140123_JacobKloppenburg_hard::hoofd

hard//hoofd
http://hardhoofd.com/2014/01/23/het-archief-voor-de-toekoms...
voorpagina » achterpagina » archief »
Like
16k
zoekterm
online tijdschrift voor kunst en journalistiek | © 2009 - 2013
| nl//be | colofon »
over hard//hoofd
◊ Aanbevolen
Grap van de
maand VIII
23 januari 2014
Gastbijdrage
Het Archief voor
de Toekomst
Vijftig jaar lang verzamelde Jacobus Kloppenburg alles wat hij kon
vinden. Hij sleepte het naar zijn zolder en doopte het geheel ‘Het
Archief van de Toekomst’. Ternauwernood van de vuilnisbelt gered,
wordt het nu tentoongesteld.
Langs de snelweg, niet ver van Antwerpen, staat een merkwaardig kunstwerk
op het terrein van de Verbeke Foundation: dertien zeecontainers zijn er zo
opgestapeld dat ze een klein paviljoen vormen. Het ontwerp is van de
Amsterdamse kunstenaar Jacobus Kloppenburg. Het geheel heeft wel wat
weg van de architectuur van Gerrit Rietveld, sober, rechtlijnig. De metalen
trappen en smalle gangen die de containers verbinden, bieden toegang tot de
wondere wereld van het Archief voor de Toekomst.
Als je er binnen komt is het eerste wat opvalt de ingetogen rommelige sfeer,
die in fel contrast staat met de strakke buitenkant. Een klein zelfportret van
de kunstenaar hangt in het eerste vertrek, uitgesneden uit een halve
avocadoschil. Links daarvan staat in een zuinig lettertype zonder schreef het
adagio van de tentoonstelling: TRASHTHETICAL LITERARTURE / VISIBLE
LANGUAGE OF A CULTURE.
Stephane
19/10/10
Ken je dat verhaal
van die herder
Randy
08/01/10
◊ Van deze auteur
Zondagsrust:
De nieuwe Rosa
Gastbijdrage
1 of 4
20/01/13
26.02.14 10:07
hard//hoofd
http://hardhoofd.com/2014/01/23/het-archief-voor-de-toekoms...
voorpagina » achterpagina » archief »
| nl//be | colofon »
Lang voordat Kloppenburgs kunst bij de kunstinstelling van Verbeke terecht
kwam, bevond het Archief voor de Toekomst zich op de bovenste
verdiepingen van pakhuis De Pelikaan aan de Lauriergracht in Amsterdam.
Het archief, dat bestond uit door Kloppenburg verzameld afval waar hij kunst
van maakte, werd brandgevaarlijk verklaard en vervolgens in 1997 door de
gemeente afgevoerd in dertien zeecontainers. De rekening voor de opslag was
overigens voor Kloppenburg zelf, toen al op hoge leeftijd en levend van een
AOW. Elf jaar later ging de gemeente, te midden van eindeloos getouwtrek
tussen kunstkenners, museumdirecteuren en kunstenaars, over tot
vernietiging.
Het Archief
Kloppenburg (83), die tijdens de Tweede Wereldoorlog al op de Lauriergracht
in Amsterdam woonde, klom in zijn jeugd vaak stiekem bij het pand van zijn
toekomstige atelier naar binnen. De Pelikaan gaf toen onderdak aan de
Wagnervereniging, een toneelvereniging gewijd aan het werk van Wagner.
Het moet dan ook daar geweest zijn, tussen de decorstukken van Der Ring
des Nibelungen en de Götterdämmerung dat hij de inspiratie opdeed die
later leidde tot zijn eigen Gesamtkunstwerk. In 1963, toen de
Wagnervereniging verhuisde, huurde hij de bovenste etages als atelier.
Kloppenburgs ervaringen tijdens de winter van ’44-’45 en de daarbij
passende economie van uitlikken, schrapen en hergebruik, vormen een rode
draad in zijn oeuvre. Weggooien is zonde, hergebruik is kunst! Op de fiets
struinde hij dag in dag uit de Amsterdamse grachten af en was hij te vinden
op het Waterlooplein. Alles wat zijn aandacht trok zeulde hij mee op de
bagagedrager. Kartonnen dozen vol rommel bond hij achterop, vastgesnoerd
met oude fietsbanden en stropdassen. Terug bij de Pelikaan takelde hij zijn
objets trouvés naar boven en bouwde zo gestaag verder aan zijn archief.
2 of 4
26.02.14 10:07
hard//hoofd
http://hardhoofd.com/2014/01/23/het-archief-voor-de-toekoms...
voorpagina » achterpagina » archief »
| nl//be | colofon »
Hoewel Kloppenburg veel tijd doorbracht in Duitsland, waar hij in aanraking
kwam met de beweging rond Joseph Beuys, werkte hij ook steeds in zijn
Amsterdamse atelier. In de jaren tachtig vergaarde hij zelfs enige roem in zijn
geboortestad. Nadat hij met zijn grote pasteltekeningen op bruin pakpapier
in Museum Fodor tentoonstelde, moest hij zijn deurbel saboteren om niet
gestoord te worden door de toeloop van geïnteresseerde kopers. Het Parool
van 24 december 1985 beschreef de tentoonstelling als “ronduit
opzienbarend”. Kloppenburg was zelf alleen niet gediend van zoveel aandacht
en trok zich terug in Duitsland tot de storm was overgewaaid. Hij weigerde te
verkopen. Het geheel móest en zou bij elkaar blijven.
Overblijfselen
Het paviljoen bij de Verbeke Foundation huisvest wat vandaag de dag nog
over is van het oorspronkelijke Archief. Beschilderde autodeuren,
opengevouwen melkpakken, bonbondoosjes, alles gebruikte hij om op te
tekenen. Het resultaat is een zeer fijnzinnig mengsel tussen reclamecultuur
en kunst. De inhoud van dat archief was ‘de zichtbare taal van een cultuur’.
De constante verwerking van het afgedankte moet worden gezien als een
kritiek op de consumptiemaatschappij van na de oorlog. Als een haast
sedimentvormende kracht is die consumptie zichtbaar in de lagen van het
archief.
Dat bij de gedeeltelijke vernietiging van het archief in 2008 het gros van die
pastels en talloze andere werken verloren is gegaan, is een blamage. Maar
enige troost vindt de kunstenaar in de hernieuwde aandacht. Het Mondriaan
Fonds financierde de bouw van het paviljoen bij de Verbeke Foundation en
de Volkskrant kopte in een artikel over de opening ‘Trash XXL’. Zijn werk
wordt door de krant op twee volle pagina’s breed uitgemeten. En zij die
afgelopen december op de opening waren, konden de man zelf op de
tentoonstelling gewoon zien rondschuifelen. Hij oogt optimistisch en maakt
nog steeds meerdere werken per dag.
Dit is een gastbijdrage van Mathijs Gomperts. Mathijs (1988) is filosoof en
onderzoeker.In het verleden werkte hij onder andere als programmamaker
bij literair podium Perdu en was hij hoofdredacteur van filosofieblad
Cimedart. Tegenwoordig geeft hij filosofieles aan het voortgezet onderwijs
3 of 4
26.02.14 10:07
hard//hoofd
http://hardhoofd.com/2014/01/23/het-archief-voor-de-toekoms...
in Amstelveen.
| nl//be | colofon »
voorpagina » achterpagina » archief »
Gastbijdrage
4 of 4
Tweet
0
Like
22
26.02.14 10:07

Download Report