OPBOUW Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen Nr. 7, december 2014 67e jaargang Bijdragen voor de Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen zijn nodig om de activiteiten van de gemeente te kunnen financieren. U kunt uw bijdrage overmaken op de volgende rekening: Gironummer NL88INGB0000820317 t.n.v. Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen. Alvast hartelijk bedankt voor uw bijdrage. Bestellen collectebonnen: De Collectebonnen (10 x € 1, 10 x € 2, 4 x € 5 ) zijn op een vel ter waarde van € 50 verkrijgbaar. U bestelt ze door het bedrag van € 50 (of het meerdere ervan) plus € 1 voor papier en versturen over te maken aan de lutherse gemeente (gironummer NL88 INGB 0000 8203 17) en vermeldt in het betref ‘collectebonnen’ en uw postadres. U ontvangt de collectebonnen per post thuis Inhoud Jozef in het licht ..................................................................................... 4 Kerkdiensten december 2014 – februari 2015 ........................................... 6 Bij de kerstdiensten ................................................................................ 8 Een lector draagt bij aan de eredienst ...................................................... 9 18 januari 2015 Oecumenische viering in de Nieuwe Kerk ......................... 9 18-25 januari Week van Gebed .............................................................. 10 14 december: Kamerkoor Tiraña zingt Brahms ....................................... 11 17 december ontmoetingsmiddag in kerstsfeer ....................................... 13 21 december kerstboom versieren ......................................................... 14 Lutherdecade 2014 in Groningen ........................................................... 15 Uitnodiging Brandenburgs Buffet – vrijdag 9 januari 2014 ....................... 16 Actie Kerkbalans - acceptgiro ................................................................. 17 Website Nederlandse Lutherse Vrouwenbond ......................................... 18 Jan de Boer versterkt het diaconale team ............................................... 18 Collectedoelen ...................................................................................... 18 Uit het gemeenteblad van 60 jaar geleden ............................................. 22 Messiah - George Frideric Handel ........................................................ 25 Cantorij december-januari ..................................................................... 26 Gsp: Dansend door de kerk: verrassende ontdekkingen! ......................... 27 Bijdragen levend geld in 2014................................................................ 28 Uit de kerkenraadsvergaderingen okt-nov .............................................. 29 Agenda december 2014 – januari 2015 .................................................. 32 3 Meditatie Jozef in het licht Maria en het kind krijgen met kerst alle aandacht. Ja, zo gaat dat vaak bij een geboorte. Moeder en kind krijgen alle aandacht en de vader blijft op de achtergrond. Zo is gaat het ook met Jozef met kerst. Hij hoort er vanzelfsprekend bij maar hij staat meestal op de achtergrond, in de schaduw van Maria en het goddelijk kind, Jezus. Arme Jozef; in de kerststal heeft hij min of meer dezelfde positie als de os en ezel. Hij heeft ook in een ander opzicht een moeilijke positie. Doordat Jezus de zoon van God is wordt Jozef weleens de pleegvader van Jezus genoemd. Maar dat gaat wel iets te ver. Jozef was immers de wettige vader van Jezus. Een heilige familie Jozef, Maria en Jezus vormen een gezin, soms ‘heilige familie’ genoemd. We weten dat Jezus later nog broers en zussen kreeg. We kennen het beroep van Jozef. Van hem wordt vertelt dat hij timmerman was. De laatste keer dat we iets van hem in de Bijbel vernemen is toen Jezus twaalf jaar oud was. Dat was toen het gezin samen met de hele familie op pelgrimsreis naar Jeruzalem ging en de ouders op de terugreis ontdekten dat Jezus in Jeruzalem, in de tempel was achtergebleven. Jozef wordt later toen Jezus volwassen was en als prediker rondtrok niet meer genoemd, terwijl zijn broers en zussen en zijn moeder dan nog wel genoemd worden. Van Maria weten we dat ze nog leefde toen Jezus werd gekruisigd. Omdat Jozef dan niet meer wordt genoemd neemt men dus aan dat hij toen al overleden was. 4 Over Jozef Jozef wordt in de Bijbel een rechtschapen mens genoemd. Kenmerkend voor zijn rol bij de geboorte van Jezus is dat hij naar de stem van God luisterde die in dromen tot hem sprak. In 1621 kreeg Jozef in de rooms-katholieke kerk zelfs een eigen feestdag, op 19 maart. Als timmerman groeide hij uit tot de heilige voor timmer- en ambachtslieden, later werd hij daarmee ook tot een heilige voor de arbeiders. Jozef als vader Jozef wordt vaak ook als liefdevolle vader afgebeeld en zo als voorbeeld voor alle vaders gesteld. Hij heeft zijn rol als vader vervuld. Hij was bij de geboorte van zijn zoon. Hij neemt zijn rol in het leven van Jezus op zich. Hij was als goede vader zeer bezorgd om zijn zoon toen ze achter kwamen dat de twaalfjarige Jezus niet bij het reisgezelschap was. In de kerststal Ook in de kerststal neemt Jozef zijn aloude plaats in, dienend, op de achtergrond. Maar hoe dan ook zonder Jozef is de heilige familie niet compleet. Of we zelf nu familie hebben of niet; of we kerst met de of zonder familie vieren de boodschap van dit kind is dat we allen kinderen van God zijn: een grote heilige familie. Om te laten zien wat dat betekent is hij in onze wereld gekomen als een kind. Een gezegend kerstfeest gewenst, Ds. Susanne Freytag 5 Kerkdiensten De diensten beginnen in principe om 10.00 uur in de Kerkzaal. Diensten met een zijn diensten waarin het Heilig Avondmaal wordt gevierd. Diensten aangeduid met hebben een kindernevendienst. Orgelspel: bd =begin van de dienst, ed = einde van de dienst Kerkdiensten december 2014 – februari 2015 DECEMBER dec 7 2e zondag van Advent voorganger: Ds. J.J.H. Bras bd Nun komm, der Heiden Heiland – J.S. Bach ed idem dec 14 3e zondag van Advent muziekdienst met Kamerkoor Tiraña voorganger: Ds. S. Freytag bd Adventsmuziek – Johannes Brahms ed Gottes Sohn ist kommen – J.S. Bach dec 21 4e zondag van Advent voorganger: Ds. S. Bijl bd Magnificat Primi Toni – D. Buxtehude ed In dulci jubilo – J. S. Bach dec 24 kerstavond 16.00 uur voorganger: Ds. S. Freytag dec 24 kerstavond 19.30 uur m.m.v. Cantorij voorganger: Ds. S. Freytag bd cantorij ed In dulci jubilo – J.S. Bach 6 dec 25 Eerste kerstdag voorganger: Ds. S. Freytag bd Praeludium D – J.S. Bach ed Fuga in D – J.S. Bach dec 28 Zondag na Kerstmis gezamenlijke dienst kleine oecumene in de Remonstrantse kerk, Coehoornsingel 14 voorganger: ds. L. Lijzen JANUARI jan 4 Epifaniën voorganger: Ds. S. Freytag bd Wie schön leuchtet der Morgenstern – J.S. Bach ed improvisatie jan 11 1e zondag na Epifaniën voorganger: Mw. C.S. Minnaard-Müller bd Wie schön leuchtet der Morgenstern – D. Buxtehude ed In Dulci Jubilo – D. Buxtehude jan 18 2e zondag na Epifaniën Zondag van de eenheid, gezamenlijke dienst in de Nieuwe Kerk, Nieuwe Kerkhof 1 m.m.v. de Lutherse Cantorij voorgangers: ds. S. Freytag en Revd Sam Van Leer (angl.) jan 25 3e zondag na Epifaniën voorganger: Ds. E.de Fouw 7 FEBRUARI feb 1 Septuagesima voorganger: Ds. W. Tinga-Bosma feb 8 Sexagesima muziekdienst met Moderato Cantabile voorganger: Ds. S. Freytag feb 15 Quinquagesima voorganger: Ds. J.J.H. Bras Bij de kerstdiensten Kerstavond Op Kerstavond 24 december om 19.30 uur houden we de traditionele kerstavonddienst. Het kerstverhaal spreekt tot de verbeelding. De geboorte van Jezus is dan ook op vele verschillende manieren afgebeeld. Ook dit jaar zullen we door de ogen van een kunstenaar, een beeld geprojecteerd op de kerkmuur, kijken naar het kerstverhaal. Aan deze dienst verleent de cantorij haar medewerking. In het donker van de kerstnacht warmen we onze ziel en ons gemoed bij het licht van de kerstboom en kaarsen. Na de dienst is er bij koffie, thee of een glaasje glühwein gelegenheid elkaar in kerstsfeer te ontmoeten. Eerste kerstdag Op kerstochtend vieren we dat Jezus geboren is. Wat betekent dit voor ons? Hoe kan dit ons leven beïnvloeden? Bij de koffie met iets lekkers en is er gelegenheid elkaar een gezegende kerst te wensen. 8 Een lector draagt bij aan de eredienst Een paar jaar geleden hebben we het al eens geprobeerd: de bijdrage van een lector invoegen in de eredienst. Enkele mensen zijn zelfs op een of twee avonden door Susanne getraind om goed uit de Bijbel te lezen. Toch is het fenomeen lector niet echt van de grond gekomen, als treedt heel af en toe een gemeentelid als lector op. De kerkenraad heeft besloten een nieuwe poging te wagen, omdat wij een actieve bijdrage van gemeenteleden aan de liturgie als waardevol beschouwen. Het gaat dan vooral om de lezingen uit het Oude Testament en uit de Brieven; de Evangelielezing zal doorgaans door de predikant worden gedaan. Mocht u interesse hebben om mee te doen, ook al beschouwt u zich (nu nog) niet als een goede (voor)lezer, dan kunt u dat mailen naar mij: [email protected]. Mede afhankelijk van het aantal aanmeldingen gaan we dan bekijken hoe we dit element van met elkaar gemeente zijn kunnen vormgeven. Henk Schaaf 18 januari 2015 Oecumenische viering in de Nieuwe Kerk Het materiaal van de Week van Gebed komt uit Brazilië en heeft als uitgangspunt het verhaal van de Samaritaanse vrouw (Johannes 4: 7). Zij raakt bij een put in Sichar in gesprek met Jezus over 'levend water'. De tekst nodigt uit om na te denken over vitaal geestelijk leven, in de Bijbel ook wel 'levend water' genoemd. Dit jaar zal voor het eerst ook de Anglicaanse Grace Church aan de oecumenische viering meedoen. Deze dienst wordt door de EvangelischLutherse Gemeente en deze nieuwe Anglicaanse gemeente voorbereidt. De Anglicaanse liturgische traditie zal in deze dienst een bijzonder accent krijgen. De oecumene kent altijd ook een internationaal aspect en verbindt 9 mensen over taal- en geloofsgrenzen heen. Deze dienst zal hierdoor een internationaal karakter krijgen met daarin elementen in het Engels en in het Duits. Met medewerking van de cantorij van de Evangelisch-Lutherse gemeente en musici van de Anglicaanse Gemeente. De oecumenische viering vindt plaats op zondag 18 januari – 10.00 uur in de Nieuwe Kerk. Voorgangers zijn ds. Susanne Freytag van de EvangelischLutherse kerk en de Revd Sam Van Leer, Anglicaanse Gemeente. Er is in deze dienst ook kindernevendienst. 18-25 januari Week van Gebed Op deze viering volgt de Week van Gebed Groningen die door het Evangelisch Contact Groningen in samenwerking met de Raad van Kerken wordt georganiseerd. Het thema: ‘Dorst?’ en het verhaal van de Samaritaanse vrouw bij de bron (Johannes 4) zijn ook hier de leidraad. U wordt van harte uitgenodigd om deel te nemen aan de Internationale week van gebed. Wereldwijd komen christenen, jong en oud, deze week samen om te bidden voor o.a. kerk, land, stad, regering, zending, hulpverlening en zorg. We staan stil bij het belang van gebed en zoeken de eenheid in ons geloof door samen te bidden. Deze bijeenkomsten zullen bestaan uit een korte toespraak door onderstaande voorgangers, samen zingen en ruim tijd voor gebed en ontmoeting. Aanvang bijeenkomsten van 19.30 tot circa 20.45 uur Zondag 18/1 “Door Samaria gaan ” Tjerk Riemersma Maandag 19/1 Geert Brusewitz “Geef mij te drinken “ Het Pand Madoerastraat 16 Jeruzalemkerk W.A. Scholtenstraat 25-27 Dinsdag 20/1 “U hebt geen emmer “ De Cirkel Willem de Graaff Korreweg 47 ( zij-ingang Singelweg 14b ) Woensdag 21/1 Nico Vennik “Het wordt in Hem een bron “ Leger des Heils Dirk Huizingastraat 15-17 Donderdag 22/1 “Ik heb geen man ” 10 De Rank Fokko Stalman Paterswoldseweg 123 Vrijdag 23/1 “In Geest en in Waarheid ” Stadskerk / VBG Tiemo Meijlink studentenpastor Frieschestraatweg 221 Zaterdag 24/1 “De vrouw liet haar kruik staan ” Oosterkerk Jacob Wubs E.Thomassen à Theussinklaan 1 Gebedsconcert m.m.v. Afrikaans koor La Chorale Centrale Europe Muziekdienstcommissie 14 december: Kamerkoor Tiraña zingt Brahms Op 14 december is Kamerkoor Tiraña te gast in onze kerk. Op het programma: Johannes Brahms - Warum ist das Licht gegeben dem Mühseligen? & O Heiland, reiß die Himmel auf. Anton Bruckner- Virga Jesse. Felix Mendelssohn-Bartoldy: Denn er hat seinen Engeln befohlen. In ‘Warum ist das Licht gegeben dem Mühseligen’? wordt de klacht van Job beantwoord met teksten uit de Klaagzangen van Jeremia en uit de brief van Jacobus, een tekstkeuze die J.S. Bach ook zou hebben kunnen kiezen. Tenslotte klinkt het berustende koraal van Maarten Luther Mit Fried und Freud fahr ich dahin. Gedeelten van het motet zijn gebaseerd op de onvoltooide Missa Canonica, waar Brahms in 1856 aan werkte. Anders dan in de onvoltooide mis, bereikt Brahms in het motet een perfecte balans tussen contrapuntische techniek en romantische expressie. Het andere werk van Brahms is het Adventsmotet ‘O Heiland, reiß die Himmel auf’ waarin God in prachtige poëtische beeldtaal wordt gesmeekt om de Verlosser naar de aarde te zenden. Het kamerkoor staat onder leiding van Tymen Jan Bronda. In de dienst gaat Ds. Susanne Freytag voor. Muziekdienst zondag 14 december, 10:00 uur Lutherse Kerk Groningen, Hadddingestraat 23. Entree: (collecte) www.kamerkoortirana.nl 11 Ouders en kinderen Kling klokje klingelingeling – Jezus is geboren Speciale kerstdienst voor ouders met (kleine) kinderen op 24 december 16 uur in de Lutherse kerk, Haddingestraat 23 De lutherse gemeente houdt een speciale kerstdienst voor kinderen. Ouders, grootouders, zijn natuurlijk van harte welkom. Deze dienst vindt plaats op de kerst(voor)avond, op 24 december om 16:00 uur. In de kerk komen we bijeen waar een stralende kerstboom de kerststal verlicht. In deze - hooguit driekwartier durende - dienst zal het verhaal van Jezus’ geboorte worden verteld in een kerstspel en worden een aantal bekende kinder-kerstliederen gezongen, waarbij de kinderen muziek zullen maken. Neem daarom voor uw kind(eren) een rammelaar, trommel of ander instrumentje mee. 12 Ontmoetingsmiddag 17 december ontmoetingsmiddag in kerstsfeer We willen graag iedereen uitnodigen op deze speciale ontmoetingsmiddag in kerstsfeer. We vragen wel iedereen die komt om zelf ook iets bij te dragen aan de kerstsfeer van deze bijeenkomst door iets mee te nemen wat voor hem of haar met kerst te maken heeft. Dat kan een gedicht zijn, een bijzondere kerstbal, wat lekkers, een verhaal … alles wat voor u bijdraagt aan een kerstgevoel. Op deze middag luisteren we naar elkaars verhalen en gedichten, bekijken wat mensen hebben meegebracht en proeven van het lekkers dat we met elkaar delen. Deze ontmoetingsmiddag in kerstsfeer is een goede gelegenheid om eens op de ontmoetingsmiddag te komen. De middag in kerstsfeer vindt plaats Woensdag 17 december van 14:00 – 15:30 uur De deur is vanaf 13:30 uur geopend zodat zij die wat eerder komen niet voor een gesloten deur komen te staan. De eerste ontmoetingsmiddag in het nieuwe jaar is op woensdagmiddag 21 januari, zelfde tijd en plaats. 13 Op de ontmoetingsmiddag in november werden er kerstkaarten gemaakt. Klazien Opten had dit allemaal voorbereid. Gemeenteactiviteiten 21 december kerstboom versieren Het is in de afgelopen jaren een goede gewoonte geworden dat we samen na de dienst van vierde Advent de kerstboom gaan versieren. De één klimt met plezier de ladder op en de ander houdt diezelfde ladder stevig vast en samen zorgen we ervoor dat de kerstballen en slingers mooi over de boom worden verdeeld. Na de dienst van 4 januari zullen we de versieringen weer uit de boom halen en opbergen. 14 Terugblik Lutherdecade 2014 in Groningen In voorbereiding op de herdenking van 500 jaar reformatie in 2017 vindt er jaarlijks een bijeenkomst in het kader van de Lutherdecade plaats. Dit jaar was het in Groningen. Het aantal deelnemers was met zo’n dertig deelnemers laag. Voor sommigen was het de eerste keer dat ze in de Lutherse Kerk in Groningen kwamen. De lezing over reformatie en politiek door dhr. Val werd zeer gewaardeerd. Gevolgd door een lezing over de geschiedenis van de lutherse gemeente Groningen. Onze gemeente was deze keer gastvrouw. Een aantal vrijwilligers zorgden ervoor dat de versnaperingen in de pauzes en aan eind goed verzorgd waren. Op de foto’s ziet u een kleine impressie van deze dag. 15 Uitnodiging Brandenburgs Buffet – vrijdag 9 januari 2014 Aan de leden en alle belangstellenden van de Lutherse Gemeente In samenwerking met de Vrienden van de Lutherse kerk (SVLK) en het Luthers Bach Ensemble (LBE) nodigt de kerkenraad u van harte uit voor het jaarlijks terugkerende Brandenburgse Buffet, dat door muziek en een lezing zal worden omlijst, op 9 januari van het nieuwe jaar in de kerk. Het programma wordt dit jaar door de EvangelischLutherse Gemeente verzorgd. Het LBE is verbonden met de Lutherse kerk. Het LBE draagt regelmatig bij aan de muziekdiensten. Diensten waar veel gemeenteleden op afkomen en daarnaast veel gasten. Deze maken dan natuurlijk niet alleen kennis met de prachtige cantates van J.S. Bach, maar ook met de Lutherse liturgie en de Lutherse gemeente. Christian Ludwig van De SVLK is zoals u weet actief met name Brandenburg in het werven van donateurs ter instandhouding van gebouw, e.e.a. in de meest ruime zin des woords. Daarnaast organiseert het concerten met een bijzonder tintje. Ook dit jaar organiseren de Vrienden voor hun donateurs 16 het Brandenburgs Buffet mee, u zult hen vast en zeker ontmoeten tijdens deze bijzondere gelegenheid. Programma Brandenburgs Buffet 2013 17.30 u Kennismaking met borrel, sapje en hapje (Lutherzaal) 18.15 u lezing door Susanne Freytag: Highlights uit de geschiedenis van de Evangelisch-Lutherse gemeente (kerkzaal) 18.45 u Opening Buffet (Lutherzaal) 19:45 u muzikale bijdrage vanuit de lutherse gemeente 20.15u ter afsluiting een kopje koffie En nu iets over het buffet, dat heeft wederom een beetje de vorm van koekje van eigen deeg. Wij hebben hiervoor gekozen, omdat het gezellig is, omdat het vast en zeker zal functioneren en tenslotte, om het voor ons allen betaalbaar te maken. Het is namelijk wederom de bedoeling, dat u zelf een eetbare bijdrage voor het buffet meebrengt. Te denken valt aan een soepje, een frisse salade, deegwaren, verse rauwe groenten, fruit, hartige taarten, kleine vleesgerechten, een visje, noem maar op ... Voor koffie, thee, sap en wijn wordt gezorgd. Het geheel zal een zeer verrassend buffet opleveren. De kerkenraad Bij de acceptgiro Actie Kerkbalans - acceptgiro Bij deze uitgave van Opbouw vindt u de vierde en laatste acceptgiro in het kader van de Actie Kerkbalans 2014. We verzoeken u deze voor uw bijdrage aan de gemeente te gebruiken en we danken u alvast voor uw bijdrage. 17 Landelijke Lutherse activiteiten Website Nederlandse Lutherse Vrouwenbond De Nederlandse Lutherse Vrouwenbond (NLVB) heeft sinds kort een eigen website: www.nlvb.net. Webmaster is Elizabeth Huxdorff, tevens bestuurslid van de NLVB. Op de site vindt u naast de bestuursgegevens, de geschiedenis van de bond, jaarverslagen en artikelen ook de meest actuele informatie over de activiteiten. Er is ook een Facebookaccount aangemaakt, op de website leest u hoe u zichzelf als ‘vriend/vriendin’ kunt aanmelden. Wij zijn benieuwd wat u van onze site vindt en kijken uit naar uw reacties, die u op de site kunt achterlaten. Coby Aartsen, secretaris NLVB Uit de diaconie Jan de Boer versterkt het diaconale team De diaconie heeft versterking gekregen! Niet met een diaken - hij wordt ook geen lid van de kerkenraad -, maar wij zijn blij dat Jan de Boer als collectant ons gaat helpen. Wellicht heeft u al opgemerkt dat hij assisteert bij het collecteren, maar binnenkort zal hij dat ook in z’n eentje doen. De taken van een diaken in de dienst zal hij dan vervullen zoals ook een diaken dat doet. Het feit dat hij wat dat betreft volledig meedraait, brengt verlichting bij het invullen van ons dienstrooster. Wij gaan ervan uit dat hij de komende tijd de collectezak met voldoening rond zal laten gaan! Collectedoelen 7 december - Pastoraat | Open Hof Binnen onze kerkelijke gemeente zien wij om naar elkaar. Maar daar mag het niet bij blijven, wij moeten ook oog hebben voor de wereld om ons heen. 18 Zo kijken we ook naar de mensen die De Open Hof in onze binnenstad geregeld bezoeken, om daar gezien en gehoord te worden. Voor hen is een huiskamer waar naast een broodmaaltijd ruimte is voor een gesprek bij een kop koffie, van groot belang. Met De Open Hof als concreet doel voor ogen collecteren we voor deze en andere vormen van pastoraat in deze dienst. 14 december - Exodus Nederland Exodus Nederland is het samenwerkingsverband van veertien Exodusstichtingen en een omvangrijk vrijwilligersnetwerk die toekomstperspectief bieden aan gedetineerden, ex-gedetineerden en hun familieleden. Een belangrijk aspect van het Exoduswerk is het bieden van begeleiding van gedetineerden en ex-gedetineerden voorafgaand aan en tijdens hun terugkeer in de samenleving. Werkprojecten uitgaande van een Exodushuis bijvoorbeeld helpen bij het (her)vinden van een dagritme, de sociale activering en het verbeteren van relaties. Ook wordt aandacht besteed aan de partners en kinderen van gedetineerden. Voor dit veelzijdige en belangrijke werk, dat een uit particulier initiatief is gegroeid en mede wordt gedragen kerken en overheid, vragen wij uw bijdrage in de diaconiecollecte. 21 december - Diaconale doelen in de stad en regio Uit de aankondigingen in deze rubriek blijkt telkens weer dat veel diaconiecollecten één bepaalde bestemming hebben. Uw diaconie kan het rooster van doelen voor een deel zelf invullen, maar moet ook rekening houden met het collecterooster van de PKN. Veel kleinere diaconale doelen, zoals het werk van de Werkgroep Ziekenpastoraat Groningen-Drenthe en van de Interkerkelijke Commissie voor de Pastorale verzorging van doven in de provincie Groningen, komen daardoor op ons rooster niet met name voor. Maar ook zij krijgen elk jaar een bijdrage uit onze diaconale inkomsten, en vandaag collecteren wij speciaal om ook dit jaar deze doelen in Stad en Ommeland te kunnen blijven steunen. 24 en 25 december - Kerk in Actie | Kinderen in de knel Zoals in voorgaande jaren staan draait het om kinderen bij het collectedoel tijdens de kerstdagen. Een kind moet zich veilig kunnen voelen, maar dat is een gevoel dat veel weeskinderen in Rwanda missen. In deze dagen willen wij die kinderen de onmisbare momenten van aandacht van papa en mama gunnen. In de kerstcampagne staat daarom het werk van Kerk in Actiepartner Ukundwa centraal. Zij zet zich in voor de vele aidswezen in Rwanda, door voor hen een pleeggezin te zoeken, en deze gezinnen vervolgens ook te begeleiden bij de opvoeding. Voor organisaties als Ukundwa collecteren 19 wij tijdens de kinderkerstdienst, op kerstavond en op kerstochtend. Voor een licht in de duisternis van kinderen in de knel. 4 januari - Eigen diaconie Zoals al vaker in deze rubriek is geschreven, zijn er diaconale doelen waarvoor niet apart wordt gecollecteerd, maar die wel een bijdrage uit onze diaconiekas ontvangen. Ook komt het wel voor dat we als diaconie een collecte naar boven aanvullen, als we vinden dat doel en opbrengst niet helemaal in evenwicht zijn. Om de diaconiekas op orde te houden, collecteren we zo nu en dan voor de eigen diaconie. Zo ook op deze eerste zondag van 2015. Helpt u mee om ook dit jaar deze bijdragen voor verschillende doelen mogelijk te maken? 11 januari - Voedselbank Groningen De Voedselbank in onze stad kan helaas nog niet worden opgeheven. Integendeel, velen - gezinnen en alleenstaanden - kunnen niet buiten de ondersteuning van de Voedselbank. Zoals u weet, staat zo nu en dan tijdens de koffie na de dienst de groene kikker bescheiden bedelend op tafel. Vandaag krijgt hij hulp van de collectezak, want vanochtend collecteren we voor dit doel. De medewerkers van de Voedselbank kunnen het geld dan besteden aan zaken waaraan op dat moment veel behoefte is, en die niet in natura bij de Voedselbank worden aangeboden. Van harte nodigen wij u uit uw steentje bij te dragen voor de stadjers die moeilijk rond kunnen komen. 18 januari - PKN | Oecumene Op deze ‘Zondag van de eenheid’ is het thema ‘Kerk zijn over grenzen heen’. Oecumene is met elkaar meeleven en samen kerk zijn over grenzen heen, in tijden van rust en in tijden van nood. Oecumene is ook het brengen van het evangelie op plekken waar veel mensen samen kunnen komen. Denk daarbij aan een evenement als The Passion, dat in april vorig jaar in Groningen werd gehouden, en waarbij velen - life in de stad en via de televisie - op een bijzondere wijze met het lijdensverhaal werden geconfronteerd. Om de veelzijdige oecumenische activiteiten te kunnen voortzetten, collecteren we vanochtend voor dit doel. 25 januari - PKN | Catechese en educatie Het doorgeven van het geloof in God, van generatie op generatie, gebeurt in de kerk ook via de catechese. In deze tijd vraagt dat veel van de mensen die zich hiervoor inzetten, de catecheten. JOP, Jeugdorganisatie van de Protestantse Kerk, gelooft dat elk kind en elke jongere geliefd is door God. JOP ondersteunt en inspireert vrijwilligers via trainingen en materialen hoe 20 ze naast jongeren kunnen staan. Met de opbrengst van de collecte van deze ochtend kan de kerk blijvend investeren in catechese en educatie. Helpt u mee? 1 februari - Kerk in Actie | Werelddiaconaat De Werelddiaconaatcollecte staat vandaag in het teken van notenboeren in Cambodja. Partnerorganisatie Non Timber Forest Production zet zich in om etnische minderheden aan een beter bestaan te helpen. Zij startte hiervoor een bijzonder project in vijf dorpen, waar boerengroepen worden getraind om cashewnoten te produceren, te verwerken en te verkopen. Doel is om meer inkomen te genereren en de positie en rechten van inheemse groepen in de samenleving te verbeteren. Met uw bijdrage aan de collecte steunt u dit en andere werelddiaconale projecten van Kerk in Actie. 8 februari - Stichting Lutherse Werkgroep voor Kerkmuziek De eerste muziekdienst van het nieuwe kalenderjaar is voor ons de perfecte aanleiding om voor de Stichting Lutherse Werkgroep voor Kerkmuziek te collecteren. De werkgroep ijvert voor het verbreiden van de kerkmuziek in het algemeen, en - uiteraard - voor die van de lutherse kerkmuziek in het bijzonder. Wij hopen dat de opbrengst van deze collecte mag bijdragen aan het hart van ons gemeenteleven, de eredienst, waarin muziek een wezenlijk onderdeel van de liturgie vormt. Collecteopbrengsten 31 07 14 21 28 05 12 26 31 02 09 16 23 augustus september september september september oktober oktober oktober oktober november november november november eigen diaconie PKN Jop Diasporagift Vredeswerk Stichting Garuda House Bali Werelddiaconaat rondom Hervormingsdag K.i.A noodhulp Syrië-Irak K.i.A. najaarszending Voedselbank K.i.A. Rudolfstichting Lutherse kerkmuziek 61,17 48,44 55,75 83,21 53, 11 42,65 136,87 20,60 161,87 28,45 67,40 36,80 62,59 Verder willen wij nog bedanken voor een gift van € 30,00. 21 Petra Vogl | Patryk Piwocki | Henk Schaaf Uit de oude Doos Uit het gemeenteblad van 60 jaar geleden In deze rubriek treft u oud nieuws aan. Hoe verging het de lutherse gemeente Groningen in 1954. We vertellen en citeren uit het gemeenteblad van 60 jaar geleden. Opbouw 60 jaar geleden In Opbouw no.2 1954 lezen we het vervolg van het werk in wijken. Er zijn nu drie wijken. De eerste avond van wijk I in het zaaltje bij de Sionskerk was goed bezocht lezen we in dit nummer. Wijk II kwam eerst thuis bij de familie Hallewas samen maar nu is gekozen om dit in de Lutherzaal te doen. “Men was gelukkig voor een drietal avonden beslag te kunnen leggen op het voor deze wijk centraal gelegen Lutherzaaltje. Verder was men van oordeel, dat de inhoud van de lezingen niet te moeilijk moest zijn en dat buiten dr Munter ook anderen een bijdrage aan dit wijkwerk moeten leveren”. In dit nummer lezen we ook van de oprichting van de Broederkring: “Op 4 October j.l. had de eerste samenkomst plaat van onze Broederkring. Negen personen hadden zich hiervoor opgegeven, dus voorwaar geen groot aantal, maar toch voldoende om te “starten” … Waar wij thans nog staan aan het begin van onze samenkomsten en het aantal leden nog gerig is, zou ik U gaarne willen opwekken U alsnog op te geven als lid van onze Broederkring ter versteviging van de onderlinge band tussen de Gemeenteleden en tot het welzijn van onze Kerk.” 22 Helaas, de broederkring is er niet meer. Toen de vrouwenbond en broederkring kleiner werden hadden ze besloten om hun bijeenkomsten gezamenlijk te houden. Wanneer deze samenvoeging is gebeurd weet ik niet. In de jaren negentig toen ik predikant werd van deze gemeente kwam deze beide vereniging nog steeds maandelijks op een avond bij elkaar. Op deze avonden werden zeer diverse sprekers uitgenodigd. Op gegeven moment werd de groep te klein. Er werd nog geprobeerd om op een middag samen te komen maar dat hielp niet. Ik weet niet meer in welk jaar maar ergens rond de eeuwwisseling is er een einde gekomen aan de in 1954 opgerichte broederkring. Het dagboek In 1954 werd net als in eerdere jaren de Lutherse Dagkalender verkocht. Er bestond toen een versie als scheurkalender en een in boekvorm. De eerste kostte f 1,90 en de tweede f 2,50. Deze kalender kon je contant, per postwissel of door overschrijving betalen. Lutherzaaltje Het Lutherzaaltje behoorde op dat moment aan de vereniging van vrijzinnig Luthersen. “De exploitatie van het aan de vereniging toebehorend Lutherzaaltje verloopt niet onbevredigend: het werd behalve door diverse verenigingen, waarvoor huur werd ontvangen, geregeld pro deo afgestaan aan de Zondagsschool en Zusterkring.” Avondmaal We lezen in dit nummer ook iets over de ontwikkeling rond het avondmaal in de loop van de geschiedenis van deze gemeente: Op de 1ste Advents-Zondag zal het Avondmaal worden bediend. De avondmaalsbediening geschiedt in aansluiting op de hoofddienst. Ook zij, die niet aan het Avondmaal wensen deel te nemen, kunnen de hoofddienst in zijn geheel meemaken, daar hun gelegenheid wordt gegeven vóór de Avondmaalsbediening de kerk te verlaten. Indertijd besloot de kerkeraad, op verzoek van verschillende gemeenteleden, het aantal avondmaalsvieringen uit te breiden. Wij kerken hiermede terug tot een goede Lutherse traditie. De geschiedenis vna onze gemeente vertelt, dat voor 1879 het Avondmaal meerdere malen werd gevierd. Nadien in ieder geval nog twee maal pr jaar. Dat dit uitgelopen is op een viering, die alleen op Goede Vrijdag plaats ond, vindt zijn oorzaak in de geringe waardering van het sacrament. Deze waardering werd beïnvloed door een toenmalige 23 rationalistische theologie. In onze tijd denkn wij daar wel geheel anders over tenminste wat een jongere generatie betreft. Daarbij hebben wij het voorrecht te kunnen putten uit een rijke lutherse traditie. Door Luther en de latere Lutheranen werd het sacrament, het Avondmaal, hoog gewaardeerd. Daar immers ontvangen wij in, met en onder brood en wijn het lichaam en bloed van Christus. Daar ontvangen wij vergeving der zonden, leven en zaligheid. Intussen vieren we het Heilig Avondmaal een keer per maand. In mijn jeugd heb ik dit ook nog meegemaakt dat zoals hier beschreven de hoofddienst werd afgesloten en mensen die niet aan het Avondmaal wilden of niet konden deelnemen, omdat zij nog geen belijdend lid waren, dan naar huis gingen. Terwijl de anderen bleven om het Avondmaal te vieren. Samenstelling: Susanne Freytag 24 Luthers Bach Ensemble Messiah - George Frideric Handel Toen Handel in 1741 zijn Messiah componeerde was hij al zo’n dertig jaar werkzaam in Londen. Vol geestdrift was hij daar begonnen als operacomponist, maar in de loop der jaren moest hij ervaren hoe zijn populariteit tot vrijwel nul verdampte. Daar waren verschillende redenen voor, maar een belangrijke was dat de burgerij schoon genoeg had van de Italiaanse taal in de opera. De zaak nam weer een gunstige wending toen de componist vanaf 1732 Engelstalige oratoria ging schrijven. Niet alleen hoorde het publiek nu zijn eigen taal zingen, maar daarnaast waren het de bekende die meer tot de verbeelding spraken. Handel maakte zo zijn comeback, met als hoogtepunt het oratorium Messiah. De eerste uitvoeringen in Dublin waren een groot succes, zo groot dat de dames werden opgeroepen hun hoepelrokken thuis te laten… U hoort twee verschillende LBE-uitvoeringen: een versie met een groot projectkoor (Handel voerde in zijn tijd ook uit met grote bezettingen) en een versie met het LBE-kleinkoor. Kiest u in de Der Aa-kerk voor intimiteit en kleine bezetting of gaat u voor overdonderend geraas: Hallelujah! Luthers Bach Ensemble (kleinkoor/projectkoor, barokorkest & solisten) o.l.v. Tymen Jan Bronda. Esther Ebbinge (sopraan) | Andrew Hallock (altus) | Leon van Liere (tenor) | David Greco (bas). vr 19 dec 19.30 u kleinkoor Kruiskerk Burgum. za 20 dec 15.00 u kleinkoor Der Aa-kerk. zo 21 dec 15.00 u projectkoor Der Aa-kerk. ma 22 dec 19.30 u projectkoor Adventskerk Assen. Entree Burgum €25 euro (€20 euro vriend LBE €10 student; kind <12 jr vrij). Der Aa-kerk €30 euro (€25 euro vriend LBE €12,50 student; kind <12 jr vrij) eerste rang €37,50. Der Aa-kerk €25 (€23 vriend LBE €12,50 student; kind <12 jr vrij) eerste rang €35 euro. Assen €25 (€20 vriend €10 student; kind <12 jr vrij). 25 Reserveren via ticketservice website of 06 149 22 638 (ma-wo-vr tussen 1821 uur) www.luthersbachensemble.nl. Cantorij Cantorij december-januari Op kerstnacht 24 december hopen we mee te werken aan de dienst, aanvang 19.30 u. De repetities daarvoor zijn op: maandag 24 nov, maandag 1 dec. (evt. ook woensdag 3), maandag 8 dec. en maandag 15 december (19.30 u-21 u, met om 19.15 u koffie/thee). Op 24 december s avonds houden we een aparte rep. vanaf 17.45 u in de kerk. Op zondag 18 januari zingen we in de Nieuwe Kerk (9.30 uur zondagmorgen). Een programma rond de Eenheid van kerken. De repetities daarvoor zijn op: - vrijdag 2 januari. maandag 5 januari. maandag 12 januari. vrijdag 16 januari (in de Nieuwe Kerk?). Wie graag wil mee zingen is welkom! Tymen Jan Bronda Gsp – studentenplatform voor Levensbeschouwing Het werk van het studentenpastoraat is oecumenisch. In het studentenpastoraat werken verschillende kerken samen om een op studenten gericht aanbod te kunnen bieden. Het werk van het Groninger studentenpastoraat wordt ook namens de Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen gedaan. Daarom ontvangt de redactie van Opbouw regelmatig kopij vanuit het studentenpastoraat om u iets van dat werk te laten zien. 26 Gsp: Dansend door de kerk: verrassende ontdekkingen! Zondag 12 oktober was het zover: de gezamenlijke viering van de Pepergasthuisgemeenschap en het GSp in de Martinikerk. Het was al een tijd geleden afgesproken. Zullen we ’ns een keer samen gaan vieren om zo elkaar wat beter te leren kennen: hoe vieren jullie de liturgie, hoe doen wij dat en hoe kun je het ook nog anders doen dan gebruikelijk? En het werd anders dan de meesten van tevoren hadden kunnen denken. Eén van de voorbereiders stelde tijdens onze eerste bijeenkomst voor iets te gaan doen met dans. Omdat dans immers een beweging is die je veelal samen doet, door elkaar aan te kijken, door elkaar bij de hand te pakken, door lichtvoetig vooruit, achteruit of opzij te stappen. Dansend ervaar je hoezeer je afhankelijk bent van de ander om de goede beweging te kunnen maken. Ik moest zelf tijdens die eerste bijeenkomst meteen denken aan de belangrijke theoloog en godsdienstwetenschapper Gerardus van der Leeuw. Hij is in Groningen hoogleraar geweest en minister van onderwijs en cultuur in het eerste naoorlogse kabinet. Van der Leeuw heeft zowel op het gebied van de theologie als op dat van de godsdienstwetenschap een toonaangevende rol gespeeld. En hij is ook erg belangrijk geweest voor het nadenken over de liturgie in de Hervormde kerk. Van der Leeuw bestudeerde vele verschillende godsdiensten en culturen en kwam zo tot de ontdekking dat in menselijke cultuuruitingen de dans een belangrijke grondvorm is. Dansend beweegt de mens mee met de vele bewegingen die er in de werkelijkheid zijn: met het groeien en bloeien, met het stromende water, met de vogel in zijn vlucht, met de drijvende wolken. Al die bewegingen weerspiegelt de mens in de dans. Van der Leeuw stelde vast dat de dans in de moderne tijd steeds meer een podiumkunst was geworden of een vorm van amusement. Hij betreurde het dat de dans, althans in onze westerse cultuur nog zo weinig een rol speelde in het dagelijkse leven van de mensen. Ook in de liturgie is de dans nog nauwelijks een vorm die bijvoorbeeld in de lofprijzing een rol speelt. Het schijnt dat dat ooit wel het geval is geweest, en het is wel zeker dat in andere culturen dan de onze de christelijke liturgie ondenkbaar is zonder de dans. Denk maar aan Afrika. We kwamen door dit voorstel van de dans tot verrassende ontdekkingen. Wat blijkt namelijk: in het Liedboek dat vorig jaar verschenen is, staan twee liederen waarin de dans als grondvorm van het leven ook inderdaad bezongen wordt. In gezang 839 wordt de Schepper van hemel en aarde 27 aangeduid als “De Heer van de dans” en wordt de geschiedenis van het heil als een dans door de tijd voorgesteld. En in gezang 706 gaat het zelfs over de dans van de Drievuldigheid, over God als Vader, Zoon en Geest die in een wervelend samenspel dansend bewegen door tijd en eeuwigheid, en de mensen dansen mee. Door al die ontdekkingen en overwegingen in de voorbereidingsgroep gebeurde er inderdaad iets bijzonders in de Martinikerk op 12 oktober. Twee aan twee dansend vormden wij de kring door de kerk om de maaltijd van de Heer te vieren. En het ging nog goed ook! Het zou mooi zijn om van tijd tot tijd deze vorm van “lichtheid en vrolijkheid voor de Heer” te herhalen en te oefenen als liturgische uiting. Ik hoop er nog eens uitvoeriger op terug te komen. Tiemo Meijlink Van de Kerkrentmeesters Bijdragen levend geld in 2014 In de relatief korte periode van één maand sinds de telling voor de laatste editie van Opbouw heeft de gemeente rond 5.400 euro aan bijdragen levend geld ontvangen. Daarmee hebben de leden een belangstellenden sinds het begin van het jaar rond 29.500 euro aan de gemeente geschonken. De gemeente dankt alle gevers hartelijke voor hun gaven. Om de bedragen te bereiken die we vorig jaar en het jaar daarvoor hebben ontvangen (32.700 euro en 36.800 euro) te bereiken moeten we dit jaar nog rond 3.000 tot 7.500 euro bij elkaar brengen. Mooi zou het uiteraard zijn als we het bedrag van 2012 zelfs zouden kunnen overtreffen. Deze bedragen klinken veel, maar komen overeen met de bedragen die we in de voorafgaande jaren tussen november en het einde van het betreffende jaar hebben ontvangen. Ik roep u dan ook allen op om tot het einde van het jaar gul te geven, ook in het kader van de Actie Kerkbalans 2014 en met het bij deze Opbouw gevoegde acceptgiro. Ik ben er van overtuigd dat we met z’n allen het resterende bedrag bij elkaar kunnen brengen. In een oogopslag is de situatie als volgt: 28 Actie Kerkbalans - acceptgiro Bij deze uitgave van Opbouw vindt u de vierde en laatste acceptgiro in het kader van de Actie Kerkbalans 2014. We verzoeken u deze acceptgiro voor uw bijdrage aan de gemeente te gebruiken. Philipp Jäger Van de kerkenraad Uit de kerkenraadsvergaderingen okt-nov In oktober stond een bijzonder belangrijk agendapunt op de rol: het conceptbesluit van de kerkenraad ten aanzien van de voorgenomen beheerovereenkomst tussen de Exploitatiestichting en de Stichting Martinikerk. De Exploitatiestichting heeft, zij het niet met algemene stemmen, de kerkenraad laten weten het beheer uit te willen besteden aan de stichting die ook het beheer van de Martinikerk onder haar hoede heeft. Voor de kerkenraad was dat aanleiding om de daartoe opgestelde overeenkomst grondig te bestuderen. In de vergadering in september had de kerkenraad daarover met Jan Veltman, voorzitter van de 29 Exploitatiestichting, uitvoerig gesproken (zie de vorige Opbouw, pagina 27). Punten die toen om nadere bestudering vroegen, waren inmiddels uitgewerkt, en deze uitwerking werd nu door de kerkenraad puntsgewijs doorgenomen. Na een lange zitting waarin de risico’stegen het licht werden gehouden en er ook nog uitvoerig over de voors en tegens van uitbesteding werd gediscussieerd, werd besloten dat de kerkenraad, zij het niet met algemene stemmen, zich op hoofdlijnen kon vinden in de overeenkomst zoals die nu voorlag. In het bijzonder zijn de volgende punten besproken: Inhoudelijke en financiële risico’s die het aangaan van de overeenkomst met de Martinikerk met zich meebrengt. De kerkenraad heeft op het punt van de inhoudelijke en financiële risico’s haar zorgen over de toekomst aan de Exploitatiestichting kenbaar gemaakt. Verder heeft de kerkenraad aangegeven dat ze voor het aangaan van de definitieve overeenkomst met de Martinikerk het wenselijk acht de kansen en risico’s van deze overeenkomst opnieuw tegen het licht te houden, zeker gelet op het langdurige tijdsverloop tussen de start van de onderhandelingen en de afronding ervan en gelet op de praktische veranderingen die sinds de start van de onderhandelingen in het dagelijkse beheer door de exploitatiestichting zijn uitgevoerd. De gebruiksvergoeding De Exploitatiestichting heeft toegezegd zich ervoor in te zetten dat de gebruiksvergoeding die de Lutherse gemeente aan de Exploitatiestichting betaalt op hetzelfde peil gehouden kan worden; mocht het financieel resultaat dat billijken zal de Exploitatiestichting een verdere verlaging van de gebruiksvergoeding in overweging nemen. Gebruik ruimten door eigen Lutherse gemeente Tot slot is besproken dat enkele praktische zaken, zoals het recht op het gebruik van de diverse ruimten door de eigen gemeente, ook op papier moeten worden vastgelegd in een overeenkomst tussen de Exploitatiestichting en de kerkenraad. De Exploitatiestichting zal, rekening houdend met de opmerkingen van de kerkenraad, de gesprekken met de Stichting Martinikerk over de voorgenomen samenwerking aangaande het beheeer voortzetten. 30 Lichter van aard was het onderwerp muziekdiensten, alhoewel bij de behandeling van de begroting bleek dat het bij de financiën van deze diensten het er keer op keer om spant. Maar de kerkenraad is blij dat er weer een programma van zes muziekdiensten compleet met fraaie folder ligt. Aan drie van deze diensten verleent het Luthers Bach Ensemble weer medewerking. De tweede zondag van de maand blijft in principe de muziekdienstzondag, maar de commissie wil de vrijheid hebben om daarvan af te kunnen wijken. Zo vindt de muziekdienst in mei 2015 plaats op Pinksterzondag, en dat is dan niet de tweede zondag van die maand. Verder werd het programma voor de gemeenteavond van 13 november bepaald: de vraag naar de beleving van de gemeenteleden van de huidige organisatie en welke knelpunten men ervaart, en na de korte pauze de behandeling van de financiën van de gemeente met toelichting van kerkrentmeester Philipp Jäger. Tijdens de novembervergadering kwam ter sprake dat twee leden van de Exploitatiestichting hebben bedankt als lid: voorzitter Jan Veltman en Gabriele Hassink, die voor het onderhoud zorgt. Voor het in de vorige vergadering genomen besluit heeft dat formeel geen gevolgen, maar wel is duidelijk dat het zeker in deze periode van overleg met de Stichting Martinikerk een onwelkome ontwikkeling is. De kerkenraad is nu aan zet in die zin dat hij twee nieuwe leden voor de stichting moet voordragen; de kerkenraad zal zich daar dan ook snel over buigen. Vlak na Nieuwjaar, op zaterdag 9 januari, vindt het Brandenburgs Buffet weer plaats, waar alle gemeenteleden van harte welkom zijn. De organisatie berust dit keer bij ons als gemeente; omdat het Luthers Bach Ensemble door zijn volle agenda niet kan spelen, zullen we uitkijken naar een andere invulling van het muzikale gedeelte. Een nieuw stedelijk initiatief is het Stadsklooster: een groep vrijwilligers en enkele predikanten, voornamelijk vanuit de PKN, willen het mogelijk maken dat er dagelijks in de binnenstad een ruimte beschikbaar is voor een moment van gebed en bezinning. Men heeft het oog op ons kerkgebouw laten vallen. De kerkenraad vindt dit een mooi initiatief: een oude traditie wordt weer tot leven gebracht en dat kan een verrijking voor Groningen zijn. We gaan met deze groep in gesprek om na te gaan of we kunnen helpen hun ideeën te verwezenlijken; concreet gaat het dan over het gebruik van de Lutherzaal zes dagen in de week aan het einde van de middag, pakweg tussen vijf uur en half zeven. 31 Tot slot wordt de invulling van de diensten in december langsgelopen; we zien uit naar een goede advents- en kersttijd. Henk Schaaf Agenda Agenda december 2014 – januari 2015 December Maandag 1 december Maandag 8 december Maandag 15 december Maandag 15 december Woensdag 17 december Donderdag 18 december Cantorij Cantorij Kerkenraad Cantorij Ontmoetingsmiddag Westerkwartiergroep Kerkzaal Kerkzaal KR-kamer Kerkzaal Foyer 19:30 uur 19:30 uur 19:30 uur 19:30 uur 14:00 uur 19:30 uur Bij mevrouw Elema, Blazer 1, Zuidhorn Januari Vrijdag 2 januari Vrijdag 9 januari Maandag 5 januari Maandag 12 januari Cantorij Brandenburgs Buffet Cantorij Kring – Zuid Kerkzaal Kerkzaal 19:30 uur 17:30 uur 19:30 uur 19:30 uur Bij mevrouw Ouwehand-Brandt, prof. dr. J.C. Schoutelaan 5, Haren Maandag 12 januari Cantorij Kerkzaal Woensdag 14 januari Cursus relationele theologie KR-kamer Vrijdag 16 januari Cantorij in de Nieuwe Kerk? Maandag 19 januari Kerkenraad KR-kamer Woensdag 21 januari Ontmoetingsmiddag Foyer 32 19:30 uur 19:30 uur 19.30 uur 19:30 uur 14:00 uur Colofon Opbouw is het officiële orgaan van de Evangelisch-Lutherse gemeente in Groningen. Opbouw verschijnt acht maal per jaar. 67e jaargang, december, nummer 7 Kopij voor het volgende nummer dient uiterlijk 25 januari 2015 in het bezit te zijn van de redactie te zijn. Redactie: Redactie-adres: ds. S. Freytag Haddingestraat 23 9711 KC Groningen Email: [email protected] Reproductie en verzending: Jaap Venekamp, Frauke Hüning, Gisela Klein en Klazien Opten Bedrukken acceptgiro’s en etiketten: Gisela Klein Oplage: Foto omslag: 300 exemplaren de kerstboom wordt versierd 33
© Copyright 2024 ExpyDoc