Stappenplan oprichten coöperatie Dit stappenplan voor het oprichten van een coöperatie is onderdeel van de Buurten met Energie toolbox, een project van Nudge. Deze toolbox is samengesteld om initiatiefnemers te ondersteunen bij het starten van een lokale energiecoöperatie. Een coöperatie oprichten het is makkelijk gezegd, maar hoe doe je dat eigenlijk? Waar begin je? Welke stappen zijn er nodig? Welke keuzes moet je maken? In welke volgorde ga je de stappen zetten? In dit document zetten we het proces voor je op een rijtje. Ook geven we je tips waar je nog veel meer informatie kunt vinden. Achtergrondinformatie In praktijk kiezen lokale duurzame energieinitiatieven bij de realisatie van hun projecten meestal voor de coöperatie als rechtsvorm. Daarom vertellen we daar eerst iets meer over. Wat is een coöperatie? Een coöperatie is een speciaal soort vereniging, speciaal gericht op samenwerking. Het is een organisatie van, voor en door de leden. De zeggenschap ligt bij de leden. Zij benoemen het bestuur van de coöperatie. De coöperatie behartigt de gezamenlijke belangen van haar leden. Bijvoorbeeld bij de in en verkoop van producten of diensten. Een lokale energiecoöperatie kan ervoor kiezen te handelen zonder winstoogmerk. Zij investeren de winst bijvoorbeeld in duurzame lokale projecten. De winst kan echter ook worden uitgekeerd aan de leden. Aansprakelijkheid Lokale energiecoöperaties zijn vaak een coöperatie UA, een coöperatie met uitgesloten aansprakelijkheid. Bij deze organisatievorm kunnen eventuele schulden niet verhaald worden op de leden. Mocht de coöperatie failliet gaan, dan raken de leden in het ergste geval hun eigen inbreng kwijt. Belasting Een coöperatie betaalt vennootschapsbelasting over de winst. De leden betalen individueel belasting over de winst die zij vanuit de coöperatie ontvangen. Elk jaar moet een coöperatie jaarstukken opstellen en openbaar maken. Voor- en nadelen Voordelen: ● ● Samen bereik je meer dan alleen Samenwerking biedt schaalvoordelen ● ● ● ● Vrijheid bij vormgeving statuten biedt maximale flexibiliteit Winst kan uitgekeerd worden aan de leden Toe en uittreden van leden is eenvoudig Mogelijk om privé aansprakelijkheid van leden volledig uit te sluiten Nadelen: ● ● ● Besluitvorming kan traag verlopen doordat alle leden inspraak hebben Het individuele belang van leden kan soms botsen met het gezamenlijke belang Geen mogelijkheid om ANBIstatus te verkrijgen (dan zouden giften fiscaal aftrekbaar zijn) Hoe richt je een coöperatie op? Een coöperatie wordt opgericht via een notariële akte (statuten). Hiervoor zijn tenminste twee personen nodig. Er is geen minimum kapitaal nodig. Ook wordt de coöperatie ingeschreven bij de Belastingdienst en het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Voordat je overgaat tot het oprichten van een coöperatie bij een notaris moeten een aantal zaken helder zijn: ● Doelstelling coöperatie. Als coöperatie streef je een gezamenlijk doel na. De doelstelling van de coöperatie moet glashelder zijn en passen bij de belangen van de leden. Zo weten leden precies waar ze zich aan verbinden wanneer ze lid worden. ● Statuten en reglementen. Denk na over wat in de statuten geregeld moet worden en wat in de reglementen. Sommige zaken wil je in de statuten vastleggen, omdat deze niet gemakkelijk gewijzigd kunnen worden. Andere zaken kun je juist om die reden beter niet in de statuten regelen. ● Zeggenschap. Er moet duidelijkheid bestaan over hoe de zeggenschap geregeld is binnen de coöperatie. Controleert het bestuur en stuurt de directeur of controleert een Raad van Commissarissen en stuurt het bestuur? Wordt er gewerkt met werkgroepen? ● Uit en toetreding leden. Beschrijf het proces van werven van nieuwe leden en voorwaarden waar zij aan moeten voldoen, maar ook de afspraken over hoe en wanneer een lid de coöperatie kan verlaten. ● Verdeling kosten en baten. De coöperatie kan zelf bepalen hoe zij de eventuele winst verdeelt. Deze kan bijvoorbeeld evenredig verdeeld worden over het aantal leden. Ook kan besloten worden om leden die bijvoorbeeld werkzaamheden verrichten voor de coöperatie een groter deel van de winst uit te keren. Of de winst kan gebruikt worden voor het realiseren van lokale duurzame projecten. Meer lezen over coöperaties en andere rechtsvormen? Taxand, een van onze partners in Buurten met Energie, bespreekt de voordelen van een coöperatie nog iets uitgebreider in een ander document in deze toolbox. De Kamer van Coöperatie (initiatief van o.a. PGGM, Achmea en Rabobank) zet alle informatie op een rijtje. Met de Coöperatie Check kun je nagaan of de coöperatie inderdaad de juiste rechtsvorm voor je is: http://www.kamervancooperatie.nl/diensten/watiseencooperatie Ook de Rabobank zet op een rijtje wat je allemaal moet regelen voor de oprichting van een cooperatie: http://www.rabobank.nl/bedrijven/speciaal_voor/zzp_freelance/samensterk/ De Kamer van Koophandel biedt ook een overzicht: http://www.kvk.nl/ondernemen/rechtsvormen/overzichtvanallerechtsvormen/decooperatie/ Wil je ook nog wat meer weten over andere rechtsvormen? http://www.kvk.nl/advieseninformatie/bedrijfstartenofovernemen/rechtsvormen/overzichtvan allerechtsvormen/ Stap voor stap Je moet dus wel het een en ander uitzoeken en met elkaar afspreken. We zetten het stap voor stap voor je op een rij. Stap 1: de doelstelling van de coöperatie bepalen Het oprichten van een lokale energie coöperatie is geen kleinigheid. Je start in zekere zin een bedrijf waar je wat mee wilt bereiken. Dat bedrijf moet over 10 jaar ook nog bestaan en levendig zijn. Dat lukt je niet alleen. Daarom richt je ook een coöperatie op. Je wilt samen je doelen bereiken. Dus is het van groot belang dat je goed helder voor ogen hebt wat je met je coöperatie wilt bereiken. Waar moeten mensen die zich aansluiten bij jouw coöperatie zich helemaal in kunnen vinden? De vraag die je jezelf als eerste wilt stellen is: Waarom wil ik een lokale duurzame energie coöperatie oprichten? Wat is mijn doel? Wat wil ik op de korte en lange termijn bereiken met deze coöperatie? Wat wil ik mijn leden en mijn klanten kunnen bieden? Hoe ga ik dit (in deelstappen) ook echt realiseren? Voorbeelden van doelstellingen: ● ● ● ● ● ● Bijdragen aan het bereiken van de klimaatdoelen van de gemeente X Duurzame stroom opwekken Een CO2neutrale buurt realiseren Een bijdrage leveren aan de lokale energietransitie Vergroten van duurzaamheidsbewustzijn etc. ● ● In de projecten van Buurten met Energie kun je in ieder geval denken aan de volgende twee doelstellingen: De coöperatie heeft tot doel zoveel mogelijk eigen energie lokaal op te wekken om uiteindelijk 100% te kunnen voorzien in de energiebehoefte van de leden. De coöperatie wil de overstap naar het gebruik van duurzame energie in gemeente X stimuleren en bevorderen. Deze doelstellingen maken onderdeel uit van de statuten van de coöperatie. Op basis van deze doelstellingen en je motivatie om te starten met de coöperatie kun je mensen benaderen en leden/klanten werven. Omdat mensen zich kunnen vinden in deze doelstellingen, je missie en je visie zullen ze zich aan jouw initiatief verbinden. Een belangrijke stap dus. Je doelstellingen, missie en visie bepalen, vormt ook de basis van je marketing en communicatie. Meer informatie en tips hierover vind je daarom ook in het document over het maken van een marketingplan. Stap 2: een team samenstellen Het oprichten van een coöperatie en het bereiken van je doelen kun je niet alleen. De kracht van samenwerking is juist de kracht van de coöperatieve organisatievorm. Het is daarom belangrijk dat je op zoek gaat naar de juiste mensen, die je kunnen ondersteunen en met volle overtuiging samen met jou aan de slag gaan. Kernteam Begin met het verzamelen van een klein groepje mensen die met jou de kar willen trekken en de coöperatie willen oprichten en laten groeien. Allereerst is het uiteraard belangrijk dat deze mensen zich helemaal kunnen vinden in de missie, visie en doelstelling van de coöperatie. Misschien wil je, om zoveel mogelijk draagvlak te krijgen, de doelstellingen ook juist samen met dit team formuleren. Wees kritisch bij het samenstellen van je kernteam. Enthousiasme alleen is niet genoeg – het gaat hier ook echt om kennis, ervaring en competenties. De ideale initiatiefgroep heeft in ieder geval kennis van wet en regelgeving, financiën, communicatie, belastingen en duurzame energietechnieken. En ook mensen met een groot lokaal netwerk kunnen in de startfase een belangrijke bijdrage leveren. ● Maak het kernteam niet te groot. Dat remt de slagvaardigheid. Denk aan een groep van 46 mensen. ● Het is erg belangrijk dat deze mensen onderling een klik hebben. Je gaat immers een samenwerking aan voor de langere termijn. Dan moet je goed met elkaar door een deur kunnen. ● Verdeel de taken en verantwoordelijkheden binnen dit kernteam. Zo weet iedereen precies wat zijn/haar rol is en wat er van elkaar verwacht kan worden. Maak hier afspraken over en houd mensen hieraan! ● Maak ook afspraken over de tijdsinvestering die iedereen doet. Zorg dat iedereen van elkaar weet wat iemand bereid is te investeren in de coöperatie. ● Zeker in de beginfase van een initiatief worden de werkzaamheden op vrijwillige basis gedaan. Zorg wel dat iedereen beseft dat vrijwillig niet hetzelfde is als vrijblijvend! Stap 3: een naam voor de coöperatie bedenken Bedenk een passende naam voor de coöperatie. Een naam die iets zegt over waar de coöperatie voor staat. Een naam waarmee mensen meteen een indruk krijgen van wat de coöperatie wil bereiken. Stap 4: lokaal draagvlak polsen en creëren Natuurlijk ga je geen coöperatie oprichten als in je omgeving niemand warm loopt voor jouw plannen. Het is dus wel handig om alvast te peilen hoeveel draagvlak er eigenlijk is. En na oprichting van de coöperatie wil je hard aan de slag met het werven van leden. Inventariseer daarom de situatie in jouw gemeente. Wat gebeurt er in jouw omgeving zoal met betrekking tot duurzaamheid? Kun je je met bestaande initiatieven samenwerken (denk aan scholen, woningcorporaties, wijkverenigingen, maar ook commerciële partijen)? Of heb je concurrenten? Wat ondernemen de gemeente en provincie? Kun je met hen samenwerken? Passen jouw plannen binnen het lokale beleid of voeren ze zelfs een deel van dat beleid uit? Tijdens je zoektocht naar het kernteam ben je vermoedelijk al begonnen om je plannen naar buiten te brengen. Moedig mensen aan om mee te doen op een manier die bij hen past én bij de coöperatie. Voordat je serieus begint met communiceren, moet je je verhaal goed op orde hebben. Zeker op het gebied van communicatie en ledenwerving zul je dus redelijk professioneel te werk moeten gaan. Je wilt immers ook professionaliteit uitstralen, zodat mensen vertrouwen hebben in het project. Er is een uitgebreid document beschikbaar over het maken van een marketingplan. Daarin vind je ook informatie over het opzetten van je communicatie. Verder zijn er om je te inspireren voorbeelden beschikbaar van andere coöperaties. Stap 5: statuten en reglementen opstellen In de statuten leg je een aantal formele afspraken rond de coöperatie vast: wat zijn de rechten en plichten van de leden, wat is het mandaat van het bestuur en dat van de eventuele commissarissen. Het is aan te raden de statuten zo eenvoudig mogelijk te houden en concrete zaken te regelen via reglementen. De statuten verwijzen dan naar de reglementen. In de statuten leg je vast wie en hoe een reglement kan wijzigen en vaststellen. Het voordeel hiervan is dat je voor een wijziging in een reglement niet naar de notaris hoeft. Voor een wijziging in de statuten moet je dat wel. Bij het formuleren van de statuten maak je afspraken over onder meer de volgende aspecten: ● Wat is het doel van de coöperatie? ● Hoe regel je de inspraak tussen de deelnemende partners? ● Hoe worden beslissingen genomen? Standaard ligt de hoogste beslissingsbevoegdheid bij de jaarlijkse ledenvergadering. Het is gebruikelijk dat één persoon één stem kan uitbrengen. Maar je kunt de inspraak van elk lid ook koppelen aan de inzet van het lid in de coöperatie. ● Op welke manier kunnen de statuten worden aangepast? Vaak is dit bij goedkeuring door 70% van de opkomende leden tijdens de ledenvergadering of door goedkeuring van een meerderheid van het totaal aantal leden. ● De beslissingsbevoegdheid van de directie van de coöperatie moet ook vooraf vastgelegd worden. Die moet enerzijds ruim genoeg zijn om slagvaardig op te kunnen treden. Aan de andere kant mag het beleid niet te ver gaan afwijken van het doel van de coöperatie. ● Hoe kunnen leden toe en uittreden? Kies je bijvoorbeeld voor eenmalige of jaarlijkse contributie? Het is niet gebruikelijk dat een lid bij uittreding de waarde van het ledendeel in de coöperatie krijgt uitgekeerd. ● Wie worden volledig gevolmachtigd? ● Welke afspraken maak je over de restwaarde bij stopzetting en liquidatie van de coöperatie? ● Hoe regel je de aansprakelijkheid van de leden? Als rechtspersoon kan een coöperatie aansprakelijk worden gesteld. Als je coöperatie wordt ontbonden zonder dat je daaromtrent iets hebt geregeld, dan zijn de leden voor een gelijk deel aansprakelijk voor de resterende schulden. De aansprakelijkheid van de leden kun je uitsluiten door een coöperatie met 'uitgesloten aansprakelijkheid' (UA) op te richten. ● Wat gebeurt er met eventuele winst die de coöperatie maakt? De jaarlijks gerealiseerde winst mag herverdeeld worden over de leden. Maar de winst kan ook gebruikt worden voor het versterken van de financiële basis van de coöperatie. Door meer winst te reserveren in de coöperatie krijgt deze zelfstandig slagkracht. Daardoor maakt de coöperatie meer kans om op de lange termijn de belangen van de leden te blijven dienen. Online vind je de statuten van verschillende coöperaties ter inspiratie. Bijvoorbeeld: Deventer Energie Coöperatie: http://www.deventerenergie.nl/wpcontent/uploads/2012/11/StatutenDeventerEnergieCoöperati eUAdefinitief.pdf Lochem Energie: http://www.hieropgewekt.nl/sites/default/files/documents/Statuten%20Lochem%20Energie,%202 6%20aug%202011.pdf Limburg Wind: http://www.limburgwind.be/statutencvba/statuten.pdf Calorie Energie: http://www.calorieenergie.nl/Oprichtingsakte%20CALorie%206%20september%202010.pdf Stap 6: naar de notaris Met al deze informatie helder op een rij, is het tijd om naar de notaris te stappen en de lokale coöperatie officieel op te richten. De coöperatie wordt door de notaris bij notariële akte opgericht. Hierbij moet deze minimaal twee leden hebben. Er is geen minimum kapitaalstorting vereist, noch een 'ministeriële verklaring van geen bezwaar'. Met het tekenen van de akte is de coöperatie formeel een feit. Vervolgens moet je de coöperatie ook nog inschrijven bij de Kamer van Koophandel en aangeven bij de Belastingdienst. Registratie bij de Belastingdienst doe je meteen na oprichting via een 'Opgaaf startende onderneming'. Binnen één week na oprichting moet de coöperatie bovendien worden ingeschreven in het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel. Vaak wordt dit laatste gedaan door de notaris die de coöperatie heeft opgericht. Hierbij moeten eventuele commissarissen en gevolmachtigden opgegeven worden. Aan welke eisen moet je verder nog voldoen? ● De coöperatie moet een administratie bijhouden, waaronder vanzelfsprekend een financiële administratie. De coöperatieve vereniging moet daarnaast nog een ledenadministratie bijhouden. ● Er zijn termijnen waarbinnen kandidaatleden en uittredende leden antwoord moeten krijgen op hun verzoeken. ● Het is verplicht om minimaal eenmaal per jaar een algemene ledenvergadering te organiseren. ● Verder moet ieder boekjaar een jaarrekening worden opgemaakt en bij de Kamer van Koophandel worden gedeponeerd. De kosten voor het opstellen van de statuten en het passeren van de notariële akte liggen rond de € 800900. Als je op internet zoekt, vind je ook notarissen die lagere prijzen hanteren. Nudge heeft in samenwerking met VMW Taxand, een van onze partners in Buurten met Energie, een standaarddocument opgesteld dat je kunt gebruiken om de statuten op te stellen. Wanneer je hier gebruik van maakt, geeft Taxand je een flinke korting bij het afhandelen van de notariële akte. Je betaalt dan slechts € 375,. Je kunt ook bij hen terecht als je nog vragen hebt. Natuurlijk kun je ook een eigen notaris inschakelen of vragen om je coöperatie te sponsoren! De voorbeeldstatuten van VMW Taxand vind je hier: https://docs.google.com/a/nudge.nl/file/d/0B6u2CqD6Bo0sY0RVTHZ1S3dBMjg/edit Meer informatie In opdracht van AgentschapNL heeft HIERopgewekt een uitgebreide gereedschapskist samengesteld en online gezet. http://www.hieropgewekt.nl/actueel/naareengereedschapskistvoorlokaleduurzameenergiein itiatieven Hier vind je heel veel tips en informatie over alle aspecten die spelen bij de oprichting van een coöperatie: Starten: 7 facetten voor succes Rechtsvormen en statuten Het bedrijfsmodel Marketing en klantenwerving Werven van leden en werken met vrijwilligers Bedrijven als klant Contracten met dienstenleveranciers Collectieve inkoop zonnepanelen Zon op scholen Grondgebonden zonneparken Zon voor verenigingen van eigenaren Zon op corporatiedaken Mogelijkheden voor windprojecten Energiebesparing Ook het Amsterdamse initiatief Wij krijgen kippen heeft heel veel nuttige informatie gedeeld via hun eigen website: http://www.wijkrijgenkippen.nl/bibliotheek/opzettenlokaalduurzaamenergiebedrijf/ Natuurlijk kun je ook inspiratie opdoen via de websites van andere coöperaties. ● de initiatieven van Zon op Nederland: http://www.zonopnederland.nl/lokale/initiatieven.aspx ● Calorie: http://www.calorieenergie.nl ● Lochem Energie: http://www.lochemenergie.net ● Breda Duursaam: http://www.bredaduursaam.nl ● DeA: https://www.dea.nl ● Energie U: http://www.energieu.nl ● Zuiderlicht: http://www.zuiderlicht.nu
© Copyright 2024 ExpyDoc
