Teloorgang van de ijzeren werkpaarden

27 maart 2014 , pag. 8
Teloorgang van de ijzeren werkpaarden
Het is droevig gesteld met het industrieel erfgoed
in het Noorden.
Tientallen fabrieken uit het begin
van de vorige
eeuw staan onbekommerd te verpauperen. Leo
Hardus neemt op
18 april afscheid
als voorzitter van
de stichting Industrieel Erfgoed
Noord-Nederland.
Hij waarschuwt
nog één keer.
Waken ov
ver kwetsbaar industrieel erfgoed
Scheidend voorzitter Le
eo Hardus van de Stichting Industrieel Erfgoed Noord-Nederland maakte een
top 20 van industriële p
panden in het Noorden die extra kwetsbaar zijn.
1
3
5
2
11
16
18
1
19
13
20
4
15
12 17
Graansilo Watermann
Nieuweschans
M
Meelsilo
Asssen
1
14
6 10
4
3
20
7
2
8
Leo Hardus bij de oude stoommachine in de voormalige strokartonfabriek Free & Co in Oude Pekela.
9
FOTO: HARRY
TIELMAN
Frank von Hebel
GRONINGEN Leo Hardus (64) wilde
Industrieel erfgoed
heeft geen
aaibaarheidsfactor
de jeugdalbums met familiefoto’s
aan zijn kinderen geven, maar stuitte op een muur van onverschilligheid. Toch bewaart hij de gekafte
herinneringen angstvallig. Hij rekent erop dat ze ooit alles willen weten van hun leven toen.
Om dezelfde reden zet de voorzitter van de stichting Industrieel Erfgoed Noord-Nederland (SIEN-N) zich
ook al zoveel jaren in voor het behoud van oude fabrieken in het
Noorden. ,,Onze kinderen willen
straks weten hoe het in het verleden
allemaal werkte. Maar als we niet oppassen, is er straks bijna niks meer
over.’’
Hardus legt op 18 april het voorzitterschap neer. Tijd om de balans op
te maken. ,,Met het industrieel erfgoed is het in het Noorden slecht gesteld. Het heeft helaas geen aaibaarheidsfactor. Het is geen zeehond. Er
staan in Groningen, Friesland en
Drenthe minstens vijftig fabrieken,
schoorstenen en ander uniek erfgoed dat dreigt te verdwijnen als we
niks doen.’’
De oude strokartonfabriek Free &
Co in Oude Pekela is daarop een gelukkige uitzondering. ,,Van alle projecten waar onze stichting bij was betrokken, ligt deze mij het meest na
aan het hart. Dit is een prachtig
voorbeeld wat je kunt bereiken als er
een enthousiaste groep mensen is
die bereid is de schouders onder zo’n
project te zetten.’’
Free & Co verrees in 1904 aan het
Pekelderdiep. Veertig boeren trokken destijds de portemonnee om de
bouw mogelijk maken. Hardus: ,,De
provincie Groningen telde 21 strokartonfabrieken, waarvan er alleen
in Oude Pekela al 9 stonden. Dit is de
enige die nog helemaal compleet is.’’
De fabriek, nu eigendom van
HempFlax, heeft duidelijk betere tijden gekend. Een flinke wind lijkt alles wat er nodig is om het zaakje te
laten instorten. Een deel van de
40.000 vierkante meter is nog in gebruik voor de verwerking van hennep, waar onder meer kleding en
dashboards voor Mercedessen van
worden gemaakt. Het grootste deel
is enthousiast aan het vervallen
sinds de fabriek eind jaren tachtig de
deuren sloot.
Hardus wandelt door de stille
donkere hallen. Her en der staan machines, bedekt door lange slierten
stof die ook de betonnen vloer aan
het oog onttrekken. Hardus loopt
langs een oude papiermachine die
midden jaren negentig voor een
meer dan riant bedrag in elkaar werd
gezet, maar nog geen seconde heeft
gedraaid. ,,De monteurs waren klaar
met de montage en vroegen waar de
stoomketels waren. Ze werden verbaasd aangekeken. Stoomketels? Die
waren er niet.’’
De Stichting Stoommachine v/h
Free & Co trok zich in 1989 het lot
van de fabriek aan en riep de hulp in
van SIEN-N. Onderzoeken volgden
met een mooi plan als gevolg. Doel:
1500 vierkante meter van het fabriekscomplex inrichten voor een
museum, bezoekerscentrum en andere activiteiten. Hardus: ,,Educatie,
daar gaat het om. Het is belangrijk
dat schoolkinderen hier iets leren
over de industrie van vroeger. Wat er
hier werd gemaakt en hoe ze dat deden.’’
Het stokje is inmiddels overgenomen door de Stichting Industrieel
Erfgoed Pekela en Culturele Ontwikkeling (SIEPCO).
Met het museum moet ook het
oude kloppende hart van de fabriek
nieuw leven worden ingeblazen. In
een loods pronkt een Stork stoommachine uit 1929, die al ruim dertig
jaar geen sjoege meer geeft. Hardus
hoopt het nog mee te maken dat deze wordt opgeknapt. ,,Ze zijn er inmiddels mee begonnen.’’
Hiermee staat SIEN-N broertje
SIEPCO met raad en daad terzijde of
het nu gaat om een restauratieplan,
fondsenwerving of het zoeken naar
een nieuwe bestemming. Hardus:
,,Want daarin ligt dé overlevingskans
voor industrieel erfgoed, namelijk
herbestemming. Inzetten op behoud puur om het behoud werkt
niet. Bij herbestemming is echter
vaak het probleem dat de panden
nogal eens in het buitengebied
staan. Gemeenten zien daarom in
het algemeen niet heel veel in herbestemmen. Daar komt bij dat de bevolkingsdichtheid in het Noorden in
vergelijking met het Westen klein is.
Als je dit soort panden daar hebt
staan, is de kans veel groter dat er
iets mee gebeurt. Daar zijn dan gewoon meer mensen die samen iets
kunnen doen. Zonder draagvlak begin je niks. Overigens is de inzet voor
het behoud van monumenten in
Friesland opmerkelijk groter dan in
de rest van het Noorden.’’
Hardus mag dan afscheid nemen
van SIEN-N, hij blijft actief in dezelfde branche. ,,Ik word vicevoorzitter
bij de Federatie Industrieel Erfgoed
Nederland. Het is de bedoeling dat ik
op termijn het voorzitterschap overneem.’’ Hij blijft zich inzetten voor
het behoud van ‘oud ijzer’.
,,Ik ben en blijf nostalgisch als het
gaat om oude industrie. We moeten
echter reëel zijn: we kunnen niet alles bewaren. Het is belangrijk een
aantal mooie voorbeelden uit verschillende bouwperioden te bewaren. Tot nu toe zetten we vooral in op
erfgoed uit de tijd van de industriële
revolutie. Maar zo langzamerhand
moeten we ons ook gaan bezighouden met de naoorlogse industrie.’’
@
[email protected]
5
Kaap
Rottumeroog
Ka
alkoven
Appingedam
6
Strokartonfabriek Free & Co
o
Oude Pekela
11
Melkfabriek Dongeradelen
Morra
Zuivelfabriek DOC
Hoogeveen
7
Voormalige scheepswerf
Stadskanaal
12
De Halm
Hoogkerk
8
9
10
Douwe Egbertsfabriek,
Joure
Voormalige visafslag
Laaxum
Stoomhoutzagerij ‘’Nooitgedacht”
Nieuwe Pekela
13
14
15
Ruine steenfabriek
Onderdendam
Luchtvaartschool
Eelde
Locomotieﬂoods
Stiens
16
17
18
19
Steenfabriek fa. Helder
Ee
Veekoekenfabriek
Groningen
Luchtwachttoren
Warfhuizen
Zuivelfabriek
Ezinge
20
Steenfabriek
Wirdum
© DvhN 220314 | André Broere | Bron: SIEN-N

Download Report