Mirte_Geul_1521233_Reflectie - TU Delft Institutional Repository

reflectie
Herbestemming van de
Koepelgevangenis van Breda
mirte geul
1521233
docenten
Ir. Lidy Meijers
Ir. Ype Cuperus
Dr. Ir. Hielkje Zijlstra
| algemene informatie |
persoonlijke informatie
Naam: Studentnummer: Telefoonnummer: E-mail adres: Mirte Geul
1521233
0617745559
[email protected]
studio
Explore Lab 17
Coordinatoren van de studio:
Robert Nottrot (algemene coordinator)
John Heintz (onderzoeks coordinator)
Elise van Dooren (bouwtechnologie coordinator)
Machiel van Dorst (stedenbouw coordinator)
Docenten:
Ir. Lidy Meijers (architectuur)
Ir. Ype Cuperus (bouwtechnologie)
Dr. Ir. Hielkje Zijlstra (onderzoek)
Koepelgevangenis van Breda, exterieur
Externe geexamineerde:
ir. Daan Vitner
titel
Herbestemming van de Koepelgevangenis in Breda
Koepelgevangenis van Breda, interieur
introductie
Staatsecretaris Teeven heeft besloten dat in de komende jaren 19
gevangenissen en detentiecentra gaan sluiten. De overheid zoekt
kopers voor deze gebouwen. Leegstand is geen optie voor meerdere
redenen: de onderhoudskosten zijn hoog, een leegstaand complex
zo enorm als een gevangenis creeert een onaangename sfeer in de
omliggende buurt en tot slot zijn leegstaande gebouwen een verspilling
van kostbare ruimte in Nederland.
panopticon type
(Traa, 1987, p. 202)
linear type
(Traa, 1987, p. 202)
cross type
(own drawing)
double cross type
(Traa, 1987, p. 202)
tower type
(own drawing)
Het blijkt lastig te zijn een nieuwe functie te vinden voor een
gevangeniscomplex. Deze gebouwen zijn oorspronkelijk ontworpen
voor een hele specifieke functie en lenen zich niet makkelijk voor
andere doeleinden. Deze transformatie naar een andere functie fascineerde mij en is de reden dat ik me bij Explore Lab heb aangemeld
met dit onderwerp.
Aan het begin van het project heb ik me verdiept in de verschillende
gevangenistypologien in Nederland. Om mijn onderzoek en ontwerp
overzichtelijk te houden, is het gefocust op 1 type gevangenis. De keuze voor het type gevangenis was een belangrijk punt in mijn proces.
Uiteindelijk is de keuze gevallen op de Koepelgevangenissen (panopticum) en specifiek de Koepelgevangenis van Breda. Dit had 3 redenen:
- De locatie: de Koepelgevangenis van Breda ligt in een stedelijke
omgeving. Dit geeft reele opties voor een nieuwe functie. Sommige
gevangenissen liggen op een industrieterrein waar minder redenen en
kansen liggen voor herbestemming.
- Het is een rijksmonument. Dit zorgt ervoor dat sloop sowieso geen
optie is, en er dus een nieuwe functie moet komen. Daarnaast is het
gebouw meer dan 50 jaar geleden gebouwd, waardoor de tekeningen
beschikbaar zijn.
- Alle drie de Koepelgevangenissen in Nederland gingen sluiten. Hierdoor kon het onderzoek naar de Koepelgevangenis van Breda teruggekoppeld worden naar de twee andere gevangenissen (Haarlem en
Arnhem) wat bijna dezelfde gebouwen zijn.
campus type
(Traa, 1987, p. 202)
courtyard type
(Traa, 1987, p. 202)
radial type
(Traa, 1987, p. 202)
1 relatie tussen het onderzoek & het ontwerp
Zoals uitgelegd in het vorige hoofdstuk is de probleemstelling dat er
gevangenissen leeg komen te staan in Nederland. De focus daarbij is
de Koepelgevangenis van Breda. De hoofdvraag van mijn onderzoek
was daarom: Welke nieuwe functie is geschikt voor de transformatie
van de Koepelgevangenis in Breda?.
In mijn onderzoek heb ik voor de volgende functies op verschillende
manieren gekeken of deze geschikt zouden zijn: ouderenwoningen,
studentenwoningen, bibliotheek, theater, museum, hotel en kantoor.
De conclusie was dat een publieke functie het meest geschikt is. Voor
woningen en kantoren is er te weinig lichtinval in het gebouw. Daarbij kwam het hotel als meest geschikte functie naar voren. Het nadeel is dat alleen functies waar veel informatie over te vinden is in
het onderzoek zijn opgenomen. Hierdoor is de selectie van functies
beperkt tot basisfuncties. Daarnaast blijft het bij de methode die ik
heb toegepast bij het onderzoek moeilijk om objectieve beoordelingen
te geven. De transformatie van gevangenis tot hotel is al meerdere
malen in Nederland toegepast en was daardoor een minder uitdagende ontwerpopgave. Daarom heb ik voor de functie voor de ontwerpopgave opnieuw uitgezoomd naar het gebouw en vooral naar het terrein
en de omgeving. Hierdoor kwamen toch andere functies naar voren
dan in het onderzoek. De conclusie is ook dat de methode die ik heb
gebruikt toch theoretisch blijft, en dat bij het ontwerpen andere elementen naar voren komen die niet in het onderzoek zijn opgenomen.
Uiteindelijk is het ontwerp een combinatie van verschillende functies
geworden. Het terrein wordt getransformeerd tot rustplek in de stad
met meditatieruimten, een restaurant, stilteruimten, studieplekken en
een hotel. Het uitgangspunt voor deze functie was vooral de kwaliteit
die het terrein kan toevoegen aan de stad.
De hotelfunctie die uit mijn onderzoek als meest geschikt naar voren
kwam, komt wel terug in mijn ontwerp. Daarbij heb ik ook inspiratie
gehaald uit de case studies die ik voor mijn onderzoek heb bekeken.
Uit het onderzoek kwamen wel bepaalde kwaliteiten en problemen
naar voren die leidend zijn geweest voor het ontwerp. In mijn onderzoek was ook een waardestelling opgenomen. Een belangrijke beslissing in mijn proces is geweest om de minder waardevolle gebouwen
op het terrein te verwijderen. Hierdoor ontstond ruimte en komen de
waardevolle gebouwen, met name de Koepelgevangenis zelf, beter tot
hun recht. Deze beslissing heeft ook invloed gehad op de uiteindelijke
beslissing om de functie van rustplek in de stad verder uit te werken in
plaats van een van de functies die in mijn onderzoek naar voren komt
Het heeft tijd gekost om de grootte van het project tot me door te
laten dringen. Eerst wilde ik het hele terrein en alle bijbehorende gebouwen vormgeven. Uiteindelijk heb ik zowel mijn onderzoek als het
ontwerp gefocust op het koepelgebouw.
Andere belangrijke informatie was dat het veranderen van de structuur van het gebouw in de praktijk nagenoeg onuitvoerbaar was. Daardoor zou het complexe evenwicht in het gebouw verstoord worden.
Hierdoor heb ik het gebouw letterlijk als een koepel gezien waaronder
ik iets nieuws kon toevoegen. Deze toevoeging geeft een menselijke
maat aan de enorme ruimte onder de koepel.
Hoge
monumentale waarde
Positieve
monumentale waarde
Indiferente
monumentale waarde
2 relatie tussen het thema van de studio & het
onderwerp
De studio waaronder ik dit project heb gedaan is Explore Lab. Explore
Lab is een onderszoeksstudio voor studenten met een fascinatie die
niet kan worden onderzocht in een van de reguliere studio’s. Hiervoor
vind een intake-meeting plaats waarbij de studenten geselecteerd
worden. De reden waarom ik in deze studio toegelaten wilde worden,
was mijn fascinatie met gevangenissen. De komende jaren gaan er 19
gevangenissen in Nederland sluiten wegens bezuinigingen. Sommige
van deze gevangenissen zijn monumenten, en kunnen daardoor niet
gesloopt worden. Deze gebouwen succesvol transformeren leek mij
een enorme uitdaging, door de specifieke bouwstijl, structuur en sfeer.
Elke student in de groep heeft dus een ander onderwerp. Het
overkoepelende thema is daarmee dat iedereen zijn eigen fascinatie heeft en dat een groot deel van het afstuderen bestaat uit een
onderzoek. Dit onderzoek is gelinkt aan het ontwerp, zoals is uitgelegd
in de voorgaande paragraaf. Het onderzoek naar de transformatie van
gevangenissen is nog niet eerder gedaan, en kon niet binnen een van
de andere studio’s gerealiseerd worden.
3 de relatie tussen de methodische aanpak van de studio &
de gekozen methode
Zoals in de voorgaande paragraaf wordt uitgelegd, bestaat de Explore
Lab studio voor een groot deel uit een onderzoek. Daarbij wordt
begonnen met het schrijven van een onderzoeksvoorstel wat leidt tot
een ‘Graduation Plan’.
De structuur en aanpak van mijn onderzoek, zoals beschreven in het
Graduation Plan, is hetzelfde gebleven. Deze structuur is samengevat in
het onderstaande schema. De locatie van mijn ontwerp, en de focus van
mijn onderzoek, is de Koepelgevangenis van Breda. In mijn onderzoek
heb ik verschillende nieuwe functies voor deze gevangenis getest aan
de hand van drie criteria: functionaliteit, ontwerp en comfort. De
verschillende onderdelen werden becijferd naar geschiktheid voor
het gebouw en de locatie. Het bleek moeilijk hier een objectieve
beoordeling aan te geven. Het directe doel van het onderzoek was tot
de meest geschikte nieuwe functie komen voor de Koepelgevangenis
van Breda. Het indirecte doel was om een methode te ontwikkelen
waarmee nieuwe functies voor een bestaand gebouw beoordeeld
kunnen worden op geschiktheid. Het vinden van een algemene
methode bleek onmogelijk in de beschikbare tijd. Het onderzoek kan
wel bruikbaar zijn bij het zoeken naar nieuwe functies voor een van de
andere 19 gevangenissen die gaan sluiten of al gesloten zijn.
De aanpak bij Explorelab is de volgende: eerst een onderzoeks-outline
en methoden opzetten met een bijbehorende ontwerpopgave. Daarna
wordt het eerste half jaar vooral gefocust op het onderzoek. Na een
half jaar hoort het onderzoek bijna afgerond te zijn, en verschuif de
focus naar het ontwerp. Mijn focus heeft het eerste half jaar inderdaad
erg op het onderzoek gelegen. Daarbij is gebruik gemaakt van
literatuurstudie en case studies. De opzet van de Explore Lab studio is
dus duidelijk terug te zien in mijn aanpak.
possible functions with their requirements
case studies
What is a function?
Which functions are there?
What are the requirements of these functions?
What is transformation?
What is important with transformation?
What are examples of transformed prisons?
Which function is suitable for the transformation of a panopticon prison type in The Netherlands?
What is suitability?
When is a function suitable for a certain type of building?
What are criteria for tesing suitability of different functions?
criteria
What is a type or typology?
Which type of prisons occur in The Netherlands?
Which type of prison is the most important to research and
has the best potentials for transformation?
object of focus of the research:
panopticon prison of Breda
4 de relatie tussen het project & de sociale context
Staatsecretaris Teeven heeft besloten dat in de komende jaren 19
gevangenissen en detentiecentra gaan sluiten. De overheid zoekt
kopers voor deze gebouwen. Leegstand is geen optie voor meerdere
redenen: de onderhoudskosten zijn hoog, een leegstaand complex
zo enorm als een gevangenis creeert een onaangename sfeer in de
omliggende buurt en tot slot zijn leegstaande gebouwen een verspilling
van kostbare ruimte in Nederland.
Het blijkt lastig te zijn een nieuwe functie te vinden voor een
gevangeniscomplex. Deze gebouwen zijn oorspronkelijk ontworpen
voor een hele specifieke functie en lenen zich niet makkelijk voor
andere doeleinden.
Het onderzoek wat ik heb gedaan en ontwerp wat ik heb gemaakt draagt
op meerdere manieren bij aan het probleem. Het geeft een overzicht
van de mogelijkheden voor de Koepelgevangenis van Breda. De case
studies die ik heb onderzocht geven informatie over manieren om om
te gaan met specifieke gevangeniskenmerken in het nieuwe ontwerp
voor de nieuwe functie. Als laatste geeft het ontwerp natuurlijk een
voorbeeld van een mogelijke uitwerking van de Koepelgevangenis in
Breda.
Het project draagt ook bij aan het wetenschappelijke kader. Er zijn veel
boeken en artikelen geschreven over herbestemming in het algemeen.
Er is ook onderzoek gedaan naar specifieke gebouwtypen zoals
herbestemming van kerken of kantoren. Er is echter geen onderzoek
over de transformatie van gevangenissen. In mijn onderzoek wordt een
connectie gemaakt tussen type en functie. Deze informatie kan nuttig
zijn voor de herbestemming die nodig is voor de 19 gevangenissen die
gaan sluiten en draagt daarmee bij aan de algemene kennis.

Download Report