Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000) Introductie Natura 2000 als kader voor de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) Europese wetgeving om soorten en habitats te beschermen - Vogelrichtlijn (1979) - Habitatrichtlijn (1992) Gebiedsgericht uitgewerkt in Natura 2000-gebieden Introductie Natura 2000  Doel: habitattypen en soorten in een landelijk gunstige staat van instandhouding houden of brengen  Opties in de gebieden: behoud of verbetering/uitbreiding  Verslechtering is verboden vanaf moment aanwijzen  Oorzaken van verslechtering o.a. te hoge atmosferische stikstofdepositie (naast verdroging, achterstallig beheer etc.)  Deze stikstofbelasting is vooral afkomstig van menselijke activiteiten (in de omgeving) Effecten van stikstofdepositie  Vermestend effect van stikstof (eutrofiëring) Kalkgrasland zonder extra N-gift (links) en na drie jaar behandeling met 100 kg N/ha/jr (rechts) Het gras Gevinde kortsteel verdringt alle andere soorten; het habitattype verdwijnt. Effecten van stikstofdepositie  Verzurend effect van stikstof Bodemverzuring (door afname zuurneutraliserend vermogen) Toename van H+-ionen Uitspoelen van basische kationen Vrijkomen toxische metalen (Aluminium, Cadmium) Remming nitrificatie en decompositie Effecten van stikstofdepositie  Derde effect: verhoogde beschikbaarheid van ammonium (gereduceerd stikstof) Valkruid (Arnica montana) na 3 maanden groei. Links met alleen nitraatvoeding, de rest met daarnaast ook ammonium: de wortelgroei is sterk verminderd. Effecten op de leefgebieden van dieren Relevante effecten op de vegetatie en in bodem en water:  Koeler en vochtiger microklimaat  Afname voortplantingsgelegenheid  Afname kwantiteit voedselplanten  Afname kwaliteit voedselplanten  Fysiologische problemen  Afname beschikbaarheid prooidier- en gastheersoorten .... En nu terug naar de PAS Afbakening van de PAS Stikstofgevoelig (KDW<2400 mol/ha/jr) 60 habitattypen 14 aanvullende leefgebieden voor soorten Deze komen voor in het overgrote deel van de Natura 2000-gebieden Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Stoppen achteruitgang biodiversiteit EN doorbreken impasse rondom vergunningverlening Drie onderdelen:  Brongerichte maatregelen voor daling depositie  Herstelstrategieën  Uitgifte ontwikkelingsruimte (door reservering gedeelte van daling depositie) Werking van de PAS Regulier natuurbeheer Herstelbeheer (habitatniveau) Herstelbeheer (landschapsniveau) Kwaliteit van Natura 2000 (habitattypen en soorten) N-depositie Nieuwe economische ontwikkelingen Herstelmaatregelen: afgraven, begrazen, plaggen... Herstelmaatregelen op landschapsniveau  Hydrologie herstellen (verdroging leidt tot deels vergelijkbare effecten, dus aanpak daarvan is mitigatie)  Connectiviteit verbeteren (voor duurzamer populaties)  Wind- en waterdynamiek herstellen (‘reset’)  Herstel voedselketens Samenhang maatregelen op landschapsniveau essentieel Rapport herstelstrategieën 1800 pagina’s! Deel I: Inleiding beleidscontext biogeochemie overzicht herstelmaatregelen Deel II: Herstelstrategieën II-1: 60 stikstofgevoelige habitattypen II-2: 14 aanvullende leefgebieden van soorten Deel III: Landschapsecologische inbedding landschappelijke gradiënten als ingang Onderwerpen in elke herstelstrategie  Randvoorwaarden voor de habitats  Effecten van stikstofdepositie en andere effecten die de kwaliteit beïnvloeden (hydrologie, beheer etc.)  Maatregelen die bijdragen aan behoud en herstel ● standplaatsniveau ● landschapsniveau ● effectiviteit en duurzaamheid 15/20 Toepassing van de herstelstrategieën  Van overzicht op typeniveau naar... H2330: Zandverstuivingen  lokale toepassing (specifieke gebieden) H1014 Nauwe korfslak H6110: Rotsbegroeiingen Wat heb ik aan het rapport? Actuele en goed gefundeerde herstelstrategieën -toepasbaar in specifieke N2000-gebieden -bieden noodzakelijke juridische basis (best beschikbare wetenschappelijke kennis) Raad van State toetst bij vergunningen voor nieuwe activiteiten en uitbreidingen of er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel is dat de instandhoudingsdoelstellingen niet in gevaar komen. Toepassing herstelstrategieën is daarvoor onontbeerlijk regulier beheer is niet voldoende! Doorwerking PAS  Herstelstrategieën (typeniveau)  Gebiedsanalyse (specifiek N2000-gebied)  N2000 beheerplan vergunningverlening  Lokaal (herstel)beheer + monitoring natuurkwaliteit Bijsturing Monitoring is essentieel onderdeel > Daalt de depositie niet zoals voorzien? > Hebben herstelmaatregelen niet het beoogde effect? Als de natuurdoelen om welke reden dan ook in gevaar komen, dan wordt in de PAS bijgestuurd:  Meer maatregelen aan de bron om stikstofuitstoot te reduceren  Aanpassing en/of intensivering van herstelmaatregelen  Minder ontwikkelingsruimte beschikbaar stellen Actualiteit  Rapport Herstelstrategieën ● verbeterd o.b.v. tweede internationale reviewronde ● derde reviewronde vrijwel afgerond  Gebiedsanalyses ● ingewikkelder dan gedacht (ondanks beheerplannen) ● OBN-beoordelingen erg wisselend ● onvoldoendes worden snel weggewerkt  PAS als geheel: april of toch later? volg ons op PAS.Natura2000.nl En dan...  Maatregelenpakket per gebied móet worden uitgevoerd  Anders geen (economische) ontwikkelingsruimte  Geen leuke nieuwe ideetjes uitproberen  Uitvoering zal érg veel vragen van de praktijk ● gebiedsanalyses deels nogal abstract ● veel te organiseren in korte tijd met veel actoren ● blijf letten op maatwerk én landschapsschaal ● besef dat de habitatkaart uitgangspunt is en het succes moet blijken uit de volgende kaart