2014, jaargang 5, nr. 3

COMPLIANCE
& INTEGRITEIT
VU MAGAZINE
NR. 3 JAARGANG 5 | DECEMBER 2014
LUSTRUM
TIEN JAAR COMPLIANCE EN
INTEGRITEIT MANAGEMENT AAN DE VU
DE ISO COMPLIANCE RICHTLIJN
TIEN JAAR POSTGRADUATE COMPLIANCE
ONDERWIJS AAN DE VU
NAAST ONDERWIJS NU OOK
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
VIJF JAAR VU ALUMNIVERENIGING
COMPLIANCE & INTEGRITEIT
MANAGEMENT
INHOUD
3
4
6
10
12
13
15
16
2
VOORWOORD
PROF. DR. JEAN M.G. FRIJNS
TIEN JAAR COMPLIANCE EN
INTEGRITEIT MANAGEMENT
AAN DE VU
CARL DE WANNEMAEKER
DE ISO COMPLIANCE RICHTLIJN
SYLVIE BLEKER-VAN EYK
EN RICHARD BAKKERS
TIEN JAAR POSTGRADUATE
COMPLIANCE ONDERWIJS
W IELHOUWER, MENDOZA
EN DEKKER
NAAST ONDERWIJS NU OOK
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
M ARTINE HEMMES,
ARTHUR DE HART EN
ANTON DE GROOT
VIJF JAAR VU ALUMNIVERENIGING
COLOFON
ALUMNUS AAN HET WOORD…
GUIDO FEBUS
REGIONAL MANAGER COMPLIANCE
BIJ JABIL CIRCUIT INC.
AGENDA
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
Compliance & Integriteit is een uitgave van
De Vrije Universiteit, Postgraduate opleiding
Compliance & Integriteit Management
De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam
Compliance & Integriteit verschijnt
2 à 3x per jaar, oplage 550.
REDACTIE: Richard Bakkers, Sylvie Bleker en
Myriam Klopper
EINDREDACTIE: Myriam Klopper
FOTOGRAFIE: Rinie Bleeker, Rotterdam /
Peter Valckx, Amsterdam
ONTWERP & OPMAAK: Room for ID’s, Nieuwegein
DRUKWERK: NPN drukkers, Breda
VOORWOORD
LUSTRUM
In september zijn wij begonnen aan onze 10e leergang. Een mooie mijlpaal voor de
Postgraduate Opleiding Compliance & Integriteit Management. We vieren dubbel
feest, want onze Alumnivereniging bestaat 5 jaar. Alle reden om in deze bijdrage van
ons magazine de afgelopen 10 jaar eens langs te lopen en een glimp te werpen in de
richting van de komende 10 jaar. Daarom beginnen we dit Magazine met een bijdrage
van de oprichter van de opleiding: Professor Jean Frijns.
Dat onze opleiding toekomstperspectief heeft, is duidelijk gebleken uit de
inschrijvingen van dit jaar. We hebben een stop moeten zetten op de instroom van
studenten omwille van de kwaliteitsborging. De eerste studenten staan op de
wachtlijst om volgend jaar toe te treden.
Compliance is “hot”. We zien dat compliance niet alleen in de financiële sector,
maar nu ook in de industriële sector en de dienstverlenende sector een “must” is.
Het toezicht wordt steeds strakker opgezet, waarbij compliance met de wet- en
regelgeving en de interne normen een eerste vereiste is geworden.
De integriteit van de bestuurders en medewerkers alsmede de organisatorische
integriteit hebben een cruciale rol ingenomen bij de toezichthouders. Dit geldt zowel
voor de toezichthouders in het binnenland als in het buitenland. Onze opleiding heeft
hier de laatste vier jaar op ingespeeld door meer aandacht te besteden aan risico
management, integriteit en verandermanagement.
We zijn nog lang niet uitontwikkeld. Verderop in dit Magazine komen wij hier op
terug.
Wij wensen onze Alumnivereniging ook veel succes voor de komende jaren. Op dit
moment zijn wij bezig om de banden tussen de opleiding en de alumnivereniging
verder te versterken en onze alumni dichter bij de opleiding te betrekken en ze via de
vereniging mee te laten groeien in hun kennis en netwerk en hun ervaringen te laten
delen met onze studenten.
Op naar de komende tien jaar, hopelijk ook gezamenlijk met u als lezer en
geïnteresseerde in onze opleiding en vereniging!
DR. SYLVIE C. BLEKER-VAN EYK
PROGRAMMADIRECTEUR POSTGRADUATE OPLEIDING
COMPLIANCE & INTEGRITEIT MANAGEMENT
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
3
PROF. DR. JEAN M.G. FRIJNS
TIEN JAAR
COMPLIANCE
EN INTEGRITEIT
MANAGEMENT
AAN DE VU
In 2004 ontstond binnen de economische
faculteit het idee om een postgraduate
opleiding compliance op te zetten. Dit sloot
mooi aan bij al bestaande postgraduate
opleidingen. Tom Steenkamp, programma
leider van de postgraduate opleiding
Investment Management, schreef een
schets van de opzet. In een gesprek met
hem gaf ik aan dat ik na mijn vertrek bij ABP
in was voor de job van programmadirecteur,
voor een dag per week. Uit mijn ervaringen
als directeur beleggingen bij pensioenfonds
ABP had ik wel een idee wat compliance
inhield en wat het belang ervan was, met
name in de financiële sector.
Als nieuwbakken programmadirecteur stond ik voor drie
uitdagingen: definiëren van het vak en het aantrekken
van kerndocenten, het organiseren van draagvlak bij de
financiële sector en het werven van studenten en last but
not least de programmering van de opleiding. De vraag wat
is compliance bleek niet zo eenvoudig te beantwoorden en
dat is, vrees ik, nog steeds zo. In Angelsaksische landen
domineert de kant van de wet- en regelgeving. In Nederland
ligt de nadruk meer op gedrag en organisatie inrichting. Als
econoom had ik vooral belangstelling voor de wisselwerking
4
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
tussen financiële markten en gedrag. Mijn conclusie was
dat compliance het beste kan worden benaderd vanuit een
multidisciplinaire invalshoek. Dat betekende de formatie van
een team van kerndocenten die ieder een eigen discipline
vertegenwoordigden maar bereid waren deze toe te passen op
compliance. Kerndocenten van het eerste uur waren Eduard
Kimman, bedrijfsethiek, Robert van Altena, accountancy, Jan
Bernd Huizink, rechten, en ikzelf als financieel econoom.
Verder was Raf Houben bereid als in de praktijk werkzame
compliance officer het team te versterken.
Het organiseren van draagvlak bleek verrassend eenvoudig.
Vrijwel alle grote financiële instellingen reageerden enthousiast
en waren bereid steun te geven in de vorm van het sturen van
studenten en/of zitting te nemen in het curatorium. Eric van
de Merwe en Frans van der Wel waren vanaf het begin als
curatoriumleden nauw betrokken bij de opleiding. Vanaf het
begin ook hebben we geprobeerd de opleiding een gezicht te
geven door het organiseren van roundtables; later zijn dat
seminars voor een breder publiek geworden.
In september 2005 ging de eerste lichting van ca. 20 studenten
aan de slag. Bloedserieus en met docenten die nog niet erg
op elkaar of op de populatie studenten waren ingespeeld.
Zo herinner ik mij een college waarin ik de prijsvorming
op financiële markten wilde uitleggen met behulp van
eenvoudige formules. Dat college liep uit op een totaal drama.
De studenten met een juridische vooropleiding vonden dit
echt niet kunnen en staken dat niet onder stoelen of banken.
Uiteindelijk vonden we de oplossing in een Amerikaanse
syllabus, Finance for Lawyers. Een steeds terugkerend thema
tijdens de colleges maar ook in eindscripties was de behoefte
‘DE RELEVANTIE VAN
HET COMPLIANCE
VAK IS ALLEEN MAAR
TOEGENOMEN.’
aan reflectie op het vak en vooral op de rol van de compliance
officer. Niet zo vreemd overigens voor een postgraduate
opleiding.
We zijn inmiddels 10 jaar verder en de opleiding blijkt
levensvatbaar. Gelukkig maar want de relevantie van het
compliance vak is alleen maar toegenomen. Ook de druk die
op compliance officers ligt is fors toegenomen. We leven wat
dat betreft in een zero tolerance samenleving. De opleiding
doet er daarom goed aan voldoende tijd in te ruimen voor de
ontwikkeling van praktische vaardigheden; hoe bewerkstellig
ik dat de organisatie ook echt ‘in control’ is. Een goede
compliance officer anticipeert en voorkomt.
Blijft over de vraag hoe moet je het vakgebied compliance
definiëren? Mijn eigen conclusie is dat het een bedrijfskundige
discipline is die qua inhoud dicht bij het vak van auditors ligt.
De nadruk ligt op het onderkennen van risico’s, de opzet van
een systeem van risico mitigerende maatregelen en er actief
op toezien dat het echt werkt. Het verschil is dat van een
compliance officer verwacht wordt dat hij proactief is en tijdig
of op zijn minst real time aan de bel trekt. Leent zo’n vak zich
voor wetenschappelijk onderzoek? Zeker, verdieping zal vooral
via empirisch onderzoek moeten komen, liefst in de vorm
van experimental design. Wat werkt en wat werkt niet? In het
huidige politieke en maatschappelijke klimaat domineren het
wantrouwen en de handhaving. Het heeft weinig zin daar nu op
basis van generieke argumenten tegen in te gaan. Beter is het
via grondig empirisch onderzoek na te gaan welke benadering
wanneer effectief is.
PROF. DR. JEAN M.G. FRIJNS,
EMERITUS HOOGLERA AR FACULTEIT DER ECONOMISCHE
WETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE A AN DE VU
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
5
CARL DE WANNEMAEKER
DE ISO COMPLIANCE
RICHTLIJN
EEN KATALYSATOR VOOR
ORGANISATIES EN BEDRIJVEN
IN DE GROEI VAN
COMPLIANCE MANAGEMENT?
In dit artikel komen aan bod: context binnen ISO perspectief,
belang van een ISO compliance richtlijn, aanpak van het
scriptieonderzoek, inhoudelijke toelichting ISO richtlijn
en conclusies. De scan vormt geen onderdeel van dit VU
magazine artikel.
CONTEXT BINNEN ISO PERSPECTIEF
De ISO werkgroep “ISO/PC 271” ontwik
kelt een richtlijn over compliance
management. Het initiatief daartoe
werd genomen door Australië die de zelf
ontwikkelde compliance standaard als
basis voorstelt voor de internationale
ISO richtlijn. De werkgroep telt 13
landen1. Momenteel zit deze werkgroep
in de fase van afronding met het oog op
publicatie einde 2014.
De ISO richtlijn wordt opgesteld volgens
de nieuwe (februari 2012) High Level
Structure (HLS) voor management
systeem normen met 10 verplichte
vormelementen per richtlijn.2 Deze
vormelementen structuur heeft
als voordeel het ontstaan van een
consistente basis voor alle ISO
normeringen. De vormelementen
bevatten een aantal standaard
componenten analoog aan de plando-act cyclus.3 Maar de ISO HLS
bevat ook elementen zoals: de context
van de organisatie, het leiderschap,
het gedrag en de cultuur als ook het
verbetermanagement, deze worden
verder in de scriptie uitgewerkt binnen
compliance perspectief. De HLS aanpak
bewerkstelligt de aansluiting (plug
in model) bij bestaande management
AUTEURSRECHT:
Dit artikel bevat een exclusief stuk uit de scriptie van Carl De
Wannemaeker met passages uit de scriptie en verwijzingen naar
bronmateriaal. Scriptie titel: Welke academische raamwerken verklaren
en onderbouwen de nieuwe ISO 19600 compliance richtlijn en vertaal dit
naar de praktijk door de creatie van een scan met effectieve meting naar
gelang de grootte en complexiteit van de organisatie? De afbeeldingen zijn
voor publicatie goedgekeurd door de NEN.
6
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
systemen van de organisatie.
De ISO richtlijn wordt uitgevaardigd
in de vorm van een richtlijn en niet
als norm, de werkgroep heeft deze
werkwijze voorgesteld omdat er
voldoende certificeerbare management
systeemnormen zijn. Concreet zijn deze
specifieke normen aanwezig in ISO
14001 (milieumanagement) en OHSAS
18001 (Arbo management).4
Een ander voordeel van de richtlijn
benadering is gericht op de kleine
en middelgrote bedrijven die op deze
wijze een kans krijgen een adequaat
en robuust compliance management
systeem (CMS) op te zetten terwijl ze
niet beschikken over de middelen van
een groot bedrijf.5
Door HLS werden 5 pijlers voor
een goed managementsysteem
geformuleerd:
• Leiderschap
• Risicomanagement
• Compliance management
• Verbetermanagement
• Borging en aantoonbaarheid
Deze pijlers worden uitgewerkt in de
10 componenten; deze vormen een
identieke structuur en titeltekst van elk
ISO managementsysteem.
BELANG VAN EEN
ISO COMPLIANCE RICHTLIJN
De ISO compliance richtlijn die er
aan komt vormt een nieuwe kans om
compliance management te verbeteren
voor bedrijven en organisaties vanuit
micro perspectief. Het bedrijf kan zelf
ook zijn business partners doorlichten
op het voldoen aan deze richtlijn als
vorm van goed ondernemerschap.
Op macro vlak ontstaat een “level
playing field” waarbij het duidelijk is voor
Figuur Plug in model 6
iedereen welke eisen gesteld worden
aan goed compliance management.
De ISO compliance richtlijn geeft de
toezichthouder een minimum raamwerk
om alle organisaties aan te spreken
ongeacht het formaat. Dit level playing
field bewaakt de goede reputatie van de
organisatie.
kan een enorm reputatie risico
veroorzaken.7 In een recent onderzoek
bij 300 grote bedrijven wereldwijd
wordt gevraagd naar de belangrijkste
risicogebieden; reputatie risico wordt
als nummer een genoemd voor business
model risico. In 2010 werd reputatie
slechts op de derde rang geplaatst.8
Het belang van reputatie als zogenaamd
secondair risico mag niet worden
onderschat; het niet betalen van
verkeersboetes van management
Goed compliance management, goed
ondernemerschap werkt niet vanuit
een uniek model, immers, een perfect
model bestaat niet. Het is van belang alle
invalshoeken te gebruiken die relevant
zijn binnen de waardeketen van de
organisatie of het bedrijf. Een gedegen
benadering werkt volgens een combinatie
van aspecten zoals Enterprise Risk
Management (ERM) als ook Governance,
Risk en Compliance (GRC).
Ook binnen de ISO normeringen
treffen we kansen voor integratie
aan, verschillende normen vullen
elkaar aan. Voor risicomanagement
bestaat ISO 3100, voor corporate
governance is de ISO HLS structuur
van belang. De ISO compliance
richtlijn vormt een belangrijk sluitstuk
binnen ISO normering om binnen
een geïntegreerd GRC perspectief
ISO normering in te zetten tot beter
compliance management en goed
ondernemerschap.9
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
7
AANPAK VAN HET SCRIPTIEONDERZOEK
In de scriptie werd onderzoek verricht
naar de componenten van de ISO
compliance richtlijn met bepaling van
de sterke punten en tekortkomingen.
Vanuit GRC implementatie ervaring en
de VU opleiding worden sterke punten
en suggesties voor ontwikkeling van de
ISO richtlijn inhoudelijk behandeld.
Na toetsing van het ISO model met de
academische literatuur werden ook
negen interviews bij een toezichthouder
en in het bedrijfsleven gehouden om hun
aandachtspunten te onderzoeken. De
huidige richtlijn is een document van 32
pagina´s, hoe kan je als organisatie of
bedrijf dit praktisch inzetten? De scriptie
maakt een voorstel tot creatie van een
compliance scan voor verschillende
groottes van organisaties of bedrijf.
ISO COMPLIANCE RICHTLIJN:
INHOUDELIJKE TOELICHTING
De samenhang van de ISO compliance
richtlijn met de ISO richtlijnen komt
sterk tot uiting door het gebruik en de
uitwerking van de HLS voor ISO/ DIS
19600. De ISO werkgroep vult de 10
HLS componenten in met betrekking
tot compliance management. Concreet
wordt het als volgt uitgewerkt:10
Figuur Compliance management volgens ISO 19600 en de HLS 11
Support
•
•
•
Bewustzijn, competentie en
training in compliance
Gedrag en cultuur
Communicatie en documentatie
Context of the organization
Operation
•
•
•
•
Omgevingsanalyse (context, issues,
belanghebbenden, eisen, wensen
en verwachtingen)
Identificatie van compliance
obligations
Beoordeling van de compliance
risico’s
Performance evaluation
•
•
Leadership
•
•
Beleid, commitment,
voorbeeldgedrag
Rollen, verantwoordelijkheden
en bevoegdheden inzake
compliance voor bestuur, top- en
lijnmanagement, medewerkers en
onafhankelijke compliance officer
Implementatie maatregelen
voor compliance (technisch,
procedureel, sturing op gedrag)
Monitoren van naleving met
toepassing van indicatoren
Analyse van informatie en
rapportages van resultaten
(intern en extern)
Improvement
•
•
Corrigerende maatregelen
en verbeteracties
Actie op niet-naleving van eisen
en escalatie waar nodig naar
hogere managementniveaus
CONCLUSIE
De ISO richtlijn is de eerste mondiale
aanbeveling door een neutraal,
gerenommeerd instituut voor het
inrichten en verbeteren van een
compliance management systeem. De
ISO werkgroep integreert strategische,
tactische en operationele middelen om te
komen tot een Compliance Management
Systeem (CMS). Dat management
systeem kan benut worden door kleine
en grote organisaties of bedrijven voor
het bouwen en uitbouwen van hun CMS
maar verschaft ook een standaard voor
toezichthoudende instanties.
De ISO compliance richtlijn demon
streert een sterke samenhang met ISO
systematiek en normen. In het bijzonder
door toepassing van de nieuwe ISO High
Level Structure (HLS) vormelementen
structuur; door standaard titels te
bepalen van een richtlijn ontstaat een
vaste structuur in alle ISO normen.
Planning
•
•
8
Plannen van maatregelen om
compliance risico’s te beheersen
Vaststellen van compliance
doelstellingen
In een dynamisch perspectief wordt in
bovenstaand schema weergegeven.
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
De ISO compliance richtlijn toont ook een
sterke samenhang met elementen uit
ISO 31000 (risico beheersing) en ISO 9000
(kwaliteitsmanagement). De samenhang
binnen de ISO systematiek verhoogt de
bruikbaarheid voor organisaties onder
toezicht en toezichthouders.
Voorheen werd compliance beheersing
vaak geïsoleerd aangepakt als een
pakket van maatregelen en procedures
met het risico op silovorming in de
organisatie. De ISO werkgroep pakt
dit anders aan en benut inzichten
van Enterprise Risk Management
en Governance, Risk en Compliance
om te komen tot een holistische,
integrale compliance beheersing. Deze
aanpak blijkt uit de combinatie van
harde maatregelen zoals raamwerk,
proces en procedures maar ook zachte
maatregelen die met sterke principes
mens gericht zijn door de focus op het
beïnvloeden van gedrag en cultuur.
Weg van de silo aanpak is dit de enige
manier om te komen tot een beklijvend,
duurzaam compliance resultaat.
In het inrichten en het ontwikkelen van
het CMS komt de geïntegreerde aanpak
tot leven en in het bijzonder door: bij het
inrichten van CMS de contextanalyse
in te zetten met brede verankering,
borging en aantoonbaarheid in de
organisatie en beïnvloeden van gedrag
en cultuur door leiderschap, bewustzijn
en communicatie. De geïntegreerde
aanpak blijkt verder uit het belang in
het ontwikkelen en verbeteren van het
compliance management systeem dat
leidt tot een beter compliance resultaat.
Op deze wijze vormt de nieuwe richtlijn
een katalysator voor organisaties en
bedrijven in de groei van compliance
management.
Argentina, Australia, Austria, Canada, China,
Denmark, France, Germany, Malaysia,
Netherlands, Singapore, Spain and Switzerland.
2
Dick Hortensius, De betekenis van de HLS, KAM
Nieuwsbrief 1 - 2012, p.15
3
C.N. Johnson, The benefits of PDCA, Quality
Progress, 05 - 2002
4
T.H. Jorgenson, Integrated Management
Systems, Journal of Cleaner Production, vol
14(8) 2006: pp.713-722
5
Sylvie Bleker, Dick Hortensius, ISO 19600 The
development of a global standard on compliance
management, Business Compliance, 02 – 2014,
pp. 3-5
6
Dick Hortensius, De betekenis van een ISO-norm
voor compliance management, KAM nieuwsbrief
4/2012, p. 6
7
Michael Power, The Risk Management of
everything, DEMOS, 2004
8
Deloitte & Forbes Insights, Exploring Strategic
Risk, Survey, 2014, p. 9
9
Sylvie Bleker en Dick Hortensius, supra, note 3,
p.10
10
Dick Hortensius, supra, note 15, p. 8
11
ISO org., ISO/ DIS 19600, 2013(E), Compliance
management systems – Guidelines, 2013, p. V
1
WIJ WENSEN ALLE LEZERS
PRETTIGE FEESTDAGEN EN
EEN SPRANKELEND 2015 TOE
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
9
DR. SYLVIE C. BLEKER-VAN EYK
EN DRS. RICHARD W.A. BAKKERS
TIEN JAAR
POSTGRADUATE
COMPLIANCE
ONDERWIJS AAN DE VU
WHO IS WHO
Tien jaar geleden startte Jean Frijns
de Postgraduate Opleiding Corporate
Compliance. Hij zette de opleiding
stevig neer, samen met een aantal
kerndocenten. Er was voldoende animo
om de opleiding ook daadwerkelijk goed
van de grond te krijgen. In 2007 werd
hij opgevolgd door Professor Isabelle
Maignan die op haar beurt eind 2010
het stokje weer overgaf aan Sylvie
Bleker, de huidige programmadirecteur.
Deze laatste bracht de kerndocenten
Robert van Altena, Vincent Wanders
en Raf Houben weer terug en het
geheel ging samen verder inclusief de
onderwijscoördinator Richard Bakkers
die destijds door Isabelle Maignan was
aangenomen. In dit rijtje met namen
mogen wij zeker Eugénie Megens niet
vergeten die zich, als secretaris van de
opleiding, jarenlang met veel zorg en
toewijding om de studenten bekommerd
heeft. Haar rol is sinds vorig jaar
overgenomen door Myriam Klopper.
Ook willen wij de helaas overleden
Ingrid Hamming niet vergeten, die
enige tijd de opleiding coördineerde en
deze rol combineerde met haar rol als
coördinator voor de VBA opleiding.
Dit is niet zomaar een rijtje namen
bij elkaar, maar mensen die zich met
hart en ziel ingezet hebben voor de
ontwikkeling en verdere uitbouw van de
Postgraduate opleiding Compliance &
Integriteit Management aan de VU.
Daarnaast mogen we niet vergeten
dat de overdracht van kennis en
ervaring voor een belangrijk deel
ook in handen ligt van een reeks zeer
ervaren gastdocenten. Uitdrukkelijk
noemen wij ze hier niet bij naam,
omdat we er niet één zouden willen
overslaan en geen onderscheid zouden
willen maken. Het is de kracht om de
ervaringsdeskundigen aan de opleiding
te binden. Zij kunnen hun ervaringen in
het veld delen met studenten waardoor
theorie en praktijk optimaal aan elkaar
gekoppeld zijn. Zonder de bijdragen van
deze gastdocenten zou de opleiding niet
hebben kunnen floreren.
En niet in de laatste plaats onze
curatoren. Wij mogen ons al vanaf
de start van de opleiding gelukkig
prijzen dat welbekende namen uit
het bedrijfsleven, toezichthouders en
10
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
academici hun naam en ervaring aan
de opleiding hebben willen verbinden.
Onze curatoren blijven in de regel ook
meerdere termijnen aan onze opleiding
verbonden, hetgeen ook bijdraagt aan
de continuïteit.
COMPLIANCE SYMPOSIUM
Professor Isabelle Maignan koppelde
een symposium aan haar oratie. Een
goede start die volgens haar opvolging
behoefde. Het jaar daarop ontwierp ze
samen met De Nederlandsche Bank en
Deloitte wederom een symposium. Zo
ontstond de basis voor het jaarlijkse
VU symposium. Het trekt jaarlijks vele
geïnteresseerden. Zo ligt de opkomst
van de afgelopen jaren tussen de 120
en 140 deelnemers, hetgeen een grote
opkomst is. Afgelopen jaar heeft De
Brauw Blackstone Westbroek zich bij
de organisatoren gevoegd. DNB is niet
langer de mede-organisator, maar
treedt wel op met prominente sprekers.
Zo ook de AFM. Op 12 juni 2015 is al
weer het 6e symposium gepland.
“bloedgroepen” is nu ongeveer fiftyfifty.
Dit was ook het moment om compliance
meer vanuit een risicobenadering te
bezien.
De traditie is ingezet in 2011 om ieder
jaar samen met de kerndocenten
het programma door te nemen en te
verbeteren. Constante aandacht voor
de verbeteringen in het onderwijs
programma zijn nodig om de verander
ingen binnen compliance bij te houden.
ONDERWIJS
In 2011 heeft de opleiding besloten om
naast de financiële sector tevens de
non-financiële sector een prominentere
plaats in het onderwijsprogramma
te geven. De verdeling tussen beide
Onderstaand model toont u wat de postgraduate opleiding
Compliance & Integriteit Management als basis wil
meegeven aan de afgestudeerde compliance professionals.
Wet- en regelgeving
Risico’s / risicomanagement
Professioneel kritisch
Countervailing power
Business sense
Compliance program
Stakeholder
management
Maatschappelijke
ontwikkelingen
Kennis
Gedrag & cultuur
‘LICENSE
TO OPERATE’
Toezicht
Vaardigheden
Doorzien
van de casus
Helicopterview
Niet verschuilen
achter de regels
Governance
‘Trouble shooter’
Businesscontent
Integer
Voorbeeldgedrag
Professioneel
gedrag
Proactief
Rechte rug
Dialoog aangaan
Stressbestendig
Consistent
De studenten zijn vooral compliance
professionals die reeds meerdere jaren
ervaring hebben in de verschillende
sectoren. De basiskennis wordt
verondersteld. De opleiding leidt op
tot senior compliance professionals
die in staat zijn het werkveld in de
breedte te analyseren. In het hieronder
geschetste plaatje wordt getoond over
welke vaardigheden de studenten aan
het einde van de opleiding dienen te
beschikken.
ALUMNIVERENIGING
De alumnivereniging is van belang
voor het onderhoud van de kennis en
het netwerk van de alumni. Onlangs
is besloten de opleiding dichter bij
de alumnivereniging te brengen door
gemeenschappelijk op te treden,
activiteiten te ontwikkelen waar alumni
én studenten van kunnen profiteren.
Momenteel wordt onderzocht of er
tools kunnen worden ontwikkeld om de
alumni ook na hun afstuderen te kunnen
laten profiteren van de kennis en kunde
van de VU, de ervaring van hun collegae
en gastdocenten. Kortom, opleiding en
alumnivereniging willen gezamenlijk
meerwaarde creëren voor studenten en
afgestudeerden.
Onafhankelijk
Omgevingssensitief
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
11
WIELHOUWER, MENDOZA EN DEKKER
NAAST ONDERWIJS NU
OOK WETENSCHAPPELIJK
ONDERZOEK
This year, the program of Compliance and Integrity became
even more multidisciplinary and even more researchoriented. The program now financially supports the work of
a research team interested in examining the economics and
social psychology of compliance behavior.
employed game theory to analyze trust
in a regulatory context. Their model
shows that an authority can reduce
its monitoring efforts when firms or
individuals are long-term oriented. The
details of these studies can be found in
the Ph.D.-thesis of Juan Mendoza.
PROF. HENRI DEKKER
The team members are Prof. Henri
Dekker, Prof. Jacco Wielhouwer,
and Dr. Juan Mendoza, who work at
the Accounting Department. They
integrate different backgrounds and
research methodologies to examine
questions such as the following: Can
regulatory authorities trust economic
agents, and consequently monitor them
less frequently? Are firms similar to
individuals, so that they comply more
when they perceive the authority or
the regulation as fair? During the last
years, the team developed a research
collaboration project with the AFM.
After analyzing data of all financial
intermediaries in the Netherlands
(over 6,000 firms), the team observed
that law violations are less frequent
amongst financial intermediaries
with more connections to industry
organizations and with relatively more
positive fairness perceptions about
the regulations. The team has also
12
People and firms comply with
regulations because of a diversity
of reasons. Some comply as result
of fear to lose a good reputation, or
because they feel closely monitored or
threatened by the authorities. Others
comply because they feel that it is
the honest thing to do. As one of the
first initiatives following the financial
support from the Compliance & Integrity
program, the research team is now
conducting a survey to examine why
financial intermediaries comply with
the current legislation. During 2014
and 2015, the team will collect and
analyze data, with the objective of better
DR. JUAN MENDOZA
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
PROF. JACCO WIELHOUWER
understanding the motivations that lead
financial intermediaries to follow or to
deviate from the law. Also, based on this
survey the relation between fairness,
legitimacy, trust, and compliance will be
analyzed in further detail.
The research team encourages readers
to contact them in case they want to
explore research collaboration projects.
Some of you may work at – or have
connections with – an authority or
organization interested in examining
compliance from a more academic
perspective, for instance to gain better
insight into the drivers and outcomes
of compliance. Central questions
within the collaborative research with
the Compliance & Integrity program
include: Why do people or firms break
or follow the rules in a given specific
setting? When can a supervisor be more
or less trusting? The research team
has experience working with large and
diverse data sets, securely analyzing
confidential data, and applying rigorous
statistical methods. In case you are
interested in analyzing certain questions
based on data you may have access to,
you may contact Prof. Jacco Wielhouwer
at [email protected].
MARTINE HEMMES, ARTHUR DE HART
EN ANTON DE GROOT
VIJF JAAR VU
ALUMNIVERENIGING
COMPLIANCE
& INTEGRITEIT
MANAGEMENT
De opleiding bestond al enige tijd, maar een alumni
vereniging bestond aanvankelijk nog niet. En dat terwijl we
tijdens de opleiding zoveel kennis met elkaar uitwisselen
en intensieve contacten onderhouden. Dat eindigde
met het afronden van de opleiding. Natuurlijk zijn er
verschillende mogelijkheden om op de hoogte te blijven
van ontwikkelingen op het gebied van compliance, maar
het was zonde dat de contacten na het afstuderen verloren
gingen. Daarom namen Michel Harms en Richard Bakkers
in 2010 het initiatief de alumnivereniging op te richten met
als doel relevante kennis te bieden en de ontwikkelingen
op het gebied van compliance aan te geven. Ook zou de
vereniging de onderlinge contacten kunnen faciliteren, niet
alleen tussen de afgestudeerden onderling, maar ook met
de opleiding. Met veel enthousiasme ging het
bestuur aan de slag. Doel was minstens
twee keer per jaar een informatieve
bijeenkomst te organiseren waarbij de
contacten konden worden aangehaald.
Ook zouden de collegedictaten via
Dropbox beschikbaar komen. Om
een aantal van die bijeenkomsten te
belichten: Jean Frijns nam ons, buiten
het gebied van compliance, mee in de
financiële crisis en gaf ons een inkijkje
waarom deze crisis nu echt niet anders
is dan eerdere crises. Hij plaatste de
crisis in een historisch perspectief.
Sylvie Bleker heeft ons meerdere malen
op de voor haar kenmerkende wijze
MARTINE HEMMES
verteld over relevante ontwikkelingen
in ons vakgebied. Wij herinneren ons
de dreiging uit de VS met een tsunami
aan informatieve verplichtingen zoals
Sylvie schetste. De kleinste link met
de VS brengt al de grootst mogelijke
compliance risico’s met zich mee.
Een andere bijeenkomst ging over
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
13
‘WE GAAN ONDERZOEKEN WAT DE MOGELIJKHEDEN
ZIJN OM EEN APP TE ONTWIKKELEN VOOR
“EERSTE HULP BIJ COMPLIANCE”.’
soft controls door Tim Willems, die
zijn verhaal illustreerde aan de hand
van het horizontale toezicht door
de Belastingdienst. Cybercrime en
de bescherming van een massale
hoeveelheid persoonsgegevens kwam
in een andere bijeenkomst aan de
orde, met dank aan KPN en Guido
Febus, inmiddels bestuurslid van de
alumnivereniging. En onze laatste
bijeenkomst dit voorjaar was bij Integis.
Bart Bruin en Jethro Vrouwenfelder
namen ons mee in de wereld van de
integriteits- en fraudeonderzoeken.
Zij legden aan de hand van tot de
verbeelding sprekende voorbeelden uit
hoe zij vaak zeer gevoelige kwesties
onderzoeken en tot hun conclusies
komen.
De bijeenkomsten zijn voorbeelden
van onze wens om inhoud met elkaar
te delen en tegelijkertijd de onderlinge
contacten te versterken. Daarom
hebben we onze events en algemene
ledenvergaderingen altijd gecombineerd
met een informele afsluiting.
We zijn nu vijf jaar verder en de
vereniging telt ongeveer 70 leden. En
de vijfde verjaardag van onze vereniging
is een goed moment om de balans op
te maken. Waar staan we nu en waar
willen we heen? Als bestuur hebben
we geconstateerd dat, ondanks het
enthousiasme waarmee we ons inzetten
voor de vereniging, de opkomst van
leden achterblijft bij de verwachtingen.
Ook als we veel aanmeldingen hebben,
dan haakt een deel alsnog op het laatste
moment af. Daarnaast is Dropbox
als gemeenschappelijke kennisbron
nauwelijks gebruikt door de leden.
Dat alles vinden wij als bestuur erg
jammer. Uit een enquête onder leden
kwam de wens naar voren om vooral
door te gaan op dezelfde voet. Maar
waarom dat doen als het zo weinig lijkt
op te leveren voor onze leden? Alles bij
elkaar reden om als bestuur onlangs te
bespreken hoe nu verder te gaan en hoe
we toegevoegde waarde voor de alumni
kunnen hebben. Met Sylvie Bleker
bespraken wij onze worstelingen over
de alumnivereniging. Vervolgens hebben
ARTHUR DE HART
14
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
ANTON DE GROOT
wij gezamenlijk gebrainstormd over de
mogelijkheden en we constateerden
dat opleiding en alumnivereniging
veel meer met elkaar kunnen
optrekken. Sylvie’s enthousiasme werkt
aanstekelijk. Dat zorgt ervoor dat wij
als bestuur er voor willen blijven gaan.
Resultaat is dat we gaan onderzoeken
wat de mogelijkheden zijn om een app
te ontwikkelen voor “Eerste Hulp bij
Compliance”. Daarmee kunnen we
informatie-uitwisseling vergroten.
Daarnaast willen we minstens
eenmaal per jaar een bijeenkomst voor
studenten, docenten en alumni, waarin
een “hot topic” besproken wordt. Dat
alles kan niet zonder de leden!
We hopen dan ook op een massale
opkomst bij de viering van het 10-jarig
bestaan van de opleiding en de vijfde
verjaardag van de alumnivereniging. En
de leden van de vereniging kunnen ons
altijd laten weten welke onderwerpen zij
graag terugzien en welke gastsprekers
wat te bieden hebben. Wij zijn
bereikbaar via [email protected].
Kortom, laten we er met elkaar een
succes van maken!
MARTINE HEMMES, ARTHUR DE HART
EN ANTON DE GROOT
VOORZITTER, SECRETARIS EN PENNINGMEESTER
VAN DE VU ALUMNIVERENIGING COMPLIANCE
& INTEGRITEIT MANAGEMENT
ALUMNUS AAN HET WOORD…
GUIDO FEBUS
REGIONAL MANAGER COMPLIANCE
BIJ JABIL CIRCUIT INC.
Op woensdag 11 juni 2014 organiseren
POSTGRADUATE
OPLEIDING
de
Postgraduate opleiding
Compliance &
COMPLIANCE & INTEGRITEIT MANAGEMENT
Integriteit
Management
en Deloitte hun
LEERGANG
3
jaarlijkse symposium. Dit jaar is voor het
eerst
In 2007, aan de vooravond van de financiële crisis, ben ik vanuit een fiscale baan in
Decompliance
Brauw Blackstone
Westbroek
bij deVan een zeer specialistisch
het
vak gerold. Een”giant
leap”, zogezegd.
beroep
naar
een
meer
algemene
rol
in
een
organisatie
waar “compliance” nieuw
organisatie gevoegd.
was en de compliance officer zijn rol nog vorm moest geven. De opleiding heeft mij
de theoretische bagage gegeven om die rol in te vullen.
In het jaar waarin ik de opleiding afrondde, nu vijf jaar geleden, werd ook de alumni
vereniging opgericht. Sindsdien heeft de vereniging zich met veel enthousiasme
ingezet om afgestudeerden de gelegenheid te bieden om vakkennis op peil te
houden en contacten met vakgenoten te vergroten. Ik wilde als lid graag mijn
steentje bijdragen aan de initiatieven van de vereniging en ben daarom ongeveer
twee jaar geleden actief betrokken geraakt bij de organisatie van bijeenkomsten
en informatieve avonden. Eerst in een informele, ondersteunende rol van het
verenigingsbestuur en sinds eind 2013 als bestuurslid.
De alumnivereniging heeft mij de kans gegeven om met verschillende gespreks
partners en partijen aan tafel te zitten en mee te denken over een gevarieerd
en interessant programma dat aansluit op de behoeften van alumni. Het moet
gezegd, er bestaan al talloze beroeps- en alumniverenigingen die elk hun eigen
netwerkbijeenkomsten en lezingen organiseren. Sommige beroepsgroepen zijn
daarnaast gebonden aan het halen van PE-punten. Tel daar een drukke baan en
gezinsleven bij op. Kortom: het is lastig om als vereniging de aandacht te trekken.
Toch is het belangrijk om een sterke alumnivereniging te hebben. Er wordt nu
behoorlijk wat verwacht van een compliance officer. Hij of zij moet jurist zijn, een
“spin doctor” maar ook een communicatiedeskundige, risk-manager, psycholoog
en organisatie-adviseur. En dan moet de compliance officer bij voorkeur ook nog
beschikken over kennis van financiële zaken en strategie en een dikke huid hebben.
Juist vanwege deze uiteenlopende eigenschappen is een platform om kennis en
ervaringen met elkaar te delen van grote waarde.
De alumnivereniging werkt in de toekomst steeds nauwer samen met de VU. Ook
op het gebied van bijeenkomsten. De plannen voor het komende jaar zijn nog niet
uitgewerkt, maar er zijn genoeg ideeën. Alumni zijn van harte uitgenodigd om mee te
denken. Heb je een leuk idee, neem dan contact op met het bestuur via:
[email protected].
COMPLIANCE & INTEGRITEIT | NR. 3 | DECEMBER 2014
15
AGENDA
LEERGANG 2013
LEERGANG 2014
BLOK IV: JANUARI T/M JUNI 2015
“SCRIPTIE EN ACTUALITEIT”
BLOK II: 12 JANUARI T/M 15 JUNI 2015
“MANAGEN VAN COMPLIANCE EN
INTEGRITEIT”
De kennis die in de eerste drie blokken
is opgedaan vormt de springplank
naar een gedetailleerd onderzoek: de
eindscriptie. Studenten doen – onder
begeleiding van een deskundige
scriptiebegeleider – onderzoek naar
een onderwerp binnen compliance
en integriteit. Zij kunnen colleges
volgen waarin ze worden geholpen
een wetenschappelijk verantwoord
onderzoeksproject uit te voeren (deze
hebben ze deels al in Blok II en III
gehad). Op verschillende momenten
presenteren zij de vorderingen van hun
onderzoek.
Op 2 juli 2015 is de diploma-uitreiking
voor Leergang 2013.
ALUMNIVERENIGING
Alumni van de opleiding kunnen zich
inschrijven bij de alumnivereniging
via de volgende website:
www.masterofcompliance.nl
In blok II leren studenten complianceen integriteitsrisico’s, zoals belangen
verstrengeling, mededinging en fraude
te onderkennen en de essentie van die
risico’s te doorgronden.
Cultuur en gedrag kunnen op zich
zelf een voedingsbodem vormen
voor het ontstaan of escaleren van
compliance- en integriteitsrisico’s. We
gebruiken managementtheorieën om
te analyseren hoe een compliance- en
integriteitgerichte organisatiecultuur
opgebouwd wordt en hoe zij compliance
aan de organisatie kunnen ‘verkopen’.
Studenten krijgen inzicht in het
identificeren van (knelpunten in) cultuur
en gedrag en mogelijke interventies
hierop.
SYMPOSIUM
‘BESTUURDERSAANSPRAKELIJKHEID’
VRIJDAG 12 JUNI 2015
VAN 13.00 – 19.00 UUR,
TOEGANG GRATIS
Inschrijven te zijner tijd mogelijk via een
daartoe in te richten site.
Meer informatie is te vinden op:
www.vucomplianceopleiding.nl
Inschrijving voor de opleiding
(Leergang XI, 2015-2017) of
de module ‘Verdieping in Compliance’
ook via de website.

Download Report