227107-onttrekking-van-water-aan-de-ijssel-door-het

Onttrekking van water
aan de IJssel door het
Polderdistrict Veluwe
door Ir. S.H. Ringma
(februari 1948)
Ministeric van Verkeer en Waterstaat
Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat
Directie Oost-Nederland
Bibliotheek
SV B O R 5 0 O N
Ministerie van Verkeer en Waterstaat
Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat
Directie Oost-Nederland
Postbus 9070
6800 ED Arnhem
Tel. 026 - 3688355
Bibliotheek
naam
afd.
S.V.P. TIJDIG VERLENGEN
retour
paraaf
R I J K S W A T E R S T A A T DIRECTIE
BOVENRIVIEREN
ARNHEM
Velperweg
Telefoon
A a n
—
J
UW
KENMERK:
5423 C
UW
BRIEF V A N :
17
20841
-20842
de Heer Hoofdingenieur-Directeur
Tan de Rijkswaterstaat
i n de d i r e c t i e Bovenrivieren
te
A B N H E M.
door bemid deling, ran de
Hoofdingenieur H i j n en I J s s e l .
ONS
KENMERK:
25 Iov.1947.
BIJLAGEN :
ONDERWERP:
891
TERUG
N
l
E
U
W
oud-
C.
! AR
'HEM,
19 Februari
1948.
1
1
Waterinlaat p o l d e r d i s t r i c t Veluwe.
Ter roldoening aan U . H . E . G . ' s t e r z i j d e v e r meld kantschrijven heeft Ir.S.H.Ringma een nota
gemaakt, die U als b i j l a g e h i e r b i j gelieve aan te
treffen.
Er nog* met nadruk op worden gewezen dat enkel e b e c i j f e r i n g e n en beschouwingen als zeer globaal
worden aangeduid, zodat de ui-tfcomsten h i e r r a n a l l e e n
kunnen dienen t e r bepaling van de gedachten.
Met de conclusies waartoe I r . Ringraa komt kan
i k mij verenigen.
De Ingenieur,
Verzoeke bij Uw antwoord (in
voud) kenmerk en datum dezes te vermelden en slechts
een onderwerp in een brief te behandelen.
Getypt:
.1 —
Gecoll:
Afechrift
Nota
S.
R 1.
Onttrekking Tan water
Arnhem, 17 Februari 1948.
aan de [Ja e l door het
Polderdis r i c t
"Veluwe".
1. Het p o l d e r d i s t r i c t "Valuwe", groot + 20.000 ha
wenst
nabij krar 948.830
ter bevloeiing van +
B i j l agent 3.
10.000 ha van haar oppervlakte een maximale hoeveelheid water van 3 m3/sec aan de IJanel te onttrekken.
In droge t i j d e n moet worden gerekrend op vele
maaluren per dag.
rtanneer de watirbehoefte geringer i s , z a l waars c h i j n l i j k het aantal maaluren per etmaal worden
verrainderd, of enkele dagen per week worden ingemalen.
Het s c h i j n t aanneraelijk te z i j n dal vooral i n
droge perioden van deze onttrokken hoeveelheden n i e t s
meer i n de I J s s e l z a l teru, vloeien.Senvoudigheidshalve z a l hieronder op een onttrekklng, van 3 m3/sec
worden gerekend, wearvan niets meer i n de I J s s e l
tereoht komt.
Het l i j k t van belang te z i j n om vooraf een z i ^
het zeer globale - indruk te k r i j g e n van wat de ge#vraagde axtapping van 3 m3/sec, betekent voor het
polderdistrict zelf.
Voor de oppervlakte van 10.000 ha, die men met
de aftapping w i l hslpen, komt deze hoeveelheid overeen met een re gen vol van ruira 2}> mm per etmaal ( *
ruim 75 mm per maand), indien de v o i l e 3 m3/sec gedurende 24 uur per etmaal wordt ingemalen. B i t i s
van de zelfde orde ran grootte a l s de geraiddelde
re^enval i n de zoraermaanden.
Ban andere mogelijkheid t e r v e r k r i j g i n g van een
indruk wordt misschlen verkregen u i t hat artike1
"Zomer 1947", dat door I r . r . d e Gruyter werd g e p u b l i ceerd i n de nuramers 50 en 51 van de Ingenieur van het
afgelopen j a a r . In d i t a r t i k e l gaat I r . de Gruyter
na hoe de waterbalana van het Hooghaemraadschap "Hat
Rijnland" i s geweetjt tijdens de naanden A p r i l tot en
mat September van 1947.
H i e r u l t b l i j k t dat de toestand van d i t 114.000
ha p ote boezemgebied gedurende de beschouwde droga
raaanden tamelijk bevredigend i s geweest. Het boezemp e i l kon worden geh^ndhaafd. De verver^lng van het
boezemwater was nog voldoende. Van a f s t a r v i n g van
gewassen tengevol e van droogte wordt geen melding
geraaakt, hoewel wordt verraeld, dat i n een bepaald
punt een d a l i n g van her. phreatisch vlafc ten bedrage
van een halve meter ward
oconstfteerd.
Gemiddeld over deze zes raaanden l u i d t de waterbalana van d i t gebied a l s v o l g t i
verd^raping
2,22
1,63 mm/d
Regen:
regenlozing
0,20
Kwel,etc.
0,24
•
l o z i n g ten bewaterinlaat 0,55
hoove van ve r e ten behoove
versing
0,50.
van p e i l b e heersing.
waterinlaat
,50
ten behoeve/van
verversing
2732"
2,92 mm/d
fo
fe
Alia c i j f e r s i n daze tabel z i j n uitgndrukt
i n m a/da :.
i t geaiddelde regenval was godurende d« beochouwde psriode n i s t buitengewoon k l e i n . ( G e a l d i e l d
49 ran), de rcgen v i e l eehtar gsJureiiis een k l e i n
aantal dagen, t e r w i j l i n 6 perioden met i n t o t a a l
109 dagsn elechto 12 ran v i e l ( » 0,11 ran / d a g ) .
Dat do toevoer van watsr door Jewel t i j d e n s dezt
saer droge dagen r e e l van hot gemiddelda c i j f o r
van 0,24 mm/d Is afge waken l i j k t n i e t waarschijj*
l i j k . H a t l a daarom canneaelijk te achten, dat d i t
c i . f e r onge i j s i g d wordt gehandhaffd.
De vraag of t i j d a n s deze dagon de ?opiodeavordarapiag b a l s n g r i j k grotar dan hat gemiddelde was
ken m o e i l i j k worden beantwoord, want b i j een sear
kleine rage v a l s c h i j n t da verdaraping r e l a t i e f
k l e i n t a z i j n . Indian voor de verdoaping t i j d e n s
z* r dro^e 109 dagon het geiaid ielde s i j f a r van
2,22 m «/dag «*>rdt aangehouden i a nan a o g e l i j k i s t s
tma da lags kant.
Tijdens dezs dagon s a l van regenl sing gaan
spraka s i j n geweest. v.atervorlies tan govelgo van
regenloxiag kan daarom onge a t r a f t worden verwaarloosd.
Da l o s i n g ten behoava van ververaing a c h i j n t
groter te v..rden, na: rmate de t l j d van droogte l o n ger duurt. Indian men voor da zeer droge dagan het
c i : f e r van 0,50 an/dag (het geaiddelde bedrag over
6 maandea) handhaaft, i a men aan da lags kant.
Voor da boezem van het Rijnlsnd komt man dan
voor da gonoeade 109 zaer droge dagan tot aan t e kert op da waterbalana van aaer dan 2,22 • 0,50 0,11 - 0,24-2,37 ara/d., walk tekort door i n l a t o *
it worden gedekt.
Dit c i j f e r wordt nu gebruikt voor het gebied
. het p o l d e r d i s t r i c t Veluwe, dat door da aangevrr »gde waterinla t z a l worden geholpen.
Boa ragenval van % W*/mg
over d i t gebiod
van 10.00^ ha. komt overeen mat aen wntertoevoer
van 1»15 a j / s a e . d a sen tekort van meer dan 2,37
« V d s g t a kunnan dekken i s due een watertoevoer
nodig van tonainste 2,73 a3/soo.
r
t
Hoowal da baida voorgaande oethoden zeer
vechtbaar s i j n , b l i j k t h i e r u i t wal, dat aen t o e voer van 3a3/soc, afgotapt gedurende 24 uur per daj
t i j d a n a zeer droge pariodon n i a t ovaraatig i s t a
achten om de behoefte aan n t e r t a leunnen dekken.
3.
Sat p o l d e r d i s t r i c t da Valuwa i s n i a t hat e n l ga gobiad oat In droge t i j d a n op do ofvoer van da
U s e l i n aangewszen.
Vorrowog hat b e l o n g r i j k s t e gabied i s vol het
Us..almaar. *elk meer i n da toekorast + 150.000 ha
s a l •••Isatl Da t o t a l e oppervlakte van de gebiedan, die voor bun zoatwatarvobrziening op hat
U s e l n e e r s i j n aangewezen i s oaa vaelvoud van de
aaejfefo 150.000 ha on s a l a l gauw een | n i l l i o e n ha oravatten, due 50 x ^oor d n de voornoomda 10.000 ha van hat p o l d e r d i s t r i c t Veluwo.
\*u kunnan cio ganoemde | m i l l i o o n ha prof i t eran van hot a a n z i e n l i j k e accumulatie-voraogon van
bat IJoaolaoar.
f
Het polderdistrict Veluwe heeft vrijwel geen
gelegenheid tot accumuleren. Daarom zou, tar bepaling Tan da gedachten, da belangen Tan genoemd
polderdistrict niet op 1/50 doch op 1/25 of 43*
Tan die Tan hat IJsselmeer kunnen worden gesteld.
4.
Xenoindo da rerandering Tan da vaarwaterdieptan beneden hat aftappunt ta bepalen ward als volgt
t a work gegaan.
Voor da droge plaatsen beneden Derenter ward
het rerband v >stgesteld tus en de ainst gepollda
diapte en da waterstand aan da pailschaal te *.I jhe
tijdens da laagwaterperioden ran de jaren 1943,
1946 en 1947. De direrse kromiaen warden o getrokken
dat da garnetan punten rechts ran daze lijnan kwamen
ta liggan, da kromiaen geren due da minimum waarde
ran de gepelld^ diepten.
In figuur I zi.^n de de twee ongunatigste
krommon als functia ran da wat erst and ta V/i jhe
i -rgegeren. Dit deze figuur volgt dat beneden
0, 05 • H.A.P. te 4iho da Ondiepte kmr 953-954 voor
hat jaar 1947 aaatgevend is geweest. Boven dit pell
gaf kmr 973-974 voor hat Jaar 1943 da kleinsta
aaarden.
In figuur 2 zijn de raarwaterdiepteu in daza
punten uitgezet tan opsichte ran da afvoer van
de IJssel.
Aan da onderzijde van deze figuur ward wear
gagevan de af amen van da vaarwaterdiepten op da
beide droogste plaatsen ten gevolge van een wateronttrekking van 3 a3/seo, walkaafnaraen war en bepaald ait da hellingen van de beida krommon en _
dien tengavolgo warden uitgedrukt in cm/ 3 a3.sec>T. Hieruit aoge blijkan dat boven een afvoer ran
• 100 a3/sec de rarondiepin^ In kmr 973-974, tan
tedrage ran 1~ tot 2 cm, maatgerend is en beneden
daso afvoer kmr 953-954. B i j son afvoer gelegen
tussen 80 on 100 a3/sec bedraagt de veroxidieping
• 3 cm, walke verondieping b i j afvoeren kleiner
Ian 30 mi/sec snal afneemt tot • 2 cm.
Bovenstrooms van bat aftappunt zou alleen
nog da ondiepte op kmr 944-945 aaatgevend kunnen
sijn. Daarom wer ook van deze droge plaats woergegeren hat verband tussen vaarwaterdiepte an afvoer. Uit figuur 2 moge blijken dat b i j vaarwaterdiepten groter dan 2,30 a daze droge plaats
inderdaad aaatgevend wordt. Uit de helling van dose kromme volgt oan veron^diaping ran 1,4 oa b i j
oan afnaao ran 3 aj/aec.
Door nagatiere tarugstuwing bedraagt volgens
berekening da waterstandsverlaging In dit punt
+ 6/10 Tan die in het aftappunt. De rerondieping
In kmr 944-945 bedraagt dus nog geen 4: cm.
Xer plaatse ran de nog rerdere strooraopwaarts
gelegen ondiepte op kmr 940-941 blijkt ds afzuiging nihil te zijn.
5.
Do aangevraagde 3 m3/seo ter voorziening in
de waterbehoefte ran 10.000 ha, die behoren tot
hat polderdistrict Veluwe an/daze waterinlaat
zou aoeten dlenen, tijdens een droge periode,lijkt
niet ererdreren groot te z i j n .
Hat schijnt b i l l i j k te zijn, dat ten tijde
f
z
t
/waarvoor
ran kleine IJsselafvoeren het p o l d e r d i s t r i c t voorl o p i g niet meer ontvangt dan 1/25 of 4# van de t o t a l e
afvoer van de I J s i i e l .
Zodra nauwkeuriger gegevens bekend a i j n aangaande de behoeften van het Usselmeer zou het verhoud i n g s c i j f e r opnieuw kunnen worden vastgesteld.
Een waLeronttrekking van 3 m3/sec veroorzaakt
een maatgevende vermindering van de vaarwaterdiepte
beneden het aftappunt van 2-3 cm. Dit zou a l s toelaatbaar kunnen worden beschouwd.
6.
Naar aanleiding van het voorgaande s c h i j n t het
beste te z i j n , dat aan het p o l d e r d i s t r i c t Veluws
wordt verleend een vergun l i n g met een beperkte g e l digheidsduur.
j
In deze vergunning zou onder meer een voorwaarde
pienen te worden opgenomen, waardoor kan worden voorkomen dat het p o l d e r d i s t r i c t van b e t water van de
I J s s e l een onevenredig groot deel imaaalt. De wateronttrekki&g zou dan b i j IJsselafvoeren hoger dan
75 ra3/sec ten hoogste 3 m3/sec mogen bedragen.
B i j IJsselafvoeren lager dan 75 m3/sec zou nooit meer
per etmaal mo^en worden onttrokken dan 4j> van de
IJsselafvoer gedurende het betrokken etraaal.
Voor de contrCle s c h i j n t het *t makkelijkst te
z i j n dat aan het p o l d e r d i s t r i c t b i j IJsselafvoeren
k l e i n e r dan 75 m3/sec per etmaal een beperkte maalt i j d wordt toegestaan, De beperking van m a a l t i j d ware
zo ^e s t e l l e n dat gemiddeld per etmaal n i e t meer dan
4# van de afvoer van de I J s s e l door het p o l d e r d i s t r i c t
aan de I J s s e l wordt onttrokken.
Een en ander zou kunnen worden gekoppeld aan de
standen, die aan de p e i l s c h a a l te Deventer optreden.
Daartoe wordt i n f i g u u r 3 de afvoerkromme van de
I J s s e l voor de p e i l s c h a a l te Deventer gegeven, welke
kromme geldt voor het jaar 1947. B i j elke verlenging
van de vergunaing zou van een nieuwe afvoerkromme
dienen te worden gebruik gemaakt.
Arnhem, 17 Februari
"~-
G
1948.
DE INGENIEUR,
(get.) S . H . Ringma.
2 jfad/f4r#
Behoort bij brief dd.
van den Hoofdingenieur-Directeur in de
directie Bovenrivieren,
No>
I-OO *
O. 5o
NAP.
O
5u
'
~
Behoort bij brief d d . J J J f a * ^ / y
van den Hocfdingenieur-DirectCttt in de
"
directie Bovenrivieren,
a
^
loo
c\5o
2oo
I.so
l.2o
poo
3oo
Behoort bij brief dd.
van den Hocfdingenieur-Directeur in de
directie Bovenrivieren,
/
2oo
2.50+
2.°°*
| oo
NAP
f
(
f>h > bij brief dd.
\
i : ioctdingenieur-Directcia in
directie Bovenrivieren,
a
No.
/0
*

Download Report