14‐11‐2014 Inhoud 1. Inleiding Fonologische stoornissen bij meertaligen 2. Taalsystemen bij tweetaligen 3. Fonologie in andere en meerdere talen 4. Casus Salih Drs. Naz Çavuş, Klinisch Linguïst / Logopedist Unit Specialistische Zorg - Achtergrondgegevens, diagnostiek, interventie 5. Suggesties Alle Taal Centraal 13-11-2014 6. Vragen 13 november 2014 Inleiding Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 2 Taalcontexten meertaligen Fonologische ontwikkeling: Verwerving van het klanksysteem van de moedertaal T1 / T2 / niet-Nederlands Bij tweetaligen twee (moeder)talen Nederlands Fonologische stoornis: Problemen met de verwerving van het klanksysteem van de moedertaal (talen) = verstaanbaarheidsproblemen Bij tweetaligen waarneembaar in verschillende taalcontexten (thuis / buitenshuis) 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Taalcontexten meertaligen 3 Taalsyste(m)en bij tweetaligen 1. Unitary System Model (Volterra & Taeschener, 1978) T1 / niet-Nederlands T T2 / Nederlands T-a Ta 13 november 2014 T-b Tb Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 6 1 14‐11‐2014 Taalsystemen bij tweetaligen Taalsystemen bij tweetaligen 2. Dual System Model (Genesee, 1989) 3. Interactional Dual System (Paradis, 2001) (Dynamische interactie tussen taalsystemen) T-b T-a 13 november 2014 T-a 7 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Fonologische contrasten en segmenten 13 november 2014 T-b 8 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Fonologische contrasten en segmenten 1. [contrast] wel of niet aanwezig (zoals affricaat in het Turks) 2. Klank wel of niet aanwezig (zoals de /x/ in het Nederlands) Wel of geen foneem kenmerken van klanken / contrasten zijn BETEKENIS ONDERSCHEIDEND! dak – tak [contrast stemhebbend /d/ – stemloos /t/] 13 november 2014 9 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Klanksystemen: fonemen tov allofonen [contrasten] Nederlands Turks 13 november 2014 10 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Fonemen van het Turks en het Nederlands Hindi Turks [d - t] [stem – stemloos] /d/ /dak/ /t/ /tak/ /d/ /dam/ (dak) /t/ /tam/ (heel) fonemen fonemen /z/ /s/ [stem – stemloos] allofonen /z/ /zil/ (bel) /s/ /sil/ (veeg) fonemen [p - p ͪ ] /p/ /p ͪ / /p/ /p ͪ / [wel-niet geaspireerd] allofonen allofonen [z - s] /zand/- /sand/ 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae /g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/ Nederlands /m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /x/ /l/ /r/ /ʋ/ /j/ /p/ /p ͪ / fonemen 11 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 2 14‐11‐2014 Casus Salih Casus Salih: anamnestische gegevens Verloop onderzoek, zorg en onderwijs: Taalaanbod: 1. AC Kentalis, Spraak- Taal spreekuur mei 2011 en herhalingsonderzoeken in oktober 2011. • Thuis va. geboorte tot heden: 90% Turks, 10% Nederlands. • 2;6 jaar start peuterspeelzaal 2 dagdelen 2. Diagnose-behandelgroep Kentalis november 2011 – • na 2;10 jr. peuterspeelzaal 4 dagdelen maart 2013. • 3;8 jaar Kentalis Diagnose- en behandelgroep, 5 dagen 3. Taalbrug, april 2013 tot heden. 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 13 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Casus Salih: anamnestische gegevens Casus Salih: onderzoeksgegevens Taalontwikkeling: Logopedie: Mei 2011 (Spraak- en Taalspreekuur / AC Kentalis): 14 Dynamische diagnostiek • Eerste woorden in het Turks rond 12 maanden (3 woorden), daarna nauwelijks uitbreiding (5 woorden rond 2;6 jaar) PPVT-III-NL WBQ: 63 Schlichting TBQ: 72 WQ: 62 • Ouders maken zich zorgen Verstaanbaarheid zeer zwak; twijfels over de fonologische ontwikkeling Verwijzing Audiologisch Centrum Kentalis Turks doelwoord: Uitspraak van Salih: - Araba (auto) - awa - Ev (huis) - xxx - Ajakkabi (schoen) - apta - Aji (beer) - xxx - Sandalye (stoel) - sanda Anahtar (sleutel) - atta 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 15 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Casus Salih: onderzoeksgegevens Casus Salih: onderzoeksgegevens Audiometrie: (Neuro-) psychologie: 16 • Oktober 2011: SON-R 2 ½-7 IQ 95 (PS: 100, RS: 90) • Augustus 2011: lichte basgeleidingsverliezen. Blokkentest • Mei 2012: SON-R 2 ½-7 IQ 98 (PS: 96, RS: 101) lukt niet. K-ABC II: Auditief Korte Termijn Geheugen (KTG) zeer zwak • Mei 2012: beiderzijds normale toondrempels. • Nov. 2012: Auditieve aandacht en auditief KTG en LTG laag / zwak Spraakverstaan met plaatjes aanwijzen lukt niet. Visuele aandacht, visuele KTG en LTG gemiddeld Onderzoek naar aud. discriminatie lukt niet. Observaties: communicatief ingestelde, enthousiaste jongen met zeer korte aandachtspanne m.n. bij auditieve taken. 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 17 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 18 3 14‐11‐2014 Klinisch linguïstisch onderzoek Foneeminventarisatie Salih (3;10 jr.) Turks Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae /g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/ Nederlands /m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /x/ /l/ /r/ Turks Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae /g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/ Nederlands /m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /ʋ/ /j/ 13 november 2014 /ʋ/ /j/ Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 13 november 2014 Turks /g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/ Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Verloop interventie Salih Foneeminventarisatie Salih (3;10 jr.) Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae /x/ /l/ /r/ Nederlands /m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /x/ /l/ /r/ /ʋ/ /j/ Liquidae Dorsalen 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 13 november 2014 Foneeminventarisatie Salih (4;5 jr.) Nl. 22 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş % contrasten voormeting Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae /g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/ Nederlands /m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /l/ /r/ /ʋ/ /j/ Dorsalen 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş /x/ Percentage correcte realisatie Vorming dorsaal en fricatief Salih Turks 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 3;10 Dorsaal TR voormeting 33 4;5 3;10 Dorsaal NL 47 Fricatief TR 30 4;5 Fricatief NL 38 3;10 4;5 Liquidae Liquidae TR NL 23 25 Liquidae 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 24 4 14‐11‐2014 Materialen: /s/ afbeelding internet Materialen fonologische therapie Turks Behandelmaterialen Logo-ART Concreet materiaal Prentenboeken Verzonnen verhaaltjes 13 november 2014 25 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 13 november 2014 26 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Woorden met de /k/ Materialen fonologische therapie Turks Köstebek (mol) Kaka (poep) Kafa (kop/hoofd) Keçi (geit) Köpek (hond) Yok (niet) 13 november 2014 27 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Foneeminventarisatie Salih voormetingen Turks Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae /g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/ 13 november 2014 Foneeminventarisatie Salih nametingen Nederlands /m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /l/ /r/ 28 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş /x/ Turks Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae /g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/ Nederlands /m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/*) /s/ (/z/) (/h/) /x/*) /l/*) /r/ /ʋ/ /j/ /ʋ/ /j/ *) /f/ Tr. 1x /x/ Nl 1x /l/ Tr niet verworven 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 5 14‐11‐2014 Fonologische interventie bij twee-taligen % contrasten voormeting - nameting Percentage correcte realisatie Realisatie contrasten dorsaal, fricatief en liquidae 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1. Articulatie therapie (interdentaliteit /s/) Holm & Dodd (2001) effect 2. Fonologische therapie: contrasten / minimale paren (vorming s-clusters) Holm& Dodd (2001) geen effect Ray (2002) Hindi-Gujarati-Engels effect 3. Fonologische therapie: Core-vocabulary (bij kind met inconsistente 3;10 4;8 Dorsaal TR voormeting 33 nameting 57 13 november 2014 Interventie in T2 = transfer naar T1? 4;5 5;7 Dorsaal NL 47 70 3;10 4;8 Fricatief TR 30 60 4;5 5;7 Fricatief NL 38 78 3;10 4;8 4;5 5;7 producties) Holm& Dodd (1999) effect Liquidae Liquidae TR NL 23 25 47 50 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 31 Fonologische interventie bij twee-taligen Meer onderzoek nodig 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş Suggesties voor logopedisten Interventie in T2 én in T1 •Beoordelen Verstaanbaarheid in de moedertaal (The 1. Gildersleeve-Neumann & Goldstein, 2014 Intelligibility in Context Scale, anamnesegesprek). - Kind met fonologische stoornis 5;8 jaar •Beoordeel de fonologie in Nederlands (indien mogelijk) - Kind met fonologische stoornis en spraakmotorische planning en coördinatieproblemen, 5;6 jaar •Verzamel informatie over de klanksystemen. Interventie in T2 gehad (~ 6 / ~ 8 maanden): onvoldoende vooruitgang •Beoordeel fonologie in moedertaal (bij. benoemen van Conclusie na bilinguale interventie: plaatjes in moedertaal), zoek hulp. bilingual therapy for SSDs targeting phonological representation, articulation, •Breng gezamenlijke en niet-gezamenlijke klanken / and metaphonological skills can be effective in improving the child ’ s overall sound system. 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 32 33 The Intelligibility in Context Scale contrasten in kaart. 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 34 Suggesties voor logopedisten •Directe interventie in het Nederlands (klanksysteem andere taal mee laten wegen; gezamenlijke segmenten). •Auditief bombardement minimale paren in de moedertaal. •Versjes en rijmpjes in moedertaal (via ouders) •Samenwerken met meertalige logopedisten 11 april 2014 Fonologische diagnostiek en behandeling in de talen van het kind_Naz Çavuş_Simea Congres 35 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 36 6 14‐11‐2014 Samenwerken met meertalige logopedisten Meertalige Logopedisten Nederland Bedankt voor uw aandacht 1. Turks 11. Baseldütsch 2. Marokkaans-Arabisch 12. Duits 3. Marokkaans-Berbers 13. Engels 4. Portugees 14. Spaans 5. Servo-Kroatisch 15. Koerdisch 6. Urdu 16. Farsi 7. Punjabi 17. TeoChew (Chinees dialect) 8. Hindi 18. Mandarijn 9. Pools 19. Italiaans 10. Egyptisch Arabisch 20. Bangla www.meertaligelogopedie.nl 13 november 2014 Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş 37 Referenties Referenties Gildersleeve-Neumann & B.A. Goldstein, Cross-linguistic generalization in the treatment of two sequential Spanish – English bilingual children with speech sound disorders. International Journal of Speech-Language Pathology, 2014. The Intelligibility in Context Scale includes seven communicative partners identified in the International Classification of Functioning, Disability and Health: Children and Youth Version (ICF-CY; WHO, 2007) http://www.csu.edu.au/research/multilingual-speech/ics Goldstein, B. A. & Fabiano, L. Assessment and Intervention for Bilingual Children with Phonological Disorders. The ASHA Leader, 2007. McLeod, S. (2012). Summary of 250 cross-linguistic studies of speech acquisition. Bathurst, NSW, Australia: Charles Sturt University. Retrieved month day, year from http://www.csu.edu.au/research/multilingual-speech/speech-acquisition McLeod, S. & Goldstein , B. (eds) Multilingual Aspects of Speech Sound Disorders in Children. Multilingual Matters, 2012. Paradis, J., Geneseee, F. & Crago, M. Dual Language Development & Disorders A Handbook on Bilingualism & Second Language Learning, Second Edition, Brooks, 2011 Topbaş. S.& M. Yavaş, Phonological Development and Disorders in Children; a multilingual perspective, ed. Zhu Hua & Barabara Dodd, 2006 The Intelligibility in Context Scale includes seven communicative partners identified in the Fonologische stoornissen bij meertalige kinderen_Kennismiddag USZ_Naz Children Çavuş 30-09-2014 International Classification of Functioning, Disability and Health: and Youth Version (ICF-CY; WHO, 2007) 39 30-09-2014 Fonologische stoornissen bij meertalige kinderen_Kennismiddag USZ_Naz Çavuş 40 7
© Copyright 2024 ExpyDoc
