
Dag 1
Tijd
Onderwerp
Docent
09.30-10.00
Voorstel, introductie, uitleg programma
10.00-12.00
Inspiratiecollege 1: sociaal- culturele ontwikkelingen:
trends in de samenstelling en karakter van de
samenleving
Lunch
Deelnemers interviewen ervaringsdeskundige: de
impact van groot stedelijke vraagstukken op het hoger
onderwijs
Inspiratiecollege 2: Onderwijs & sociale scheidslijnen:
de consequenties van de diplomademocratie
Paul Frissen & Daphne
Bressers
Kim Putters
12.00-13.00
13.00-14.30
14.30-16.00
Dag
2
Dag
3
Dag
4
Dag
5
Gast: Leonard Geluk
Mark Bovens
16.00-17.00
Wrap-up: wat betekenen deze trends voor het Hoger
Onderwijs?
Paul Frissen & Daphne
Bressers
09.00 – 12.00
12.00-13.00
13.00-17:00
Hoe maak je strategisch beleid: tijd, volgorde en framen
Lunch
Een kijkje in de keuken bij OCW: deelnemers krijgen
een strategische opdracht uitgewerkt en interviewen
daarna verschillende stakeholders op het departement.
Aan het einde van de dag presenteren zij hun
bevindingen aan de opdrachtgever.
Jaap Boonstra
09.00- 10.30
Inspiratiecollege 1: flexibilisering van het onderwijs
Nader bekend te maken
10.30- 12.00
Gast: Anka Mulder
12.00- 13.00
Deelnemers interviewen ervaringsdeskundige:
digitalisering en informatisering
Lunch
13.00- 17.00
Inspiratiecollege 2: Politiek-bestuurlijke ontwikkelingen
Paul Frissen
17.00- 17.30
Terugkoppeling: wat betekenen deze trends voor het
Hoger Onderwijs?
Inspiratiecollege 1: Hoe leert men deel I
Onderwijskundige over didactische vormen
Paul Frissen & Daphne
Bressers
Lyanda Vermeulen-Kerstens
15.00-17.00
Inspiratiecollege 2: Hoe leert men deel II
(Onderwijs) psycholoog over de werking van de
hersenen.
Susan te Pas
17.30-20.30
Diner gesprek: wat moet onderwijs bieden? Wat is het
doel?
Paul Frissen & Willem
Schinkel
09.00 – 18.00
Ontwikkelingen in het stelsel en het bestuur van
onderwijsinstellingen.
Louise Gunning, Jaap
Boonstra & Daphne Bressers
13.00-15.00
Jaap Boonstra in
samenwerking met de
afdeling
Kennis & strategie van Min
OCW
De dag begint met een presentatie van Louise Gunning,
daarna reikt ze de deelnemers een strategische
opdracht uit. Onder leiding van de leermanager en de
docent werken deelnemers in groepen aan de opdracht,
de onderwijsstaf organiseert hiervoor een serie
gesprekken met docenten en studenten van de HVA en
de UvA. Aan het einde van de dag presenteren groepen
hun bevindingen aan Louise Gunning.
Dag
6
12.30-15.00
Bespreking afsluitende opdracht
Paul Frissen
15.00-17.00
Wat hebben we geleerd? Welke strategische lessen zijn
er te trekken? Presentatie aan een forum.
Paul Frissen
17.00
Borrel
4
Toelichting programma
Dag 1: Ontwikkelingen in en rondom het hoger onderwijs
Na een korte voorstelronde en uitleg van het programma ontmoeten deelnemers de eerste gast, die
een inspiratiecollege verzorgt. De deelnemers maken kennis met de meest relevante
ontwikkelingen rondom het hoger onderwijs. Prof. dr. Kim Putters zal vanuit zijn rol als directeur
van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) zijn kennis over de veranderende samenleving met ons
delen. Vervolgens interviewen deelnemers de voorzitter van het college van bestuur van de Haagse
hogeschool Leonard Geluk, voormalig Wethouder in de gemeente Rotterdam, over de invloed van
grootstedelijke vraagstukken, zoals diversiteit en veiligheid in hoger onderwijsinstellingen. Prof.
dr. Mark Bovens (Universiteit van Utrecht & WRR) verzorgt het tweede inspiratiecollege over de
Nederlandse ‘diplomademocratie’ en de consequenties hiervan voor het Hoger Onderwijs.
Deelnemers sluiten de dag af met een gezamenlijke discussie over de vraag welke (strategische)
lessen zij trekken voor hoger onderwijsbeleid.
Dag 2: introductie tot strategisch denken en een bezoek aan OCW
De tweede dag vormt een introductie tot strategisch denken. Strategische handelingen is een term
die vaak voorbij komt, maar waarvan vaak niet duidelijk is wat er écht mee wordt bedoeld. Of wat
het betekent in de praktijk van alledag: hoe kun je aan de hand van de kennis over de
maatschappelijke ontwikkelingen tot strategisch beleid komen? Welke rol speelt tijd (lange/korte
termijn), maar ook het momentum bij het inzetten van strategisch beleid? Prof. dr. Jaap Boonstra
zal de dag starten met een presentatie over het instrumentarium van de strategisch adviseur.
Het tweede deel van de dag speelt zich af op het Ministerie van OCW. In samenwerking met de
afdeling kennis- en strategie bereidt de NSOB een strategisch vraagstuk voor, waar deelnemers een
advies over moeten formuleren. Deelnemers interviewen verschillende stakeholders op het
departement, aan het einde van de dag presenteren zij onder leiding van de docent hun
bevindingen aan de opdrachtgever.
Dag 3: Wat is leren & wat is onderwijs
De derde dag begint met een inspiratiecollege over het belang van flexibilisering van onderwijs.
Hierna interviewen deelnemers dr. Anka Mulder, lid van het college van bestuur bij de Technische
Universiteit Delft, over impact van internationalisering en digitalisering van het onderwijs - hierbij
zal zij ook ingaan op de ontwikkeling van MOOC’s in het onderwijs. In de middag verzorgt prof. dr.
Paul Frissen een inspiratiecollege over de politiek-bestuurlijke ontwikkelingen in Nederland en de
invloed hiervan op het hoger onderwijs. De dag eindigt met een discussie over de betekenis van alle
behandelde trends het hoger onderwijs.
5
Dag 4: Hoe, wat en waarom?
Op de vierde dag staan deelnemers stil bij enkele fundamentele vragen: hoe kun je leren, wat is
leren, wat is het doel van hoger onderwijs? Op deze dag beginnen we in de middag en eindigen we
in de avond met een dinergesprek. Het begin van de middag gaat in op het ‘hoe’: hoe kan het hoger
onderwijs worden ingericht, welke onderwijsvormen zijn er en welke vormen passen het best bij
welk doel en doelgroep? Onderwijskundige dr. Lyanda Vermeulen-Kerstens (onderwijsdirecteur
pedagogische wetenschappen EUR) geeft ons inzicht in verschillende didactische vormen.
Vervolgens nemen we in ‘een kijkje’ in de hersenen van de student. Hoe leert men en wat
onthouden studenten wel en wat juist niet? Prof. dr. Susan te Pas, hoogleraar cognitieve
psychologie van het hoger onderwijs aan de Universiteit Utrecht, legt ons uit hoe (lerende)
hersenen werken. De dag eindigt met een dinergesprek. Onder leiding van prof. dr. Willem
Schinkel en prof. dr. Paul Frissen verkennen we de verschillende antwoordmogelijkheden op de
(normatieve) vraag: wat is het doel van het Hoger Onderwijs en wat mag ervan worden verwacht?
En waarom vinden we dat eigenlijk?
Dag 5: Praktijkdag bij de UvA en de HvA
Op de vijfde dag gaan deelnemers op bezoek bij de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool
van Amsterdam. Voorzitter van het college van bestuur van de UvA en de HvA, prof. dr. Louise
Gunning, neemt deelnemers mee in de meest prangende uitdagingen van een bestuurder van
Hoger Onderwijsinstellingen: op welke toekomstige ontwikkelingen bereidt het bestuur zich voor?
En voor welke strategische vragen staat zij? Een van de vraagstukken vormt de opdracht waar de
deelnemers in de middag mee aan de slag gaan. Onder leiding van de leermanager en de docent,
prof. dr. Jaap Boonstra, werken deelnemers in groepen aan de opdracht, de onderwijsstaf
organiseert hiervoor een serie gesprekken met docenten en studenten van de HVA en de UvA. Aan
het einde van de dag presenteren groepen hun bevindingen aan Louise Gunning.
Dag 6: Slotdag
Op de slotdag werken deelnemers in groepen aan een kleine opdracht, die ze in de vorm van
stellingen voorleggen aan een forum van experts en sleutelfiguren uit het hoger onderwijs.
We sluiten de dag af met een gezamenlijke borrel.
6
Onderwijsteam
Programmaleiding

Prof dr. Paul Frissen, decaan
Decaan en bestuursvoorzitter van de NSOB. Daarnaast is hij hoogleraar Bestuurskunde
aan de universiteit van Tilburg en lid van de RMO

Daphne Bressers MSc, leermanager
Onderzoeker en leermanager bij de NSOB

Drs Marije Plooij-van Ruiten, projectmanager
Projectmanager bij de NSOB
Docenten

Prof. dr. Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en tevens
bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Mr. Leonard Geluk, voorzitter van het college van bestuur van de Haagse hogeschool.

Prof. Dr. Mark Bovens, hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en lid van
de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).

Dr. Anka Mulder, vicevoorzitter van het college van bestuur van de TU Delft.

Dr. Lyanda Vermeulen-Kerstens. Onderwijsdirecteur pedagogische wetenschappen aan
de Erasmus Universiteit te Rotterdam.

Prof. dr. Susan te Pas, hoogleraar cognitieve psychologie van het hoger onderwijs aan de
Universiteit Utrecht.

Prof. dr. Willem Schinkel, hoogleraar sociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
en lid van de Jonge Akademie.

Prof. dr. Louise Gunning, voorzitter van het College van Bestuur van de UvA en de HvA

Prof. Dr. Jaap Boonstra, hoogleraar organisatieverandering bij de Universiteit van
Amsterdam en bij Esade Business School in Barcelona.
Praktijklocaties

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Universiteit van Amsterdam (UvA) & Hogeschool van Amsterdam (HvA)
7
Over de NSOB
De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) verzorgt sinds 1989 hoogwaardige
postacademische opleidingen. In dat jaar besloten de Universiteit Leiden en de Erasmus
Universiteit Rotterdam tot de oprichting van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Sinds
juli 1995 participeren behalve de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam ook de
Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam, de Technische Universiteit Delft, de
Universiteit van Tilburg en de Vrije Universiteit van Amsterdam in de NSOB.
Opleidingen NSOB
Vanaf haar aanvang streeft de NSOB ernaar om met geavanceerde en uitdagende opleidingen voor
het topsegment van het management in openbaar bestuur en publieke sector bij te dragen aan een
hoogwaardig openbaar bestuur. De opleidingen van de NSOB onderscheiden zich door:
▪
Het aanbieden van leeromgevingen die in hun didactiek zijn afgestemd op het leren van
ervaren tot zeer ervaren professionals. De inzet van topdocenten uit wetenschap en praktijk
is daarbij vanzelfsprekend.
▪
Het aanbieden van leerinhouden waarin inzichten uit vooraanstaande researchprogramma’s
worden verbonden met strategische vragen uit de praktijk. De relatie van de NSOB met
universiteiten is daarom van groot belang. Daarnaast is de NSOB ook een onafhankelijke
denktank die strategische vragen in de publieke sector onderzoekt.
▪
Het aanbieden van leerprogramma’s waarin maatschappelijke ontwikkelingen en
transformaties altijd uitgangspunt zijn voor reflectie over de publieke sector en het openbaar
bestuur. Begrip van de wereld is in deze domeinen cruciaal. Er kan niet worden volstaan met
instrumentele vakkennis op managementgebied.
▪
Het aandacht schenken aan persoonlijke effectiviteit in de context van de voornoemde
reflectie. Daarbij staat voor de NSOB voorop dat dienstbaarheid aan de publieke zaak een
van de professionele en dus ook persoonlijke kernwaarden is.
8


Contactpersonen
Leermanager (inhoud)
Daphne Bressers MSc
070 3024927
[email protected]
Projectmanager (organisatie)
Drs. Marije Plooij-van Ruiten
070 3024921
[email protected]
9

Download Report