transformatie kustplaats sotsji kostte zeven jaar

tekst arnold van bruggen
foto’s rob hornstra
TRANSFORMATIE KUSTPLAATS SOTSJI KOSTTE ZEVEN JAAR
Subtropische winter spelen
Volgens het organisatiecomité zijn de Olympische Spelen in het Russische Sotsji
de meest compacte, groene en geavanceerde spelen ooit, volgens criticasters
de meest corrupte, dure en milieuvernietigende. Het kostte maar liefst zeven
jaar tijd om alle benodigde faciliteiten vanuit het niets op te bouwen in de
subt ropische badplaats. Het evenement is bijna net zo duur als alle eerdere
w interspelen bij elkaar opgeteld.
Het olympische bidbook –
het alomvattende boekwerk waarin een
land het veelstappenplan voor de organisatie
van de Olympische Spelen beschrijft – zal
nooit dikker zijn geweest dan in het geval
van Sotsji. Twaalf miljard dollar zouden de
spelen moeten kosten, spiegelde Poetin zijn
publiek in 2007 voor. Het was een bedrag
waar destijds de kranten vol van stonden:
nooit eerder was zo veel geld aan de winterspelen uitgegeven. Het was dan ook niet
niets waar Poetins Rusland zich aan waagde.
Werkelijk alles wat voor de Spelen nodig is,
moest opnieuw worden gebouwd; niets van
het oude Sovjet-Sotsji voldeed aan de hoge
eisen van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Sotsji is een subtropische badplaats aan de Zwarte Zee. Al eind negentiende eeuw, kort na de Russische kolonisatie
van de Kaukasus, verschenen hier de eerste
kuuroorden en vakantiehotels. Nu, na de val
van de Sovjet-Unie, is het de enige subtropische kuststrook waar Russen zonder paspoort heen kunnen. De naam Sotsji is om
Aan de kust is een tijdelijke haven ontwikkeld voor de
aanvoer van bouwmaterialen. De aanlegplaats werd in
2010 grotendeels verwoest door een Zwarte Zee-storm.
geven met nostalgie, met herinneringen aan
de ansichtkaarten vol palmbomen, ondergaande zon en prachtige paleisachtige sanatoria, herinneringen aan de eerste vakantieliefde of aan een volledig gesubsidieerd,
wekenlang verblijf in een kuuroord, waar
gasten all-inclusive werden onderworpen aan
een streng regime van massages, strandbezoek en zwavelbaden.
Met de val van de Sovjet-Unie viel ook het
gesubsidieerde kuursysteem in elkaar. Sotsji
verloederde tot een armoedige en ietwat chaotische badplaats. De Russische middenklasse verkoos Turkije, Egypte en Thailand voor
misschien nog wel goedkopere vakanties
Rosa Goetor, het spiksplinternieuwe skidorp hoog in de bergen boven Sotsji.
34
28 januari 2014•de ingenieur•1
dan in het overgewaardeerde Sotsji. Maar
alles veranderde met de opkomst van president Vladimir Poetin.
Poetin adopteerde de vakantiestad en verbond zich persoonlijk aan de wederopbouw
van een pionierskamp en het aanzien van de
stad. Persoonlijk reisde hij de wereld rond
om het IOC ervan te overtuigen dat juist in
deze subtropische zomerhoofdstad de winterspelen moesten neerstrijken. Ook toenmalig
IOC-lid prins Willem-Alexander, die hierna
belast werd met de controle op de voortgang
in Sotsji, liet zich door Poetin overtuigen.
Om Sotsji aan de hoge IOC-eisen te laten
voldoen is de kustplaats ingrijpend onder
handen genomen: een nieuw vliegveld, een
nieuwe haven, nieuwe wegen, nieuwe
treinsporen, nieuwe hotels, mediacentra,
atletendorpen, schaatsstadions, skihellingen,
schans, rodel- en bobsleebanen. Sinds 2007
zijn de geplande 12 miljard dollar opgelopen
tot 52 miljard dollar, waarmee de spelen bijna net zo duur zijn als alle eerdere winterspelen bij elkaar opgeteld. Volgens lokale ondernemers is het systeem dusdanig corrupt
dat de helft van het totaalbedrag in de zakken van betrokken officials is teruggevloeid.
KIEZELSTRAND
Zo’n 150 000 arbeiders hebben zeven jaar
dag en nacht doorgewerkt om de accomodatie voor de spelen op tijd af te bouwen. Ze
bouwden zes state-of-the-artschaatsstadions,
voor kunstschaatsen, ijshockey, curling en
28 januari 2014•de ingenieur•1
rondebaanschaatsen, allemaal op een rond
plein op nog geen 100 m van elkaar aan het
kiezelstrand van Sotsji. De schaatsstadions
waren reeds
eind 2012
gereed, maar
De schaatsstadions
het grootste
bleken gebouwd op
stadion waar
de openingszeer zompige grond
ceremonie
zal worden
voltrokken, was een maand geleden nog niet
klaar.
Aan de kust, waar juist een dorp met
familiehotels was platgewalst om plaats te
maken voor olympische hotels en het atletendorp, werd een tijdelijke goederenhaven
35
Het subtropische Sotsji was hét kuuroord in de Sovjet-tijd.
De gedateerde hotels en sanatoria zijn nog steeds in
gebruik, maar laten zich niet rijmen met de olympische
voorschriften. De jongen op de foto ondergaat een
behandeling met zwavelrijk bronwater.
Dag en nacht wordt doorgewerkt aan de tunnels, wegen en skifaciliteiten.
hellingen, de gebieden voor de andere
skisporten en de skischans, die ook al eens
opnieuw moest worden gebouwd nadat de
toplaag van de berg door ontbossing het dal
in gleed. De glamour van het nieuw ontwikkelde sportgebied staat in schril contrast met
de bijna autarkisch levende bewoners van de
twee dorpjes in de vallei, die tot nu toe vooral
leefden van landbouw, honing en wat zomers wandeltoerisme.
gebouwd. Sotsji ligt in het zuidelijkste puntje van Rusland en om er goederen heen te
vervoeren moet een enkelbaansspoortraject
worden gebruikt of een kronkelige, drukke
en vaak steile kustroute langs de bergen. De
haven was het antwoord op de logistieke
nachtmerrie, maar de tijdelijk faciliteit werd
meteen in 2010 door een van de beruchte
Zwarte Zee-stormen verwoest.
Het was niet de eerste moeilijkheid waar
de organisatoren tegen aanliepen. De
schaatsstadions bleken gebouwd op zeer
zompige grond. Lokale activisten fluisterden
dat zich hier een groot ondergronds meer
36
bevond, dat op een dag alle stadions zou opslokken. De fundamenten moesten op het
laatste moment worden aangepast om een
zeker drijvend vermogen te creëren, wat een
extra miljardeninvestering vergde. Vuilnisbelten waren wettelijk niet mogelijk in
Sotsji, omdat de regio een speciale status genoot als kuuroord waarvan het grondwater
beschermd is. Enkele pogingen een vuilverbrandingsoven te bouwen mislukten door
onkunde en corruptie. Nu pogen ondernemers als de Russische Spoorwegen, een van
Ruslands grootste bedrijven, het bouwpuin
illegaal te dumpen op braakliggende, afge28 januari 2014•de ingenieur•1
graven stukken land. Een gehucht in de heuvels boven Sotsji werd al in 2009 weggespoeld door een borrelende lawine van een
van de illegale stortplaatsen, waarvan de inhoud was gaan leven.
Tussen de stadions aan de kust en de skihellingen hoog in de bergen loopt een nieuwe weg, aan de rechterkant van de rivierbedding. De oude weg, aan de linkerkant, was
kronkelig en berucht; talrijk zijn de verhalen
over auto’s en bussen die hier in het ravijn
stortten. Bij de nieuwe vierbaansweg plus
dubbel treinspoor zal dit niet snel gebeuren.
Zeer rechttoe rechtaan, door zes nieuw ge-
boorde tunnels en over veertig bruggen, loopt
de vrijwel vlakke weg naar de vallei waar het
allemaal gaat gebeuren. Niet zomaar, want
gaandeweg werd dit wereldwijd de duurste
weg die ooit is gebouwd: de 48 km kostten
meer dan acht miljard dollar. Een Russisch
blad becijferde dat de weg ook had kunnen
worden gebouwd met een laag van 9 cm versnipperde Louis Vuitton-tasjes, 4,7 cm bontjas of 13,85 cm Hennessy VSOP-cognac.
Boven in de bergen is een sprookjesdorp
gebouwd, waar Stalinistische empirestijl, alpenarchitectuur en een soort Disney-romantiek elkaar raken. Hieromheen lopen de ski-
GEHAKT
Waar gehakt wordt vallen spaanders, en in
Sotsji werd flink gehakt om dit megalomane
idee binnen zeven jaar te kunnen bewerkstelligen. Nu is Rusland niet een van ’s werelds
meest vooraanstaande rechtsstaten, dus hadden bewoners en activisten niet veel kans om
hun huizen, natuur, rivieren en grondwater
te beschermen. Websites van kritische lokale
bloggers werden aangevallen; twee milieuactivisten vluchtten naar het buitenland, een
derde werd veroordeeld tot drie jaar in een
strafkamp. Arbeiders die na zes maanden
niet uitbetaald te hebben gekregen in staking
gingen, werden direct aan de kant gezet met
de mededeling ‘voor jou tien anderen’.
28 januari 2014•de ingenieur•1
Aan de andere kant van de bergen, in de
Russische Noord-Kaukasus, is een felle strijd
gaande tegen separatisme en islamitisch
radicalisme. Talloze burgers en lokale journalisten en activisten worden hiervan het
slachtoffer,
soms dodelijk, soms
Vuilnisbelten
door jarenwaren wettelijk
lang te worden weggeniet mogelijk
stopt in een
ver strafkamp na een vaak dubieus proces. Nog
steeds is de dreiging van een terroristische
aanslag op de spelen niet weggenomen. Het
worden spannende Olympische Spelen, deze
merkwaardigste ooit.
Schrijver Arnold van Bruggen en fotograaf
Rob Hornstra reisden vijf jaar door de regio van
Sotsji en publiceerden een overzichtswerk van
hun project: ‘An Atlas of War and Tourism
in the Caucasus’ (online te bestellen). Het hele
verhaal over Sotsji en de bouw voor de
Olympische Spelen is te lezen op:
www.thesochiproject.org
37

Download Report