Een Odyssee langs de Vecht - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Een Odyssee langs de Vecht. Een geïntegreerde analyse van twaalf kleinschalige opgravingen uit de
periode 0 – 500 na Christus langs een Overijssels rivierdal
Dr. R. van Beek (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/Universiteit Gent)
Het onderzoek naar de bewoning van het ‘Vrije Germanië’ in de Romeinse tijd concentreert zich vaak
op individuele vindplaatsen zoals nederzettingen of grafvelden, of op de reconstructie van de
dynamische relaties tussen Germaanse en Romeinse samenlevingen – bijvoorbeeld in de vorm van
inventarisaties van Romeinse importen in het gebied boven de Limes. Andere onderzoeksvragen
hebben beduidend minder aandacht gekregen. Dat geldt bijvoorbeeld voor locatiekeuze en
landschapsinrichting, als ook voor de structuur, oorsprong en ontwikkeling van regionale
bewoningspatronen. In deze lezing wordt beargumenteerd dat onze kennis van de bewoning van het
‘Vrije Germanië’ sterk kan toenemen door een interdisciplinaire, diachrone en
landschapsgeoriënteerde benadering te hanteren. Deze stelling wordt uitgewerkt voor het dal van de
Overijsselse Vecht.
De markante hoge zandruggen langs het dal van de Overijsselse Vecht behoren al vanaf de steentijd
tot de dichtstbevolkte delen van Oost-Nederland, en dat bleef tot de middeleeuwen continu het
geval. Ook vindplaatsen uit de Romeinse tijd zijn goed vertegenwoordigd. Tientallen nederzettingen,
enkele grafvelden en diverse metaalvondsten tonen aan dat de streek een hoge bewoningsdichtheid
kende. Van Es en Verlinde spraken in 1977 al van een opvallend, door landschappelijke grenzen
afgebakend ‘bewoningslint’. Tussen 1960 en 1992 zijn diverse vindplaatsen uit de Romeinse tijd in
het Vechtlandschap archeologisch onderzocht. De meeste van deze kleinschalige opgravingen zijn
niet in detail gepubliceerd. In het kader van een NWO-Odyssee-project konden twaalf van deze
vindplaatsen aan een integrale heranalyse worden onderworpen. In deze lezing worden ze in een
diachroon en landschappelijk perspectief geplaatst. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de
bovenstroomse, in Duitsland gelegen delen van de Vecht. Daardoor ontstaat voor het eerst een
integraal beeld van de bewoningsontwikkeling langs het gehele rivierdal.
Vindplaatsen uit de Romeinse tijd langs het Nederlandse deel van de Overijsselse Vecht. De rode lijnen
geven de laat-middeleeuwse markegrenzen weer (kaart Jeroen Zomer/Menne Kosian/Roy van Beek)

Download Report