Studiehandleiding Stagnatie in taalontwikkeling

Universitaire Pabo van Amsterdam
Nieuwe Prinsengracht 130
1018 VZ Amsterdam
E-mail: [email protected]
www.student.uva.nl/upva
Studiehandleiding Stagnatie in taalontwikkeling
(studiegidsnr.: 70730308DY)
Jaar 3
Semester 2, blok 4
Studiejaar 2013-2014
Coördinator: Dr. Judith Bekebrede [email protected]
Docenten:
Dr. J. Bekebrede
Drs. I. Duinmeijer
Drs. M. Fleurke
Amsterdam, januari 2014
1. Deelname onderwijs
Deelname onderwijs/tentamen
Om deel te kunnen nemen aan het onderwijs en/of eerste afsluitingsgelegenheid (tentamen) in
deze module moet je je binnen de voorgeschreven periode aanmelden conform de door de
onderwijsbureau voorgeschreven procedure in SIS. Bij niet-tijdige aanmelding en/of onjuiste
inschrijving kan deelname aan het onderwijs/tentamen op praktische gronden worden
geweigerd. Zie voor de aanmeldingsprocedure www.student.uva.nl/upva.
Onderwijsbalie
Voor vragen met betrekking tot de inschrijving in SIS, kun je contact opnemen met de
onderwijsbalie van de Universitaire Pabo via [email protected] of 020-5257616.
2. Inleiding
Een aantal leerlingen in het basisonderwijs heeft extra hulp nodig. Problemen kunnen al
vroeg in de ontwikkeling ontstaan. Het is belangrijk dat deze tijdig gesignaleerd worden,
zodat de leerlingen al in een vroeg stadium geholpen kunnen worden. Hiervoor moet een
leerkracht kennis hebben van de deelvaardigheden van de mondelinge en schriftelijke
taalbeheersing en kennis hebben van de meest voorkomende problemen. Daarbij moet de
leerkracht ook kennis hebben van kenmerken van gedrag die zich bij deze problemen kunnen
voordoen.
In deze module wordt een koppeling gemaakt tussen theorie en praktijk op het gebied van
stagnaties in ontwikkeling. Uitgangspunt is opbrengstgericht en handelingsgericht werken,
waarbij het in kaart brengen van onderwijsbehoeften van leerlingen een cruciale rol speelt. In
deze module wordt ingegaan op verschillende onderdelen van taalontwikkeling: mondelinge
communicatie, woordenschat, lezen en schrijven. Bij elk onderdeel wordt ingegaan op wat er
kan stagneren, hoe deze stagnatie gesignaleerd kan worden en wat de leerkracht kan doen.
Daarnaast wordt in gegaan op een aantal ontwikkelingsstoornissen, zoals ADHD en autisme.
In het kader van Passend Onderwijs kun je als leerkracht steeds vaker te maken krijgen met
deze stoornissen. Ook hier speelt handelingsgericht werken en het in kaart brengen van de
onderwijsbehoeften een belangrijke rol. Als leerkracht moet je de problemen en sterke kanten
kunnen signaleren, groepsplannen en eenvoudige individuele handelingsplannen opzetten en
uitvoeren.
3. Voorkennis en aansluiting bij andere modules
In voorgaande modules, zoals Taalverwerving, Taal en diversiteit en Aanvankelijke
geletterdheid is kennis verworven van de algemene taalontwikkeling van kinderen. In de
module Cognitieve ontwikkeling en leerproblemen is een eerste aanzet gegeven tot lees- en
rekenproblemen en is de cyclus van handelingsgericht werken aan bod geweest. In deze
module wordt in gegaan op stagnaties die leerlingen kunnen ervaren in de taalontwikkeling
en wordt dieper ingegaan op het omgaan met taalproblemen in de klas.
4. Leerdoelen
Kennis en inzicht
De student:




Kent de ontwikkeling op het gebied van passend onderwijs en de gevolgen daarvan in
de klas.
Kan kenmerken noemen van stagnaties in taalontwikkeling.
Kan kenmerken van een aantal ontwikkelingsproblemen noemen (zoals ADHD en
autisme).
Kan kenmerken van gedrag noemen van leerlingen die stagneren.
Toepassen van kennis en inzicht
De student:
 Kan de cyclus van handelingsgericht werken toepassen voor een leerling in de groep
gericht op de pedagogisch-didactische onderwijsbehoefte en dit vastleggen in een
groepsplan.
 Kan signalen van stagnaties in taalontwikkeling oppikken van leerlingen.
 Kan signalen van ontwikkelingsproblemen (zoals ADHD en autisme) oppikken van
leerlingen.
 Kan bij leerlingen de onderwijsbehoeften koppelen aan de stagnatie, waarbij het gaat
om de vertaalslag van wetenschappelijke concepten passend bij begeleiding en
leermateriaal.
 Kan bij leerlingen de onderwijsbehoeften koppelen aan verschillende kenmerken van
gedrag, waarbij het gaat om de vertaalslag van wetenschappelijke concepten passend
bij begeleiding en leermateriaal
5. Literatuur
Verplichte literatuur:
 Pameijer, N., Van Beukering, T., De Lange, S. (2009). Handelingsgericht werken: een
handreiking voor het schoolteam. Samen met collega’s, leerlingen en ouders aan de
slag. Leuven: Acco
 Artikelen op Blackboard (zie voor specifieke invulling per college hieronder).
6. Onderwijsvormen
Onderwijsvormen: 7 bijeenkomsten waarin tijdens de bijeenkomsten verschillende
onderdelen aan bod komen, zowel hoorcollege, als werkbijeenkomst met praktische
opdrachten.
Er wordt van de studenten verwacht dat zij tijdens de bijeenkomst actief participeren, de
literatuur vooraf gelezen hebben en enkele opdrachten ter voorbereiding gemaakt hebben (zie
opdrachten op Blackboard).
7. Rooster
Omvang: 3 EC’s = 84 uur
Opdrachten
7 bijeenkomsten
Literatuur bestuderen
Totaal
= 4 uur
= 14 uur
= 66 uur
= 84 uur
Datum
03-02-2014
13-15
Inhoud
Bijeenkomst 1
Passend onderwijs; Opbrengstgericht
werken; handelingsgericht werken;
Groepsplannen
Docent: Melina Fleurke
14-02-2014
Bijeenkomst 2
11-13 of 13-15 Passend onderwijs
Leerlijnen taal
Referentieniveaus
Docent: Judith Bekebrede
21-02-2014
Bijeenkomst 3
11-13 of 13-15 Woordenschat
Verminderde woordenschat
Docent: Judith Bekebrede
28-02-2014
Bijeenkomst 4
11-13 of 13-15 Leesproblemen
Werken met het dyslexie protocol
Docent: Judith Bekebrede
Bijeenkomst 5
Mondelinge communicatie
Spraak-taalstoornissen
Docent: Iris Duinmeijer
14-03-2014
Bijeenkomst 6
11-13 of 13-15 Schrijven
Structuur
Gedachten op papier zetten
Grammatica/syntaxis
Docent: Judith Bekebrede
21-03-2014
Bijeenkomst 7
11-13 of 13-15 Onderwijsbehoeften bij
ontwikkelingsstoornissen, zoals ADHD en
Autisme,
Docent: Judith Bekebrede
26-03-2014
Tentamen
12-15u, REC-JKB11
15-05-2014
Herkansing
15mei 2014, 15-18u, REC GS14
Voorbereiden
Bestuderen:
Hfst 1opbrengstgericht en
handelingsgericht: waar
gaat het over?
Bestuderen:
Dyslexieprotocol
handreiking pabo studenten
(downloadbaar)
07-03-2014
11-13
+ mogelijkheid
responsiecollege (stellen van
vragen)
Weekoverzicht colleges en literatuur
Bijeenkomst 1 (week 6)
Docent: Melina Fleurke
Passend onderwijs
- Wet passend onderwijs, wat betekent dit voor de leerkracht
- Handelingsgericht werken en opbrengstgericht werken
- Het in kaart brengen van onderwijsbehoeften van leerlingen
- Werken met handelingsplannen/Groepsplannen
Literatuur:
De Muynck, B., Both, D., & Visser-Vogel, E. (2013). Opbrengstgericht en handelingsgericht:
waar gaat het over? In. Opbrengstgericht leren, meer dan presteren. Hfst 1, pp. 11-27.
Bussum: Coutinho.
Pameijer, N., Beukering, T. en de Lange, S. (2009) Handelingsgericht werken: een
handreiking voor het schoolteam. Leuven: Acco.
Bijeenkomst 2 (week 7)
Docent: Judith Bekebrede
Leerlijnen Taal, referentieniveaus, passend onderwijs
- Leerlijnen taal in relatie tot de referentieniveaus
- Passend onderwijs, ontwikkelscan
Literatuur:
Van der Beek, A., & Paus, H. (2011). Leerstoflijnen begrippenlijst en taalverzorging
beschreven. Uitwerking van het referentiekader Nederlandse taal voor het domein
begrippenlijst en taalverzorging op de basisschool. Enschede: SLO-Nationaal
expertisecentrum leerplanontwikkeling.
Zie ook ter informatie:
http://www.taalenrekenen.nl/referentiekader/betekenis/leraar/vragenleraar/
http://www.taalenrekenen.nl/referentiekader/rel_doc/referentiekader/
Aanbevolen:
Oosterloo, A., & Paus, H. (2010). Leerstoflijnen lezen beschreven. Uitwerking van het
referentiekader Nederlandse taal voor het leesonderwijs op de basisschool. Enschede:
SLO-Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling.
De Bruïne, E., Van Huijgevoort, H., & Siemons, H. (2013). LEOZ Generiek
competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de Ontwikkelscan. LEOZ-WOSO.
http://www.leoz.nl/Portals/2/Handleiding%20ontwikkelscan%202013.pdf
Bijeenkomst 4 (week 10)
Docent: Judith Bekebrede
Woordenschat
- Verminderde woordenschat
- Woordenschat en Nederlands als 2e taal
Literatuur:
Bacchini, S. (2012). Eerste hulp bij tweede taal: experimentele studies naar
woordenschatdidactiek voor jonge tweede-taalverwervers. Academisch Proefschrift
Universiteit van Amsterdam.
H1: Inleiding 17-24
H2: De verwerving van de eerste woorden 25-70;
H7 Conclusies en discussie 151-172
Bonset, H., & Hoogeveen, M. (2010). Hoofdstuk 2 Onderzoek naar de beginsituatie. In
Woordenschatontwikkeling in het basisonderwijs. Een inventarisatie van empirisch
onderzoek pp. 14-26. Enschede: SLO-Nationaal expertisecentrum
leerplanontwikkeling.
Bonset, H., & Hoogeveen, M. (2010). Hoofdstuk 7 Nabeschouwing. In
Woordenschatontwikkeling in het basisonderwijs. Een inventarisatie van empirisch
onderzoek pp. 59-65. Enschede: SLO-Nationaal expertisecentrum
leerplanontwikkeling.
Bijeenkomst 4 (week 9)
Docent: Judith Bekebrede
Lezen
- Omgaan met het dyslexie-protocol
- Verbeteren leesvaardigheid
Literatuur:
Zie Blackboard.
Aanbevolen:
Oosterloo, A., & Paus, H. (2010). Leerstoflijnen lezen beschreven. Uitwerking van het
referentiekader Nederlandse taal voor het leesonderwijs op de basisschool. Enschede:
SLO-Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling.
Vernooij, K. (2010). Effectief omgaan met risicolezers. Werken aan preventie en beter
omgaan met leesproblemen. Amersfoort: CPS onderwijsontwikkeling en advies.
Bijeenkomst 5 (week 10)
Docent: Drs. Iris Duinmeijer
Mondelinge communicatie
- Spraak-taalstoornissen
Literatuur:
De Jong, J. (1997). Specifieke taalontwikkelingsstoornissen: linguïstische aspecten. In
handboek Stem-spraak-taalpathologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Paul, R. (1995). Definitions and models of language disorders in children. In Language
disorders from infancy through adolescence, pp. 8-18. St Louis: Mosby.
Aanbevolen:
Gerrits, E., & Van Niel, E. (2012) Taalachterstand of taalontwikkelingsstoornis?, Logopedie
84, 6-11.
Bijeenkomst 6 (week 11)
Docent: Judith Bekebrede
Schrijven
- Omgaan met het dyslexie-protocol
- Verbeteren leesvaardigheid
Literatuur:
Op Blackboard.
Aanbevolen:
Inspectie van het Onderwijs (2010). Het onderwijs in het schrijven van teksten. De kwaliteit
van het schrijfonderwijs in het basisonderwijs. Den Haag: Ministerie van OCW.
Van Gelderen. (2010). Leerstoflijnen schrijven beschreven. Uitwerking van het
referentiekader Nederlandse taal voor het schrijfonderwijs op de basisschool.
Enschede: SLO-Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling. pp 1-30.
Bijeenkomst 7 (week 12)
Docent: Judith Bekebrede
Onderwijsbehoeften: ADHD en Autisme
- Onderwijsbehoeften bij ontwikkelingsstoornissen zoals AD(H)D en Autisme
Spectrum Stoornissen.
Literatuur:
Op Blackboard
Aanbevolen:
Verberne, G. (2013). Gedragsproblemen. In F.J. Prins, M. Clerkx, & de Groot, R. (Eds.).
Kinderen-in-ontwikkeling op de basisschool pp.135-158. Apeldoorn: Garant
8. Beoordeling
Het eindcijfer van de module Stagnatie wordt bepaald door het tentamen. Het tentamen moet
met een voldoende (cijfer ≥ 5.5) zijn afgerond.
Daarbij gelden de volgende voorwaarden:
De student is bij minimaal 80% van de bijeenkomsten aanwezig geweest en heeft de
verschillende opdrachten voorbereid. Indien een student afwezig is geweest bij één of
meerdere verplichte bijeenkomsten is dat gemeld aan de coördinator. De gemiste
bijeenkomsten zijn in overleg met de coördinator ingehaald middels een opdracht of
anderszins.
9. Feedback
Studenten kunnen, indien gewenst, de resultaten van het tentamen inzien. Na het tentamen
zullen op Blackboard de data worden gegeven waarop dit mogelijk is. Voor het inzien van het
tentamen moet men zich aanmelden door een email te sturen aan Judith Bekebrede
([email protected]).
10. Belangrijk
Evaluatie van het onderwijs
Docenten en de Universitaire Pabo hebben behoefte aan feedback van de studenten op de
kwaliteit van het gegeven onderwijs. Waar nodig kan een betreffende module verbeterd
worden voor de volgende groep studenten. Maar evalueren kan ook een goed leermoment zijn
voor jou als student, omdat je zo extra nadenkt over je eigen leerproces en nagaat hoe je
achteraf kijkt naar de inhoud van een module.
Binnen de FMG wordt gewerkt met een vragenlijst die UvA-breed wordt toegepast. Bij het
laatste college of na afloop van het tentamen zal je gevraagd worden deze vragenlijst in te
vullen. Vul deze vragenlijst zo eerlijk mogelijk in, de resultaten ervan hebben geen
consequenties voor de uitslag van het tentamen. Bovendien blijf je bij het invullen van de
vragenlijst anoniem. Indien uit de resultaten van de vragenlijst blijkt dat toelichting nodig is
op de evaluatie van de betreffende module, organiseert het Onderwijsinstituut een
panelgesprek. Hiertoe worden een aantal studenten uitgenodigd en wordt samen met de
docent en de onderwijsdirecteur of studieadviseur gesproken over het verloop en de inhoud
van de betreffende module. Studenten kunnen indien gewenst ook zelf een panelgesprek
aanvragen.
Fraude
Onder fraude wordt verstaan het handelen of nalaten van de student dat erop gericht is het
vormen van een juist oordeel door de examinator omtrent kennis, inzicht en vaardigheden van
de student geheel of gedeeltelijk onmogelijk te maken. Een voor iedereen duidelijk
herkenbare vorm van fraude is bijv. het op enigerlei wijze ‘spieken’ tijdens het tentamen. Een
helaas vaak voorkomende vorm van fraude, die in de wetenschappelijke wereld zeer zwaar
wordt aangerekend, is het plegen van plagiaat.
Plagiaat
Een wetenschappelijke tekst moet controleerbaar zijn en daarom dien je gebruikte
(internet)bronnen altijd vermelden in een zogenaamde bronvermelding. Als je een stuk tekst
of tabel van iemand over-neemt geef je precies aan wie de auteur is en waar je de tekst of
tabel hebt gevonden. Doe je dat niet en wek je dus de indruk dat die tekst of die gegevens van
jezelf zijn, dan wordt dat plagiaat genoemd. Het plegen van plagiaat in een paper of scriptie
betekent altijd uitsluiting van de betreffende tenta-men- of scriptiegelegenheid. Bovendien
kan de examencommissie nog zwaardere straffen opleggen. Zorg dus dat je altijd goed je
bronnen vermeldt en niet zomaar stukken tekst of gegevens van anderen overneemt. Zie ook
Serviceplein voor studenten, Fraude- en plagiaatregeling, http://www.student.uva.nl/fraudeplagiaat/voorkomen.cfm, en OER bachelor- en masteropleiding Pedagogische wetenschappen
en Onderwijskunde, artikel 5.14.
Beroepsmogelijkheden
Als je het niet eens bent met een beslissing van een examinator, is het verstandig om je eerst
te wenden tot de Examencommissie UPvA met het verzoek om een uitspraak te doen over je
eventuele klacht. Na die uitspraak kun je besluiten om binnen 4 weken beroep aan te tekenen
bij de COBEX. Raadpleeg de studieadviseurs voor advies en de procedure.

Download Report