als - Rob van Scheers

ZONE 5300
HET LAATSTE WOORD
N O- 104 – VOORJAAR 2014
58
59
Kitaro: in Japan net zo beroemd als Mickey Mouse
Striptekenaar Shigeru Mizuki (1922) wordt in
zijn eigen land Japan als een van de beste stripmakers ooit gezien – er zijn zelfs straten naar hem
vernoemd. Des te opmerkelijker dat wij westerlingen nauwelijks van hem hebben gehoord.
Een aannemelijke reden voor Mizuki’s onbekendheid is
dat zijn werk nauwelijks is vertaald. Gelukkig brengt de
Canadese uitgeverij Drawn & Quarterly daarin verandering, onder andere met de recente publicaties Kitaro en
Showa 1926–1939: A History of Japan.
Kitaro is Mizuki’s grootste succes met
miljoenen verkochte exemplaren; een
strip met dezelfde bekendheid als Mickey
Mouse of Spider-Man. Mizuki startte de
reeks in 1959 en baseerde zich op een
stuk uit de kamishibai-traditie, het Japanse verteltheater. In de korte verhalen over
folkloristische wezens (yokai) raakt hoofdpersoon Kitaro, een 350-jarige demonische jongen, verstrikt in hachelijke situaties. Voor een iconisch personage heeft
hij opvallend veel scherpe randjes. Zo
is zijn vader een oogbal die in zijn linker
oogkas woont. ‘Om een oogje in het
zeil te houden,’ zo zegt hij zelf. Ook
heeft Kitaro een bij wijlen sadistisch en
kindonvriendelijk karakter, zoals blijkt
uit het verhaal Monster Night Game,
waarin hij een groepje kinderen ‘naar
de andere kant’ wil halen. De tekeningen verraden Mizuki’s enorme veelzijdigheid: sommige zijn sfeervol, donker en
zelfs griezelig, andere hebben onschuldig ogende cartoonachtige pennenstreken.
Wat Kuifje was voor Hergé, is Kitaro voor
Mizuki; in alles wat hij doet en tekent,
blijft het personage een beetje aan hem
kleven. Zelfs wanneer hij een waar meesterwerk aflevert met Showa 1926 –1939:
A History of Japan.
Showa is een ambitieus project waarin
de geschiedenis van Japan tussen1926
en 1988 wordt verteld. In het eerste deel
staan de jaren vóór de Tweede Wereldoorlog centraal, waarin de economische
depressie toeslaat en Japan door machtsstrijd en oorlogszucht ten onder dreigt
te gaan. Een bekende valkuil voor een
geschiedenisverstripping is een droge
opsomming van feitjes. Mizuki weet dit
behendig te omzeilen door de historische
gebeurtenissen te koppelen aan zijn eigen
kindertijd. Zo wordt de Japanse bezetting van de stad Shanghai afgewisseld
met een verhaal waarin de jonge Mizuki
dertig kilometer moet wandelen om een
donut te kunnen proeven. Zijn enorme
openheid en zelfkritiek geven dit prachtige naslagwerk een zeldzame meerwaarde. Hij schetst zichzelf als een weinig sympathiek, onnozel en lui mannetje
dat overal waar hij komt wordt weggestuurd. Geen egotripperij, maar een
spiegel die de beschamende waarheid
laat zien. Dat siert hem.
In mei komt het volgende deel uit waarin de Tweede Wereldoorlog centraal
staat.
(ALEX VAN BERGEN BRAVENBOER)
SHIGERU MIZUKI – KITARO
SHOWA 1926 –1939: A HISTORY OF JAPAN
(Beide titels Drawn & Quarterly, € 19,99)
Bij drie muizen
wordt hun staart
afgehakt door een
boze boerin. Dit
simpele gegeven
werkt Catherine
Lewis op tientallen
manieren uit in het
heerlijke boekje
Kop en staart, een literaire encyclopedie
met muizen. Schrijfster Lewis laat op
verrassende wijze zien hoe je een eenvoudige anekdote telkens tot een heel
ander, verrassend verhaaltje uit kunt
werken: door aandacht te besteden aan
dialoog, in te zoemen op een op het oog
onbelangrijk detail of door te spelen met
de vorm.
Het resultaat is van een aanstekelijke
vrolijkheid. 120 pagina’s lang weet
Lewis te verrassen met originele variaties
op telkens hetzelfde uitgangspunt. Hoewel er op veel verschillende manieren
hetzelfde wordt verteld, verveelt het boek
geen moment. Kop en staart boeit niet
alleen door de grappige varianten van
het simpele muizenthema, maar ook
doordat het inzicht geeft in hoe schrijvers
de lezer met heel eenvoudige literaire
trucs kan bespelen. Lewis beschrijft in
de kantlijn van elke pagina welke handgreep ze toepast en als lezer denk je:
verdomd, zo simpel en het werkt!
Het geheel wordt verluchtigd door tekeningen van Joost Swarte die in beeld
hetzelfde doet als Lewis in tekst: met
simpele middelen telkens een heel ander
mini-universumpje oproepen. Kop en
staart is zo niet alleen een heerlijk leesen bladerboek geworden, maar ook
een handboek creatief schrijven.
(HANS VAN SOEST)
CATHERINE LEWIS & JOOST SWARTE –
Vrolijke
mutantenboel
Wie met zijn
intellectuele
bagage te
koop loopt,
wordt wel een
omgevallen
boekenkast
genoemd. Bij
Dieter Van der
Ougstraete (kortweg VDO) stel ik mij een
boekenkast vol gekke action figures voor,
gezien zijn officiële debuutalbum Snow.
Het is een opmerkelijk kijkboek boordevol kleurrijke creaturen, waarbij de invloeden uiteenlopen van Pol, Pel & Pingo
tot Pieter Breughel. Onder dit mutantenvolkje vinden we de held Snow, een zweterige, gespierde sneeuwman met een
klassieke wortelneus en een zwembroek.
Van een narratief is in Snow nauwelijks
sprake: we volgen onze held, die van
een zonovergoten strand wegvlucht naar
arctische streken. De kijkplaten waarin
zijn reis wordt verteld staan bol van de
hilarische vondsten, die zowel een gezonde nostalgie naar de vrolijke kinderstrips van weleer, als een tikje luguber
gevoel voor ironie verraden. Dieter VDO
kleurt zijn tekeningen met plakkaatverf
en wat digitale nabewerking; het lijkt
simpel, maar het is goed doordacht.
Buitengewoon grappig en zeer verzorgd
uitgegeven door Bries.
Gelijktijdig verscheen de comic Snow
& Co bij het Oostenrijkse Hirntrust Grind
Media, een muzieklabel voor noisy experimenten. In deze oorspronkelijk als
webcomic verschenen strip wordt de
hulp van Snow en zijn vriendjes ingeroepen omdat Flower Town (‘Bloemhove’ in de Nederlandse versie) door de
boosaardige Professor Bifidus wordt
platgebrand. Op schrandere wijze worden clichés van het superheldenidioom
gekanteld in de confrontatie die hier op
volgt. En ook hier zijn de personages
bizar: oerwouddwergen die als spamboodschappen praten, een half mens-,
half bloemwezen (‘Eew! Disgusting!’)
en een soort Frankensteinmonster dat
maagzuur rondsproeit. Superieure gekkigheid. Deze comic is inmiddels uitverkocht, maar is gelukkig in zijn geheel
te lezen op horsedeluxe.blogspot.com.
(MARCEL RUIJTERS)
DIETER VDO – SNOW (Bries, €20,00)
Snow: avonturen van een
Verschrikkelijk Leuke Sneeuwman
KOP EN STAART
(Oog & Blik/De Bezige Bij, € 22,50)
opq
Spoiler alert!
De afgelopen
jaren heeft
Nederlands
enige echte
filmicoon Paul
Verhoeven in
de Volkskrant
in honderd
afleveringen een soort persoonlijke canon
van de filmgeschiedenis samengesteld.
Die stukjes werden door journalist Rob
van Scheers opgeschreven, want Verhoeven kan beter vertellen dan schrijven.
Twee jaar geleden verscheen een eerste bundeling van vijfenzestig artikelen
verhaal begint
al aan de buitenkant: het boek
is vormgegeven
als een buitenproportioneel
pakje Gauloisesigaretten, hét
merk van de
dandy. Hoe bedrieglijk de titel Zonder
filter is, wordt snel duidelijk in dit verhaal
over een jonge kunstenaar die besluit
om dandy te worden, maar zich in de
zoektocht naar zichzelf achter steeds
meer filters verschuilt. Want wat ís een
dandy? Van Raffe bouwt zijn vertelling
op als een mythisch epos, met de kunstenaar als Theseus in het Labyrint. Zijn
eigen filosofische overdenkingen en
persoonlijke geschiedenis vervlecht hij
met literaire en kunsthistorische verwijzingen naar het dandyisme. Een aanpak
die gemakkelijk pretentieus had kunnen
uitvallen, maar Van Raffe omzeilt die
valkuil dankzij de fijnzinnige spot waarmee hij zijn omgeving én zichzelf behandelt. Ook de bedrevenheid waarmee
hij metafysische vraagstukken in het
narratief verwerkt is opvallend. Zoals
de theorie van de non-lineaire tijd, die
bij hem de wens opriep om een verhaal
te vertellen waarin je op een willekeurig
Zonder filter: man in pak versus naturist
punt kunt beginnen. Zijn tekenwerk lijkt
aanvankelijk onevenwichtig, maar na
enkele pagina’s toont hij hoe goed hij
het principe ‘beeld in dienst van het
verhaal’ beheerst. Aan het eind is het
onvoorstelbaar dat deze intelligente en
gelaagde vertelling ooit op andere wijze getekend had kunnen worden. Het
resultaat is een boek met internationale
allure.
(NATASJA VAN LOON)
ROBERT VAN RAFFE – ZONDER FILTER
(Oog & Blik/De Bezige Bij: € 24,90
: BROM & VLIEG
SANDRA DE HAAN
Paul Verhoeven: ‘Ach, wat
heb ik nu weer gezegd?’
achter de schermen afspeelde, wat dan
weer leuke en sappige anekdotes oplevert. Het enige minpuntje aan het boek
is dat Verhoeven (zoals het een beetje
filmrecensent betaamt) de spoilers niet
uit de weg gaat: verhaallijnen, sleutelscènes en ontknopingen worden vaak
uitvoerig uit de doeken gedaan, dus wie
bepaalde films ooit nog eens zou willen
zien, moet daar een beetje omheen
lezen. (RAYMOND NOË)
PAUL VERHOEVEN & ROB VAN
SCHEERS – MEER VERHOEVEN
(De Bezige Bij, € 29,90)
opq
Pakje peuken
met allure
Zonder filter is het semi-autobiografische
debuut van stripmaker en oud-Zoneredacteur Robert van Raffe, van wie we
al wisten dat hij een bijzonder begaafde
verteller is. Met deze ingenieuze beeldroman demonstreert hij dat hij tevens
een volstrekt origineel talent bezit. Zijn
Meer Brom & Vlieg op www.zone5300.nl
Onvertaald maakt onbemind
Creatief
met muizen
(Volgens Verhoeven), en in het onlangs
verschenen Meer Verhoeven fileert hij
nog eens vijfendertig films – van Erich
von Stroheims Greed via Hitchcock en
Polanski tot Haneke’s Amour.
Een echte canon is het overigens niet,
want Verhoeven vindt niet alle besproken
films even goed – kritisch is hij bijvoorbeeld over Blade Runner en vooral Der
Untergang. Maar voor de artikelen
maakt dat niet uit, want Oom Wim kan
heel goed en heel onderhoudend uitleggen waarom hij iets niet goed vindt.
Hij kent het vak en hij kent zijn klassiekers. Hij herkent invloeden van andere
films, onderkent mislukte scènes, maar
ziet ook de geniale ingrepen waar wij
gewone filmkijkers ons eigenlijk niet van
bewust zijn. En bovendien weet hij van
veel films wat zich tijdens de opnames

Download Report