Dia 1 - Zonh

27-5-2014
Therapiekeuze bij
verstaanbaarheidsproblemen
Regiodag logopedie
27 mei 2014
Waarom dit onderwerp?
Maaike Diender
Klinisch linguïst
Audiologisch centrum Alkmaar: ACHN
Goed nieuws!
Kinderen 2-5 jaar, 2010-2013
Geen spraakproductieprobleem
Spraakproductieprobleem
“Logopedie die doelgericht het spraakprobleem
aanpakt is effectief”
Law et al., (2004)
28%
72%
Therapiekeuze bij
verstaanbaarheidsproblemen
Kinderen met spraakstoornis (waaronder
fonologische stoornis) hebben met
logopedische behandeling de beste prognose in
vergelijking met andere vormen van TOS
Broomfield & Dodd (2011)
1
27-5-2014
Prevalentie
Broomfield & Dodd (2004):
Prevalentie
6.4% Engelse peuters & basisschoolkinderen
heeft problemen in de verstaanbaarheid:
•87.5% fonologische stoornis
•12.5% overig (géén verbale
ontwikkelingsdyspraxie).
Fonologische stoornis
Fonologie houdt zich bezig met de
spraakklanken die binnen een taal
betekenisonderscheidend zijn.
Hoe zat het ook alweer?
Foneem is een spraakklank die
betekenisonderscheidend is: /baard/ - /paard/
Fonologische stoornis
Fonologische stoornis
Kinderen met een fonologische stoornis beheersen
het klankensysteem van de moedertaal
onvoldoende. Zij hebben moeite met het correct
gebruiken en contrasteren van klanken in woorden.
(Burger et al., 2012)
Fonologische stoornissen manifesteren zich als een
spraakstoornis, omdat het kind minder verstaanbaar
spreekt. De oorzaak is echter een taalstoornis.
(Grunwell, 1981)
Lexeem:
TIS
Spraaksignaal:
TIS
2
27-5-2014
Verbale ontwikkelingsdyspraxie
Verbale ontwikkelingsdyspraxie
Moeite met het plannen en organiseren van de
bewegingen van de articulatieorganen: zoekende
bewegingen
Inconsequente spraak of onregelmatige
verwisselingen of vervormingen van
spraakklanken (Burger et al, 2012)
Fonetische articulatiestoornis
Lexeem:
FIS
Spraaksignaal:
TIS
Fonetische articulatiestoornis
De technische uitvoering van de spraakproductie
verloopt niet goed. Bijvoorbeeld:
- Interdentaliteit
- Nasaliteit (tgv bijv. schisis)
Lexeem:
FIS
Spraaksignaal:
SIS
Dysartrie
Gevolg van neuromusculaire aandoening door
beschadigingen van het centrale en perifere
zenuwstelsel. Bijvoorbeeld bij kinderen met
spasticiteit.
Therapiekeuze
(Burger et al., 2012)
3
27-5-2014
Prevalentie
Kinderen met problemen in de verstaanbaarheid:
Overig
Therapiekeuze
Fonologische stoornis
12%
De fonologische benadering heeft meer effect
op de verstaanbaarheid dan traditionele
articulatietherapie
(Gunther & Kessel-de Beer, 2005).
88%
Broomfield & Dodd (2004)
Overig: géén verbale ontwikkelingsdyspraxie
Therapiekeuze, aanbevelingen
Zorg ervoor dat éérst het klankensysteem van
de moedertaal leeftijdsadequaat gevuld is
→ fonologische therapie
Spraakmotorische ontwikkeling & fonologische
ontwikkeling gaan nauw samen.
Vermoeden van verbale ontwikkelingsdyspraxie
maar ook fonologische problemen?
→ fonologische therapie
Therapiekeuze, aanbevelingen
Ontwikkeling van het lexicon (woordenschat) en
de fonologie gaan nauw samen.
Ook bij kinderen die niet of nauwelijks spreken:
→fonologische therapie
Casus
4
27-5-2014
Casus niet of nauwelijks sprekend
kind
Verwervingsvolgorde van de Nederlandse klanken (gebaseerd op het
schema van Beers, 1995).
Samenvatting van de verwervingsvolgorde van Nederlands consonanten in syllabe-initiale en syllabe-finale positie, vastgesteld volgens het criterium ≥ 75% correct, zie Beers,
1995, p.224
Gemiddelde leeftijd
van verwerven
Initiale klanken
(% correct)**
Finale klanken
(% correct)*
Vocalen
1;3 – 1;8 jaar*
1
p t
m n j
p
ie, i, oe, e, aa
1;9 – 1;11 jaar
2
2;0 – 2;2 jaar
3
k
k
o, a
s g
h
t s
g
ee, oo
2;3 – 2;5 jaar
4
b* f
2;6 – 2;8 jaar
5
2;9 – 2;11 jaar
l
w
Metaphon
mn
r
d
* Dit is een benadering van de leeftijd waarop deze klanken worden verworven.
** Vetgedrukt houdt in dat die klank verworven is. Schuingedrukt houdt in dat deze klank in ontwikkeling is.
*** Van de /d/ is het niet bekend wanneer deze precies wordt ontwikkeld.
Metaphon bestaat uit twee fases:
Bewustwording creëren voor het
klankensysteem van het Nederlands.
Therapiefase I
- Begripsniveau
- Geluidsniveau
- Foneemniveau
- Woordniveau
Metaphon
Metaphon bestaat uit twee fases:
Therapiefase I
- Begripsniveau
- Geluidsniveau
- Foneemniveau
- Woordniveau
Therapiefase II
- Woordniveau
- Zinsniveau
5
27-5-2014
Metaphon
o Behandeling van één proces duurt
minstens 10 behandelingen bij ernstige
fonologische stoornis (Bron et al., 2013)
o Belangrijk om alle therapiefases nauwgezet
te doorlopen. Een ‘beetje’ Metaphon werkt
minder goed: werk volledig volgens de
Metaphonmethode
Hodson & Paden
o Meer vooruitgang met daarnaast oefeningen
voor het fonemisch bewustzijn (Rvachew et
al., 2004)
Hodson & Paden
Hodson & Paden
Behandelcyclus:
o Auditieve stimulatie
o Kortdurend aanbieden van fonologische
patronen, het laten rusten en het opnieuw
aanbieden van dezelfde patronen
o 2 tot 5 uur therapie besteden aan één
patroon
o Cyclus kan opnieuw doorlopen worden
indien nodig
o Metafonologische oefeningen
o Auditief bombardement
o Tactiele stimulatie
o Bijv. PROMPT-techniek
o Visuele stimulatie
o Klankgebaren/plaatjes/speelgoed
oKinesthetische stimulatie
oProductieoefeningen
Wanneer welke fonologische
therapie?
Tip artikel: “Effectieve fonologische therapie bij
kinderen” Bron et al, 2013 Logopedie (12)
Wanneer Metaphon of H&P?
6
27-5-2014
Aanbevelingen artikel Bron et al.,
(2013)
O.a.: bij taalbegrip > 3;6 jaar en metalinguïstisch
vermogen in ontwikkeling:
o Gevarieerd klankensysteem + consistent
foutenpatroon
→ Metaphon
o Gevarieerd klankensysteem + inconsistent
foutenpatroon
→ Hodson & Paden
o Beperkt klankensysteem → Hodson & Paden
Linguïstisch onderzoek
Jonge kinderen en/of geen metalinguïstisch vermogen → Hodson & Paden
Diagnostiek ACHN
Linguïstisch onderzoek → verstaanbaarheid
Bij hardnekkige en/of complexe problemen in de
spraakproductie
Bestaat o.a. uit:
o Fonologische analyse (FAN)
o Spraakperceptietaak
o Fonologische verwerking/fonologisch bewustzijn
o Diadochokinese
o Wel/niet consistent foutenpatroon
o Binnenkort: SAO PROMPT
Diagnostiek ACHN
Linguïstisch verslag, indien fonologische
stoornis:
o
o
o
o
Fonologische leeftijd
Ingevuld schema van Beers
Behandelvolgorde n.a.v. FAN Metaphon/H&P
Suggesties voor geschikte productiewoorden
n.a.v. FAN
Casus, 6 maanden later
Verwervingsvolgorde van de Nederlandse klanken (gebaseerd op het
schema van Beers, 1995).
Samenvatting van de verwervingsvolgorde van Nederlands consonanten in syllabe-initiale en syllabe-finale positie, vastgesteld volgens het criterium ≥ 75% correct, zie Beers,
1995, p.224
Casus, 6 maanden later
Gemiddelde leeftijd
van verwerven
Initiale klanken
(% correct)**
Finale klanken
(% correct)*
Vocalen
1;3 – 1;8 jaar*
1
p (50%) t (100%)
m (38%) n (100%)
j(25%)
k (50%)
p (100%)
ie, i, oe, e, aa
k (100%)
o, a
s (25%) g (33%)
h (100%)
t (70%) s (89%)
g (66%)
ee, oo
2;3 – 2;5 jaar
4
b* (40%) f (25%)
w (33%)
m (66%) n (100%)
2;6 – 2;8 jaar
5
2;9 – 2;11 jaar
l (0%) r (0%)
1;9 – 1;11 jaar
2
2;0 – 2;2 jaar
3
d (86%)***
* Dit is een benadering van de leeftijd waarop deze klanken worden verworven.
** Vetgedrukt houdt in dat die klank verworven is. Schuingedrukt houdt in dat deze klank in ontwikkeling is.
*** Van de /d/ is het niet bekend wanneer deze precies wordt ontwikkeld.
7
27-5-2014
Samenvattend…
De meeste kinderen met problemen in de verstaanbaarheid
hebben (o.a.) fonologische problemen. Fonologische
therapie werkt beter dan traditionele articulatietherapie.
Samenvattend…
Fonologische ontwikkeling gaat nauw samen met o.a.
ontwikkeling woordenschat & spraakmotoriek. Belangrijk is
eerst het fonologische systeem en de woordenschat op orde
te krijgen.
Fonologische therapie is evidence based: kinderen laten
meer vooruitgang zien mét fonologische therapie dan zonder
Goede fonologische therapie = doelbewust kiezen voor één
methode in combinatie met oefeningen voor het fonologisch
bewustzijn
Aanbevelingen cursus
O.a.:
METAPHON: behandeling van fonologische stoornissen bij kinderen
(logopediestart.nl, 2-daagse cursus, o.a. leren Metaphonscreening,
Metaphonbehandeling & H&P)
Onderzoek en behandeling van kinderen met fonologische
stoornissen (Hogeschool Utrecht, 4-daagse cursus, o.a. FAN leren
maken + behandelen Metaphon & H&P)
Fonologie: onderzoek en behandeling (Nabij Rotterdam, 4-daagse
cursus, o.a. FAN leren interpreteren, Metaphon, H&P)
Social Media
https://twitter.com/nsdsk_actueel
NSDSK Specialist in language and hearing
https://www.facebook.com/NSDSK
Behandeling volgens de principes van Hodson & Paden (BurgerScheffer, 1-daagse cursus, H&P)
Hodson & Paden (HAN, 3-daagse cursus, volledige H&P
cursus)
8

Download Report