Risicocommunicatie in een gezondheidscheck- De mentale modellen methode Dr. Olga Damman Afdeling Sociale Geneeskunde Quality of Care EMGO Institute for Health and Care Research PreventieConsult cardiometabool risico Doelen van risicocommunicatie • Doel van risicocommunicatie in gezondheidscheck: – Laten begrijpen dat iemand een verhoogd risico op ziekte heeft – Laten inzien dat deze informatie relevant is voor iemand – Ondersteuning bij keuzes over leefstijl en/of medicatie – Motiveren tot gedragsverandering Selectie van informatie noodzakelijk Doelen van risicocommunicatie Risicocommunicatie gaat over het getal Doelen van risicocommunicatie Maar ook over andere aspecten die mensen nodig hebben (gelet op de doelen) Achtergrond • Mensen begrijpen de boodschap vaak niet • Inadequate informatieverwerking kan ertoe leiden dat – Er geen geïnformeerde beslissing plaatsvindt – Er geen gedragsverandering optreedt • Informatie vaak gecreëerd vanuit het perspectief van experts; dit sluit niet altijd aan bij het lekenperspectief • Hoe kan informatie beter worden afgestemd op de behoeften en ideeën van leken? Mentale modellen methode De mentale modellen methode - Communiceer die dingen die mensen moeten weten en willen weten, maar niet al lang weten - Sluit aan bij bestaande ideeën van leken en corrigeer deze indien nodig. Morgan MG, Fischhoff B, Bostrom A, Atman CJ. Risk communication: A mental models approach. Ambridge University Press, 2002. Mentale modellen methode • Risicocommunicatie gaat niet alleen over het getal, maar over het hele “plaatje”. • Mentaal model: – Aard van het risico, oorzaken – Ernst van de gevolgen – Manieren om te controleren Mentale modellen methode • Stap 1: Expertmodel opstellen • Stap 2: Mentale model van leken opstellen • Stap 3: Aangrijpingspunten voor verbetering opstellen aan de hand van vergelijking stap 1&2 • Stap 4: Verbeterde risicocommunicatie testen in experimenten Extra stap: informatieverwerking van leken in kaart brengen Toepassing Cardiometabool risico - Stap 1: Expertmodel (8 experts) - Stap 2: Mentaal model leken Kwalitatief onderzoek onder 40 ‘leken’ Kwantitatief onderzoek (respons: 1220 ‘leken’) - Stap 3: Discrepanties stap 1&3 - Stap 4: Verbeterde risicocommunicatie Experiment 1 (respons:300 ‘leken’) Experiment 2 (respons: 298 ‘leken’) Stap 1: Expertmodel Achterliggende oorzaken / blootstelling aan schade Oorzaken Fysiologische processen ? Sociale / omgevings- factoren Werking van vetzuren en hormonen Verstoorde stofwisseling Lipotoxiciteit Ontstekingsactiviteit Glycosilering eiwitten Endotheeldisfunctie Vasoconstrictie Atherosclerose Slagaderlaesies Verminderde nierfunctie Veroudering Erfelijke aanleg Fysiologische processen Leefstijl Risicoreductie Risicoreductie Leefstijl Medicatie Stoppen met roken Gezonde voeding Glucoseregulati e Bloeddrukverlager s Afvallen Bewege n Cholesterolverlage rs De aandoeningen Diabetes Verhoogde waarden van biologische risicofactoren Roken Lichamelijke inactiviteit Ongezonde voeding Alcoholgebruik (pos) Psychosociale factoren / stress Slaap/waakritme HVZ Grootte van het risico Hyperglycemie Glucoseintolerantie Hypertensie Dyslipidemie Overgewicht Abdominaal overgewicht Proteinurie Nierfalen De ziektes Mentale model leken Kernresultaten • Werknemers weten vrij goed de risicofactoren en manieren van risicoreductie (de ‘epidemiologische feiten’), maar: - Geven wel een andere betekenis aan bepaalde factoren dan experts (bv. meer nadruk op stress en alcoholgebruik en minder nadruk op een gebrek aan beweging). In survey: 50% linkte gebrek aan beweging aan diabetes - Zijn onbekend met hoe het dan werkt (bv. wat is het effect van roken?) - Hebben minder het totaalplaatje dan experts (bv. leeftijd en leefstijl als afzonderlijke risicofactoren zien). In survey:22% denkt dat er 1 afzonderlijke oorzaak is voor deze ziektes Mentale model leken Kernresultaten • Werknemers hebben een vaag of incorrect beeld bij de term ‘verhoogd risico’ - Verhoogd risico betekent niet zoveel (een beetje aan je leefstijl denken). In survey: 47% zegt dat het betekent dat ‘er nog niet veel aan de hand is’ - Verhoogd risico niet echt gerelateerd aan lichamelijke schade. In survey: slechts 32% zegt dat het betekent dat ‘er al lichamelijke schade is’ - Verhoogd risico betekent dat je al ziek bent (bv. dat je een hypo krijgt of wordt opgenomen in het ziekenhuis). In survey: 13% zegt dat het betekent dat ‘je ziek bent’. Mentale model leken Kernresultaten • Werknemers hebben geen juist kader voor het interpreteren van het risico - Geen duidelijk beeld bij de 3 aandoeningen, laat staan van het gemeenschappelijke - Interpretatie risico doorgaans in termen van 1 ziekte Informatieverwerking Extra stap: informatieverwerking van leken in kaart brengen Kernresultaten • Geen goed beeld wat een hoog of laag risico is - Mensen denken ten onrechte dat het risico kan oplopen tot 100%, waardoor hun eigen risico ‘wel meevalt’ - Mensen hebben behoefte aan een vergelijking met het risico van anderen Algemene conclusies • Huidige risico-informatie sluit op onderdelen niet aan bij het perspectief van leken - Verhoogd risico is vrij betekenisloop begrip - Geen beeld bij cardiometabole aandoeningen - Geen multi-causaal denken, bv. leeftijd als risicofactor - Andere risicofactoren die niet aan bod komen, zoals stress Algemene conclusies • Huidige risico-informatie benadrukt wat mensen al weten, en lijkt niet echt indruk te maken - Nadruk op roken en overgewicht en dat dat slecht is - Presentatiewijze suggereert dat risico wel meevalt • Huidige risico-informatie vertelt niet alles wat mensen willen weten - Meer gedetailleerde info over risicoreductie - Vergelijking met risico van anderen Verbeterde risicocommunicatie? • Multicausale invloed en leeftijd als risicofactor • Kader geven met uitleg van de 3 ziektes • Metaforen/analogieen om het begrip ‘verhoogd risico’ uit te leggen • Ankerpunt geven van risico van anderen Vragen? Contact Olga Damman [email protected] Verder lezen Morgan MG, Fischhoff B, Bostrom A, Atman CJ. Risk communication: A mental models approach. Ambridge University Press, 2002. Bruine de Bruin W, Bostrom A. Assessing what to address in science communication. Proc Natl Acad Sci U S A. 2013; 110 Suppl 3:14062-8. Damman OC, Timmermans DRM (2012). Educating health consumers about cardio-metabolic health risk: what can we learn from lay mental models of risk? Patient Education and Counseling; 89(2):300-308. Damman OC, Van der Beek AJ, Timmermans DRM (2014). Workers’ knowledge and beliefs about cardio-metabolic health risk. JOEM; 56(1): 92-100.
© Copyright 2024 ExpyDoc
