| Toekomstperspectieven Wie maakt Nederland? Toekomstverkenning Wie maakt Nederland in de toekomst? En wat zijn dan de ruimtelijke opgaven waaraan gewerkt wordt? Dat zijn vragen die we met het Jaar van de Ruimte willen verkennen. Als we het over de toekomst hebben dan zijn er tal van ontwikkelingen die onzeker zijn. Zoals de ontwikkeling van de mondiale economie, de effecten van technologische innovatie, waar en hoe mensen straks wonen en wat in de samenleving belangrijke waarden zijn. Om richting te geven aan de verkenning van de toekomst hebben we een aantal toekomstperspectieven geformuleerd waar deze onzekere ontwikkelingen op verschillende manieren in terugkomen. Deze perspectieven zijn bedoeld als een denkraam, dat prikkelt om na te denken wat bepaalde geschetste ontwikkelingen betekenen voor onze ruimte en voor het werken aan ruimte. Voor nu zijn het er vijf. Soms overlappen ze of schuren ze met elkaar. Ze zijn niet in beton gegoten en mogelijk komt er gaandeweg nog een perspectief bij. Toekomstperspectieven 1/3 www.wiemaaktnederland.nl 1. Nederland Productieland Waar verdient Nederland straks zijn brood mee? Begin 21e eeuw lag de focus nog op handel en de diensteneconomie. Maar de derde industriële revolutie, aangezwengeld door technologische innovaties, verandert de economie in hoog tempo. Zo draaien de door de regering benoemde economische topsectoren allen om productie en innovatie. Over waar het zwaartepunt zou moeten liggen valt te discussiëren, maar zeker is dat de maakindustrie en voedselproductie razendsnel aan het veranderen zijn en dat dit kansen biedt voor de Nederlandse economie. Het stelt echter ook nieuwe vragen aan de ruimtelijke inrichting van ons land, van regio’s en van steden. Met dit toekomstperspectief verkennen we wat deze nieuwe vragen zijn en welke strategische beslissingen hiervoor op nationaal niveau nodig zijn. Hoe ziet Nederland Productieland er straks uit? 2. Nederland Netwerkland Ons land kent een fijnmazige infrastructuur en is rijk bekabeld. De netwerken, aangelegd door de overheid en een handvol grote nutsbedrijven, zijn betrouwbaar en worden goed beheerd. Over land en water en via de lucht is Nederland goed verbonden met de regio en de rest van de wereld. Het gebruik van en de vereisten aan de infrastructuur en netwerken veranderen echter met technologische innovatie en economische en maatschappelijke veranderingen. Of het nu gaat om mobiliteit, energie of data. Een toekomst van Nederland als land van smart cities en een network(ed) society gloort, maar daar zijn nieuwe infrastructuren voor nodig. Dat vraagt wat van de ruimtelijke inpassing van de netwerken, maar heeft ook indirect effect op ruimtelijke ontwikkelingen en ruimtelijke kwaliteit. In dit toekomstperspectief verkennen we deze directe en indirecte effecten. 3. Nederland één grote stad? Nederland is de afgelopen 25 jaar fors verstedelijkt. Een ontwikkeling die zich naar verwachting ook komende decennia door zal zetten. Vanuit internationaal perspectief is Nederland bijna één stedelijke regio. Nationaal bezien is echter duidelijk sprake van verschillende stedelijke regio’s, die elkaar soms overigens deels overlappen. De verstedelijking is in ons land niet gelijk verdeeld en tussen regio’s groeien de verschillen. Tot slot verandert met verstedelijking de relatie tussen stad en platteland. Dit toekomstperspectief verkent de kansen en opgaven van verdere verstedelijking in Nederland. 4. Nederland Kringloopland De wereld zal de komende decennia te maken krijgen met een groeiende schaarste van grondstoffen. Tegelijkertijd groeit het bewustzijn dat we spaarzaam met het milieu moeten omgaan. Is het niet uit bescherming van onze aarde, dan is het wel om onze economie en samenleving te moderniseren en toekomstbestendig te maken. De circulaire en bio based economie en een duurzaam gebouwde omgeving worden gezien als kansen om hieraan te werken. Met dit toekomstperspectief verkennen we welke ruimtelijke vragen dit stelt. Toekomstperspectieven 2/3 www.wiemaaktnederland.nl 5. Groen en blauw Nederland Nederland waterland is een sterk merk, maar ook een continue opgave en het definieert ons landschap. Landschap waar daarnaast ook een sterke rol in is weggelegd voor landbouw, natuurbeheer en recreatie. Innovatie in landbouw en natuurbeheer biedt kansen voor duurzame voedselproductie en ecologische diversiteit. Tegelijkertijd spelen steeds meer partijen een rol in de ontwikkeling van ons landschap, van biologische boeren tot nieuwe ondernemers. En hebben ontwikkelingen, zoals groei van het aantal windmolens, invloed op de ruimtelijke kwaliteit. Hoe grijpen deze ontwikkelingen op elkaar in? Wat betekent het watermanagement voor de ontwikkeling van het landschap en vice versa? Hoe verhouden recreatie en natuurbeheer zich tot elkaar? En hoe verhoudt landschap zich tot de stad? Over deze dynamieken gaat dit toekomstperspectief. Maak mee! We nodigen partijen uit om binnen deze toekomstperspectieven ook een bijdrage te leveren aan de verkenning én de verdieping van ons begrip van wat de ruimtelijke opgaven van de toekomst zijn en wie daar een rol in (kunnen) spelen. Dat kan door bijeenkomsten te organiseren, (ontwerpend) onderzoek te doen, lezingen te programmeren, etc. waarbij (een aspect van) een toekomstperspectief centraal staat en waarbij ingegaan wordt op de onderstaande vragen: Morgen en overmorgen: wat voorzie je voor de korte (5 jaar) en lange termijn (20 jaar)? Lokaal en mondiaal: wat betekent dit voor het individuele perspectief, voor regionale ontwikkelingen, voor ons land, de EU en de wereld? Samenhang: welke verschillende dimensies (sociale, economische, technologische, klimatologische, etc.) spelen een rol en hoe verhouden die zich tot elkaar? Geschiedenis: wat zijn de lessen uit het verleden? Ruimtelijke impact: welke ruimtelijke component hebben voorziene ontwikkelingen? Actoren: wie spelen een rol in de voorziene ontwikkelingen? Plannen?: zijn er langere termijn plannen nodig om een voorziene ruimtelijke ontwikkeling te stimuleren of juist te voorkomen? Zo ja, zijn dat nationale plannen, internationale plannen of lokale plannen? En wie zou die plannen moeten maken en welke samenwerkingen passen daarbij? Maak mee en meld je als partner voor het Jaar van de Ruimte 2015 aan via www.wiemaaktnederland.nl. Vermeld daarbij op welke manier je een bijdrage wilt leveren aan de toekomstverkenning. Relevante literatuur PBL (2013), Horizonscan Welvaart en leefomgeving CPB (2010), The Netherlands of 2040 Toekomstperspectieven 3/3 www.wiemaaktnederland.nl