Stadslandbouw: een groene motor voor het stedelijk ecosysteem Marie-Christine Van Labeke Vakgroep Plantaardige Productie, Ugent Stadstuinbouw is hip Stadsboerderij op dak van slachthuis Anderlecht – 3000 m² Eerste oogst voor daktuin Albertina Le Petit Botanique, 7000 m², Gent Vert d’Iris International, Brussel Stadslandbouw – 8 mei 2014 Stadslandbouw – geen nieuw concept in de Westerse urbane gebieden I believe the city should own tracts of land for the growing of vegetables and fruits, where the citizens can see and understand that their real existence comes out of Mother Earth, and that the merchant is only a means of delivery Jens Jensen, A greater west park system, Chicago, 1920 Stadslandbouw – 8 mei 2014 Definitie Stadslandbouw = De productie van voedsel binnen de stad (intraurbaan of intra-muros) en langs de randen van de stad (peri-urbaan). Commerciële en niet-commerciële productiemethoden en hun afzetkanalen kunnen hieronder vallen. Stadslandbouw – 8 mei 2014 Productielandbouw versus stadslandbouw Productielandbouw Stadslandbouw Internationaal, anonieme klant Lokaal, bekende klant Kostprijsbeheersing Toegevoegde waarde creëren Ongebonden aan omgeving Gebonden aan omgeving Onderdeel productieketen Onderdeel maatschappelijke keten Jansma et al, 2010 Stadslandbouw – 8 mei 2014 Een andere benadering van land- en tuinbouw: • Niet de productie is het eindproduct • De productie is de basis voor diensten aan de stad: – Belangrijke waarden • • • • • • Rust Ruimte Levensprocessen Voedsel Gezondheid Natuur – Herstellen relatie boer/ producent en burger/ consument Stadslandbouw – 8 mei 2014 Stadslandbouw • Geeft de mogelijkheid voor voedselproductie (meestal groenten en fruit) aan lage kosten gezonde levenstijl • Realiseert een korte keten producent-consument bevoorrading van de lokale winkels, ocmw, ziekenhuizen, restaurants • Geeft training en verhoogt het potentieel aan werkplaatsen (langdurig werklozen) • Betrokkenheid van burgers staat centraal: zelf doen, samen leren Verhoogt de burgerzin en het sociaal engagement • Kan de buurt een ‘groene boost’ geven door gebruik van planten, heesters en bomen Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community gardening Volkstuinen Samentuin (VELT) Stadstuinen Differentiatie van de land- en tuinbouwbedrijven in de peri-urbane zone Initiatieven van de stad en lokale organisaties Community supported agriculture (CSA) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Stadstuinen • Ruimte naast een huis dat ofwel in privé-eigendom is of wordt gehuurd • De bewoners van het huis zijn autonoom over wat in de tuin gebeurd • UK studie: stadstuinen omvatten 22 tot 36 % van de stadsoppervlakte • Vlaanderen: 8.2% van het areaal is een privé-tuin (urbaan, peri-urbaan, landelijk) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Stadstuinen • Voortuinen – Visuele aantrekkelijkheid • Achtertuinen – Functioneel • Oppervlakte sterk variabel: – 3.6 m² tot 2290 m² in UK met mediaan van 96 m² - 213 m² Procentuele oppervlakte van de tuin 35 30 25 20 halfopen 15 gesloten 10 5 0 Stadslandbouw – 8 mei 2014 gras bomen Stadstuinen • Welke invalshoeken/diensten? – Algemeen gevoel van welzijn en gezondheid: fysisch en psychologisch – Milieu-aspecten – hoe gezond is voedsel uit de stadstuin – Agronomisch – welke mogelijkheden, welke teeltechnieken? – Eco-systeemdiensten Stadslandbouw – 8 mei 2014 Raamtuinen – Urban window farming Stadslandbouw – 8 mei 2014 Vierkante meter tuin Stadslandbouw – 8 mei 2014 Studie bodemvruchtbaarheid in Vlaamse tuinen Geografische verdeling van de respondenten ( N = 1138) Dewaelheyns et al, 2013, Landscape and Urban Planning, 116, 25 - 35 Stadslandbouw – 8 mei 2014 Passion for gardening and degree of ecological gardening (n = 1138). Dewaelheyns et al, 2013, Landscape and Urban Planning, 116, 25 - 35 Stadslandbouw – 8 mei 2014 Hoe worden Vlaamse tuinen bemest Dewaelheyns et al, 2013, Landscape and Urban Planning, 116, 25 - 35 Stadslandbouw – 8 mei 2014 Bodemvruchtbaarheid in Vlaamse tuinen Tuiniers gebruiken 0.07 kg meststoffen en verwijderen 2.3 l grasmaaisel per m2 tuin. Tuinbodems hebben een hogere pH en P, gazons hebben een lagere C dan de optimale landbouwkundige standaarden Dewaelheyns et al, 2013, Landscape and Urban Planning, 25 - 35 Stadslandbouw – 8 mei 2014 Stadstuinen en koolstofopslag in bodem en vegetatie Bovenste 10 cm Vegetatie van 33 stedelijke tuinen Cameron et al, 2012 Stadslandbouw – 8 mei 2014 De stad groener maken Stadslandbouw – 8 mei 2014 Verticaal bos - Milaan ‘Bosco Verticale’: 2 woontorens van 111 en 79 meter hoog met daarop 900 bomen en andere beplantingen Stadslandbouw – 8 mei 2014 Muurtuinen Stadslandbouw – 8 mei 2014 Tuinen in de stad en peri-urbaan • Positief: – Koolstofsequestratie – Afvalrecyclage door compostering – Temperatuursregeling, maar moeilijk kwantificeerbaar voor de individuele tuintjes – Biodiversiteit vnl. van lagere dieren – Algemeen welzijn gevoel van de tuinier • Negatief: – Risico van een te sterk gebruik van chemicaliën (bijna niet gedocumenteerd) • Nutriënten • Gewasbeschermingsmiddelen Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community gardening Volkstuinen Samentuin (VELT) Stadstuinen Differentiatie van de land- en tuinbouwbedrijven Initiatieven van de stad en lokale organisaties Community supported agriculture (CSA) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Volkstuinen • Eerste volkstuinen in België in 1861 in Gistel aangelegd • Volkstuinen zijn zelden solitair, maar meestal verzameld in een volkstuincomplex • International Congress of Allotment and Leisure Gardeners 2830 augustus 2014 in Utrecht, Ndl Stadslandbouw – 8 mei 2014 Studie 2007, vervolgstudie 2009-10 • Toestandsbeschrijving van de volkstuinen in Vlaanderen vanuit een sociologische en ruimtelijke benadering’ – – Opdrachtgever: Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Monitoring en Studie Opdrachtnemer: Universiteit Gent, Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning beleidsaanbevelingen en ook een vervolgstudie rond de implementatie van de beleidsaanbevelingen Stadslandbouw – 8 mei 2014 Nood aan volkstuinen rond de grote steden Bron: Handleiding voor gemeenten over de aanleg van een volkstuinpark Stadslandbouw – 8 mei 2014 Volkstuinieren in Vlaanderen (studie 2007) • Verdere info bij Interbestuurlijk Plattelandsoverleg http://www.ipoonline.be/Home/Pages/default.aspx Stadslandbouw – 8 mei 2014 Actieplan ‘Korte Keten’ • In 2012 – Minister-president Kris Peeters geeft stimulans aan de volkstuinen • In 2013: – 46 volkstuinprojecten goedgekeurd in Vlaanderen – 500.000 EUR vrijgemaakt • In 2014 – 300.000 EUR vrijgemaakt aanleg, inrichting en modernisering van volkstuinen – Ingediende projecten kunnen voor 75% gesubsidieerd worden, met een plafond van 15.000 euro per project Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community gardening Volkstuinen Samentuin (VELT) Stadstuinen Differentiatie van de land- en tuinbouwbedrijven Initiatieven van de stad en lokale organisaties Community supported agriculture (CSA) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community-supported agriculture • CSA staat voor land- en tuinbouw gedragen door een gemeenschap. Als deelnemer neem je mee verantwoordelijkheid op: – Je kiest voor ecologische landbouw. – Je betaalt niet zozeer voor landbouwproducten maar draagt bij om de werkingskosten van het bedrijf en de loonkosten van de boer voor te schieten. – Je deelt dus ook mee in het landbouwrisico. Bron: http://www.csa-netwerk.be/wat-is-csa Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community-supported agriculture – CSA is gebaseerd op een aantal belangrijke principes (Strochlic & Shelley, 2004): • • • • • • rechtstreekse verkoop aan de consument; afzetzekerheid; risicospreiding tussen consument en landbouwer; milieubewuste duurzame landbouw; lokale voedselproductie; familiebedrijven. – Alhoewel niet stedelijk gebonden biedt de peri-urbane zone goede mogelijkheden voor deze vorm van landbouw Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community-supported agriculture • Er bestaan verschillende CSA-structuren (Melanson, 2001): – ‘Farmer managed’: De landbouwer organiseert en vermarkt het CSA-programma. Hij werft leden en neemt alle managementbeslissingen, zoals bijvoorbeeld welke groenten er worden geteeld en wanneer de leveringen plaatsvinden. – ‘Shareholder/subscriber’: Lokale burgers organiseren het CSAprogramma en zoeken een landbouwer die de specifieke gewassen en producten produceert. De abonnee maakt de meeste managementbeslissingen. – ‘Farmer cooperative’: Een aantal bedrijfsleiders organiseren en vermarkten tezamen het CSA-programma. Dit laat de landbouwer toe om een ruimere variëteit aan landbouwproducten aan te bieden aan de abonnees. – ‘Farmer-shareholder cooperative’: Lokale burgers en landbouwers werken samen aan het programma en nemen in samenspraak beslissingen over alle aspecten van het programma. Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community-supported agriculture • Binnen CSA zijn er verschillende concepten: – Zelfoogst: De deelnemers oogsten zélf op het veld hun groenten en/of fruit. – Pakketten: De tuinder oogst de groenten en zet pakketten klaar op de boerderij of in een afhaalpunt. Dit concept is ook mogelijk voor zuivel, eieren en vlees. Stadslandbouw – 8 mei 2014 CSA aangesloten bedrijven in Vlaanderen • • • • • Vlaams-Brabant: 6 Antwerpen:4 Oost-Vlaanderen: 3 West-vlaanderen: 3 Limburg:3 http://www.csa-netwerk.be/csa-be Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community gardening Volkstuinen Samentuin (VELT) Stadstuinen Differentiatie van de land- en tuinbouwbedrijven In de peri-urbane zone Initiatieven van de stad en lokale organisaties Community supported agriculture (CSA) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Differentiatie van land- en tuinbouw in het peri-urbane gebied • Beheersovereenkomsten – Vb. Parkbos – Landschapskwaliteit • • • • Pluktuinen Zorgboerderijen Kinderboerderij Thuisverkoop Stadslandbouw – 8 mei 2014 Community gardening Volkstuinen Samentuin (VELT) Stadstuinen Differentiatie van de land- en tuinbouwbedrijven Initiatieven van de stad, lokale organisaties en personen Stadsboerderijen Community supported agriculture (CSA) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Stadsboerderijen • Drie case-studies – Plant factories – Urban farmers – Agrimere Stadslandbouw – 8 mei 2014 Kleinschalige, commerciële projecten in de stad: plant factories (Japan, Korea, China) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Urban Farmers • Projecten in Basel, Den Haag, Zurich en Berlijn Stadslandbouw – 8 mei 2014 Start of construction July 2012 Start of production Jan 2013 Greenhouse 250 m² Annual production volume 5 tons of vegetables, 850 kg of fish Stadslandbouw – 8 mei 2014 De stad als motor voor stadslandbouw • A taste of tomorrow: Vb. Agromere binnen het stedelijk gebied van Almere, NDL – Stad met180.000 inwoners in 2002 350.000 inwoners in 2030: – Stadslandbouw als onderdeel van duurzame stedelijke ontwikkeling – Strategie bij het ontwerp: • • • • Geen emissie van gewasbeschermingsmiddelen Energievriendelijk Attractief: keuzes ivm met teelten, diversiteit kleinschalig Stadslandbouw – 8 mei 2014 Functies van stadslandbouw volgens bewoners (studie WUR) Stadslandbouw – 8 mei 2014 Agromere: de ontwerp principes • • • • • Ondernemerschap Sluiten kringlopen in gebied (ook met wijk) Zoveel mogelijk lokale voedselproductie Lokale energieproductie: zelfvoorzienend Landbouw integrale functie (naast voedsel): – Educatie: basisschool, crèche, buitenschoolse opvang – Zorg: dagopvang diverse groepen zorgvragers – Groenbeheer van de wijk – Ontmoetingsplek/cultureel centrum – Restaurant, recreatiemogelijkheden,… Stadslandbouw – 8 mei 2014 4 landbouwbedrijven als basis voor de wijk Pergola – 25 ha Tuinbouw producten (wijk)+ graan (kippen) Fruit Kippen Natuur, groenbeheer en recreatie – 84 ha CSA constructie: Veel vrijwilligers Centraal in de woonwijk Inzet van zorgvragers Melkvee Melkgeiten Schapen (wegbermen) Paarden Alle melk in zuivelproducten Sociale voorzieningen - 65 ha Cultuurkas - 6 ha Graanverbouw (brood) Aardappels Vleesvee (zoogkoeien in natuurgebieden) Exotische groenten en vruchten Bloemen Energie voor de wijk (warmte en electriciteit) Bejaarden huisvesting Zorg Crèche Bakkerij Streeksupermarkt 180 ha beschikbaar voor landbouw. Stadslandbouw – 8 mei 2014 Landschaps- en Groenonderhoud Recreatie / sport Kleine horeca ZZP, MKB huisvesting Restaurant Openstellen kas voor recreatie Cultureel centrum Basischool Stadslandbouw – 8 mei 2014
© Copyright 2024 ExpyDoc
